Tut ipak qurti tuxumida embrionning hosil bo’lishi, rivojlanishi va davrlari - To'qimachilik - Referatlar

Tut ipak qurti tuxumida embrionning hosil bo’lishi, rivojlanishi va davrlari

Yuklangan vaqt:

26.11.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

634.8017578125 KB

Ko'chirib olish

Tut ipak qurti tuxumida embrionning hosil bo’lishi, rivojlanishi va davrlari Reja: Tut ipak qurti tuxumida embrionning hosil bo’lishi  Tut ipak qurti urug’ida rivojlanishining birinchi davri  Tut ipak qurti urug’ida rivojlanishining ikkinchi davri – diapauza  Tut ipak qurti urug’ida uchinchi davr - urug’ning bahorgi rivojlanishi

Kapalak yangi qo’ygan tuxum voltinligiga qarab, qishlovchi yoki o’z- o’zidan jonlanuvchi bo’lishi mumkin. Bivoltin zotning o’z-o’zidan jonlanuvchi urug’lari diapauzasiz rivojlanadi. Kapalak tuxum qo’ygan kundan boshlab, 10-12 sutka mobaynida embrionning rivojlanishi tugallanadi va yozgi avlod tuxumdan chiqadi. Qishlovchi urug’ning rivojlanish davri uchga bo’linadi: birinchi davrda embrion rivojlanishining birinchi bosqichi bo’lib o’tadi. Bu davr kapalak tuxum qo’ygan vaqtdan boshlab, uch kun davom etadi va seroz pardada qoramtir pigment hosil bo’lishi bilan tugallanadi. Ikkinchi davr birmuncha uzoq davom etadi. Bu davr urug’ning qorayish vaqtidan boshlanib, keyingi yil bahorida tamomlanadi. Ikkinchi davr embrion rivojlanish jarayonining vaqtincha to’xtab qolishi bilan xarakterlanadi va diapauzali davr deb ataladi. Uchinchi davr urug’ning bahorgi uyg’onish vaqtidan boshlanib, tuxumlardan qurt chiqishi bilan tugallanadi. Tut ipak qurti urug’ida rivojlanishining birinchi davri Kapalak tuxum qo’ygandan, taxminan, uch soat o’tgach, tuxum yadrosi bo’linib ikki, to’rt, sakkiz, o’n olti va hokazo yadrochalar -blastomerlar hosil qiladi. Blastomerlarning soni ortib borgan sari ularning bir qismi protoplazmaning yadroga yondashib turgan joyi bilan birga tuxum chetiga chiqib ketadi, bu yerda ular bo’linishda davom etib, embrion pardasini hosil qiladi. Yon tomonlarning birida embrion pardasi uzunroq hujayralarning bir qavatidan iborat yo’llar ko’rinishida yo’g’onlashgan joy hosil qiladi. Ana shu yo’g’onlashgan joy embrion diski hisoblanadi. Embrion diski noto’g’ri to’rtburchak shaklida bo’lib, u kapalaklar tuxum qo’yganda 16 -18 soatdan keyin hosil bo’ladi. Embrion diski hosil bo’lgandan ikki soat o’tgandan keyinroq embrion pardasidan ajraladi, tuxumning markaziy qismiga tomon surila boshlab, asta-sekin sariqlikka botib kiradi. Embrion diski bilan birga, uning oldingi va orqa uchlarida, embrion pardasidan ham hujayralar tasmasi ajralib chiqadi, bu tasmaning uchlari bir-biri bilan qo’shilib embrionning ichki pardasi -amnionni hosil qiladi. Sariqlikka kirib borgan embrionning bo’yi tez orada birmuncha

uzayadi va oq tasma shakliga kiradi. Bu tasmaning uchlari birmuncha kengroq bo’ladi. Embrion diski ajralib chiqqandan keyin embrion pardasida hosil bo’lgan yoriq bitib ketadi va ana shu vadtdan boshlab, u seroz parda deb ataladi. Kapalaklar tuxum qo’ygandan 30 soat o’tgach, seroz pardada pigment donachalari hosil bo’ladi, ular avval qizg’ish, keyinroq esa asta-sekin qo’ng’ir rangga aylanib, undan bo’z kul rangga kiradi. 109-rasm. Embrion diskining hosil bo’lishi: A-ikki blastimerlik stadiyasi; 1 blastema (hosil qiluvchi sariqlikning chetki qatlami); 2- blastomerlar; B - embrion pardasi va embrion diskining hosil bo’lishi; 1 -embrion diski; 2-3 blastomerlar;4- blastema (hosil qiluvchi sariqlikning chetki qatlami); 5- seroz parda. V- sariqlik hujayralari o’rtasiga botib kirgan embrion diski; 1- seroz parda; 2-sariqlik hujayralari. 3-embrion diski; 4- amnion bo’shlig’i. Pigment hosil bo’lishi bilan bog’liq holda urug’ning ham rangi o’zgara boradi va uchinchi sutka oxirlariga borib, qishlovchi qurt doimiy, ya’ni bo’z kul rang tusga kiradi. Urug’da embrion rivojlanishining birinchi davri embrionning sariqlikka kirib borishi, seroz pardada pigment hosil bo’lishi va oziqlantiruvchi sariqlik ichida sariqlik hujayralarining hosil bo’lishi bilan to’gallanadi. Sariqlik hujayralari embrion pardasi va embrion diski tuzilishida qatnashmay qolgan blastomerlardan hosil bo’ladi. Bu blastomerlar o’z protoplazmasiga oziqlantiruvchi sariqlik massasini tortib oladi va asta-sekin dumaloq yadroli hamda sariqliklar aralashmasi bilan to’lgan protoplazmali ayrim hujayralar ko’rinishiga ega bo’la boshlaydi. Sariqlik hujayralari ko’payish qobiliyatiga ega bo’ladi; ular

embrionning bundan keyingi oziqlanishi va rivojlanishi uchun asosiy material hisoblanadi. Tut ipak qurti urug’ida rivojlanishining ikkinchi davri – diapauza Diapauza tuxum rivojlanish davrining eng uzoq davom etadigan davri hisoblanadi. Qishlovchi urug’larda bu davr 9, 5 oycha davom etadi. Diapauza (tinim) davri batamom tinch o’tishi bilan xarakterlanadi, bu davr mobaynida urug’ning tashki nafas olish jarayoni minimal darajada bo’ladi, embrion o’sish va rivojlanishdan to’xtaydi. Diapauza tashqi sharoitning noqulay (mavsumiy) o’zgarishlariga moslashish reaksiyasidir, ammo u hayvonlarning qishki uyquga kirishidan shu bilan farq qiladiki, hayvonlar tashqi muhitdagi noqulay sharoitning (masalan, qishda haroratning pasayib ketishi) bevosita ta’siri natijasida u qishki uyquga kiradi. Diapauza davri esa tashqi muhitning bevosita ta’siri bilan bog’lik holda emas, balki hasharot rivojlanishining ma’lum bir bosqichida avtomatik ravishda boshlanadi. Tut ipak qurti urug’ining diapauza davri, Xitoy olimi Lyuy Xun Shenning tadqiqotlariga (1960 y.) ko’ra, erkak va urg’ochi kapalaklar juftining tomoq osti gangliylari faoliyati natijasida paydo bo’ladi. Tomoq osti gangliylari, ayni ichki sekretsiya bezi ham hisoblanadi. Bu bez diapauza gormoni chiqaraoladi. Diapauza gormoni chiqish jarayonini miya (tomoq usti nerv tugunlari) boshqaradi. Diapauza gormoni qurt g’umbakka aylangandan taxminan, ikki sutka o’tgach 24-25°C haroratda ajraladi. Monovoltin zot ipak qurtlarida «miya» gormon ajralib chiqishiga qarshi ta’sir ko’rsatmaydi, shuning uchun bunday zot qurtlarda diapauza hamma vaqt urg’ochi va erkak kapalaklar juftining yashash sharoiti bilan bog’liq bo’lmagan holda paydo bo’ladi.

Bivoltin zot ipak qurtlarida urug’ ochirish davrida miya past harorat ta’sirida tomoq osti gangliysining sekret ajratib chiqarish vazifasiga qarshi ta’sir ko’rsatadi. Bunday holda diapauza gormoni ajralib chiqmaydi va urg’ochi kapalak qurt urug’lari o’z-o’zidan jonlanadigan bo’lib qoladi. Diapauza davri ikki fazaga bo’linadi. Birinchi fazada urug’ning tashqi nafas olish tezligi tevarak-atrofdagi muhit haroratining o’zgarishiga bog’lik bo’lmaydi. Birinchi faza diapauza davri paydo bo’lishi bilan, ya’ni kapalaklar tuxum qo’ygandan keyin uch kun o’tgach boshlanadi va tabiiy sharoitda urug’ni yoz bo’yi saqlash mobaynida (estivatsiya davrida) davom etadi hamda qisman kuzda, havo harorati 16- 17°Cgacha pasaygan vaqtda ham o’tadi. Ikkinchi faza urug’ning nafas olish tezligi tevarak-atrofdagi muhit haroratining o’zgarishiga bog’liq bo’lib kuzda, xavo harorat 17°C dan pastga tushib ketgan vaqtdan boshlanadi. Bu fazada urug’ asta- sekin «sezgir» bo’la boshlaydi. Haroratga bog’liq bo’lgan nafas olish jarayonining batamom tiklanishi uchun diapauzadagi urug’ + 2, +4°C da qishlab chiqishi kerak. Qishlash muddati 100-120 kun davom etishi lozim. Oq pilla o’rovchi zotlarning qishlash muddati 120-130 kun davom etganda eng yaxshi natijalarga erishilishi amalda isbotlangan. Urug’lar qishlab chiqqandan keyin ularning harorat o’zgarishlarini sezish qobiliyati tiklanadi, ya’ni harorat ko’tarilishi bilan urug’larning nafas olish tezligi va ular ajratib chiqargan karbonat angidridning miqdori ortadi. Urug’larning qishlash vaqtida harorat sharoitiga bo’lgan sezgirligining tiklanishi natijasida embrionning rivojlanishi yana davom etib ketishi mumkin. Ammo embrionning bahorgi normal rivojlanishi uchun +2°C, +4C ga qaraganda anchagina yuqori harorat talab etiladi, chunki embrionning keyingi har bir stadiyasi o’zining rivojlanishi uchun ma’lum va tobora ko’tarilib boruvchi harorat bo’lishini talab etadi. Shuning uchun urug’ning qishlov joyida bundan keyin ham +5°C, +7°C haroratda qolishi uning muddatidan ilgari rivojlanishiga to’sqinlik qilishi mumkin.

Urug’larning bunday «qishlashi» baxorda urug’dan qurt ochirish muddatlarinitartibga solish uchun imkon beradi. Biroq qishlov joyida uzoq vaqt (4 oydan ortiq) saqlab qolinsa, urug’lar va ulardan chiqadigan qurtlarning hayot faoliyati pasayib ketadi. Diapauza - turg’un fiziologik holat. Agar diapauza boshlanib qolgan bo’lsa, uni sun’iy yo’l bilan qaytarish qiyin. Shunday bo’lishiga qaramay, diapauzani oldini olishning ikki usuli mavjud: birinchi usulda - yangi qo’yilgan urug’ga (qo’yilgan vaqtdan 48 soatdan ortiqo’tmaganda) har xil kislotalar, qisilgan havo, qaynoq suv va boshqalar bilan ta’sir etiladi. Diapauzani oldini olishning ikkinchi usuli-urug’larni sun’iy ravishda qishlatishdir. Buning uchun kapalaklar endigina qo’ygan urug’lar shu zahotiyoq muzlatgichga (sovuqxonalarga) joylanadi va 60-- 70 kun mobaynida +4°, +5°C haroratda saqlanadi. Bu davr ichida urug’ning «sezgirlanish» jarayoni tugallanadi va issiqni sezuvchanlik qobiliyati tiklanadi. Urug’ga ana shunday ta’sir ko’rsatilgandan keyin uni normal sharoitda ochirish va shu yilning o’zida undan qurt olish mumkin. Urug’ etishtirishda, ko’pincha, yozgi takror qurt boqish zarur bo’lib qolgan hollarda diapauza holatining oldi olinadi. Kapalaklar tuxum qo’ygandan keyin 36 soat o’tgandagi qishlovchi urug’lar rivojlanishga qo’zg’atish uchun solishtirma og’irligi .1, 12, harorati +30°C bo’lgan xlorid kislota eritmasiga solinadi. Bunday ishlov berish muddati urug’ning zoti va yoshiga bog’liq bo’ladi. Masalan, oq pilla o’raydigan zotlarning ko’pchiligining urug’lariga 8-10 daqiqaishlov beriladi. Agar qo’yilganiga 48 soat bo’lgan urug’ga ishlov berilayotgan bo’lsa, ishlov berish vaqti 2 daqiqaga cho’ziladi. Tut ipak qurti urug’ida uchinchi davr - urug’ning bahorgi rivojlanishi Urug’ diapauza holatida bo’lgan qishlov davri tamom bo’lgandan keyin bahorda urug’ rivojlanishining uchinchi davri boshlanadi, bu davr sharoitga qarab,

10-15 kun davom etadi va urug’dan qurt chiqishi bilan tugallanadi. Bahorgi rivojlanish davrining boshlarida embrion bir qavat hujayralardan iborat cho’ziq plastinka holida bo’ladi. Embrion plastinkasining oxirlarida kurakchalar shaklidagi kengaygan joylar bor. Urug’ning bahorgi rivojlanishi embrionda birlamchi egatning hosil bo’lishidan boshlanadi, bu egatcha embrionning tashqi tomonidagi o’rta chiziq bo’ylab joylashadi. Embrionning ichki tomonida, xuddi ana shu joyda hujayralar valik shaklida bo’rtib chiqadi. Embrion tashqi tomonining chetlari egilib, birlamchi egatcha bo’ylab birikadi va yuqorigi embrion yaprog’ini hosilqiladi. Embrionning ichki tomonidagi valik hujayralar ular ko’paygan (urchigan) vaqtdao’rta embrion yaprog’i hosil bo’ladi. Birlamchi egatchaning oldingi va opqa uchlari bo’rtib chiqib, og’iz hamda opqa chiqaruv teshiklarining boshlang’ichlarini hosil qiladi. 110-rasm. A – Dastlabki egatchaning hosil bo’lishi. B-yuqorigi va o’rta embrion yaprog’ining hosil bo’lishi (ko’ndalang kesikda ko’rinishi). V-embrionning qorin tomondan ko’rinishi bo’ylamasiga kesilgan embrion bargchalarining joylashuvi, pastki embrion yaproqchasining hosil bo’la boshlashi. D - embrion tanasi yon tamonlarining yaqinlashish protsessi. E-embrion tanasining chetlari orqa tomonining o’rta chizig’i bo’ylab birikib bo’lgandan keyin embrion tanasi silindr shaklini olgan. Ana shu bo’rtiklar chetidagi hujayralarning bir qismi ko’payib, pastki embrion yaprog’ini hosil qiladi. Shunday qilib, embrion plastinka yuqorigi, o’rta va pastki embrion yaproqlaridan

iborat uch qavatli bo’lib qoladi. Bu davrda embrion plastinkasida 18 ta bo’g’imni aniq ko’rish mumkin, bu bo’g’imlar metamerlar deb ataladi.Dastlabki ettita metomerdan ipak qurtining ko’kragi va o’simtalari bilan birga boshi hosil bo’ladi. Embrion plastinkasining chetlari tez orada ichki tomonga qarab asta-sekin egila boshlaydi. Ular o’sib, bir-biri bilan qo’shiladi, buning natijasida embrion silindrsimon- chuvalchang shakliga kiradi. Embrion tanasining ichki tomonga qaragan (orqa tomoni)o’rta qismida hujayralar bir-biriga qo’shilmagan joy bor. Bu joy kindik naychasi deb ataladi. Kindik naychasi orqali embrion bushlig’iga sariqlik hujayralari kiradi. Embrionning bundan keyingi rivojlanish davrida embrion yaproqlari differensiatsiyalanadi (bir –biridan ajraladi).Yuqorigi embrion yaprog’idan xitindan iborat bir qancha organlar teri qoplami, oldingi vaorqa ichaklar, traxeya tizimi shuningdek, ipak ajratuvchi bezlar, nerv tizimi, sezuv organlari, Malpigiev naychalari hamda po’st tashlash bezlari hosil bo’ladi. O’rta embrion yaprog’idan muskullar, qon hosil qiluvchi hujayralar, bel naychasi va jinsiy bezlar hosil bo’ladi. Pastki embrion yaprog’idan esa o’rta ichakning bezsimon epiteliysi hosil bo’ladi. Urug’lar bahorda ochirilganda yettinchi, sakkizinchi kunlarga borib embrionlar anchagina kattalashib qoladi va organlar hosil bo’lish jarayoni, tugallanadi. Bundan keyin ayrim organlarning hujayralari faqat o’z vazifasiga moslasha boshlaydi. Urug’ning bahorgi rivojlanish davrida tuxumda maxsus (alohida) o’zgarish sodir bo’ladi, bunday o’zgarish blastokinez deb ataladi. Blastokinez davri boshlanguncha embrion tuxumda egik holatda yotadi, uning qorin tomoni tuxum chetiga nisbatan shunday joylashganki, bunda hosil bo’lgan ipak qurtining ko’krak va qorin oyoqlari tuxum po’chog’iga borib taqaladi. Embrionning orqa tomoni esa tuxumning o’rta qismiga qaragan bo’ladi. Urug’ning yanada rivojlanib borishi bilan, embrionning bunday joylashuvi tuxumning ichki bo’shlig’idan to’la ravishda foydalanishga to’sqinlik qiladi, shuning uchun blastokinez davrida embrion egilib, tuxum ichida o’girilib oladi. Ochirishning bu davrida urug’ o’ziga xos bir tarzda chatnab va irg’ib ketadi. Blastokinez davridan keyin embrionning orqa tomoni tuxum po’chog’i tomonga, qorin tomoni esa uning o’rta qismiga qarabqolgan bo’ladi. Kindik naychasi tez orada ishlashdan to’xtaydi va ajralib chiqadi. Embrion sariqlik xaltasi deb ataluvchi - bo’shliqqa tushib qolgan bo’ladi. Blastokinez davri keyin embrion tez o’sadi va tuxumdan chiqish oldidan u tuxum ichida,

xuddi chig’anoqning dastlabki ikkita burmasiga o’xshab, egik holatda bo’ladi. Ipak qurti tuxumdan chiqishidan ikki-uch kun ilgari uning teri qatlami xitinlashadi, undan birmuncha keyinroq esa pigment ajrala boshlaydi. 111 -rasm. Embrionning urug’ ichidagi rivojlanish bosqichlari . Birinchi bosqich. Bu - tinim bosqichi deb ataladi. Tinim bosqichida embrion uchi birmuncha kengro q, oq rangli kaltagina plastinka shaklida bo’ladi. Ko’ndalang chizi qlari (metamerlari) deyarli bilinmaydi. Embrion butun diapauza davrida ana shunday holatda bo’ladi. To’rtinchi bosqich - cho’zila boshlash bosqichi. Bu bosqichda embrion ingichka va uzun bo’lib qoladi. 18 dona metameri yaxshigina ko’rinib turadi. Bosh burmasi ich tomonga qayrilib kiradi. Beshinchi bosqich - batamom cho’zilib bo’lish bosqichi. Bu bosqichda embrion yana ham cho’ziladi va ingichka bo’lib koladi. Dastlabki uchta Embrionning rivojlanish bosqichlari quyidagi belgilarga qarab farq qilinadi: Ikkinchi bosqich -o’sa boshlash bosqichi. Bu bosqichda urug’ jonlanadi va rivojlanish davri boshlanadi. Embrion birmuncha ch o’zilgan bosh va dum qismlari anchagina bilinib qolgan bo’ladi, kundalang chiziqlari bilina boshlaydi. Uchinchi bosqich - metamerlar paydo bo’lish bosqichi. Bu bosqichda embrion tanasi cho’zilib boradi. Kundalang chiziqlar yaxshi ko’rinib qoladi. Bosh qismida o’yiqli bosh burmasi yaxshigina ajralib turadi.

metamerida b o’ylama yegatcha paydo bo’ladi. Bosh qismining chetlari qalinlasha boshlaydi . Oltinchi bosqich –o’rta chiziq paydo bo’lish bosqichi. Bu bosqichda embrion birmuncha qisqaradi va yo’g’on tortadi. Tanasining o’rta chizig’ida bo’ylama egatcha paydo b o’ladi. Bosh qismining u yer bu yeri bo’rtib chiqadi, undagi o’yiq esa chuqurlashib boradi. Yettinchi bosqich - ko’krak oyoqlarning boshlang’ichlari paydo bo’lish bosqich i. Bu bosqichda og’iz o’simtalari va ko’krak oyoqlarining boshlang’ichlari paydo b o’ladi, bosh qismida chuqur o’yiq hosil bo’ladi. Sakkizinchi bosqich - qisqara boshlash bosqichi. Bu bosqichda embrion anchagina qisqar ib, yo’g’on tortib qoladi. Ko’krak oyoqlar anchagina bilinib qoladi, juft mo’ylovchalar paydo bo’ladi. To’qqizinchi bosqich -qisqarish bosqichi. Bu bosqichda embrion yana ham qisqaradi va yo’g’on bo’lib ketadi. 10, 11, 12 va 13 -metamerlarda yolg’on oyoqlarning boshlang’ichlari paydo bo’ladi. O’ninchi bosqich - batamom qisqarib bo’lish bosqichi. Bu bosqichda embrion juda qisqa va yo’g’on bo’lib qoladi. Embrionning tanasi silindr shakliga kiradi, ipak qurti ning boshi paydo bo’ladi. O’n birinchi bosqich - blastokinez bosqichi. Bu bosqichda embrion tuxumning o’rta qismiga (markaziga) qorin tomoni bilan o’girilib oladi. Ko’krak va qorin oyoq lari yaxshigina ko’rinib qoladi, xitin qoplami va bo’g’imlar paydo bo’ladi. O’n ikkinchi bosqich - oq rangli qurtning shakllanish bosqichi. Bu bosqichda embrion yana ch o’ziladi. Uning rivojlanishi deyarli tugallanadi, ammo xitin qoplamda hali pigmentlar paydo bo’lmaydi, shuning uchun embrionning rangi oq bo’ ladi. O’n uchinchi bosqich - ipak qurti boshining qorayish bosqichi. Bu bosqichda embrion batamom shakllangan qurtga aylanadi. Uning boshi qora

rangga kiradi va tuxum p o’chog’idan qora nuqta shaklida ko’rinib turadi. Urug’ oqaradi, chunki bu vaq tga kelib tuxumda sariqlik zahirasi tamom bo’lib qoladi va tuxumning bo’shab qolgan b o’shlig’iga tuxum po’chog’ining havo naychalari orqali havo kiradi. O’n to’rtinchi bosqich -qorarangli ipak qurtining shakllanish bosqichi. Bu bosqich da ipak qurtining xitin qoplamida pigment, hosil bo’ladi, buning natijasida ipak qurti qora rangga kiradi. Ipak qurti tuxum po’chog’ini kemirib tuxumdan chiq adi. Bunda avval qurtning boshi qorayadi, tuxumdan chiqishga bir sutka qolganda esa haqiqiy ipak qurti holiga keladi. Ipak qurti sariqlik qoldiqlarini seroz parda bilan birga yutadi, hosil bo’lgan bo’shliqqa esa naychalar orqali havo kiradi, buning natijasida urug’ qurt ochib chiqishidan oldin oqarib ketadi. Urug’ oqargandan bir sutka o’tgach, ertalab barvaqt undan qurt chiqa boshlaydi. Urug’dan chiqishidan bir soat oldin kichkinagina (yosh) qurt o’z jag’lari bilan tuxum po’chog’ini mikropilyar teshik oldidan kemira boshlaydi. Qurt bu erdan kattagina teshik ochib, undan boshini chiqaradi va tuxumdan o’rmalab chiqadi.

O’tilgan mavzuni mustahkamlash uchun savollar. 1.Urug’ rivojlanishidagi uch davr va ularning farqlarini aytib bering. 2.Diapauza davri nima va u qachon boshlanadi? 3.Diapauza gormoni qanday ro’l o’ynaydi va qanday qilib ajralib chiqadi? 4.Diapauza qanday davrlarga bo’linadi? 5.Diapauzani oldini olishning qanday usullari bor? 6.Urug’ning bahorgi rivojlanish qanday sodir bo’ladi? 7.Rivojlanishning dastlabki davrlarida, diapauza davrida va embrion rivojlanishining bahorgi davrida tashqi sharoit urug’ning rivojlanishiga qanday ta’sir ko’rsatadi? 8.Rivojlanishning bahorgi davrida embrion qanday bosqichlarni o’tadi?

Foydalanilgan adabiyotlar 1. “Turkistanskie” vedomosti jurnali 1871y.№ 47,48 son 2. «Шелководство и шелковая промышленность» jurnali.1913, №12. 3. Abduqodirov SH. – Pillachiligimiz tarixidan lavhalar. Toshkent, «Fan», 2000 y 4. Biology and Behaviour of the Silkworms Lochinska. 5. Bombyx mori-the selkworms bloq Serying the Tiny Masters may.2004 6. K.M. Rojdestvenskiy, Z.T. Toirov, A.A. SHeveleva. «Tut ipak qurti biologiyasi ». “O’qituvchi” nashriyoti. Toshkent -1965 y. 7. Morphology and histology of Lyonet’s gland of the tropical. Journal of insect Science www.insectscience.org . Sudip Patra, Ravindra Nath Singt 8. Muxamedov M.M. – «Buyuk ipak yo’li», - madaniyatlarini birlashtiruvchi yo’l. Ipak jurnali, 1996, 3-son

O'xshashlar

Tut ipak qurti embriologiyasi. Tut ipak qurti tuxumdonining tuzilishi va rivojlanishi. Tut ipak qurti urug’donining tuzilishi va rivojlanishi

Tut ipak qurtining urug’lanish. Tut ipak qurti tuxumining tashqi ko’rinishi va tuzilishi

Tut ipak qurti tanasida oziqani parchalanishi va o’zlashtirilishi

Tut ipak qurtining o’sishi va rivojlanishi

Tut ipak qurtining qon aylanish tizimi. Tut ipak qurti qonini tarkibiy tuzilishi va tanada qon aylanish jarayoni