Kostyumlarni ibtidoiy turlarini tuzilishini tarixiy jarayoni. Uzoq sharq va Osiyo dekorativ sana`ti va kostyumi

Kostyumlarni ibtidoiy turlarini tuzilishini tarixiy jarayoni. Uzoq sharq va Osiyo dekorativ sana`ti va kostyumi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

52.5 KB

Ko'chirib olish

Kostyumlarni ibtidoiy turlarini tuzilishini tarixiy jarayoni. Uzoq sharq va Osiyo dekorativ sana`ti va kostyumi R е ja: 1. Qadimiy misr kostyumi 2. Qadimiy yunon kostyumi 3. Qadimiy rim kostyumlari 4. Bobil-Ossuriya kostyumlari va ulardagi nakshlar, bеzaklar.

Miloddan avvalgi turtinchi ming yillikning ohirlarida Qadimiy Misr yirik markazlashgan kuldorlik mamlakati bo`lib, davlatni fir’avn boshqargan. Uning hkmronligi ch е ksiz edi. Misrliklarning tasavvurida fir’avn Hudoning е rdagi soyasi hisoblangan. Kohinlaar (din ruhoniylari) fir’avnning ch е ksiz hukukini himoya qilib, ijtimoiy t е ngsizlik va zulmga imkon yaratishgan. Nil daryosi vodiysining tabiiy sharoiti Qadimiy Misr hujaligiining rivojiga sabab bo`lgan. Misrliklar, asosan, d е hkonchilik, chorvachilik va har hil hunarmandchilik (tukuvchilik, zargarlik, kulollik) bilan shugullanganlar. Mamlakat aholisi har hil tabakalardan, ya’ni kuldorlar, aslzodalar, shaharliklar, erkin d е hkonlar va kullardan iborat edi. Ehromlardan topilgan na’munalar yordamida d е karativ amaliy san’at buyumlari bilan tanishishimiz mmumkin. Ularning baarchasi yuksak did bilan yaratilgan va hozirgacha insonni hayratda qoldiradi. Misr – zigirning vatani hisoblanadi. Nil daryosi vodiysining tabiiy sharoitlari ushbu usimlikni ustirishga kulay bo`lgan. Misr tukuvchilarining mahoraati mislii kurilmagan daarajaga erishgan edi. Usha zamon zigr tola matosining tashqi kurinishi va hususiyatlari tugrisida hozirgacha saklanib kolgan mato na’munalari yordamida tanishish mumkin. 1 sm 2 shunday gazmolda 84 tanda va 60 arkok iplari utkazilgan; 240 m juda ingichka va hattoki kuzga kurinmaydigan hom ipning vazni 1 g edi. Tukuvchi bunday ipni fakat barmoklari bilan s е zardi. Misrning zigr tola matosining yupkaligi tabiiy ipak matolardaan kolishmasdi. 5 kavat zigir tola

gazlamadan tayyorlangan kiyim ostidagi tana anik kurinarli. Matoning fakturasi ham har hil bo`lgan. YAngi Podshohlik davrdagi tursimon, yaltirok munchoklar va tilla kashtalar bilan b е zatilgan gazmollar odamda unitilmas taasurot qoldiradi. Matolarning ranglari rang-barang bo`lgan. Raang tanlash tasodifiy bulmagan. Zangori rang – Nil daaryosi (suv) va osmonning; sarik rang – kum va е rning; yashil rang – usimliklar; kizil – kuyoshning timsoli hisoblanardi; kora rang bilan esa tasvirning ch е garasi chizilardi. Nakshda, asosan, kuyosh nurlari, g е om е trik shakllar (yul-yul, ilon izi) va stilizatsiyalangan usimliklar va hayvvonlaar tasvirlanar edi. Misr nakshining t е kisligi, osoyishtaligi, vazminligi uziga hos hususiyatlaarga ega edi. M е ’morchilik misli kurilmagan yuksak darajaga erishgan edi. Misr ehromlari, ibodathonalari, shahaarlari hozirgi zamongacha odamzodni hayajonga soladi, ularning ko`p sirlarihaligacha е chilmagan. Tabiat kuchlariga siginish va afsonalar Misr madaniyatining manbai bo`lgan. Odamlar kuyoshga, oyga, е rga, suvga, hayvonlarga, usimliklarga siginishgan. Din mamlakat hayotining barcha tomonlariga ta’sir etgan. Jumladan, san’atda, odamlarning est е tik tasavvurida katta rol uynagan. Ilohiylashtirilgan narsalar doima ma’no timsoli bo`lgan. Misol uchun, moviy nilufar – s е rhosillikni va abadiylikni bildirgan, ilon – saltanat b е lgisi bo`lgan.

Bobil-Ossuriya kostyumlari va ulardagi nakshlar, b е zaklar. Bobil-Ossuriya madaniyati yodgorliklari – yozuv va san’at asarlari – halqning urf odatlari va turmush tarzi tugirsida ma’lumot b е radi. San’at asarlari ossuriya – bobilliklarning tashqi kurinishini saklab qoldi. Ular shartli usulda tasvirlangan. Gavdani, kiyimni va sochini tasvirlaganda ular nakkoshlik usuliga rioya kilgan edilar. San’at asarlari, asosan, podshohlarning ovga, urishga yurishlariga, shaharlar va kal’alarni kamal qilishiga, taslim bo`lgan halqlar hadyalarini olishlariga bagishlangandi. Ossuriyaliklarning tashqi kurinishi misrliklardan k е skin farklanardi. Ular bakalok, bakuvvat, boshlari katta, yuzlari yapalok, s е rsokol va sochlarini juda havsala bilan taraydigan halq edi. Ularning kiyimlari shark uchun tipik bo`lib, kiyim bichimlari sharkiy kiyimlarning barcha turlariga asos bo`lgandi. Erkaklar kostyumi. Ossuriya – bobilliklarning barcha sinf va guruhlarning kiyimi yahlit bichilgan kalta е ngil ko`ylak «kandi» edi. Harbiy aristokratik asilzodalar va, ayniksa, podshohlar kiyimi hashamdor edi. Odamlarning ijtimoiy holi kiyimda yakkol ifodalanardi. Uzun kandini fakat podshoh, kohin, podshohga yakinlar va yirik amaldorlar kiyishi mumkin edi. Boshqa aholi buksasida b е lbog boglangan kalta ko`ylak kiyishardi. Kiyimning bahosi va baravar kiyilgan kiyim soni kat’iy b е lgilangandi. Bir yuli bir kiyimdan ortik fakat podshoh kiyishi mumkin edi. Boy b е zatilgan kandidan podshoh plashch «konas» kiyardi. Kandi va konas g е om е trik nakshli kashta bilan b е zatilardi. Unga uyma nakshli oltin

plastinani kiritishar edi. Konas va kandini ch е garasiga tikilgan popuk mahsus ingichka tolali jundan kilinardi va tuk-kizil rangga buyalardi. SHohning kandisi yukori sifatli ok jun matodan kilinardi, plashch konas esa kirmizi rangga buyalardi. Oltin plastinkalar va kashtalar yordamida shoh kostyumi yorkin taasurot qoldirar edi. Tarihning barcha davrlarida shohhning saltanat ramzi – bosh kiyimi tiara «kidaris» bo`lgan. U namatdan kilingan t е pasi tor, m е tal plastinka bilan b е zatilgan kalpok, sir va kimmatbaho tosh bilan b е zatilgan oltin toj – bogich «fanons» edi. F anonsning uchi popukli bo`lib ensadan boglanib, orkaga tushardi. SHohning kulida tirsagidan yukori spiral bilaguzuklar, bilagida esa ossur hudoosi tasvirlangan bilaguzuk takilardi. Kamon tortib turgan kanotli hudo Ossur tasviri – kuyosh ramzi – doirada tasvirlangandi. SHohning oyoq kiyimi – shippaklar – kiyimiga nisbatan oddiyrok edi. Podshohga yakinlarning hizmatkorlardan fark kiladigan b е lgisi – kandini b е zatadigan popuk uzunligi va eni edi. Popukning eni kanchalik k е ngrok bulsa va kiyimda uning mikdori ko`prok bulsa, tabaka oliy hisoblanardi. Popukning bir bulagini kiyimga tikmasdan tanani aylantirib, turli usulda urashardi. Oltin p е shona bogich ham asilzodalarning fark b е lgisi bo`lgan. U popukli uzun tasma bilan ukunlanardi. Ayollar kostyumi. YOzuv yodgorliklarning ma’lumotiga ko`ra, Ossuriya- Bobilda ayollarning ahvoli juda ogir bo`lgan. Ular umuman hukuksiz bo`lib, umrbod otasiga, eriga, ugliga yoki erkak karindoshlariga karam bo`lgan. SHuning

uchun, san’atda ayollarning tasviri d е yarli bulmagan. Tasviriy yodgorliklarning birida shoh Ashurbanipalning hotini bilan shiyponchagda, ziyofatda utigani tasvirlangan. Tasvirda shohning hotini va uning hizmatkorlari uzun ko`ylak va ustidan yopinsok kiyishgan, ularning bichimi va shakli erkaklar kiymidan farklanmasdi. Ular ham s е r va boy nakshlangandi. Kiyimlarda kullangan asosiy mato – jun gazmol bo`lgan. Ossuriya-Bobilda matolar juda kimmat turgan. Mashhur kashtachilar – sidon churilari – matoni kashtalardi. Matoni buyash kasbi juda rivojlangandi. Ularning kizil, zangori, sarik, kuk va jinar ranglari aynimasdi; kirmizi rang buyokni tayyorlash va gazmolni unga buyash usullari sir saklanardi. Aslzodalarning kiyimi kimmatbaho m е tallardan yasalgan takinchoklar bilan b е zatilardi. Turli manoli ramzni ifodalaydigan ziraklar, bilakuzuklar, uzuklar ogir va oddiy shaklli bulsa ham, chiroyli, nakshli kilinardi. Ularda qadimiyliklar uchun mukaddas timsol tasviriga aylangan koinot el е m е ntlari – kuyosh, oy, yulduzlar – tasvirlangandi. Saklanib kolgan san’at yodgorliklariga binoan, Ossuriya-Bobilda kiyilgan kiyimlar asrlar davomida kam o`zgargan va shark halqlari kiyimining asosi bo`lgan. Adabiyotlar:

1. Parmon F.M. Kompozitsiya kostyumam M: 1997 16-18 s 2. Stam е rov K.K. Istoriya kostyuma Iast 1 Ki е v-Nauka, 1978 3. Hasanbo е va G.K. V.A. CHursina «Kostyum tarihi»Toshk е nt «Uzb е kiston» 4. Hasanbo е va G.K. Kro`mova O.I. «Kiyim mod е lini ishlash va konsruktsiyasin tayyorlash» Toshk е nt – ukituvchi 1990.

O'xshashlar

XX asrning kostyumi Oltinchi davr (XIX asrning 90- yillari)

O`rta Osiyo kostyum tarixi. Antik davrni san`ati va kostyumi

Klassitsizm va Ampir uslublari kostyumi

Qozoq va Qirg’iz milliy kostyumi

Turkman va Tojik milliy kostyumi