Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari falokat sababli to`xtash belgisining qo`llanilishi - Transport - Referatlar

Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari falokat sababli to`xtash belgisining qo`llanilishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3249 KB

Ko'chirib olish

Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari falokat sababli to`xtash belgisining qo`llanilishi Reja : 1. Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari 2. Falokat sababli to`xtash belgisi 3. Harakatlanish tartibi

Ogohlantiruvchi va falokat ishoralari. Quyidagilar ogohlantiruvchi ishoralar hisoblanadi: - burilishni ko`rsatadigan miltillovchi chiroq yoki qo`l bilan beriladigan ishoralar; - tovushli ishoralar; - faralarning yoqib o`chirilishi; - kuduz kuni yaqinni yorituvchi fara chirog`ining yoqilishi; - orqaga harakatlantirib yurish ishorasi. Harakatlanishni boshlashdan, qayta tizilishdan, burilish (qayrilib olish) dan va to`xtashdan oldin haydovchi tegishli yo`nalishni bildiruvchi burilish yorug`lik ko`rsatkichi, ular bo`lmaganda yoki buzuq bo`lganda qo`l bilan ishora qilish shart. Chapga burilish (qayrilib olish) ni bildirvchi ishora chap qo`lni yoki tirsakdan to`g`ri burchak ostida bukilgan o`ng qo`lni, o`ngga burilishni bildiruvchi ishoraga o`ng qo`lni yoki tirsakdan to`g`ri burchak ostida bukilgan chap qo`lni yonga uzatish mos keladi. To`xtash ishorasi chap yoki o`ng qo`lni yuqoriga ko`tarib beriladi. Haydovchi o`zining harakatlanish yo`nalishini o`zgartirishi haqida o`zga haydovchi va boshqa yo`l ishtirokchilariga ogohantirish ishoralari orqali xabar beradi. Manyovr boshlashdan avval berilgan ogohlantirish ishorasi vaziyatni to`g`ri baholashga imkon beradi. Burilish ko`rsatkichi yoki qo`l bilan berilayotgan ishora manyovrni bajarishdan oldinroq berilishi va uni tugallagach darxol to`xtatilishi lozim (qo`l bilan berilayotgan ishorani manyovr qilishdan bevosita oldin tugallash kerak). Ishoralar berish boshqa yo`l harakat qatnashchilarini chalg`itmasligi kerak. Ogohlantiruvchi ishora berish haydovchiga oldin o`tish xuquqini bermaydi va uni zaruriy ehtiyot choralarini ko`rish mas`uliyatidan ozod qilmaydi. Aylanma harakatli chorrahalarga kirishda va avtomobil yo`lining trayektoriyasi buriladigan joylarda burilish ishoralarini ko`rsatish shart emas.

Haydovchi o`zidan orqada kelayotgan, quvib o`tishni boshlagan va boshqa transport vositalariga xalal bermasligiga ishonch xosil qilgandan keyingina harakatlanish yo`nalishini o`zgartirish xaqida ogohlantiruvchi ishora berishi kerak. Tovushli ishoralar faqat quyidagi hollarda qo`llanilishi mumkin: - aholi yashaydigan joylardan tashqarida boshqa haydovchilarni quvib o`tish haqida ogohlantirish uchun; - zarur bo`lgan hollarda yo`l-transport hodisasining oldini olish uchun. Aholi yashaydigan joylarda, yo`l yaqinida dam oluvchilarga, harakat bilan bo`g`liq bo`lmaganlarga va yo`l ishtirokchilariga xalaqit bermaslik uchun tovush moslamalaridan foydalanish taqiqlanadi. Quvib o`tish haqida tovushli ishora o`rniga yoki u bilan birga fara chiroqlarini yoqib-o`chirib ogohlantirish ishorasini berish mumkin. Quvib o`tishni xavfsiz bajarish, quvib o`tilayotgan haydovchining e`tiborini jalb etish uchun ogohlantirish ishoralaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bunday vaziyatda ogohlantiruvchiishoralar sifatida faralarni yoqib o`chirish va aholi yashamaydigan joylarda tovush moslamasidan foydalanish mumkin, lekin boshqa haydovchilarning ko`zlarini qamashtiradigan darajada faraning uzoqni yorituvchi chiroqlaridan ushbu maqsadda foydalanish taqiqlanadi. Burilishni ko`rsatuvchi barcha yorug`lik ishoralarining bir vaqtda miltillashi falokat ishoralari hisoblanadi. Shatakka olingan transport vositasi past tezligi va past dinamikasi bilan ma`lum darajada oqimdagi transport vositalariga xalaqit beradi. Shu sababli shatakka olingan transport vositalarida sutkaning istalgan vaqtida falikat yorug`lik chiroqlari yoqilgan bo`lishi kerak (ular ishlamaganida gabarit chiroqlari). Falokat sababli to`xtash belgisi. Falokat yorug`lik ishoralari quyidagi hollarda yoqilishi kerak: - yo`l-transport hodisasi sodir bo`lganda; - to`xtash taqiqlangan joylarda majburiy to`xtalganda; - fara chiroqlari haydovchining ko`zini qamashtirganda; - shatakka olishda (shatakka olingan transport vositasida).

Transport vositalarida harakatlanish taqiqlanmagan, lekin foydalanish taqiqlangan (3-ilovada) texnik nosozliklar paydo bo`lganida ta`mirlash yoki to`xtab turish joylariga yetib borish uchun falokat yorug`lik ishoralari qo`llaniladi. Haydovchi yo`l harakati qatnashchilarini ogohlantirish uchun o`zi boshqarayotgan transport vositasi xavf tug`dirishi mumkin bo`lgan boshqa hollarda ham falokat yorug`lik ishoralarini yoqishi mumkin. Quyidagi hollarda falokat yorug`lik ishoralari yoqilgandan keyin, shuningdek u bo`lmaganda yoki buzuq bo`lganda, falokat sababli to`xtash belgisi (miltillovchi qizil chiroq) darxol o`rnatilishi kerak: - yo`l transport xodisasi sodir bo`lganda; - taqiqlangan va ko`rinish sharoitini hisobga olgan holda transport vositasi boshqa haydovchilar tomonidan o`z vaqtida payqab bo`lmaydigan joylarda majburiy to`xtab qolganda. Bunday belgi (chiroq) muayyan vaziyatda xavf xaqida haydovchilarni o`z vaqtida ogohlantirishni ta`minlaydigan masofada o`rnatilishi kerak. Lekin bu masofa aholi yashaydigan joylarda transport vositasidan 15 metrdan, ulardan tashqarida esa 30 metrdan kam bo`lmasligi kerak. Shatakka olingan transport vositasida falokat yorug`lik ishoralari buzuq bo`lganda yoki bo`lmagan hollarda uning orqa tomoniga falokat sababli to`xtash belgisi o`rnatilishi kerak. Harakatlanish tartibi Harakatlanishni boshlash va yo`nalishni o`zgartirish Haydovchi harakatlanishni boshlash, qayta tizilish, burilish (qayrilib olish), yo`nalishni o`zgartirish va to`xtashdan oldin o`z harakati bilan boshqa transport vositalariga xavf tug`dirmayotganligiga va to`sqinlik qilmayotganligiga ishonch hosil qilishi kerak (6.1-6.2-rasmlar). Yondosh xududlardan yo`lga chiqayotgan haydovchi unda harakatlanayotgan transport vositalariga va piyodalarga, shuningdek, undan chiqishda o`zining harakat yo`nalishini kesib o`tayotgan piyodalar va velosipedchilarga yo`l berishi kerak (6.3-rasm).

Yondosh hudud (hovli, tashkilot, yonilg`i quyish shahobchasi, turar joy dahalari va shunga o`xshash) chorraha hisoblanmaydi. Haydovchi qayta tizilishda yon bo`lakda harakat yo`nalishini o`zgartirmasdan ketayotgan transport vositalariga yo`l berishi kerak (6.4-6.5-rasmlar). To`g`ri yo`nalishda harakatlanayotgan transport vositalari bir vaqtda qayta tizilayotganda haydovchi o`ng tomondagi transport vositasiga yo`l berishi kerak (6.6-rasm). Aylanma harakatlanish tashkil qilingan chorrahalarga kirish uchun burilishdan boshqa barcha hollarda haydovchi o`ngga, chapga burilish yoki qayrilib olishdan oldin shu yo`nalishda harakatlanish uchun mo`ljallangan qatnov qismining eng chetki bo`lagini egallashi shart (6.13, 6.7, 6.16, 6.3-rasmlar). Aylanma harakat tasjkil etilgan chorrahaga kirishda nechta bo`lak bo`lsa, barchasidan barobar kirish mumkin (10.8-rasm). Aylanma harakatli chorrahaning ichida qatorlar bo`yicha harakatlanish kuchga kirib, undan chiqish (5.8.1, 5.8.2 belgilari bo`lmasa) eng chetki o`ng qatordan amalga oshiriladi. Aylanma harakatli chorrahadan chiqishda 5.8.1, 5.8.2 belgilari nechta bo`lak ustida o`rnatilgan bo`lsa, ruhsat etilgan barcha bo`lak bo`ylab chiqish mumkin (6.8-rasm). Burilishni shunday amalga oshirish kerakki, bunda qatnov qismlarining kesishmasidan chiqayotgan transport vositasi qarama-qarshi yo`nalishdagi harakat tomoniga o`tib ketmasin (6.12-6.15-rasmlar). O`ngga burilayotgan transport vositasi iloji boricha qatnov qismining o`ng tomoniga yaqinroqda harakatlanishi kerak (6.9-rasm). Transport vositasi o`zining gabarit o`lchami yoki boshqa texnik sabablarga ko`ra Qoidalarning 10.4-bandi talablariga muvofiq burilishni bajara olmasa, yo`l harakati xavfsizligini ta`minlab va boshqa transport vositalariga xalaqit bermasdan undan chetga chiqishga yo`l qo`yiladi (6.19-rasm). Relssiz transport vositasining haydovchisi yo`lning chorrahadan tashqari joyida chapga burilish yoki qayrilib olishda qarama-qarshi yo`nalishdan kelayotgan transport vositalariga va to`g`ri yo`nalishdagi tramvayga yo`l berishi shart (6.18- rasm).

Chorrahadan tashqaridagi qatnov qismining kengligi chetki chap bo`lakdan qayrilib olish imkonini bermasa, qayrilishni qatnov qismining o`rtasi yoki o`ng chetidan (yo`lning o`ng yoqasidan) amalga oshirish mumkin (6.20-rasm). Bunday vaziyatda haydovchi to`g`ri va qarama-qarshi yo`nalishdagi transport vositalariga yo`l berishi shart. Transport vositalarining harakat yo`nalishlari kesishadigan va o`tish navbati ushbu Qoidalarda ko`zda tutilmagan vaziyatlarda haydovchi o`ng tomondan yaqinlashib kelayotgan transport vositasiga yo`l berishi kerak (6.21-6.22-rasmlar). Yo`lga chiqish joyida tezlanish bo`lagi bo`lsa, haydovchi unda harakatlanishi va qo`shni bo`lakda harakatlanayotgan transport vositalariga yo`l berishi, so`ngra oqimga qo`shilishi kerak (6.24-rasm). Quyidagi joylarda qayrilib olish taqiqlanadi: - piyodalar o`tish joylarida; - tonnellarda - ko`priklar, osma yo`l (estakada) lar, osma ko`priklar va ularning ostida; - temir yo`l kesishmalarida; - yo`lning ko`rinishi biror bir yo`nalishda 100 metrdan kam bo`lgan joylarda. Transport vositasini orqaga harakatlantirishda haydovchi yo`l harakati xavfsizligini ta`minlashi va boshqa yo`l harakati qatnashchilariga xalaqit bermasligi shart. Zarurat tug`ilganda haydovchi boshqa shaxslarning yordamidan foydalanishi mumkin. Transport vositalarining yo`lning qatnov qismida joylashuvi Relssiz transport vositalari yo`lning qatnov qismida bo`laklar bo`yicha munosib joylashuvi yo`lning o`tkazish qobiliyatini yuqori darajada bo`lishini ta`minlaydi. Relssiz transport vositalari harakatlanadigan bo`laklar soni chiziqlar yoki 5.8.1, 5.8.2, 5.8.7, 5.8.8 yo`l belgilari bilan belgilanadi. Bunday chiziqlar yoki yo`l belgilari bo`lmasa, haydovchilar yo`l bo`laklarini o`zlari, qatnov qismining kengligini, transport vositalari orasidagi zarur yonlama oraliq masofani va ularning gabarit o`lchamlarini hisobga olgan holda aniqlaydilar. Bunda harakat qatnov ikki

tomonlama bo`lgan yo`l yo`lning chap tomondagi yarmi qarama-qarshi yo`nalishda harakatlanish uchun mo`ljallangan, deb hisoblanadi. Shuni ta`kidlash kerakki, harakatlanish bo`lagi transport vositalarining bir qator bo`lib harakatlanishi uchun mo`ljallangan. Davlat standarti (GOST 13508-74) ga ko`ra harakatlanish bo`lagi 2.5 metrdan 3.75 metrgacha bo`ladi. To`rt va undan ortiq bo`lakli, harakat ikki tomonlama bo`lgan yo`llarda qarama- qarshi yo`nalishda harakatlanish uchun mo`ljallangan bo`laklarga chiqish taqiqlanadi. Bunday yo`llarda qarama-qarshi oqim ikki uzluksiz yo`l chizig`i bilan ajratiladi va bu chiziqni kesib o`tish taqiqlanadi. Yo`l chizig`i ko`rinmasa yoki umuman bo`lmasa ham qarama-qarshi bo`lakka chiqish taqiqlanadi. Harakat ikki tomonlama bo`lgan uchta bo`lakli (1.9 chizig`i bilan belgilangandan tashqari) yo`llarda o`rta bo`lakka faqat quvib o`tish, chapga burilish, qayrilib olish va aylanib o`tish uchungina chiqishga ruhsat etiladi. Qarama-qarshi yo`nalishdagi harakatlanish uchun mo`ljallangan chetki chap bo`lakka chiqish taqiqlanadi. Bunday yo`llarda faqat chetki bo`laklardan harakatlanishga ruhsat etiladi, o`rta bo`lakda doimiy harakatlanish mumkin emas, u quvib o`tish, aylanib o`tish, qayrilib olish yoki chapga burilish kabi manyovrlarga mo`ljallangan. Aholi yashaydigan joylardan tashqarida haydovchilar transport vositalarini mumkin qadar qatnov qismining o`ng chetiga yaqinroqqa olib harakatlanishlari kerak. Aholi yashamaydigan joylarda yo`l chekkasida yo`l yoqasi bo`lib, transport vositalari to`xtash va to`xtab turish uchun yo`l yoqasiga chiqadi va yo`lda harakatlanayotgan transport vositalariga xalaqit bermaydi. Transport vositalarining o`ng bo`lak bo`ylab harakatlanishlariga to`liq imkoniyat yaratadi. Aholi yashamaydigan joylarda Qoidalarning 11.6, 19.1, 26.2 bandlaridagi talablarni hisobga olgan holda haydovchilar o`zlariga qulay bo`lgan harakatlanish bo`lagidan foydalanishlari mumkin. Faqat o`ngga yoki chapga burilish, qayrilib

olish, quvib o`tish, to`xtash oldidan harakatlanish bo`lagini o`zgartirishga ruxsat etiladi. Aholi yashamaydigan joylarda yo`l yoqasi bo`lmaganligi sababli yo`l chekkasida to`xtab turgan avtomobillarni uchratish mumkin. Bu esa o`ng tomondagi birinchi bo`lak bo`ylab harakatlanishga xalaqit qiladi. Bu yo`nalishda uch va undan ortiq bo`lakli har qanday yo`llarda uchinchi qatorga quyidagi hollarda chiqish mumkin: - harakatlanish serqatnovligi sababli boshqa bo`laklar band bo`lganda; - quvib o`tish uchun; - chapga burilish uchun; - qayrilish uchun; - ruhsat etilgan to`la vazn 3,5 tonnadan ortiq bo`lgan yuk avtomobillariga chapga burilish yoki qayrilish uchun. Boshqa hollarda bu yuk avtomobillariga chetki chap bo`lakka chiqish taqiqlanadi. Bir tomonlama harakatlanish joriy etilgan yo`llarda ruhsat etilgan to`la vazni 3,5 tonnadan yuqori bo`lgan yuk avtomobillari yo`lning chetki chap bo`lagiga yuk ortish yoki tushirish uchun chiqishlari mumkin. Boshqa sabablar bilan chetki chap bo`lakni band qilmasliklari kerak. Aholi yashaydigan joylarda chapga burilish va orqaga qayrilish kabi manyovrlar tez-tez uchrab turishi bois, haydovchilar harakatlanish xavfsizligi talablariga asosan mo`ljallangan manyovrni bajarish uchun o`ziga tegishli yo`l bo`lagini egallashlari lozim. Harakat bir tomonlama bo`lgan yo`lning chap bo`lagida to`xtash va to`xtab turish Qoidalarning 14.1 bandiga muvofiq amalga oshiriladi. Harakatlanish bir tomonlama yo`llarda yonma-yon bo`lakdagi transport vositalariga nisbatan katta tezlikda harakatlanish quvib o`tish hisoblanmaydi. Tezlikni soatiga 40 kilometrdan oshirish mumkin bo`lmagan yoki texnik sabablarga ko`ra tezligini bundan oshira olmaydigan transport vositalari quvib o`tish, chapga burilish yoki qayrilib olish, aylanib o`tish uchun qayta qayta tizilishdan boshqa hollarda faqat chetki ong bo`lakda harakatlanishlari kerak.

Sekin harakatlanuvchi transport vositalari uchun alohida bo`lak bo`lib tegishli belgilarga ega bo`lsa, bunday transport vositalarining haydovchilari shu bo`lakdan foydalanishlari lozim. To`g`ri yo`nalishdagi qatnov qismining chap tomonida u bilan bir satxda joylashgan tramvay izidan shu yo`nalishdagi boshqa bo`laklar band bo`lganda harakatlanishga, aylanib va quvib o`tishga, shuningdek, 5.8.1, 5.8.2 belgilari bilan belgilanmagan hollarda esa chapga burilish va qayrilib olishga ruhsat etiladi. Biroq bu manyovr tramvay harakatiga xalaqit bermasligi kerak. Qarama-qarshi yo`nalishdagi tramvay izidan harakatlanish taqiqlanadi. Agar qatnov qismi yo`l chiziqlari bilan bo`laklarga ajratilgan bo`lsa, transport vositalarining harakatlanishi qatiy ravishda belgilangan bo`laklarda amalga oshirilishi kerak. Faqat qayta tizilishda uzuq-uzuq chiziqlarni bosib o`tishga ruhsat etiladi. Reversiv harakatlanishli yo`lga burilishda transport vositalari qatnov qismlari kesishmasidan chiqishda chetki o`ng bo`lakni egallashi kerak (6.4-rasm). Haydovchiga shu yo`nalishdagi boshqa bo`laklarda ham harakatlanishga ruhsat berilganligiga ishonch hosil qilgandan keyingina qayta tizilishga ruxsat etiladi. Reversiv bo`lakli yo`lga burilayotgan haydovchiga reversiv bo`lakdagi harakatlanish qaysi yo`nalishda ekanligi noma`lum, shuning uchun u chetki o`ng bo`lak bo`yicha harakatlanish kerak (6.15-rasm). Qoidalarning 14.1, 27.2 bandlarida ko`zda tutilgandan boshqa hollarda transport vositalarining yo`l yoqasi, trotuar yoki piyodalar yo`lkalaridan harakatlanishi taqiqlanadi (11.16-rasm). Bu joylarda yo`ldan foydalanish va kommunal xizmat mashinalarining harakatlanishiga, shuningdek, boshqa imkoniyat bo`lmagan hollarda bevosita yo`l yoqasida, trotuar yoki piyodalar yo`lkalari oldida joylashgan savdo shohobchalari, korxonalar va boshqa inshootlarga yuk olib kirish uchun transport vositalarining kirishiga ruhsat etiladi. Bunday vaziyatda yo`l harakati xavfsizligiga to`la ta`minlangan bo`lishi shart. Haydovchi o`zidan oldinda ketayotgan transport vositasi keskin to`xtaganda u bilan to`qnashib ketmaslik kafolatini beradigan oraliq masofani, shuningdek yo`l

harakati havfsizligini ta`minlaydigan yonlama oraliq masofani saqlashi kerak (6.17-rasm). Haydovchi yo`lning holati va sharoitini, transport vositasi va tashilayotgan yukning xususiyatlarini inobatga olgan holda oraliq masofa (distantsiya va interva) larni tanlashi kerak. Aholi yashaydigan joylardagi yo`llarda tezligini soatiga 50 kilometrdan oshirishi mumkin bo`lmagan, shuningdek, ruxsat etilgan to`la vazni 12 tonnadan ortiq bo`lgan transport vositalarining o`zi va oldida ketayotgan transport vositasi oralig`ida, ularni quvib o`tishi mumkin bo`lgan transport vositalari bemalol yo`lning o`ng tomoniga qayta tizilishi uchun imkon beradigan masofani saqlashi kerak. Bir vaqtning o`zida ikki va undan ortiq sekinyurar transport vositalarini quvib o`tish har doim ham xavfsiz bo`lavermaydi. Shuning uchun quvib o`tilayotgan haydovchi quvib o`tuvchi haydovchiga imkon berishi kerak. Quvib o`tishga tayyorlanayotgan, shuningdek transport vositalarining tashkiliy jamlanmasi tarkibida, serqatnov bo`lgan yo`llarda harakatlanayotgan transport vositalarining haydovchilariga bu talab taalluqli emas. Agar biror bir to`siq sababli qarama-qarshi yo`nalishlarda harakatlanish qiyin bo`lsa, to`siq o`z tomonida bo`lgan haydovchi yo`l berishi kerak (6.18-6.19- rasmlar). Agar to`siq oldida imtiyoz belgilari bo`lsa, haydovchi ushbu belgilar talabiga bo`ysunadi (6.20-rasm). Tik nishablik va balandlik belgilari o`rnatilgan joylarda esa pastga harakatlanayotgan haydovchi yo`l berishi kerak. Harakat tezligi Transport vositalari va oqimning tezligi ortgan sayin yo`lning o`tkazish qobiliyati unumlashadi, yo`lovchilarning yo`lda yo`qotadigan vaqtlari kamayadi, yuk tashish tezlashadi, iqtisodiy samaradorligi ortadi, lekin yuqori tezlik harakatlanish xavfsizligiga tahdid soladi.

Haydovchi harakatning serqatnovligini, transport vositasi va yukning xususiyati hamda holatini, yo`l va ob-havo sharoitini, shuningdek harakatlanish yo`nalishidagi ko`rinishni hisobga olgan holda transport vositasini belgilangan tezlikdan oshirmasdan boshqarishi kerak. Transport vositasining tezligi haydovchiga Qoidalar talablarini bajarish, harakatni doimo nazorat qilib boorish imkoniyatini berishi kerak. Ruxsat etilgan maksimal tezlik bilan harakatlanish har doim ham xavfsiz bo`lavermaydi. Haydovchi tanlagan tezlik, yo`lda xavf paydo bo`lganida, transport vositasini to`xtata oladigan darajada bo`lishi kearak. Bining uchun haydovchi ko`rinish masofasiga qarab shunday tezliktanlashi kerakki, to`xtash yo`li ko`rinish masofasidan o`tib ketmasin (avtomobilning to`xtash yo`li-haydovchi xavfni ko`rib to`liq to`xtagunicha o`tgan masofa). Harakatlanish paytida, haydovchi aniqlash olishi imkoniyatida bo`lgan xavf yoki to`siq oaydo bo`lsa, u transport vositasining tezligini to`liq to`xtashini ta`minlaydigan darajada kamaytirishi yoki to`siqni boshqa harakat qatnashchilari uchun xavfsiz aylanib o`tish choralarini ko`rishi kerak. Xavf-yo`l harakati qoidalarini buzib, behosdan paydo bo`ladigan transport vositalari, pyodalar va h.k. Tusiq- transport vositasidan tushib qolgan biror bir yuk, yo`lda buzilib to`xtab turgan transport vositasi va boshqalar. Aholi yashaydigan joylarda transport vositalari tezligini soatiga 70 kilometrdan oshirmasdan harakatlanishga ruxsat etiladi. Tezlikning bunday cheklanshii faqat kirshi 5.22, chiqishi 5.23 (asosi oq rangda bo`lgan) yo`l belgilari bilan belgilangan aholi yashash joylariga tegishli. Kirish joyi 5.24, chiqish yo`li 5.25 (asosi ko`k rangli) belgilar bilan belgilangan hududdagi tezlik aholi yashamaydigan joylardagi tezlik chegarasi bilan bir xil bo`ladi. Aholi yashamaydigan joylarda va kirish yo`li 5.24, chiqish yo`li 5.25 belgilari o`rnatilgan xududlarda:

- engil avtomobillarga va ruxsat etilgan to`la vazni 3,5 tonnadan oshmaydigan yuk avtomobillariga tezlikni soatiga 100 kilometrdan oshirmasdan; - shaharlararo qatnaydigan avtobuslarga va mikroavtobuslarga tez likni soatiga 90 kilometrdan oshirmasdan; - boshqa avtobuslar, tirkamali yengil avtomobillar, mototsikllar, ruxsat etilgan to`la vazni 3,5 tonnadan ortiq, bo`lgan yuk avtomobilla riga tezlikni soatiga 80 kilometrdan oshirmasdan; - tirkamali yuk avtomobillariga tezlikni soatiga 70 kilometr dan oshirmasdan harakatlanishga ruxsat etiladi. Har qanday yo`llarda: - odam tashiyotgan yuk avtomobillariga tezlikni soatiga 60 kilo metrdan oshirmasdan; - mexanik transport vositalarini shatakka olgan transport vositalariga tezlikni soatiga 50 kilometrdan oshirmasdan; - xavfli, og`ir vaznli va katta o`lchamli yuklarni tashiyotgan, tashkiliy jamlanmada harakatlanayotgan transport vositalariga YHXB bi lan kelishilgan tezlikdan oshirmasdan harakatlanishga ruxsat etiladi. Haydovchilarga quyidagilar taqiqlanadi: - Tezlikni mazkur transport vositasining texnik tavsifnomasida ko`rsatilgan eng yuqori tezlikdan oshirish. Pastlik (nishablik) tomon harakatlanayotgan transport vositalarining tezligi ishlab chiqaruvchi tashkilot tomonidan mazkur trans port vositasining texnik tavsifnomasida ko`rsatilgan normadan oshib ketishi mumkin. Bu hol transport vositasining turg`unligi yo`qolib, ag`nab ketishiga olib kelishi mumkin. - Tezlikni transport vositasiga o`rnatilgan taniqdik belgi («Tez lik cheklangan») da ko`rsatilganidan oshirish. Ba`zi maxsus transport vositalari (avtokran, un tashuvchi tsis terna, tsement tashuvchi tsisterna, beton tashuvchi tsisterna va shu kabilar) ishlab chitsaruvchi tashkilot tomonidan yuqori tezlikni chegaralovchi taniqli belgi bilan ta`minlanadi.

Yo`l sharoitlari imkon bergan taqdirda ham tezlikni taniqli belgida ko`rsatilganidan oshirish; Zarurat bo`lmaganda juda past tezlikda harakatlanib, boshqa transport vositalariga xalaqit berish mumkin emas. Yo`llarning eni cheklangan bo`lib, ayniqsa, serqatnov yo`llarda past tezlik bilan harakatlanish tirbandliklar hosil qiladi va avtotransportning ish unumini pasaytiradi (yo`lovchilarning qimmatli vaqtlari, yukni kechiktirib yetkazish va h.k.). - Yo`l-transport hodisasining oldini olish zarurati bo`lmaganda keskin tormoz berish. Zaruratsiz keskin to`xtash ketma-ket kelayotgan transport vositalarining to`qnashuviga olib kelishi mumkin. Quvib o`tish Quvib o`tish-egallagan harakatlanish bo`lagidan chiqib, oldinda ketayotgan transport vositalaridan o`zib ketish. To`xtab turgan trans port vositasini aylanib o`tish quvib o`tish hisoblanmaydi (6.1-6.2- rasmlar). Yonma-yon bo`lakdagi transport vositasidan o`zib ketish quvib o`tish hisoblanmaydi (6.3-rasm. YHQ. 11.4). 6 .1-ra s m. 6 .2-ra s m. 6 .3-rasm. Ikki tomonlama harakatli ikki bo ` lakli yo ` llarda quvib o ` tish qarama - qarshi yo ` nalishdagi bo ` lakka chiqish orqali , xavfsizlik qoidalariga amal qilgan holda bajariladi (6.1- rasm ). Ikki tomonlama harakatlanuvchi uch bo ` lakli yo ` llarda quvib o ` tish o ` rta bo ` lakka chiqish bilan amalga oshiriladi (6.6-6.7- rasmlar ). Ikki tomonlama harakatlanuvchi to ` rt va undan ko ` p bo ` lakli yo ` llarda quvib o ` tish yo ` nalishi bo ` yicha qo ` shni qatorga chiqish bilan bog ` liq (6.6- rasm ). Haydovchi quvib o`tishni boshlashdan oldin:

- o`zi o`tmoqchi bo`lgan harakatlanish bo`lagi quvib o`tish uchun yetarlicha masofada bo`sh ekanligiga, bu qarama-qarshi yo`nalishdagi va shu bo`lakdagi transport vositalarining harakatiga xalaqit bermasligiga; - shu bo`lakda orqada kelayotgan transport vositasi quvib o`tishni boshlamaganligiga (6.4-rasm); - oldinda harakatlanayotgan transport vositasi esa quvib o`tish, c h a p g a burilish (qayta tizilish) haqida ishora bermaganligiga (6.5-rasm); - quvib o`tishni tugallayotganda quvib o`tilayotgan transport vosita siga xalaqit bermasdan ilgari egallagan bo`lakka qaytib o`ta olishiga ishonch xosil qilishi shart. 6.4-rasm. 6.5-rasm. Relssiz transport vositalarini faqat chap tomondan quvib o`tishga ruxsat berilada (6.6-6.7- rasmlar). Biroq, chapga burilish ishorasini berib, burilishga kirishgan transport vositasini quvib o`tish o`ng tomondan amalga oshiriladi (6.7-rasm). 6.6-rasm. 6.7-rasm. Quvib o`tish jarayonining xavfsiz amalga oshirilishi quvib o`tilayotgan transport vositasi haydovchisining xulqiga ham bog`iq. Quvib o`tilayotgan transport vositasining haydovchisiga harakat tezligini oshirish yoki boshqa hatti-harakatlar bilan quvib o`tishga to`sqinlik qilish taqiqlanadi.

6.8-rasm. Aks holda quvib o`tayotgan transport vositasi o`z bo`lagiga qayta tizila olmay boshqa trans port vositalari (ro`paradan keluvchi) bilan to`qnashib ketishi ham mumkin. Ikki tomonlama harakatlanuvchi ikki bo`lakli yo`llarda quvib o`tish uchun ro`para bo`lakka, ikki tomonlama harakatlanuvchi uch bo`lakli yo`llarda o`rta bo`lakka chiqqan haydovchi quvib o`tishni tugallagandan so`ng ilgari egallagan harakatlanish bo`lagiga qaytishi shart (o`ng tomondan ruxsat etilgan quvib o`tishdan tashqari. 6.8-11.6-rasmlar), To`rt va undan ko`p bo`lakli yo`llarda quvib o`tishni tugallagan haydovchi o`z bo`lagida qolishi mumkin (bu manyovr ilgarilab o`tish hisoblanadi). O`z qatoriga qaytishda quvib o`tilayotgan transport vositasining oldidan keskin burchak bilan emas, balki oraliq masofani har tomonlama saqlagan holda ravon o`tish kerak. Biroq, ushbu yo`nalishda harakatlanish uchun ikki yoki undan ortiq, bo`lak bo`lsa, quvib o`tayotgan haydovchi o`zi egallagan bo`lakka qaytgani zahoti keyingi quvib o`tishni boshlashga to`g`ri keladigan hollarda orqada o`zidan katta tezlikda harakatlanayotgan transport vositalariga xalaqit bermasa, chap bo`lakda xarakatlanishni davom ettirish mumkin (6.9-rasm). 6.9-rasm. Quvib o`tish quyidagi hollarda taqiqlanadi:

1) tent ahamiyatli yo`llar kesishgan, tartibga solinmagan chorrahalarda; 2) tartibga solinmaydigan chorrahalarda asosiy hisoblanmaydigan yo`llarda harakatlanishda (aylanma harakatlanishli chorrahalarda quvib o`tish, kajavasiz ikki g`ildirakli transport vositalarini quvib o`tish va ruxsat etilgan hollarda o`ng tomondan quvib o`tish bundan mustasno); 3) piyodalar o`tish joylarida p iyodalar bo`lganda; 4) temir yo`l kesishmalarida va ulargacha 100 metrdan kam masofa qolganda; 5) q uvib yoki aylanib o`tayotgan transport vositalarini;

6) tepalikka ko`tarilishning oxirida va yo`lning ko`rinishi cheklangan boshqa joylarda qarama- qarshi harakatlanish yo`nalishiga chiqib; 7) tartibga solingan chorrahalarda qarama- qarshi yo`nalishdagi harakatlanshi bo`lagiga chiqib. Quyidagi hollarda quvib o`tishga ruxsat etiladi: a) tartibga solingan chorrahalarda qarama-qarshi bo`lakka chiqmasdan (6.10- “a” rasm); b) teng ahamiyatli chorrahalarda kajavasiz mototsikllarni va velosipedlarni (13.10- “b” rasm); v) chorrahalarda asosiy yo`l bo `ylab (6.10 - “v” rasm); g) chapga burilayotgan yoki orqaga qayrilayotgan transport vositalarini o`ng tomondan (6.10- “g” rasm). 6.10- “a” rasm. 6.10- “b” rasm. 6.10- “v” rasm. 6.11-“g” rasm. Aholi yashaydigan joylardan tashqaridagi yo`llarda sekin harakatlanadigan yoki katta gabaritli transport vositasini quvib o`tish qiyin bo`lgan hollarda uning haydovchisi ushbu transport vositasini iloji boricha yo`lning o`ng tomoniga olishi, zarur bo`lganda esa orqasida to`planib qolgan transport vositalarini o`tkazib yuborish uchun to`xtashi kerak.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. I.A. Karimov, Jahon moliyaviy inqirozi O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etish yo`llari va choralari. Toshkent. “ O`zbekiston” – 2009 y. – 56 bet. 2. “Yo`l harakati qoidalari”. Toshkent – 2001 y. 3. “Yo`l belgilari va yo`l chiziqlari”. Toshkent – 2001 y. 4. Q. X. Azizov. “Yo`llarda xavfsiz harakatlanish asoslari”. Toshkent – 2005 y. 5. N. F. Muhitdinov, G. K. Nurmuhamedov, R. N. Dimitov “Yo`l harakati qoidalariga sharhlar”. Toshkent – 2005 y. 6. Azizov K. X., Dorobov M., Sayfutdinova R.A. Obespechenie bezopasnosti dvijeniya na gorodskix ulitsax. –T; TADI. 2009.-132 st. 7. Babkov V.F. Dorojniya usloviya i bezopasnostgp dvijeniya; uchevnik dlya vuzov. – M; Transport, 1993. – 271 st. Internet saytlari 1. www.gai.auto.ru. 2. www.maha.ru

O'xshashlar

Haydovchilarning umumiy majburiyatlari umumiy qoidalar аsosiy tushuncha va atamalar

Piyodalar va yo`lovchilarning vazifalari maxsus transport vositalarini harakatni tartibga solish

Murakkab sharoitlarda harakatlanish tartibi

Yo`l belgi chiziqlarining guruhlari va ularning turli yo`l ko`cha sharoitida qo`llanilishi

Chorrahalarda harakatlanish