Тўқимани текшириш, ҳисоблаш ва тозалаш - To'qimachilik - Referatlar

Тўқимани текшириш, ҳисоблаш ва тозалаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

6866.5 KB

Ko'chirib olish

Тўқимани текшириш, ҳисоблаш ва тозалаш Режа: 1. Тўқимадаги нуқсонлар 2. Тўқимани саралаш, улчаш ва тозалаш

Тўқимадаги нуқсонлар Тўқув дастгоҳлари механизмларининг ва мосламаларининг бузилиб қолиши, танда ва арқоқ ипларининг узилиши, тўқувчиларнинг нотўғри ёки эътиборсиз ишлаши натижасида тўқималарда нуқсонлар ҳосил бўлади , бу эса тўқима сифатининг пасайишига олиб келади. 1. Тўқимада «арқоқ етишмаслик» нуқсони, тўқима эни бўйича бир ёки бир неча арқоқ ипининг етишмаслигидир. Бу нуқсон тўқиманинг ташқи кўринишини бузибгина қолмай, балки унинг пишиқлиги ва физик-механик хусусиятига ҳам катта таъсир кўрсатади. Ип узилишидан дастгоҳнинг ўз инерцияси билан бош валнинг ортиқча айланиши сабабли, 2-3 марта моки арқоқсиз ташланиши натижасида бу нуқсон ҳосил бўлади. Бу нуқсонни бартараф этиш мақсадида дастгоҳга тормоз ва арқоқсизликни олдини олувчи мосламалар ўрнатилади. Яъни тормоз бош вални вақтида тўхтатишни таъминлайди, арқоқсизликни олдини олувчи мослама эса тўқимани нуқсонли жойини орқага қайтаради. 14.1- расм Арқоқ етишмаслик нуқсони 2. Арқоқ ипи зичлигининг ошиб кетиши тўқимада эни бўйича йўллар ҳосил бўлади. Бу нуқсон танда ва тўқима ростлагичларининг носозлиги туфайли ҳосил бўлиб, тўқиманинг ташқи кўринишига таъсир кўрсатади. Бу нуқсон бутун тўқима кўринишига нисбатан зич ва оч рангли йўлларни ҳосил қилади ва тўқима шаклини бузади. Арқоқ етишмаслик ва арқоқ зичлигининг ошиши нуқсонларини тўқима бўлагида кўп учраши, дастгоҳ носозлигидан ёки тўқувчининг эътиборсизлигидан дарак беради.

14.2- расм Арқоқ ипи зичлигининг ошиб кетиши нуқсони 3. Тандасизлик. Бу нуқсон асосан тўқув ғалтагида бир ёки бир неча танда ипнинг етишмаслигидан тўқимада бўйлама йўллар ҳосил бўлади. Айрим ҳолларда эса танда ипининг узилиши ва бу узиқни ўз вақтида уланмаганлигидан ҳам ҳосил бўлади. Тандасизлик нуқсони тўқима ташқи кўринишига ва унинг пишиқлигига таъсир кўрсатади. Бу нуқсон тандаловчи, охорловчи ва тўқувчининг эътиборсиз ва малакасизлигидан далолат беради.Бу нуқсонни олдини олиш асосан тўқувчининг эътибор билан танда ипини бор йўқлигини текшириш ва ипни тўғри гула ва тиғдан ўтқазиш йўллари билан амалга оширилади. 14.3 – расм Тандасизлик нуқсони 4. Қўшилиб ўрилиш – нуксони танда ипи узилиб бошқа ип билан ўралашиб кетиш сабабли ҳосил бўлади. Бунда тўқима ўрилиши бузилади, танда ипи арқоқ ипи билан ўрилмай, унда катта-катта тўрсимон ўрилишларни ҳосил қилади. Бу нуқсон шунингдек бир ёки бир неча шодадаги гулаларнинг узилишидан, танда ипи узун учли тугунлари ёки ташқи нуқсонларнинг (яъни ип, қоғоз ва ҳ.к.) ҳомуза орасига тушиб қолишидан ҳам ҳосил бўлади. Қўшилиб ўрилиш нуқсони тўқима пишиқлигини пасайтириб, тўқиманинг ўрилиш нақшини бутунлай бузиб юборади.Демак тўқимада қўшилиб ўрилиш нуқсони бўлган тўқима, бошқа нуқсонларни бўлиши ёки бўлмаслигидан қатъий назар бу маҳсулот яроқсиз маҳсулот ҳисобланади. Ҳатто шу нуқсонли жойни тўқима бўлагидан кесиб олинганда ҳам, тўқима бўлаги қисқа узунликда бўлиб, маҳсулот яроқсиз бўлиб қолади.Бу нуқсонни бартараф этиш учун, тўқимага қайта ишлов бериб, яъни тўқимани арқоқ бўйича шу нуқсон узунлигидан қирқиб олиниб, йиртилган арқоқ иплари олиб ташланади ва танда иплари боғланиб, тартибга келтирилиб, тўқима қайта тўқилади. Аммо жараён анча мураккаб, дастгоҳ унумдорлиги камайиб кетиши сабабли нуқсонни олдини олиш зарур. Бунинг учун мунтазам равишда тўқувчи танда ипи ҳолатини, шода ва гулаларни бутунлиги ва уларда ипнинг борлигини, ташқи ҳар хил нуқсонлар йўқлигини текшириб, юқоридаги ҳолатлар бўлса, уларни ўз вақтида бартараф этиши лозим.

14.4–расм. Қўшилиб ўрилиш нуқсони 5. Нотекис тўқима. Тўқима юзида унинг эни бўйича арқоқ зичлигини ошиши ёки камайиши натижасида нотекис тўқима ҳосил бўлади 14.5–расм Нотекис тўқима Иккала ҳолатда ҳам бу нуқсон тўқима юзидан зичлиги нотекис йўл-йўл нуқсон ҳосил қилади ва тўқима пишиқлигига таъсир қилади. Тўқув ғалтагининг нотўғри тўхташи ва танда ипини нотекис узатиш сабаблари туфайли ҳосил бўладиган нуқсон. Асосан бу нуқсон дастгоҳ носозлиги сабабли юзага келиши ва тўқувчи ўз вақтида бу носозликларни аниқлаб, уста ёрдамчисига хабар бериши лозим. 6.Ўрилмаган арқоқ. Арқоқ ипларининг танда иплари билан ўрилмай қолиши ўрилмаган арқоқ нуқсони ҳосил килади. Бу нуқсон нотекис ҳомуза ҳосил бўлиши, ҳомуза ҳосил қилиш ва зарб механизмларини мувофиқ ишламаслиги, танда ипи таранглиги камлиги ва бир қисм ипларнинг салқиланиб осилиб қолиши ва шунга ўхшаш қатор сабабларга биноан ҳосил бўлади.Арқоқ иплари танда иплари билан ўрилмай, тўқима юзида узун ёки қисқа ҳалқачаларни юзага келтиради. Тўқима бўлагида бундай нуқсонни тез- тез учраши, унинг ташқи кўринишига катта таъсир кўрсатади.

14.5-расм. Ўрилмаган арқоқ 7.Қобариқлар – тўқима эни бўйича арқоқнинг бирданига кўпайиб кетиши натижасида пайдо бўлиб, зичланиш нуқсони каби сабаблардан ҳосил бўлади. Бу нуқсонларни пайдо бўлишига биринчи навбатда тўқима ростлагичидаги носизликлар таъсир кўрсатади. Қобариқлар асосан саржаа, атлас ўрилишли зич тўқималарда кўпроқ учрайди. Калта қобариқлар чизиқли зичлиги юқори бўлган арқоқ ипини қайта ишлашда кўпроқ учрайди. 14.7–расм. Қабариқлар нуқсони 8.Тўқима арқоқсиз ўтиб кетиши эни ёки унинг бир қисмида арқоқ ипининг йўқлиги нуқсони. Арқоқ ипи узилганда ёки ип тугаганда дастгоҳни ўз вақтида тўхтатиш учун арқоқ назоратчиси мавжуд, аммо арқоқ назоратчиси фақат ҳомузадаги арқоқ ипини назорат қилганлиги сабабли ип узилиши содир бўлганда ўтиб кетиш нуқсони ҳосил бўлади. Бу нуқсонни олдини олиш анча мураккаб ва тўқувчи томонидан ўз вақтида арқоқнинг ўтиб кетишини аниқлаб, уни бартараф этиши лозим. Зичлиги катта бўлган тўқимада бу нуксон унча сезилмайди. 9. Арқоқни ҳалқаланиши. Арқоқнинг ҳалқаланишига асосан унга катта бурам берилиши, йигириш машиналарида ипнинг ўралиш зичлигининг бўшлиги, шунингдек зарб кучининг катталиги сабабли мокининг сакраб кетиши ва шунга ўхшаш сабаблар киради. Арқоқ ипини намлаш ва мокида ипни тормозлаш йўли билан бу нуқсон бартараф этилади. Зарб кучини ростлаш билан моки қутисида мокини чиқиб кетиши ва арқоқ ҳалқачаланиш нуқсони олди олинади. Тўқимада ҳосил бўлган бу нуқсонни фақат уни тозалаш йўли билан бартараф этилади.

14.8 - расм Арқоқни ҳалқаланиши нуқсони 10. Арқоқ ипининг ҳалқаланиб қолиши кўпинча, унинг «қатламлари кўчиб кетиши» нуқсони билан бирга кузатилади. Яъни арқоқ ипи найчадан ҳалқаланиб ўралиб чиқибгина қолмай, балки икки қўшма ип ва бир неча узиқ ёки бир неча халқа ип тўплами кўринишида ҳам келади. Бундай нуқсонни ҳосил бўлишига ипнинг ўралиш зичлигининг бўшлишлиги сабаб бўлади. «қатламларни кўчиб кетиши» нуқсонининг олдини олиш йўллари ипни ҳалқаланиб қолиш нуқсонли сингари. 14.9 – расм Қатламлар кўчиб кетиши нуқсони 10. Сийраклик – тўқимада арқоқ ипи бўйича зичлик камайиб кетиши. Бу нуқсонни юзага келиши танда таранглигини камайиб кетиши ва тўқима ростлагичидаги носозликлар сабаб бўлади. Тўқима юзасида арқоқ зичлиги кам бўлади. 14. 10- расм Сийраклик нуқсони 11. Ҳатолар ёки жуфтликлар. Ип ўтказиш бўлимида хатолар ёки жуфтликлар нуқсонлари бўлиши мумкин.

14.11–расм. Жуфтликлар нуқсони Ушбу нуқсонлар фақат ип ўтказиш бўлимда эмас, ип узилганда тўқувчи тўқув дастгоҳи ипни гуладан ва тиғдан ўтказиш тартибига риоя қилмаганлигидан келиб чиқади. Шу нуқсон тўқимада, танда ипи бўйича, зич жойлашган иплар натижасида бўйлама узун чизиқ шаклида бўлади. Нотўғри ип ўтказиш тартибини бузилиши қуйидагича ҳосил бўлади: тўқувчи тиғнинг тишига иккитадан ип ўтказиш ўрнига, тишнинг бирига битта, кейингисига учта ип ўтказилиши натижасида келиб чиқади. Етишмаслик натижада тўқимада чизиқ пайдо бўлади (нотекис тўқима кўринишида).Ушбу нуқсонларни тўқувчи осонгина бартараф этиши мумкин. 12. Ҳар хил арқоқ. Хар хил арқоқ нуқсони деб, тўқиманинг бир қисми намунада хар хил, яъни турли хил чизиқли зичликдаги арқоқ иплар ишлатилганлигини билдиради. Ушбу нуқсон, тўқимада, турли чизиқ шаклида ажралиб туради. Турли хил арқоқ ипларни ишлатиш сабаби қуйидагилардан иборат бўлиши мумкин: - тўқувчи бир неча тўқув дастгоҳларида бир – неча хил тўқималарни ишлаб чиқарганда ўрамаларни адаштириб юбориши мумкин; - йигирув фабрикасидан адашиб келиб қолиши; - катта партия олинганида ичида нотекис, яъни турли хил йўғонликда хар хил иплар бўлиши мумкин. 14.2 Тўқимани саралаш, улчаш ва тозалаш Тўқув дастгоҳларида тўқилган хом тўқима ҳисоблаш- навларга ажратиш бўлимига юборилади. Бу ерда у навларга ажратилади, ўлчанади, тозаланади ва пардозлаш бўлимига жўнатиш учун тайёрланади. Хом ип тўқимасининг сифати ( нави) ОСТ 17-495-75 асосида текширилади ва баҳоланади. Бундан ташқари, техник ва маҳсус тўқималар сифатини

баҳолаш учун ҳам стандартлар мавжуд. ОСТ 17-495-75 га мувофиқ барча ип тўқималар қуйидаги тўрт гурухга бўлинади: I гуруҳга қайта тараш системасида калава ипдан тўқилган тўқималар, миткалар, сатинлар, молескинлар, кийимлик ва кўйлаклар тўқималар, гулли тўқималар, кийимлик ва кўйлаклик саржалар, трико, мебелбоп-декоратив тўқималар киради: II гуруҳга бўз, гринсбон, полотно, фланель ва байкалар киради; III гуруҳга туальденор типидаги тўқималар, паст навли пахтадан тўқилган тўқималар, тўшаклик ва жилдлик тиклар, астарлик тўқималар киради; IV гуруҳга қирқма тукли тўқималар киради. Тўқималар сифати уларнинг физик-механик хоссалари нормаларга мос келишига ва ташқи кўринишидаги нуқсонларга қараб баҳоланади. Бунда тўқималарнинг икки нави (биринчи ва иккинчи) белгиланади. Тўқималарнинг ташқи кўринишидаги нуқсонлар газламанинг маълум чекланган жойларидаги нуқсонларга (доғлар, сийраклик чала ўрилиш, зичлашган жойлар) ва бутун газлама тўпига ёйилган нуқсонларга (кирланганлик, йўл-йўллик, ҳар хил туслилик) бўлинади. Тўқима сифатини баҳолаш, яъни нав ини аниқлашда балли системадан фойдаланилади ва у физик-механик хоссалари ҳамда ташқи кўринишидаги нуқсонлар бўйича балларнинг умумий йиғиндиси билан аниқланади. I нав учун тўқима тўпининг шартли узунлигига йўл қўйиладиган энг кўп жарима баллари йиғиндиси– 10, II нав учун – 30. Тўқима тўпининг қуйидаги шартли узунлиги қабул қилинган: эни 90 см гача бўлган хом ип газламалар учун 40 м; эни 90 дан 110 см гача бўлганлари учун 30 м; 110 см дан энли бўлганлари учун 23 м; қирқма тукли газламалр учун 20 м. Ҳисоблаш – навларга ажратиш бўлимида тўқималар ўлчанади ва тўқилган газламаларнинг умумий миқдори, шунингдек ҳар бир тўқувчи тўқиган газламалар миқдори ҳисобга олиб борилади. Жадвалда тўқима нави ижозат этилган балларга нисбатан аникланган № кўрсаткичлар Тўқима нави 1 нав 11 нав 111 нав 1. Ип газлама 10 балгача 20 гача - 2. Шойи газлама 20 гача 40 гача 60 3. Жун газлама 12 гача 25 гача 50 4. Каноп газлама 10 гача 40 гача - Қў йидаги жадвалда т ўқ имадаги нуқсонларни балларда бахолаш келтирилган

№ Ну қс онлар Нуқсонларни балларда баҳолаш Ип газламар учун Шойи газламалар учун Жун газламалар учун 1. Танда ипини етишмаслиги 2 балл 1 балл 2 балл 2. Танда ипини етишмаслиги 21 см дан ошса 21 балл 4 балл 13 балл 3. Бир ёки икки аркок ипини тўқима эни буйлаб етишмаслиги 2 балл 4 балл 2 балл 4. Шу нуқсон тўқима бўлаги бўйича 21 балл 61 бал 25 балл 5. Тўқима нақшини бузилиши 5 балл 1 балл 1 балл 6. Шу нуқсон тўқима бўлаги бўйича 21 балл 21 балл 7 балл 7. Мой доғи 4 см гача 3 балл 1 балл 2 балл 8. Шу нуқсон тўқима бўлаги бўйича Сифатсиз 41 балл Сифатсиз Тўқима нук сонларини текшириш ва тўқима узунлигини ўлчаш учун текши риш ва ҳисоблаш бўлимларида саралаш ма шиналардан фойдаланилади. Бу машиналар текшириш столи билан таъминланган, ва туқима энини ўлчаш учун металл чизғич ўрнатилган.ҳамда текшириш столига хира ойна қ уйилган булиб, ички томонидан ёритилади, бу текширишни ен гиллаштиради. Стол қиялигини 30° гача бурчакка ўзгартириш мумкин. Машинада икки хисоблагич бўлиб, биттасида тўқувчилар тўқиган тўқима узунлиги ҳисобланса, иккинчисида тўқима бўлагининг б утун узунлиги ҳисобланади. Ҳар бир тўқувчининг тўқимаси ёки бўлакни ҳисоблаб бўлгандан сўнг кўрсаткичлар олиб ташланади. Текшириб бўлинган тўқима валга ўралади ёки тахланади.

14.1-расм. Саралаш машинасининг технологик схемаси 1-вал; 2- тўқима; 3,5 - йўналтирувчи вал; 4- текшириш столи; 6,8,10- тортувчи валлар; 7,9 – тушувчи валлар; 11- валик 2-тўқима 1-валдан чиқиб, текисланган ҳолда 3-йўналтирув чи валик ва 4-текшириш столидан ўтади. Текшириш столи дан утаётган (14.1-расм) тўқимани назоратчи назорат қилади. Текшириш столидан ўтган тўқима 5-йўналтирувчи валик , тўқимани 6,8,10-тортувчи валикларлардан ўтади. Тортувчи валикларнинг юзаси ғадир-будир резина билан қопланган бўлиб, бу ишқаланишни оширади. Тортувчи валиклар орасида 7 ва9- тушувчи валиклар ў рнатилган. Бу валиклар тўқима устида бўлиб, буш ўрнатилган. Тўқима таранглиги ўзгарганда улар тик ҳаракатланиб, тарангликни бир хилда ушлаб туради. Ундан сўнг тўқима 11-валикга ўралади. Ҳар иккала хисоблагичга ҳаракат 8-тортувчи валик дан узатилади. У текшириш столидан ўтган тўқима узунлигини кўр сатади. Тўқимани 11-валикдан столга ҳам тахтлаш мумкин. Бунинг учун валик ўрнига стол қўйилади ва тахлагич асбоби ўрна тилади. Тўқима текширилиб ва ўлчаниб бўлгандан сўнг ҳар бир бў лак учун талон ёзилади. Бу талон асосий ҳужжат бўлиб, тўқ увчиларнинг ишини ҳисоблаш учун керак. Талонда тўқи ма нави ҳам курсатилади. Тўқима юзасидаги ип уч лари, момиқ, тугун ва бошқаларни тозалаш учун тоза лаш машиналаридан ўтқазилади.1-т ўқима (14.2-расм) 2-йуналтириш валиги орқали 3- таранг лаш валиги ва 4-текислаш мосламаси орқали ўтади. Бу мослама тўқимани текислаб таранглайди. Ундан сўнг тўқима 2-юқо ри ва п аст ки й уна лт ир увч ил ар да н ва 5-т ор мо зл аш в али ги дан утиб, 6-тозалаш камерасига киради. Бу камерада тўқима тўртта думалоқ 7-чўтка билан тозаланади. Чўткалар тўқима ҳ аракатига тескари айланиши ҳисобига унинг юзасида

ёпишиб қ олган момиқ, ип ва бошқаларни яхши тозалайди. Бундан ташқари, тўқимадаги тугун ва иплар юзага чиқарилади. Тўқи мадан олинган чанг момиқ, ип ва бошқа нарсалар 8- қувур орқ али ҳаво ёрдамида сўриб олинади. 14.2 расм Тозалаш машинанинг технологик с хемаси 1- тўқима; 2,3,5, 16, 17,19, 20 – валлар; 4- текислаш мосламаси; 6- тозалаш камераси; 7,14 – чўтка; 8, 13,15,16 – қувур; 9, 10 - пичоқлар; 12- чархлаш мосламаси; 18 - тахлагич Ш у н да н ке й и н т ў қи м а й ў н а л т и р у в ч и в а л и кл а р д а н ў т и б т ў р т т а т о з а л а ш м о с л а м а л и т а р а ш л а ш а п п а р а т и г а ке л а д и . Хар бир тарашлаш мосламасида 24 та пичоқлар ўр натилган. 9-вал , ясси 10-пичоқ ва йуналтирувчи пичоқ Л лар дан иборат. Тўқима юзасини яхши қиртишлаш учун қирқувчи 9- вал уқ буйича 5 мм силжийди, Бу қирқиш тишларини чарх лайди. Чархлаш учун 12-мослама ў рнатилган. Тарашлаш мос ламаси тўқима юзасига чиқиб қолган ҳамма тугун, ип ва бошқ аларни қирқиб олади; улар 13-қувур орқали ҳаво ёрдамида чиқариб юборилади. Тарашлаш аппаратидан чиққан тўқима йуналтириш валик лари орқали иккита 14-ясси чўтка орасидан утади. Бу чўтка лар қирқилган, лекин тўқима юзасида қолиб кетган иплардан тозалайди. Бу ерда ҳам ҳаво ёрдамида иплар 15-қувур орқали сўрилади. Ундан сўнг тўқима 16-тортувчи валиклардан утади. Тўқима бундан кейин 17-йуналтириш валигидан ўтиб, 18-тахлагичга келади. Бу машинадан турли толалардан тайёрланган тўқималарни ўтказиш мумкин, фақат тез ва кўп электрланадиган тўқима ларни ўтказиш тавсия қилинмайди.

14.3-расм. Тахлаш машинасининг схемаси 1- тўкима; 2- ўрам; 3- таранглаш мосламаси; 4- тортувчи валлар; 5-тўпловчи вал; 6- стол; 7- йўналтирувчи; 8 – вал; 9-тахлагич; 10 - қисқич Шуниндек саралаш, ўлчаш ва тозалаш бўлимида тўқимани ўлчаш ва бир метр узунлик да тахлаш учун улчаш-тахлаш машиналаридан фойдаланилади. 1-т ўқима 1 (14.3-расм) 2-ўрам- дан чиқиб, 3-таранглаш мосламасидан, 4-тортувчи жуфт валиклардан ва 5 тўпловчи валикд ан ўтади. Ундан сўнг 6-стол ва тўқима милкида ўрнатилган 7-тўқима йўналтирувчидан ўтади. Бу мослама тўқима энини ва тахтлаш йўналишини бир хилда ушлаб туради. Тўқима 8-йўналтирувчи валикдан ўтиб, 9-тахлагичга боради. Тахлагич горизонтал йўналишда илгариланма-қайтма ҳаракат қилиши ҳисобига иккита 10-қисқич орасида тўқима тахланади.

Асосий адабиётлар: 1. Каримов И.А. «Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳот этишдир». Т.: «Ўзбекистон». 2005 й. 2. Николаев С.Д. и др. Теория процессов, технология и оборудование ткацкого производства. М.: Легпромбытмиздат, 1995. 3. Талавашек О., Сватый В.. Бесчелночные ткацкие станки. М.: Легпромбытмиздат, 1985. 4. Олимбоев Э.Ш, Давиров Ш.Н. «Ўзбекистон корхоналарининг маҳсулоти ва уларни ишлаб чиқариш технологияси» Т. 2002 й. 5. Olimboev E.Sh. va boshqalar «Gazlamalarni tuzilishi va tahlili» Т . 2003 y. 6. Ормирод А.. Современной приготовительное и ткацкое оборудование. М.: 7. Олимбоев Э.Ш. «Тўқима тузилиши назарияси» Тошкент «Алоқачи» 2005й. 8. Митяев Г.Ф., Панов В.А. Устройство и обслуживание пневматических хлопкоткацких станков. М.: Легпромбытмиздат, 1987. 9. Nuriyev K . K . O ` zaro almashinuvchanlik , metrologiya va standartlashtirish . O`zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg`armasi nashriyoti. Toshkent. 2005y.

O'xshashlar

Пахта толасини титиш ва тозалаш

Толаларни титиш тозалаш ва аралаштириш

Ярим махсулотлар ва ип сифатини текшириш

Пахта толасини титиш, тозалаш ва аралаштириш

Толаларни титиш ва аралаштириш, тозалаш машиналари