Shtapellash paytida tola uzulishining yigirilgan ip notekisligiga bo’lgan ta’siri - To'qimachilik - Referatlar

Shtapellash paytida tola uzulishining yigirilgan ip notekisligiga bo’lgan ta’siri

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

209.5 KB

Ko'chirib olish

Shtapellash paytida tola uzulishining yigirilgan ip notekisligiga bo’lgan ta’siri Reja: 1. Tolalar uzunligini turliligi va undagi mavjud nuqsonlarning yigirilgan ipak ipining shakllanishi va eshilish jarayonidagi notekisligiga ta’siri. 2. Xulo s alar

Birinchi bosqichda uzunligi bo’yicha bir xil va yaxlit bo’lgan tolalardan tashkil topgan benuqson ipni eshish jarayonini ko’ramiz. Aytaylik, t ≥ 0 da pilikning o’ng uchiga (26- rasm) M k 0 tashqi eshish momenti yondoshgan bo’lsin. 26- rasm. Ipning o’qi bo’ylab eshish to’lqinlarini tarqalishi Ma‟lumki, ip eshilayotgan paytda, ip birvarakayiga o’z o’qi atrofida aylanadi. Uning uzunligi esa iping vintsimon chiziq bo’yicha joylashuvi hisobiga qisqaradi. Ip ukrutkasi (uzunligining qisqarishi) eshilish darajasiga bog’liq bo’ladi, ya‟ni, vintsimon chiziqning qiyalama burchagiga va ip diametriga bog’liq bo’ladi. Xom ipakning 1000 bur/m da eshilish paytida uning uzunligi hammasi bo’lib 10% gacha qisqaradi. Eshilish paytida bir vaqtning o’zida ip qirqimlarda umumiy o’q kuchlanishi paydo bo’ladi. Bu kuchlanish har momentda markaziy o’zak bo’ylab, unga yaqinlashtirib yo’naltirilgan bo’ladi va eshilish momenti ip qirqimi yuzasida normal markaziy o’zakka joylashgan bo’ladi. Ipning har qaysi qirqimida ular muttasil vintsimon qadam bilan vintsimon harakat qilishadi. Tashqi momet kuch ta‟sirida S masofada joylashgan piltalar, piliklar qirqimining to’liq siljishini quyidagi ko’rinishda havola etamiz. (22) i (s,t) va v (s,t) - ip qirqimining uzunasiga va aylanmasiga siljishi. λ 0 - mutanosiblik koeffitsenti - xom ipak qirqimining egrilik radiusi. Vintsimon harakat qadamini aniqlash uchun i = h , ω = 0, v = 2 π ni qabul qilamiz. Bu holda vintsimon chiziqning qadami h=2 πλ 0 ni tashkil qiladi. Binobarin, pilta, pilik, xom iplar ideal bo’lib va bir xildagi tolalardan tashkil topgan deb faraz qilib, unda (26 rasm).

yuqoridagi tenglama shuni ko’rsatadiki, uning eshilish va notekisligi ip uzunligi bo’ylab bir tekisda joylashadi.Tahlil etilayotgan jarayonga elastik muhitda to’lqinlarni yoyilish nazariyasini qo’llash mumkin. Ma‟lum, taranglik muhitda uzunasiga yo’nalgan to’lqin, tovushning joydagi tezligi bilan tarqaladi burama to’lqin esa - ko’ndalang to’lqin tezligida tarqaladi bu erda, E - elastiklik moduli;  0 - zichlik; T - taranglik (tortilish); ε - ipning nisbiy uzayishi. Shunday qilib xom ipakdagi eshilish jarayonida quyidagi to’lqinli ko’rinish kuzatiladi. Dastlabki to’g’ri chiziqli tolalar bo’ylab avval uzunasiga yo’nalgan to’lqin o’tadi. Natijada xom ipning 1-maydonidagi tola zarralari qo’zg’alib v ΄ tezligida 2-maydon tomon harakat qila boshlaydi. 2 maydonda bo’lgan zarrachalar bir vaqtning o’zida v 2 " tezligida eshila boshlaydi va bu sohada ipning hamma qirqimlari v 2 " tezligida ilgarilab boradi, ya‟ni, 2-maydonning barcha qirqimlarida uzunasiga eshilish harakati yuz beradi. Agar eshilish hosil bo’ladigan jarayon dinamikasini sekinlashtirish holatda ko’rilsa, unda pilikning quyidagicha to’lqinsimon harakati kuzatiladi. Vaqt t 0 =A 1 A 8 /b holagda (26 rasmga qarang) A 8 A 9 qismining oxiriga ipak bo’ylab b tezligida tarqaluvchi eshilish to’lqini keladi va t=A 8 A 9 /b vaqti ichida qismning o’ng tomonidagi oxiriga, ya‟ni A 9 qirqimiga keladi. Bu vaqt ichida A 7 A 8 qismdagi eshilish kuchlanishi oshib boradi. Bir vaqtning o’zida uzunasiga bo’lgan shakliy o’zgarish ham ortib boradi. A 7 A 8 qismni eshish uchun daxldor kuch etarli bo’lganda, bu qismda eshilish hosil bo’ladi va keyinchalik bu qism oldingi qismlar bilan birga A 8 A 9 qismini eshish uchun ishlaydi. A 1 A 2 ... A 7 A 8 qismlarn eshilib bo’lgach, ya‟ni, unda hamma tola eshilib bo’lgandan keyin, birgalikdagi qarshilik yuzaga keladi va undan tashqari, bu qismlar vaqtning ayrim paytgacha bir

bo’lib keyingi eshilishi o’ng tomonga - hali eshilmagan qismga uzatuvchi qism bo’lib qoladilar. Shunday qilib A 1 ,A 2 ,A 3 ,A 4 ,..., A 8 A 9 qismlarning har qaysisida dastlab butunlay uzunasiga harakat qiladigan to’lqinlar paydo bo’ladi, natijada bu qismlarda shakliy o’zgarishlar yuz beradi. Keyin vaqtning ayrim paytigacha bu qismlarning har qaysisida burama to’lqinlar vujudga keladi va o’shanda mazkur qismlarda eshish uchun etarli bo’lgan burama kuchlanish yig’ilib, nihoyat bu kuchlanish ipni eshishni ta‟minlaydi. Ideal holatda pilta bir tekis vintsimon harakatni bajaradi va bir xil vaqt oralig’ida ipak uzunligiga bo’lagida muttasil vintsimon qadamlar bilan ideal iplar eshiladi. Birmuncha murakkab jarayonlar pilta qirqimiga turli aralashsimon quramalar, g’umbaklarning qirqma qoldiqlari, buralgan tolalar va hokazolar tushib qolganida sodir bo’ladi. Bundan ipning tuzilishi, yo’g’onligi buzilishi mumkin. Qirqimga yirik nuqsonlar tushib qolgan taqdirda yigirilgan ipning ma‟lum qismida hosil bo’ladigai notekislikni birmuncha batafsil ko’rib chiqamiz. Mayli, shunday bo’laqolsin: maksimal d max va nominal d n ip diametrlari va n eshish vintining hisobiga 1-qirqim bo’g’inlarida ip eshilishining o’ta optimal bo’linishlariga va uning diametri o’rtacha qiymatdan juda kam darajadagi og’ishga ega bo’ladi. Aytaylik, ipning ba‟zi SD qismlaridagi ayrim tolalar orasida bir tutam buralgan kalta tolalar qisilib qolgan (26-27 rasmlarga qarang). Juda zich bo’lgani uchun bu qism eshilgan ipning tolalar bir xil joylashishidagi holati tortilishiga juda chidamli bo’ladi va ipning boshqa bo’laklariga nisbatan eshilishga katta qarshilik ko’rsatadi. 27- rasm. Tolalar orasida bir tutam buralgan kalta tolalar qisilib qolishi

Eshilgan tolalar massasi uzunasiga a to’lqin ta‟siri ostida uzunasiga bo’layotgan harakatga tomon va b eshilish to’lqin ta‟siri ostida (26- rasmga qarang) to’g’ri chiziqli tolalar bilan birgalikda eshilish harakatiga qarshilik ko’rsatadi. Biroq, istalgan qismni eshish uchun zarur bo’lgan energiya bunday holatda etarli bo’lmay qoladi va ip o’qi bo’ylab yuz berayotgan eshilish qirqimining tekis siljishi o’zgaradi. Bunday holatda tolalar eshilish paytida uzunasiga va ko’ndalangiga birmuncha murakkab harakat qiladilar va SD uchastkasini eshish uchun quvvat to’plash paytida DD uch qirqimlari h eshilish to’lqini ortida qoladi. DD qirqimidan o’ngroqqa joylashgan SD qismi ichidagiga qaraganda eshilishga kamroq qarshilik ko’rsatadi va keyin eshila boshlaydi, SD da esa bu paytda eshilish yuz bermaydi. SHunday qilib, ipning eng zich qismini eshilishga yuqori darajada qarshilik ko’rsatishi tufayli, SD qismi eshilmay qoladi, vaholanki undan oldingi va undan keyingi iplar eshilgan holatda bo’ladilar. Bunday holda ipning SD qismi qirqimning o’z o’qi atrofida yaxlit jismdek aylana boshlaydi (26 rasm). Bunda ipning turli qirqimlarida turlicha diametrlarda bo’ladilar- d 3 dan d max gacha va SD qismdagi vintsimon chiziq qadami h dan anchagina ortiq bo’ladi. Shunday qilib, pilta yoki ipda turli nuqsonlarning, shu qatori buralgan tolalarning bo’linishi - notekislikning ko’payishiga, ipning sifati va pishiqligiga ta‟sir ko’rsatishini birmuncha batafsilroq ko’rib chiqamiz (28 rasm). M ipning ayrim MN qismida p qirqimdagi tolalarning umumiy sonidan ayrim tolalarda uzilishlar bo’lsin. Dastlab sof uzunasiga yuz beruvchi to’lqinlarning xom ip tolalarning uzunasiga tarqalish jarayonini ko’rib chiqamiz. Masalan, to’rt (1-4 tolalar, 3 rasm) toladan tashkil topgan xom ipak bo’ylab har bir 1, 3 va 4 tolaning uzunasiga

28-rasm. Uzilgan tolani ip sifatiga ta‟siri tezligida uzunlik to’lqini yo’nalib borayotgan bo’lsin. Unda tortilish, deformatsiya, zarracha harakatining tezligi va har bir tolaning muayyan zichligi quyidagi ifodalar bilan belgilanadi. bu erda, i - , i - toladagi qirqim, bu erda tashqi kuch yoki moment sarflagan. Vaqtning ayrim paytida A uzunasiga tomon harakat qiluvchi to’lqin V qirqimiga keladi va shu paytdan boshlab - 2 tolada (3 rasm) ham cho’zish yuz bera boshlaydi. Tola 2 da T 2 cho’zilishi T 1 , T 3 , T 4 ga qaraganda ancha kam bo’ladi, chunki tola 2, 1 va 3 tolaning yopishqoq kuchi esa ularning cho’ziliishga qaraganda ancha kam. SHuning uchun pilta bo’ylab yuz berayotgan A to’lqini jarayonida tolalariing bir-biriga nisbatan surilishi sodir bo’ladi. Vaqtning ayrim paytida uzunasi bo’yicha harakat qiluvchi to’lqin A ipning tola 3 ning o’ng uchi joylashgan C-C qirqimiga yaqin keladi. Ayni paytda mazkur tolaning o’ng uchidan uzunasi bo’ylab yo’naluvchi to’lqinning qisman aks etishi yuz beradi. Bu jarayon, ma‟lumki quyidagi tarzda sodir bo’ladi: Aytaylik, to’lqin A hali tola 2 ning o’ng uchiga etmadi. Agap tola 2 ning chap uchini harakat tezligi ma‟lum bo’lsa, unda tolaning II-qism uzunasiga harakatlanuvchi to’lqin A ning g’alayonli harakati ta‟siridagi harakat polimerlari quyidagi tenglamalar bilan aniqlanadi:

C-C qirqimi erkin, shuning uchun cho’zilish bu qirqimda nolga teng, T s =0. Agar IV qism muqim parametrlar qismi deb faraz qilinsa, unda T=0, IV qismning hamma erida bo’ladi, chunki C-C qirqimi IV qismga tegishli va bu qirqimda taranglik nolga teng. Unda u 2 =-a ε 2 ligini hisobga olib, u 4 =2u 2 ni topamiz, yani, zarraning o’ng uchidan uzunasiga harkatlanuvchi A to’lqinining qaytishi (aksi) paytida to’g’ri to’lqinigi zarrachaning ikki hissa tezligi bilan tolalar chap tomonga qarab harakat qila boshlaydi. Tola 2 ning o’ng uchi - 1 va 3 tolalarning tirmashish kuchi dosobiga ushlanib turadi. SHuning uchun A to’lqinining klytishida tola 2 ning o’sh uchi erkin siljib, balki u 4 =2u 2 ip birmuncha kam tezlik bilan qo’zg’aladi. Shunday qilib alohida-alohida tolalardan tarkib topgan xom ipning cho’zilishi paytida bunday tolalarda nisbiy sirg’alish hosil bo’ladi. Bu esa o’z navbatida, notekislikning ko’payishiga, pishiqlikning kamayishiga va ip sifatining pasayishiga olib keladi. Endi, eshilish to’lqinining mahsulotni nazoratsiz cho’zilishi tufayli tolalarni etarli bo’lmagan pilta xom ipning NM qismlari bo’ylab eshilish to’lqinining tarqalish jarayonini ko’ramiz. Yuqorida qayd etib o’tilgandek ideal (eng yaxshi) xom ipakning eshilishi vaqtning har bir alohida olingan paytida, ya‟ni, uzunligi bo’yicha teng bo’lgan har bir qismda yig’ilishi muayyan bo’lakda o’z o’qi atrofida eshilishi uchun etarli bo’lgan paytda sodir bo’ladi. M piltasining NM bo’lagida umumiy n miqdordan chiqqan tolalar mazkur bo’lak qirqimda uziluvchan bo’ladi. Undan tashqari, mazkur bo’lakdagi tolalarning uzunasi bo’ylab to’lqinlar o’tayotgan paytda nisbiy sirg’alish yukiga duchor bo’ladi. Natijada ayrim tolalar birgalikda harakat qilishdan chetda qoladilar. SHuning uchun eshilish va cho’zilish bo’yicha ojiz bo’lgan bu NM qismda vintsimon harakat qiluvchi ip qismida notekislik sodir bo’ladi, ipning bir qismida ko’ndalang qirqim hajmi kam bo’lib qoladi (29 rasm). NM qismida eshilish to’lqinining o’tishi jarayonida eshilish qismlarida qayta taqsimlanish yuz berishi mumkin. Masalan, KC qismidan NM qismi tomon, chunki bu qism eshilish bo’yicha KC qismiga qaraganda ojizroq, bu holat esa ipda yirik nuqsonlar, yo’g’on qismlar paydo qilishiga olib keladi.

Yuqorida tasvir etilganlardan kelib chiqib, quyidagilarni ta‟kidlash mumkin: mavjud ipak yigirish tizimining etarli darajada takomillashtirilmaganligi sababli yigirilgan ipakni yuqori darajada nuqsonli, chiziqiy zichlik bo’yicha notekis, yirik kamchiliklarga ega bo’lishi mumkii. Bu holat esa uning xillarini ko’paytirishga yo’l qo’ymaydi va mahsulot sifatiga salbiy ta‟sir ko’rsatadi. Ipak yigirish ishlab chiqarish sohasini samaradorligini oshirish va kelajakda uni takomillashgirish va ipning xususiyatiga ko’ra, hamda rang tuslari bo’yicha bir xildagi turlarini ishlab chiqarishni ta‟minlash uchun quyidagi tadbirlarni ko’rish lozim: ipak chiqindilarini - tolaning ma‟lum matematik prognoz imkoniyatini beruvchi, o’z xususiyatlari bo’yicha bir-birlariga yaqin bo’lgan turlarini qo’shib yirik-yirik to’dalar qilib komplektlash; aralashmaga qo’shiladigan komnonentlar tolaning asosiy xususiyatining o’rtacha ko’rsatkichi bo’yicha, ya‟ni: uzunligi, chiziqiy zichligi va pishiqligi jixatidan bir-biriga yaqin va bir xillikka ega bo’lmog’i kerak; aralashma tarkibini yarimfabrikat va yigirilgan ipak chiqishini hisobga olgan holda tanlash va tayyorlash kerak, tashkil topgan komponentlar esa har bir qirqimda belgilangan nisbatda bo’lib, birtekis taqsimlanishi lozim; aralashtirish uchun xom ashyo komponentlarini tanlashda aralashma tarkibini to’g’ri tanlashni baholashni shtapel analiz usuli asosida aralashmaning uzunligi bo’yicha aralashtirish uchun birtekislikni pasaytirmaslik zarur; tolalarni shtapellashda tolalarni imkoniyati boricha bo’sh eshilishini ta‟minlagan holda tolali chiqindilarni maksimal darajada parallellashtirishga erishish lozim. 29- rasm. Ingichkalashgan tolalarni ip sifatiga tasiri

Xulo s alar Cho’zuvchi pribordagi ta‟minlovchi va chiqaruvchi juftlar orasidagi uzun tolalarni uzilish jarayoni ko’rib chiqildi. Tolalarning uchlari uzilgandan keyin, uziq uchlar garmonik va parabollik qonunlari bo’yicha harakat qilishi va qisilgan nuqtasi tomon intilishi ko’rsatib o’tildi. 1. Ipak tolalarnint bunday uzilishining ehtimoliy oqibati - yo’g’onlik va tugunchaklik hosil qilishi va qisqa bo’lakdagi ipning notekisligiiing oshishi cho’zuvchi pribor masofasiga bog’liq. 2. Uzunasiga va aylanasiga harakat qiluvchi tola va tortilishining tarangligi, chiziqiy zichligi, nisbiy shakliy o’zgarishi va chiziqiy zichligi modulining funksiyalari bo’lmish to’lqinlar superpozitsiyasi singari shtapellangan ipakdan olingan yigirish mahsulotlarini yuklashning dinamik kartinasi ko’rib chiqildi. 3. Xom ip nuqsonlari - tugunchalar va g’urrachalar, ya‟ni, uzunasiga va aylanma to’lqinlarni yoyilib borishiga to’sqinlik qiluvchi nuqsonlarni vujudga kelish mexanizmi ko’rsatib berildi.

Adabiyotlar ro’yxati : 1. Алимова X. Безотходная технология переработки шѐлка. Ташкент. “Фан”, -1994. 2.Усенко А., Заболоцкий Л.М. Технология шѐлкопрядения. М.Тизлекнром. 1961.-392 с. З.Совершенствование технологии подготовки шѐлковых отходов к чесанию (обзор). Туйчиев Д., Мухамедов М.М., Бурнашев И.З. Ташкент: ГФНТИ, 1993. 4.Алимова Х.А. О проблемах рациональпого использования отходов переработки коконного сырья. Шѐлк: РС/ УзНИИНТИ. 1992. - № 6. -С.18-19. 5.Дерягин Б.В. Что такое грение? М: АН 1963. -230 с. 6.Махкамов Р.Г. Основы процесса взаимодействия поверхностей твердых тел с волокнистой массой. Ташкент: Фан - 1979.

O'xshashlar

Uzib shtapellash mashinalarida uzish usuli bilan tolalarni shtapellash

Tabiiy ipak tolali chiqindilarini shtapellash jarayonining nazariy asoslari

Tolalarni paralellash uzluksiz mahsulotni shakllantirish va uni tekislash

Chiqindilar tasnifi

Ipak yigirish jarayonining nazariy asoslari