logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Transport
  4. Совитиш тизими.

Совитиш тизими.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41 KB
Ko'chirib olish
Совитиш тизими. Маълумки двигатель ишлаётганда, айниқса иш йули такти бажарилганда, юқори ҳароратга эга бўлган газларни таъсирида цилиндрлар, цилиндрлар блокининг каллаги, клапанлар, поршенлар қизиб кетади. Агарда қизиган деталларни совутилмаса ишқаланувчи юзалар орасидаги мой куйиб, ишқаланиш ҳаддан ташқари ошиб кетади. Қизишдан деталлар кенгаяди. Айниқса алюминийли қотишмадан тайёрланган поршен кенгайиб цилиндр ичида қисилиб қолиши мумкин. Шу сабабли двигателнинг қизиган деталларини узлуксиз равишда совитиб туриш лозим. Лекин, двигателни ҳаддан ташқари совитиб юбориш ҳам зарар. Чунки совуқ двигателда мой қуюқла- шиб, унинг қаршилигини енгишга сарфланадиган двигателнинг қуввати ортади. Ундан ташқари ёнувчи аралашма яхши буғланмайди, қисман буғлан- гани эса совуқ деталларга урилиб томчига айланади ва цилиндрлар деворидаги мойни ювиб туширади. Натижада, цилиндр-поршен гуруҳига кирувчи деталларнинг ейилиши ортади. Ёнувчи аралашманинг яхши буғланмаганли- гидан унинг ёниш тезлиги сустлашади ва двигателнинг қуввати пасаяди. Совитиш тизими двигателнинг ишлаши учун қулай бўлган иссиқлик режимини керакли меъёрда (85-90 0 С) ушлаб туриш вазифасини бажаради. Ўтағон автомобил двигателларида суюқлик билан совутувчи ёпиқ тизим қўлланилган. Шунинг учун совутиш тизими 105-110 о С да қайнайди. Суюқлик билан совитиш тизими ҳаво билан совитишга нисбатан афзал ҳисобланиб шовқинсиз ишлайди, совуқ кунлари двигателни юргазиб юборишни тез амалга оширади. Бундай тизим одатда, цилиндр блоки ва унинг каллагидаги совитиш ғилофлари, радиатор қопқоғи, насос термостат, бирлаширувчи шланглар ва патрубкалардан иборат. Тизимдаги суюқлик насос ёрдамида мажбурий узлуксиз ҳаракат қила- ди. Совуқ двигателни юргизилганда тез иситиш учун совитиш тизимида термостат ўрнатилади. Двигател энди юргизилганда суюқликнинг ҳарорати паст бўлганлиги сабабли термостат клапани ёпиқ бўлиб ғилофдаги суюқлик кичик доира бўйлаб яъни радиаторга ўтмасдан насосга қайтади. Суюқлик, радиаторга ўтмасдан, кичик доира бўйлаб айланганлиги сабабли у тез исийди. Тизимдаги суюқлик ҳарорати 68-72 о С га кўтарилганда, термостат ичидаги тез буғланувчи аралашманинг кенгайиши ҳисобига унинг клапани очила бошлайди. Кейинчалик суюқликнинг ҳарорати 85 о С га етиши билан клапан тўлиқ очилади ва суюқлик катта доира бўйлаб, радиатор орқали айланади. Радиатор блокда исиган суюқликнинг иссиқлигини ташқи муҳитга тарқатиш учун ҳизмат қилади. Ўтағон автомобилларнинг совутиш тизимида ўзаклари найча-пластин- кали ёки найча-лентали бўлган радиатор қўлланилган. Радиатордаги буғ клапани тизимда 100 кПа (ЗИЛ-131) атмосферадан ортиқ бўлган босимни сақлаб туради. Ҳаво клапани эса суюқлик совиб, тизимда босим сийраклашганда (10 кПа) унга ҳаво ўтказиб радиатор найчаларини ишдан чиқишининг олдини олади. Ўтағон автомобилларда электр юритмали вентиляторлар қўлланилади ва двигателнинг совитиш тизимида энг қулай ҳарорат режимини сақлаш имконини яратади. Вентилятор парраклари листли пўлатдан штамплаш усули билан ясалади ёки, енгил автомобилларда, кўпинча, пластмассадан тайёрланади. Термостат . Двигателни қиздиришни тезлатиб, совитиш тизимида қу- лай ҳароратни автоматик равишда сақлаб туриш учун ҳизмат қилади. Қул- ланилган термостатлар қаттиқ тўлдиргичли термостатлардир. Бу термостат лар ичига церезин аралаштирилган мис қириндиси тўлдирилган. Двигател юргизилганда совитиш тизимидаги суюқликнинг ҳарорати 70 0 С га етмагунича термостат клапани ёпиқ бўлади. Бунда совитувчи суюқлик кичик доира бўйича айланиши сабабли у тез исийди. Тизимдаги суюқликнинг ҳарорати 85 0 С га етиши билан термостат ичидаги аралашма кенгайиб унинг клапани тўлиқ очилади. Совитиш тизимидаги суюқлик радиатор орқали катта доира бўйлаб айланади. Суюқлик насоси. Совутиш тизимидаги совутиш суюқлиги насос ёрдамида ёпиқ тизим ичида айланиб юради. Кўрилаётган автомобилларда марказдан қочма қанотли насос қўлланилган. Совутиш тизимидаги суюқлик миқдори ЗИЛ-131 да 29 л, Урал-4320 да 31 л ва КамАЗ-4310 да 35 л. Совутиш суюқлиги – тосол А-40. Адабиётлар 1. Транспорт воситаларининг тузилиши ва назарияси. Э.З Файзуллаев таҳрири остида. Тошкент- “Zarqalam”, 2005.-412 б. 2. Основў конструкции автомобилей. Под ред. проф. Иванова А.М. М.: За рулём, 2005.- 375с. 3. Устройство многооснўх полноприводнўх колеснўх и бўстроходнўх гусеничнўх машин. Под ред. проф. Г.И. Гладкова. М.: «Транспорт» 1996.- 240с. 4. Юрчевский А.И., Толпигўн В.А. Автомобили КамАЗ. М.: Транспорт.- 1976.

O'xshashlar

Двигателларнинг совитиш системаси
Мойлаш тизими
Автомобил двигателининг совитиш ва мойлаш тизимига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш технологияси
АТКни бошҚарув тизими.
Батареядан ўт олдириш тизими