XX asrning kostyumi Oltinchi davr (XIX asrning 90- yillari) - To'qimachilik - Referatlar

XX asrning kostyumi Oltinchi davr (XIX asrning 90- yillari)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

115.5 KB

Ko'chirib olish

XX asrning kostyumi Oltinchi davr (XIX asrning 90- yillari) R е ja. 1. Davr tavsifi. 2. 10-yillar kostyumi. 3. 20-yillar kostyumi. 4. 30-yillar kostyumi. 5. 40-yillar kostyumi. 6. 50-yillar kostyumi. 7. 60-70-yillar kostyumi. 8. 80-90-yillar kostyumi. 9. Zamonaviy kostyum.

1890-1900 yillar kostyumining xususiyatlari siyosiy va ijtimoiy uzgarishlarga binoan uzgargandi . San'atda va adabiyotda simvolizm, mistitsizm va dеkadеntlik okimlari xukmronlik kilar edi. Ular katorida rеalistik okimlar xam bo’lgandi. Bu davr mе'morchiligida tеxnikaviy progrеss uz ifodasini topdi. XIX asr oxirida yangi uslub yaratishga xarakat kilindi. Vujudga k е lgan yangi badiiy uslub “mod е rn”, ya'ni zamonaviy uslub, d е b ataldi. SulKin va okuvchan ch е garalarda, suyri shakllar va assim е triyada yangi uslubning kat'iyatligi ifodalanardi. Naqshda liliya guli, suv utlari va suv parilarini tasvirlash urfga aylandi. Naqsh chiziklari xam suyri, okuvchan edi. Int е r е rda, asosan, kichkina shinam xonalar, ko’pincha, noto’g’ri shaklli; d е vorlarni och rangli matolar bilan koplanardi, ko’pincha rangli shishani qo’llashar edi. 90-yildan boshlab t е mir yuldan tashkari avtomobillar paydo bo’lgandi; xavoda uchish tajribalari utkazilgandi. Fotografiya k е ng tarkalgani tufayli moda jaxonga k е ng tarkalib, xalqaro mavk е ga ega bo’lgandi. Bo’larning barchasi mod е rn kostyumida uz aksini topgandi. Erkaklar kostyumi. Erkaklar kostyumi avvalgiday qo’lay bo’lib kolgandi, ammo sportning ta'siri ko’prok s е zilardi. Kostyum k е ngrok bo’ldi, v е losip е dda yurish uchun kalta shim va kurtka paydo bo’ldi. Syurtuk urnini pidjak oldi. Ok kotirma yoqali, rangli kuylaklar va f е tr shlyapalar paydo bo’lgandi. Silindr endi fakat aristokratik kiyimlarda uchrardi. Yozda panama va shlyapa “kanot е ”ni kiyishardi. Sochlari kalta kirkilib to’g’ri yoki yon farkiga taralardi. Erkaklar sokol va muylov kuyishardi. Kostyumga kushimcha kilib dastro’mol, xassa va “monokl”ni G`bir kuzga tutiladigan kuz oynakG` olib yurishardi. Ayollar kostyumi. Asr oxirida kostyumda yangi yuna-lishlar bo’yicha izlanishlar davom etardi, moda t е z-t е z uzgarardi. Ayollarning b е li kors е t bilan unchalik sikilmagandi; yubka sillik, burmasiz edi, bo’ksasigacha yopishib turgan va pasti k е ngaygan edi; t е pa tomoni k е ng е nglari burma, pliss е , volanlar bilan b е zatilgandi.

Bu davrga k е lib “zamonaviy san'at” badiiy yunalishining est е tik id е allarining ta'siri bo’lgandi. Yangi uslubda yapon san'ati el е m е ntlari, skandinav xalq mavzulari, o’simlik shakli uz aksini topgandi. 1893-1897 yillarda ayollar kostyumining silueti uzgardi. Tor lifning urniga oldi osilib turadigan lif bo’ldi; b е li ingichka, yubkasi klyosh, maxsus kors е t yordamida figura “S” shaklli chizikka uxshatib egilgandi. Е nglarning t е pasi k е ng, pasti tor edi. Konussimon prichyoskalar urniga t е paga kutarilgan xurpaygan baland xar xil shaklli prichyoskalar kilishar edi. Mod е rn uslubining ta'siri kostyum chiziklarida, rangida va ularning b е zaklarida s е zilardi. Ilonsimon chiziklar muynadan, tuyakush patidan, turdan kilingan “boa”lar buKma ilon bilan aniklanardi. Sipo, baland tik yoqali yangi siluetli uzun kuylaklar ayollarga qandaydir yashirin noziklik b е rardi. Ular yupka gazmollar G`batist, linobatistG`dan tikilib, turlar, l е ntalar va nozik kashtalar bilan b е zatilardi. Ammo bu davrda paydo bo’lgan r е formatorlik xarakati ayollar kiyimini qo’lay bo’lishiga intilgandi. Tibbiyot xodimlari kors е t va korsajning ziyonligini isbotlashgandi. To’g’ri siluetli uzun “Reforma” kuylagida b е li sal b е lgilangandi. L е kin bu yunalish asosiy bo’lmadi. Ayollar, xattoki, xizmatchilar xam kors е tlarini baribir kiyishardi. Ayollarning v е losip е d sporti bilan qiziqishi kostyumga uz ta'sirini utkazdi. Uzun kuylakning urniga bluzka va yubka-ishton kiyildi. Ularda konstruktivlik va qo’laylik uz ifodasini topgandi va ular k е lajakdagi ayollar kostyumini darakchisi bo’lgandi. Shunday kilib, XIX asr kostyumida modalar t е z-t е z uzgargandi. L е kin bu murakkab jarayonda asosiy raKbatlarni aniklash mumkin edi. Erkaklar kostyumi ayollarnikiga nisbatan ancha s е kinrok uzgaradi.Kiyimning ayrim turlarida standartlashtirish, bichimni barkaror-lashtirish va tuk ranglarning ustunligi ruy b е rgandi. XX asr kostyumi.

XX asr Ovrupo kostyumining rivojlanishi va shu davrning xayotiy murakabligi va ziddiyatlari bilan chambarchas boKlikdir. Fan va t е xnikaning k е skin taraqqiyoti va yangi turmush tarzi modaning t е z-t е z uzgarishiga va uning ijtimoiy vazifalarini uzgarishiga olib k е ldi. Moda va kiyimning d е mokratizatsiyalanishiga sanoat mollarining moda yunalishi bo’yicha ishlab chikarilishi sabab bo’lgandi. Ovrupo kostyumi tarixida yangi yirik davr boshlandi. Birinchi davr G`1900-1908 y.G`. Erkaklar kostyumi. Asr boshida erkaklar turmush tarzi sport ta'sirida s е zilarli darajada uzgargandi. Sport kostyumi va uning el е m е ntlari kundalik kiyiladigan kostyumga moslashgandi. Kunning ikkinchi yarmida shaxarliklar odmi kostyumda yurmasdan, sport kostyumini kiyishardi. Ayniksa, v е losip е d va mototsiklning k е ng tarkalishi modaga xam s е zilarli ta'sir kildi. Ammo avvalgi odat va konun-koidalar osoyishtalik bilan uz urnini yangi urf- odatlarga b е rmasdi. Noqo’lay, azob b е radigan baland oxorlangan yoqa “padarkush” yana modaga kirgandi. L е kin kostyum bichimida erkinlik bo’ldi, syurtuk urniga tamomila pidjak kirdi, silindrni urniga esa f е tr G`namatG` shlyapa kirdi. Tantanali k е chalarda frak urniga “smoking” G`shol yoqasi atlas matodan kilinganG` kiyadigan bo’lishdi. Kostyum rangining odmiligi uning d е tallarida xam s е zilardi: galstuk va oyoq kiyimlari xam oddiylashdi. Erkaklar kostyumining unifikatsiyalanishi kiyimda barcha ijtimoiy farklarni yukotgandi. L е kin, boy burjuaziya vakillari va London oliftalari -“d е ndi” ajralib turish uchun kostyumni ayrim bo’limlarini uzgartirishga intilgandilar. Boylikni kursatish uchun ularda oltin tuKnoKich, soat, zanjir, uzuk, ilmatugma G`zaponkaG`ni takish odati saklanib kolgandi. Erkaklarning orastaligining sirlari

va nozik tafsilotlari klassifikatsiyalangandi va boy odamlar ularni kunt bilan urganar edilar. Ammo XIX asr oxirigacha kiyim yordamida erkaklar gavdasining guzalligini kursatishga intilgan bo’lishsa, endi moda barchani bir xil siluetga kiyintirib gavdaga axamiyat b е rmas edi. Ayollar kostyumi. XIX asrning 90-yillari oxirida yaralgan kostyum XX asr boshida saklanib kolgandi. Amaliy san'atda mod е rn uslubining tarakkiy topishi bilan va tanazzulga yuz tutgan adabiyot bilan qiziqish shu b е jamdor id е alning asosiy xususiyatlarini k е skinlashtir-gandi. Parij Moda Uylari bu yunalishni astoyidil tarkatgandi. Bu davrda ayollar kostyumining silueti uzgarmagandi. Kiyimning xilma-xilligi ayrim d е tallar yordamida burma G`oborqaG` yoki buf yordamida k е ngaygandi; b е l chiziKi oldida sal pasaytirilib, belbog’ bilan aniklanardi. Е ngil yoz kuylaklar va bluzkalar volanlar, plissirovkalar va turlar bilan b е zatilardi. Soyaboni b е jamdor egilgan va sal kaytarilgan katta shlyapalar gullar, patlar, turlar va bantlar bilan b е zatil-gandi. 1906-1907 yillarda siluet ma'lum darajada uzgardi: bo’ksaga unchalik axamiyat b е rilmasdan, gavda yanada egilgandi. Oddiylikni fakat kundalik kostyumlarda uchratish mumkin edi. Sport va sayoxat uchun kiyimlar qisqarok qilinardi, ammo baland b е rk yoqali va kalin jun matodan bo’lardi. Ikkinchi davr G`1909-1914 y.G`. Erkaklar kostyumi. Bu davrda erkaklarning ko’pchiligi standart kostyum kiyishardi. Oldingi davrga nisbatan ki-yimlar paltoning yangi uzunligi bilan; tugma va chuntaklarning soni bilan; shim -“golf” kalin jun paypok bilan birgalikda tarkalgani bilan; shlyapalar, yoqalar, kuylaklar, xassalar va b. buyumlar bilan farklanardi.

Ayollar kostyumi. Parijda Dyagil е v rus bal е t guruxining gastrollari ayollar kostyumida yangi siluet paydo bo’lishi bilan nishonlangandi. Parij mod е l е rlari rus rassomi L. Bakstning eskizlari buycha kostyumlar yaratishdi. Yangi siluet mod е rn uslubi ch е garasida yaratilgandi, chiziklarning egiluvchanligi saklangandi. B е l chiziKi kutarilgandi, ammo saklanib kolgan uzun kors е t avvalgiday figurani egib turardi, to’g’ri yubkani fakat etagi kiya bichilgan “tr е n” yordamida k е ngaytirishardi, kunduzgi va kundalik kuylaklarda tor е nglar tugmalanardi. Chizik va b е zaklarda asimm е triya k е ng qo’llangandi; lif va yubkada drapirovka paydo bo’lgandi. Ayol gavdasi endi xurpaygan, gulning sal egilgan poyasiga uxshagandi. Bu o’xshashlikni gul va patlar bilan b е zatilgan katta shlyapalar kuchaytirardi. Rus bal е ti bilan qiziqish kiyimda xashamatli rang birikmalari bilan G`kuk va yashil, sarik va tilla yashil, pushti va qo’l ranglarG`; qo’llangan faktura birikmalari bilan G`baxmal va atlas, shifon va atlas va b.G`; kashtani k е ng tarkalgani bilan ifodalanardi. Yangi shakl izlanishlari utkazma е ng urniga yaxlit bichilgan е nglarga olib k е lgandi. Modali siluet chiziklari saklangan xolda kundalik kostyum ancha oddiylashdi. “R е forma” kuylaklari saklanib kolgandi va uning to’g’ri chiziklariga karamasdan kors е t kiyishgandi. 1910-1914 yillarda b е l chiziKining pasayishi siluetning uzgarishiga sabab bo’ldi. Yapon san'ati bilan qiziqish erkin lifning е lkasiga yumshoqlik va mayinlik b е radigan “yaponka” bichimining G`yaxlit bichilgan е ngG` vujudga k е lishi bilan nishonlandi. 1911-1914 yillarning mayin, “okib” turgan chiziklari oldingi siluetlardan farklanardi. Figurani egilganligi yukolib gavda to’g’rirok va k е ngrok bo’lgandi; 1914 yilga k е lib kostyum silueti chuzilgan romb shakliga aylandi. Yangi mutanosiblik ”tyunik”ning paydo bo’lishiga sabab bo’ldi. Pasti sal k е ngaygan lif- tyunik va tor yubka nisbatlari uziga xos guzallik yaratgandi. Mayin chiziklar-ni maxsus usulda biriktirilgan gazmol bo’laklarining erkin drapirovkalari yaratgandi.

Yirik rassom-mod е l е rlar Dus е , Pok е n, Vort yaratgan drapirovkalangan kuylaklari bir bo’lak matodan bir xarakatda kilinganga uxshagandi. Ranglar gammasi xar xil edi: kizil, tuk kizil, kuk, och binafsha, sarik, kumush ranglar. Kundalik kuylaklarda esa ko’prok kora, jigar rang va qo’l ranglar uchrardi. ?aytib k е lgan drapirovkalar elastik matolardan qilinardi: xarir shifondan “fay f е odal” G`yumshoq, oKir, Kijimlanmaydigan matoG`gacha edi. Gazmollarning plastik va koloristik xususiyatlarini tulikrok kursatish uchun yupka rangli matolarni birining ustiga birini kuyib drapirovka qilinardi va, natijada, ranglarning fazoviy aralashmasi yaratilardi va yangi rang garmoniyasiga erishilardi. Bu davrda muyna modaga kirgandi, ayniksa, muynali manto k е ng tarkalgandi. Ko’pincha koraqo’lni suvsar bilan, d е ngiz mushugini kopchikli kalamush muynasi bilan kushib ishlatilardi. Ular juda qimmat turardi. Agar kiyimda oddiylikka, qo’laylikka, sog’lom tanani kursatishga intilish paydo bo’lgan bo’lsa, ayolning tashqi ko’rinishida esa mod е rnizm ta'siri xaligacha s е zilardi. Grim yordamida xosil kilingan chukur joylashgan katta kuzlar, buzargan tana, xumor kuzlar shuning ifodasi edi. Prichyoskasi baland, konussimon, p е shonasiga tushgan yirik jingalaklar yoki sillik, to’g’ri fark ochilgan, yuziga tushgan sochlar va past joylangan urilgan soch tugunlari edi. Kundalik kiyimda xam uzgarishlar bo’lgandi. Shaxarda yangi turmush tarzi va yangi sharoitlar - tramvay, m е tro, avtomobillarning k е ng tarkalishi va ishlaydigan ayollarning ko’payganligi qo’lay kiyimni talab etardi. Eng avval kors е tlar uzgargandi. Uarakatga xalakit b е rmasligi uchun avval elastik r е zinani kushadigan bo’lishdi, k е yin butunlay r е zinali elastik matodan kilinadigan bo’ldi va old m е tall plansh е tkasini qisqartirishgandi. Yubka va bluzkalar qo’lay kiyim bo’lgani uchun k е ng tarkalgandi. Kostyumlar xam oddiylashgandi. Bu davrda birinchi marotaba ustki kiyimni junli trikotajdan kilishga urinishgandi. ?ulay kiyimlar katorida noqo’lay tor uzun yubka “trubka” va juda katta k е ng soyabonli shlyapalar modaga kirgandi.

Uchinchi davr G`1915-1918 y.G`. Birinchi jaxon urushi modaga kuchli ta'sir kursatgan-di. Erkaklar kostyumi. Erkaklar kostyumi d е yarli uzgarmagandi. Fakat qo’lay va oddiy xarbiy kiyimlarning ta'siri s е zilardi: xarbiy fr е nchga uxshagan oldi b е rk pidjaklar, “galif е ” shimlar va etik kunji urniga “kraga” lar odat bo’lgandi. Ayollar kostyumi. Erkaklar kostyumining barkarorligiga karama-karshi ayollar kiyimining yangi turlari paydo bo’lgandi. Ovrupo ayollarining ijtimoiy xolining uzgarishi bunga sabab bo’lgandi. 1915 yilda ayollar kiyimida asosiy isloxatlar amalga oshirilgandi: ayollar uzun kors е t va uzun yubka kiymaydigan bo’lishdi. Kundalik kostyum endi ayollarning xayotida muxim urinni egallagandi. Yubka va bluzka endi fakat kundalik kiyimda emas bashang kiyimda xam k е ng tarkaldi. Ustki kiyimda erkaklar, ayniksa uchuvchilar kostyumiga taklid etilgandi. K е ng paltolar “aviatique” d е b atalardi. Bu oKir yillarda ayollar ish kostyumi paydo bo’lgandi va erkaklar ish kostyumining tulik nusxasi edi. Bu davr mobaynida xozirgi zamon kostyumining asosiy xususiyatlari yaratilgandi: konstruktivlik, bichimni oddiyligi va anikligi, b е zaklarning konstruktiv chiziklarda joylashganligi. Bo’larning barchasi yangi uslubiy yunalishning paydo bo’lishini anglatardi. 1918 yil, urushning oxirgi yili, ayollar kostyumiga oddiylikni olib k е lgandi. Ayollar kiyimi qisqara va toraya boshladi, sochlari qisqa kirqilgandi. Turtinchi davr G`1919-1928 y.G`. Fan va t е xnikaning rivojlanishi ayollar kiyimida konstruktivizm koidalarining k е ng tarkalishiga xamda ularning k е lajakka asos bo’lib kolishiga sabab bo’lgandi. Ayollar va erkaklar orasidagi munosabatlar uzgargandi. Endi ular xizmatdosh bo’ldi. Ish kuni davomida ularning bir-birlari bilan muzokaralari ayollarning tashqi ko’rinishiga ta'sir etgandi. O’tgan urushni va dustona munosabatni eslatadigan

ayolning Kalati siymosi vujudga k е lgandi. Ayol uspiringa G` la garconne G` aylangandi. Ingichka, s е rxarakat, uzun ozKin qo’lli, tor bo’ksali, yassi kukrakli, qisqa kirqilgan sochli G` babi-copfe G`, kuzlari va lablari buyalgan va oKzida doimo papirosasi bor ayol uspirinni va ko’pni kurgan ayolni uzida mujassamlashtirgandi. Asrning 20-yillarida ayollar kostyumini yaratishga t е xnikaning rivojlanishi va tikuv sanoatning m е xanizatsiyalanishi ta'sir etgandi. Bichim va tikuv t е xnologiyasi qo’lay va oddiyligi, gavdaga kiyimning moslanganligi tayyor kiyim maxsulotini arzonlashtirilishiga va bozorda k е ng tarkalishiga olib k е ldi. Endi kiyimning G`palto, kuylak va jak е tG` tayanch nuktasi fakat е lka bo’ldi. Kuylak endi tor to’g’ri shaklli bo’lib, tor bo’ksada belbog’ yordamida bog’lananib, solinib turardi. D е korativ el е m е ntlar konstruktiv chiziklarini boyitgandi. Konstruktivizmning asosiy konunlaridan biri - matoning plastik xususiyatlarini aks ettirish kostyumga xam utgandi. Balga oid kuylaklarning t е kis yuzasi asimm е trik drapirovkalar bilan ifodali karama-karshilik asosida yaratilardi. Kuylak е ngsiz bo’lib, old va orqasida chukur d е kolt е kilingandi. Bu karama-karshilik, ayniksa, kuylakning kaltaligida va qisqa kirqilgan sochda s е zilardi. Chukur, yumshoq, kichkina, tor soyabonli oldi kutarilgan, yonlari tushib turgan shlyapa ayollarga ajoyib bir ko’rinish b е rardi. Paltoning baland yoqalari engakni b е rkitardi. Mod е llashning yangi muammolari kundalik, kasbga va sportga oid kiyimlarning yangi turlarini paydo bo’lishiga olib k е ldi. Kuylak-paltoning yaratilishi shu davrning katta yutuKi bo’ldi. Kiyim kalta bo’lgani uchun paypok kostyumda muxim rolni uynaydigan bo’ldi. Och rangli yaltirok ipak G`viskoza-liG` paypokni sanoatda ishlab chikariladigan bo’ldi. Uning arzon va xammabopligi a±llar kostyumining d е mokratiza- tsiyalashganligi ramzi bo’lib kolgandi. Ular turli tuflilarga mos k е lardi. Ko’plab chikarila±tgan ommabob matolar orasida xilma-xil rangli va d е yarli arzon sun'iy ipak matolar muxim urin olgandi. Ulardan kundalik kuylaklarni tikishadigan bo’ldi. Ichki kiyim, bluzka va kuylakni tikish uchun jun va shoyi trikotaj matolar k е ng r е klama qilinardi. Shoyi trikotajning plastik xususiyatlari 20-yillarning ichki

kiyimiga juda mos bo’lgani uchun ip gazlamalarga endi extiyoj yuk edi. Ip gazlamalar, asosan, yozlik kiyimlarda qo’llanardi. Katta va qo’lay sumkani endi ayollar doimo olib yuri-shardi. ?immatbaxo takinchoklarni endi d е yarli takishmasdi. Sun'iy marvaridlar va boshqa sun'iy toshlar tabiiy toshlar urniga k е lgandi. Ayollarning tashqi ko’rinishiga bashanglik va tantanalik b е rish uchun, asosan, yaltirok sun'iy toshlar qo’llanardi. “Dansing”larning G`raks tushish uchun xonalarG` k е ng tarkalishi ishlaydigan yoshlar uchun k е chki kuylak turlarini yaratishga asos bo’ldi. B е shinchi davr G`1929-1939 y.G`. o’arbiy Ovrupo va Am е rikaning iktisodiy yuksalishi 1929 yilda chukur iktisodiy krizis bilan yakunlangandi. Ishsizlik, turg’unlik (d е pr е ssiya), moddiy va ma'naviy turKunsizlik va yangi shavkatsiz urushga tayyorlanishga olib k е ldi. Bo’lar barchasi madaniy soxalarga va, shu jumladan, ayollarning tashqi ko’rinishiga va kostyumiga ta'sir etgandi. T е ng xukuklik “la garson” ayollar orasida m е shchanlik fazilatlarini olib k е ldi. Endi ular Olmoniyada kadrlangan uyning saranjom-sarishtaligini orzu kilishardi. Nazokatlikni kaytarishga intilishardi. Ammo, turmush tarzi uzgargani sababli eski urfdagi kostyumlarga kaytib bo’lmasdi. BaloKat yoshiga е tgan ayollarga muljal- langan siluet va undagi mutanosiblik, prichyoskalar va b. vujudga k е lgandi. Uzunligi boldirdan pastrok tor kuylaklar ozKin, yassi kukrakli, tor bo’ksali ayollarga muljallangandi. B е l chiziKi tabiiy joyiga kutarilgandi. 20-yillarning kat'iy konstruktivligiga karamay asimm е trik drapirovkalangan tyuniklar, oKir yoqalar, volanlar, plissirovkalar paydo bo’lgandi. Kundalik kuylaklarda ko’p mayda chiziklar-k е simlar, xar xil shaklli kok е tkalar kilina boshladi. Yul-yul matolar xar xil yunalishda bichilib, turli ko’rinishlar b е rardi. Ustki kiyimda katta muynali yoqa va manj е tlar urf bo’lgandi. 1934 yildan boshlab ayollar kostyumida vujudga k е lgan yangi siluet ko’p yillarga asos bo’ldi. Е lka k е ngaya boshladi, е ngning t е pasi xam k е ngaydi. Kok е tka bilan

yaxlit bichilgan r е glan е ng kirib k е ldi. Gavdaga yopishib turgan siluet katorida yangi erkin to’g’ri yoki pastga k е ngaygan siluet vujudga k е ldi. Bir n е cha siluetlarning baravar mavjud bo’lishi davr yangiligi edi. Kiyimga xarbiy kostyumning el е m е ntlari va ranglari kirgandi. Oltinchi davr G`1940-1949 y.G`. Yangi davr Ovrupoda zambarak va bombalarning gumburlashi bilan boshlandi. Ovrupo xarbiy lag е rga aylangandi. Olmoniyaga buyso’ngan Ovrupo sanoati urushga ishlagandi. Frantsiya moda uylari Am е rikaga kuchib k е lganligi sababli Am е rika moda konundori bo’lib kolgandi. Agar birinchi jaxon urushida ayollar mamlakat iktisodiy xayotida erkaklar urnini egallagan bo’lishsa, ikkinchi jaxon urushida esa ayollarning ko’pchiligi xarbiy xizmatchi bo’lishgandi. Shuning uchun xarbiylashgan k е ng va to’g’ri е lkali siluet taglik yordami ko’p vakt davomida saklandi. Bu davrda baravariga uchta siluet vujudga k е lgandi: N -to’g’ri turtburchak, A - uchburchak bilan turtburchak, X - ikkita uchburchak. Kiyimlarning uzunligi tizzasidan sal pastrok edi. Fasonlarda xarbiy el е m е ntlar ko’p uchrardi: taxlamli va chuntakli kok е tkalar, k е ng belbog’lar, manj е tlar, erkaklar kuylagiga uxshagan yoqalar va b. bo’lgan. Undan tashkari, xarbiy davr sharoitiga mos, shim ayollar kiyimida zarur narsaga aylanib kolgandi. Bo’larning katorida tur yoqalar va jabolar, bantlar, kush etaklar xam uchrardi. Oyoq kiyimlar past yoki urtacha balandlikda k е ng poshnali edi. Sochlarni jingalak kilingandi. 1945 yilda k е ng o’mizli, kichkina е lka taglikli yangi bichim -“yaponka” paydo bo’lgandi. Yaxlit bichilgan е ng yangi siluetga asos bo’ldi. Shu yildan boshlab kiyim uzaya boshladi. 1947 yilda “Kristian Dior” frantsuz firmasining yangi modalar koll е ktsiyasi jamiyatning yangi est е tik talabini vujudga k е ltirgandi. Yopishib turgan lifli, uzun k е ng yubkali, suyri е lkali kuylak, baland ingichka poshnali е ngil tufli

nazokatlilikni aks ettirardi. Bu uslub “nyu luk” G`yangi siluetG` d е b atalardi. Bu davrda “ot Kutyur” moda firmalari mod е l е rlari yana ikkita siluetni: to’g’ri turtburchak va oval shakllarni takdim etishgandi. To’g’ri yubkalar asosan kostyumlarda saklanib koldi, yubka-klyosh, “kuyosh” yoki etagi k е ngaygan bir n е cha bo’limli yubkalar xam k е ng tarkalgandi. Bu davrga k е lib ximiya yangi tola - sint е tik tolani yaratgandi. Uning yangi xususiyatlari tabiiy matolarni G`zig’ir, jun, ipak va paxtaG` sal orqaga surgandi. Bu davrda ayollar va erkaklar kostyumlari bir-biriga yakinlashib, ayollar xam shim va sport kurtkalarini kiyisha boshlashdi, erkaklar bo’lsa ayollarnikiga o’xshash katak matolardan kuylak, sport kurtkalarini oldin sport kiyim sifatida kiyishgan bo’lsa, endi kundalik kiyimga aylangan edi. Erkaklar kiyimida bo’larning katorida klassik kostyum xam saklanib kolgandi. Erkaklar kiyimining siluetiga yangilik bo’lib kirib k е lgan urf е lkaning k е ngligi va balandligi, pidjak va shimning uzunligi, kuylak yoqasining katta-kichigligi, galstuklarning rangi va eni xamda matolarning rangida bo’ldi. Ustki kiyimning shakli va silueti xuddi shunday uzgargandi. 40-yillarning ikkinchi yarmida erkaklar kiyimining rang gammasi k е ngaygandi. Agar 30-yillarda jigar rang dadil yangilik d е b xisoblangan bo’lsa, endi yashil, kuk- yashil, och kuk ranglar ayniksa yoshlar orasida k е ng tarkalgandi. Е ttinchi davr ( 50-60 y. ) 50-yillar ayollarning tashqi ko’rinishiga, modasiga mustamlakachilikka karshi mustakillik kurashi ta'sir etgandi. Moda uylari shark manbalarini va shark “makiyaj”ini kostyumga kiritgandi. Erkaklar kostyumi. Avvalgi modalardan frak va smoking kolgandi. Silindr va kot е lok urniga yumshoq shlyapalar, b е r е tlar kirgandi. Bosh yalang yurish modasi xam paydo bo’ldi. Kiyimlar е ngillashdi. Oldin fakat ayollar kiyimida bo’lgan yaxlit bichilgan е nglar palto va kurtkaga xam utdi.

Erkaklar gavdasi tabiiy xolga yakinrok bo’lishi uchun mod е l е rlar shimning pastini toraytirishgandi. Junli matolar urniga am е rikaliklar didiga binoan Kijim bo’lmaydigan sint е tik matolar kirgandi. Yoqasiz pidjaklar va kalta е ngli erkaklar ip kuylaklari paydo bo’lgandi. Oyoq kiyimlar е ngil va qo’lay edi. Ayollar kostyumi. Ayollar kostyumida baravar bir n е cha siluet paydo bo’ldi: yopishib turgan lifga k е ng rombsimon, oval va trap е tsiyasimon yubkalar edi. Bunga karamasdan, shakllarning barchasini oddiylik va mantikiylik tavsiflardi. Shaxsning individualligini nomoyon etish uchun b е zaklar endi muxim rol uynagandi. Ular mutanosibliklarni va kompozitsion markazni aniklar edi. Ammo b е zaklar oddiy mat е riallardan G`loy va yoKochdanG` kilingandi. 50-yillarning kostyumida oldingi davrning el е m е ntlaridan shakl va bichish usullarigina kolgandi. 1954 yildan boshlab Shan е l mod е llari yana ommabop bo’la boshladi. Ular asosan to’g’ri siluetli jak е t bilan kuylak va yubka, bluzka va jak е t edi. Yoqasi, borti, chuntagi, е ng shlitsasi chilvir, tasma, popuk bilan b е zatilgandi. Bluzkaning yoqasi bant yoki galstuk bilan b е zatilar edi. Sakkizinchi davr ( 1963-1980 y. ) 1963-1965 yillarda Karbiy Ovrupo mamlakatlarida eski burjua id е allariga karshi yoshlar kat'iy norozilik bildirdilar. “Tin е ydj е rlar” - 13-19 yoshli uspirinlar - uz didini va kiyim kiyish odatini urnatmokchi bo’lgan edilar. Ushbu yunalish “antimoda” d е b atalgandi. Juda ozKin; uzun oyoqli; kalta malla sochli; yopishtirilgan uzun kalin kipriklari bilan uspirin kiz Tviggi G`ingl. - chivikchaG` guzallik ramziga aylangandi. Antimoda odatdagi buyumlardan k е chgandi. Sun'iy charmdan yamokli mototsikl kurtkasi, ataylab yirtilgan svit е r, eskirgan djinsi, sandal G`shippakG` ularning asosiy kiyimlari bo’lgandi.

Parij Moda Uylariga karama-karshi modalar koll е ktsiyasini yaratishgandi. A.Kurr е j konstruktiv el е m е ntlarni, P.Kard е n - kosmik mavzularni, Iv S е n-Loran - sigan romantikasini va “safari” uslubini qo’llashgandi. 1964-65-yillarda frantsuz kutyur е si A.Kurr е j va ingliz mod е l е ri Meri Kuant kiyimda “mini” uzunligini takdim etishgandi. 1968 yildan boshlab kiyimda bu uzunlik va g е om е trik uslub juda k е ng tarkalgandi. Gollivudning kovboy filmlari ta'sirida shu yillarda djinsilar davri boshlangandi. 70-yillarning boshida antimoda asta-s е kin eff е ktli dizayn е r uslubiga aylandi. Modada bir n е cha uslublar baravar rivojlangandi: r е tro - urta yoshlarga muljallangan XX asrning 30-40 yillar modasini stilizatsiyalash; disko-Kayriodatiy yoshlar uslubi; firmaga oid yuqori sifatni tasdiklaydigan modalar yaratildi. 1967 yilda yoshlarga yakin “op art” G`optik san'atG`, “pop art” G`xammabop san'atG`, yangi r е alizm, “xepp е ning” badiiy uslubiy yunalishlari modada uz ifodasini topgandi. Ayni shu davrda doimo kons е rvativ mamlakat Angliya “popping” va “shoping” bo’lgan narsalarni ko’p mikdorda ishlab chikarib sotgandi. Ko’pincha siyosiy ma'noli juda muxim xilma-xil yozuvli va rasmli maykalar yoshlar kostyumining zururiy bo’limi bo’lib kolgandi va xar xil variantlarda xozirgacha saklanib kolgan. Kosmosga parvoz xam modaga ta'sir etgandi. A.Kurr е j yaltirok mat е riallardan k е lajak kostyumini yaratgandi, uning konstruktsiyasi “op art” el е m е ntlari bilan uyg’unlashgan edi. P.Kard е n birinchi bo’lib plastikdan kiyim yaratdi. Pako Rabann е esa plastik va m е tall bo’laklaridan amalga oshmaydigan kostyumlarni namoyish etgandi. Bu yunalishlarga karama-karshi 70-yillarda yangi romantik uslub vujudga k е ldi. Xalq san'ati unga ijodiy manba bo’ldi. Ola-bo’la jun gazmollar va uzga mamlakatlarning oddiy bichimlari modaga kirgandi. “Gaucho” ishtonlar, yopinchok, “poncho”, kashtalangan afKon kurtkalari, xind shollari, tuqilgan p е ruan shapkalari va qo’lqoplari, arab kiyimlari va boshqalar jaxon modasida k е ng tarkalgandi.

70-yillarda shark dunyosining Ovrupo kiyim uslubiga “bostirib” kirishi bilan yapon mod е l е rlari jaxon moda doirasida taniqli bo’lishdi. Ayniksa, K е nzo Takada va Mitsuxiro Matsuda mod е llarining donKi chikkandi. Ular bir tomondan, original Ovrupo modasini yaratishgan bo’lsa, ikkinchi tomondan esa - odatdagi shark kostyumi el е m е ntlarini yangi uslubga singdirishgandi. K е nzo, xattoki, Ovrupo modasiga Janubi-Sharkiy Osiyo qishloq kostyumi el е m е ntlarini kiritgandi. Aynan shu davrda Iv S е v-Loran xam bu yunalishni ma'qo’llab, xalq usullarini modaga kirgizgandi G`rus va lulilar kostyumi usullariG`. Bu uzgarishlar fakat “ot Kutyur”G`yuqori modaG`ni kiziktirmasdan, axoli k е ng katlamlarining modasini xam kiziktirdi. Bu birlikda modada ikki yunalish kushilgandi. Parij moda konundori bo’lib kolgan bo’lsa xam, endi moda yaratuvchilarining shaxsiy uslublari yakkolrok s е zilardi. Bir mavsumda Ovrupo tarixiy kostyumlarining va boshqa kit'alar xalqlari kiyimlarining ta'siri bo’lgandi. Misol uchun, 80-yillarda Yapon samuray uslubi, Tib е t xalq kiyimi, ibtidoiy kabilalar kiyimi, urta va janubiy Am е rika folklor t е nd е ntsiyalari modada k е ng tarkalgandi. Shular katorida “kashshoklik” modasining xilma-xil usullari G`eskirganga o’xshash maxsus buyalgan va yirtiklar xosil kilingan matolarni qo’llashG` va zamonaviy G`1910-1920 y.G` rassomchilik va m е 'morchilik G`kubizm, MondrianG` ta'sirida kostyumlar yaratilgandi. 70-80 yillarda yoshlarning agr е ssivligi “ko’pol uslub” -“pank” ni yuzaga k е ltirgandi. Tuturuksiz kiyimlar, sochlarini rang-barang buyoklarga buyab kilingan prichyoskalar atrofdagilarni xijolatda koldirardi. Erkin vakt utkazishga, dam olishga, sportga asoslangan 80-yillar modasi kiyimga erkinlik va shaxsiy ijodga imkoniyat yaratardi.

O'xshashlar

XVIII asrning Ovrupo kostyumi

XIX asr kostyumi

XIX Asr Yevropa kostyum tarixi

XX Asr Yevropa kostyumi tarixi

XVII asr Ovrupo kostyumi