Kardanli uzatma - Transport - Referatlar

Kardanli uzatma

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

38 KB

Ko'chirib olish

Kardanli uzatma Reja: 1. Kardanli uzatmaning zaruriyati va vazifasi; 2. Kardanli uzatmaning turlari, tuzilishi va ishlash printsipi; 3. Zamonaviy «Neksiya», «Tiko», «Damas» avtomobillari kardanli uzatmasining konstruktiv xususiyatlari. 4. Asosiy uzatmaning zaruriyati va vazifasi;

Kardanli uzatma. Kardanli uzatma uklari bir-biriga tugri yotmagan va uz xolatini uzgartira oladigan vallar yordamida burovchi momentni kuch uzatmaning bir agregatidan boshka agregatiga uzatib beradi. Avtomobilning kuch uzatmasiga urnatilgan kardanli uzatma dvigatyeldan olinadigan burovchi momentni uzatmalar kutisi orkali bitta yetakchi kuprikka tarkatish kutisi yordamida bir nechta kuprikka uzatib berishi lozim. Avtomobil notyekis yullarda yurganida yetakchi kuprik ramaga nisbatan tik tyekislikda tyebranib, uzatish burchagi uzgarib turadi. Shu sababli burovchi momentning uzatmalar kutisidan (yoki tarkatish kutisidan) yetakchi kuprikga uzgaruvchan burchak ostida uzatishda kardanli uzatmadan foydalaniladi. Kardan sharnirlar uklari bir-biriga nisbatan tugri yotmagan vallardan burovchi momentni uzaro uzatish uchun xizmat kiladi. Tyepish va buralma tyebranishlar xavfini kamaytirish uchun aksari zamonaviy avtomobillarda kardanli sharnirli xamda ikkita val shuningdek oralik tayanchdan tashkil topgan kardanli uzatmadan foydalaniladi. Bunda uzatmaning uzayib kiskarishini ta'minlaydigan shlitsali birikma mavjud. Avtomobillarda kullaniladigan kardanli sharnirlar ikki xil buladi: burchak tyezliklari bir xil va burchak tyezliklari bir xil bulmagan kardanli sharnirlar. Burchak tyezliklari bir xil bulmagan kardanli sharnirlar. Uz navbatida kayishkok (elastik) va bikr (krestovinali) bulishi mumkin. Kardanli uzatmaning konstruktsiyasi Avtomobillarda uzatmalar kutisidan yetakchi kuprikning asosiy uzatmasiga burovchi momentni uzatish uchun burchak tyezliklarga bir xil bulmagan sharnirlarga ega bulgan bir yoki ikki valli kardanli uzatmalardan foydalaniladi. Agar avtomobilda bitta kardanli uzatma urnatilsa kardanning old tomoniga biriktirilgan vilka kardanli sharnirning bitta vilkasi uzatmalar kutisining ikkilamchi

vilkasi shlitsli uchlikga payvandlangan. Shlitsli uchlik kardanning shlitsli vtulkasiga kiritilib, uk buylab siljuvchi birikma xosil kiladi. Shlitsli vtulka kardan valining old kismiga, valning ketingi uchi esa kardan valining old kismiga va valning ketingi uchi esa shu kardan sharnirining vilkasiga payvandlangan. Rezinadan tayyorlangan gilof hlitsli birikmani tashki muxitdan kiradigan iflos zarrachalardan saklaydi. Asosiy uzatma. Asosiy uzatmaning vazifasi: Asosiy uzatma dvigatyeldan yetakchi gildiraklarga uzatiladigan burovchi momentni mikdorini oshirib ba'zi xollarda yunalishini 900 burchakka burib berish uchun xizmat kiladi. Zamonaviy avtomobillarda xajmi va ogirligi nisbatan kichik, kuvvati esa katta bulgan tyezyurar dvigatyellar ishlatilmokda. Birok shunga karamay bu dvigatyellar vallarida xosil buladigan burovchi moment ( agar bu momentni uzgartirmasdan tugridan-tugri avtomobilning yetakchi gildiraklariga uzatilsa) avtomobilning xattoki tyekis yulda xam yura olishiga yetarli emas. Avtomobilning xarakatlanishi uchun uning yetakchi gildiraklaridagi burovchi momentni oshirish kisman uzatmalar kutisi yordamida bajarilishini aytib utdik. Lekin, avtomobil ish mobaynida kup vakt nisbatan katta tyezlik bilan tugri uzatmada xarakatlanadi. Demak, tugri uzatmada dvigatyel validagi burovchi moment uzgarmagan xolda, ya'ni avtomobilning yura olishiga yetarli bulmaganda yetakchi gildiraklarga uzatilgan bular edi. Shu sababli yetakchi gildiraklardagi burovchi momentni xamma vakt zarur mikdorga oshirish uchun avtomobilning transmissiyasiga asosiy uzatma kiritiladi. Asosiy uzatmaning yana bir vazifasi kardan validagi burovchi momentni yarim uklarga 90 burchak ostida uzatishdir. Burovchi momentni tugri burchak ostida yarim taksimlash asosiy uzatmani tashkil etuvchi konussimon shestyernyalar yordamida amalga oshiriladi. Bu shestyernyalarning yetakchisi kichik diametri, yetaklanuvchisi esa katta diametrli kilib yasalgani uchun yarim

uklarning aylanishi (uzatish soni i ga karab) kardan valning aylanishiga karaganda kam. Yarim uklarning va u bilan boglik bulgan yetakchi gildiraklarning aylanishi kardan val aylanishiga nisbatan kancha kam bulsa, ulardagi burovchi moment shuncha kup buladi. Yetakchi gildiraklardagi burovchi momentning kupayishi asosiy uzatmaning uzatish soniga boglik bulib, u yuk avtomobillarida 6,5…9,0; yengil avtomobillarda esa 3,5…5,5. Asosiy uzatmalar shestyernyalarning soniga karab yakka yoki kushalok buladi. Yakka uzatma bir juft konussimon shestyernyadan, kushalok uzatma esa bir juft konussimon va bir juft silindrik shestyernyalardan iborat. Yakka uzatmalar uz navbatida konussimon shestyernyali, gipoid shestyernyali, silindrik shestyernyali yoki chervyakli bulishi mumkin. Kushalok uzatmalar esa uz navbatida kuprik urtasida yaxlit joylashgan uzatma va ikki kismga ajralgan uzatmaga bulinadi. Yakka uzatmalar kupincha yengil va urta yuk avtomobillarida kullanilib, bunday uzatmada yetakchi kichik shestyernya kardan valga ulanadi, yetaklanuvchi katta shestyernya esa differentsial orkali yarim uklar bilan boglanadi. Xozirgi vaktda asosan gipoid shestyernyali yakka uzatmalar ishlatilmokda, chunki bunday uzatma konussimon shestyernyali uzatmalarga karaganda bir kator afzalliklarga ega: yetakchi va yetaklanuvchi shestyernyalarning uklari uzaro kesishmay, bir- biriga nisbatan ma'lum masofaga ( fe ) siljitilgan. Differentsial Differentsial asosan ikki vazifani bajaradi: Gildiraklarning xar xil tyezlik bilan aylanishini ta'miinlaydi (ma'lum bir sharoitlarda); Burovchi momentni gildirakdarga tyeng ikkiga bulib uzatadi. Ma'lumki, avtomobil burilayotganda bir xil vakt ichida ularning tashki gildiraklari ichki gildiraklariga nisbatan kuprok yul bosadi. Demak, bu xolda tashki gildiraklar

ichki gildiraklarga karaganda tyez aylanadi. Gildiraklarning bu kabi xar xil tyezlikda aylanishi avtomobillar (tugri yunalishda) notyekis yullardan xarakatlanganda, shuningdek, gildiraklar xar xil diametrga (shinalarning yoyilishi yoki xavo bosimi turlicha bulganda) ega bulganida xam ruy beradi. Yetakchi gildiraklarni xar xil tyezlikda xarakatlanishini ta'minlash uchun ularni bitta valga urnatmasdan, xar biri mustakil xarkatlanadigan va yarim uk deb ataluvchi ayrim- ayrim vallarga urnatiladi. Shunday kilib, avtomobil burilayotganda ma'lum aylanishlar chastotasiga ega bulgan asosiy uzatmadagi yetaklanuvchi shestyernyaning xarakati gildiraklarga xar xil aylanishlar chastotasi bilan uzatilishi kerak. Avtomobillarda bunday vazifani differentsial bajaradi. Avtomobillarda asosan shestyernyali va kulachokli differentsiallar ishlatiladi. Shestyernyali differentsial tuzilishi buyicha birmuncha oddiy. Sirpanchik yulda xarakatlanayotgan gildirak yengil (karshiliksiz) uz urnida aylanishi sababli, kuruklikdagi gildirakka kerakli burovchi momentni uzatmaydi. Chunki differentsialdagi satyellitlarga yarim uk shestyernyalaridan (gildiraklardan) tushadigan yuk tyeng taksimlanmaganligi ularni uz uki atrofida yengil aylantiradi. Natijada burovchi moment sirpanchik yuldagi gildirakni differentsial kutisiga nisbatan ikki marta tyez aylantirishga sarflanadi. Avtomobil esa urnida xarakatsiz kolaveradi. Bunday kamchilikni kisman yukotish uchun ayrim ogir yul sharoitlarida ishlashga muljallangan avtomobillarda kulachokli differentsiallardan foydalaniladi. Yarim uqlar Yarim uklar differentsialdan burovchi momentni yetakchi gildiraklarga uzatadi. Avtomobillarda kullaniladigan yarim uklarining asosiy turlari kuyida keltirilgan. Yarim uklarning tashki uchlari gildirak gupchagiga flanets, shponka yoki shlits yordamida ulanadi. Ichki uchi esa kupchilik avtomobillarda yarim uk shestyernyasi bilan shlits yordamida biriktiriladi. Avtomobil xarakatlanganda yarim uklarga burovchi momentdan tashkari eguvchi momentlar xam ta'sir etadi. Eguvchi momentlar avtomobilning yetakchi gildiraklariga ta'sir etadigan kuyidagi kuchlardan vujudga keladi radial kuch

(avtomobilning ogirligi dan tashkil topgan reaktsiya kuchi), tortuvchi kuch – R; yondan ta'sir kiluvchi kuch - (avtomobil burilishida xosil buladigan kuch). Yarim uklarni, ularni orka kuprikda urnatilish usuliga karab, eguvchi momentlardan tula yoki kisman yuksizlantirish mumkin. Avtomobillarda ishlatiladigani uch xil, ya'ni eguvchi momentlardan yarim yuksizlantirilgan, kismga yuksizlantirilgan va tula yuksizlantirilgan buladi. Yarim yuksizlantirilgan yarim ukning tashki uchi bevosita ketingi kuprik kartyeridagi podshipnikka urnatilib, unga barcha kuchlar R,P va S dan xosil buladigan eguvchi momentlar ta'sir etadi. Bunday yarim uklar yengil va kam yuk kutaradigan (UAZ-452) avtomobillarda kullaniladi. Kismga yuksizlantirilganda, yarim ukning tashki uchi gildirak gupchagiga maxkamlanib gupchakning uzi yarim uk kojuxining ichki yunigidagi podshipnikka urnatiladi. Bunda eguvchi momentning kup kismi podshipnik orkali kojuxga uzatilib, oz kismi yarim ukka ta'sir etadi. Bu tipdagi yarim uklar M-20, «Pobeda» avtomobilida kullanilgan. Tula yuksizlantirilgan yarim uklarda yetakchi uklarda yetakchi gildirakning gupchagi ikkita podshipnikda yarim uk kojuxiga utkaziladi. Bunda R,P va S kuchlaridan xosil bulgan eguvchi momentlar yarim ukka ta'sir etmasdan, tugridan-tugri yarim uk kojuxiga uzatiladi. Bunday yarim uklar urta va katta yuk avtomobillarida kullaniladi.

Адабиётлар: 1. X. Mamatov, Avtomobillar, II- kism. Toshkent «Uzbkiston».1998. 215-224 betlar. 2. N.Vishnyakov i dr. Avtomobil. Osnovo` konstruktsii. Moskva. Mashinostroyeniye. 1986. 187-204 betlar. 3. X.M а m а tov, YU.T.Turdiyev, SH.SH.Shom а xmudov, M.O.Kodirxonov А vtomobill а r. Konstruksiya v а n а z а riya а sosl а ri. Toshkent .«Ukituvchi», 1982, 215-223 betl а r. 4. DAEWOO TICO. Rukovodstvo po remontu i tyexnicheskomu obslujiv а niyu. Bishkek. «Turkiston», 2000 y. 71-78 betl а r. 5. DAEWOO DAMAS. Rukovodstvo po remontu i tyexnicheskomu obslujiv а niyu. . «Turkiston», 2000 y. 148-156 betl а r. 6. DAEWOO NEXIA. Rukovodstvo po remontu i tyexnicheskomu obslujiv а niyu. «Turkiston», 2000 y. 29-55 betl а r. 7. X.M.Mamatov. Avtomobillar. (Avtomobillar konstruktsiyasidan programmalashtirilgan ukuv kullanma). Toshkent, «Ukituvchi», 1986, 171- 177 betlar. 8. YE.V.Mixaylovskiy i dr. Ustroystvo avtomobilY. Moskva. «Mashinostroyeniye», 1987. 246-256 betlar.

O'xshashlar

Kardanli uzatma

Kardanli uzatma, asosiy uzatma, differentsial va yarim o’qlar

Asosiy uzatma. Differentsial va yarim o’qlar

Transport vositalarini transmissiya agregat va mexanizmlariga texnik xizmat ko`rsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Avtomobil transmissiyasiga txk va ta'mirlash ishlari texnologiyasi