Композиция хусусиятлари - To'qimachilik - Referatlar

Композиция хусусиятлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

598.5 KB

Ko'chirib olish

Композиция хусусиятлари Режа: 1. Костюмда пропорция ва нисбатлар. 2. Оддий ва иррационал нисбатлар. 3. «Олтин кесим» пропорцияси. 4. Масштаблилик. 5. Контраст, нюанс ва ўхшашликлар. 6. Костюм композициясида ритм тушунчаси. 7. Костюмда метрик ва ритмик тартиблар. Аритмия. 8. Ритмик тузилишда элементлар ва йўналишлар.

1. Костюмдаги пропорциялар ва нисбатлар. Композиция воситалари орасида пропорцияларни, ўлчам нисбатларини биринчи ўринга қўйиш керак, бутун композицияни қуришнинг асоси мана шу. Кийим деталлари ўзича қанчалик яхши бўлмасин, лекин бутун ҳажмий-фазовий структурани аниқ пропорционал система бирлаштириб турмаса, шаклнинг бир бутун бўлиб чиқиши қийин. Кийим шакли моналит бўлмайди ва одатда, уни ташкил этувчи бутун бир қатор кисмлардан иборат бўлади. Шаклнинг бўлаклардан иборатлиги одам гавдаси тузилишининг мураккаблигидан, унинг қад-қоматидан неча ёшдалигидан; материалнинг характеридан ва киимни тикиш технологиясидан; моданинг нимага мўлжалланганлиги ва йўналиши қандайлигидан келиб чиқади. Пропорциялар - бу кийим алоҳида қисмлардаги мос ўлчамларнинг бир- бирига ҳамда одам гавдасидаги мос ўлчамларга бўлган нисбатидир. 2. Костюм компазициясида икки хил асосий нисбат бўлиб, уларни оддий нисбатлар ва ирриционал нисбат деб аталади. Оддий нисбатлар-бу бутун сонлар нисбати. 1 дан 8 гача бўлган сонлар оддий нисбатларнинг чегараси ҳисобланади. Уларни амалда инсон идрок этадиган миқдорлар мослигини аниқ идрок этиш чегараси дейиш мумкин. Костюм устидаги тадқиқотлар кўрсатишича, 7/8, 3/4, 1/3, 2/3 нисбатлари энг кўп учраб турар экан (1-расм). Ирриционал нисбатлар - бу кўпинча геометрик тузилма ёрдамида олинадиган каср сонлар нисбати. Қуйидагилар ирриционал нисбатларнинг пропорционаллигига мисол бўла олади: квадрат томонининг унинг диагоналига нисбати (1.21-расм, а), а:в-1: 2 =1:1,42 тенг томонли учбурчак асоси ярмининг шу учбурчак баландлигига нисбати (2 - расм, б). а:в-1: 3=1: 1,74 ; «олтин кесим» деб аталадиган геометрик пропорция

а:в=в:(а в) 1-расм. Кийим қисмларининг оддий нисбатлари. 3. «Олтин кесим» пропорциялари иррационал сонларни ишлатиш қулайроқ бўлиши учун соялар қатори тарзида ифода этиладиган математик қатори қилиши мумкия. Бу қатордаги рақамлар ўзидан олдинги иккита сон йиғиндиси тарзида ҳосил бўлади (1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55 ва ҳоказо), ҳар қайси жуфтдаги сонлар нисбати (3/5, 5/8, 8/13, 13/21 ва бошқалар) эса «олтин кесим» нисбатига яқин. АВ кесмасининг «олтин» кесим»ини геометрик ясаш қуйидагича бўлади: В нуқтасидан АВ га перпендикуляр чизилади, унда ВЕ=1/2 АВ кесмаси белгиланади. А билан Е нуқталари бирлаштирилади, ЕД=ВЕ кесмаси, ниҳоят, АС-АД белгиланади (3-расм, в) АВ:АС=АС:ВС Костюмда шаклнинг ҳамма хусусият жиҳатларини пропорциялаб олинади, яъни деталларнинг ўлчамлари пропорциясигина эмас, балки

ифодали фактура сатҳининг, гул, декаратив элеметлар, шакл алоҳида қисмлари сатҳининг пропорциялари ҳам топиб олинади. Қандай пропорционал нисбатларни танлаш кийимга қўйиладиган функционал талабларга боғлиқ. Шунинг учун ҳамма ҳолларда бир хилда яхши бўлаверадиган қандайдир пропорция бўлиши мумкин эмас. Прояорция танлаш киши гавдасининг хусусиятларига ҳам - унииг бўйи, тўлалиги, қомат расолиги қандайлигига ва, албатта, ёшига ҳам боғлиқ. Масштаб ва масштаблилик. Кийимда пропорция гармониянинг яна бир муҳим воситаси-масштаблилик билан ажралмасликда бўлади. 4. М а с ш т а б л и л и к - шаклнинг ва ундаги элементларнинг одамга нисбатан, теварак атроф фазога ва бошқа шаклларга нисбатан мослигида. «Инсон-ҳамма нарсаларнинг меъёри» - бу сўзлар қадимги Юнонистоннинг Дельфа шаҳридаги ибодатхона мармар деворига ўйиб ёзилган. Бу сўзлар предметлар оламининг инсон ўзи учун нимаики яратган бўлса, ҳаммасининг моҳиятини аниқ ифода этади. Кийимнинг масштаблилиги унинг абсолют катта-кичиклигига эмас, балки унинг одамга мослигига қараб белгиланади. Костюм ва уни ташкил этган ҳамма элементлар (уст кийим, оёқ кийим, бош кийим ва бошқалар) одамнинг ўлчамларига – унинг бўйига, гавда тузилишига ҳамма вақт бирон нисбатда, яъни мос бўлади. Костюмнинг масштаблилиги унинг нимага мулжалланганига, мавсумига, одам қандай атроф-муҳитда бўлишига боғлиқ. Масштаблиликнинг идрок этилиши билан шакл бўлаклари ўртасида боғликлик бор. Шакл бўлаклари қанча йирик бўлса, шунча катта масштабли бўлади. Бўлинмаган шакл бўлинган шаклдан кўра йирикроқ кўринади, горизонтал бўлинган шакл вертикалига бўлинган шаклга қараганда йирик туюлади (4- расм). Костюм ва ундаги қисмларнинг масштаблилиги материаларнинг хусусиятларини қандай тушунишга, кийим конструкнияси ва уни қандай тикилишига боғлиқ.

Предметларнииг реал катталиги ёки масштаблилиги ҳақида тушунча уларни бир-бирига чоғиштириш процессида ҳам, одам ўлчамларига таққослаш процессида ҳам юзага келади. Масштаблиликка эришиш пропорциялаш билан боғлиқ бўлади. Пропорцияларни ўзгартириш йўли билан гавдани катталаштириб ёки кичиклаштириб кўрсатиб, гавдага чинакам ёки сунъий масштаб бериш мумкин. 5. К о н т р а с т, н ю а н с, ў х ш а ш л и к. Шакл элементлари ўхшашлик принципига контрастлик принципига биноан бирлашган бўлиши, яъни ҳамма исмлар такрорланишга асосланган ёки шакл, ранг, ҳажмлилик даражаси, фактурадаги чизиқлар жиҳатидан бир-бирига қарама-қарши кўйилган бўлиши мумкин. Котраст композициядаги турли йўналишларнинг кураши, бир-бирига қарама-қаршилиги бўлиб, бу рассомларнинг ҳамма вақт энг кенг фойдаланиб келган воситаларидан бири бўлиб келган. Костюм тарихида контрастлик темаси асар характери, давр услуби, автор индивидуаллиги қандайлигига қараб энг хилма-хил ифода топиб асрлар давомида ўзгариб келган (5- расм, а). Контрастга асосланиб тузилган композициянинг моҳияти унинг кўриниш таъсири активлигида. Нюанс нисбатларидан контраст нисбатларнинг фарқи шундаки, булар дарҳол кўзга ташлана қолади. Зерикарли геометрик шаклнинг ифодалилигини ундаги ички чизиқларнинг, рангнинг, фактуранинг бир-бирига таъсири контрастлигидан фойдаланиб оширса бўлади. Лекин контрастнииг шаклдаги роли хилма-хил: баъзи ҳолларда у шаклнинг конструктив асосига боғлиқ бўлса, бошқа бир ҳолларда шакл структурасини тузиш воситаларига боғлиқ бўлади. Шуниси ғалатики, контрастнинг кучлилиги унинг заиф томони бўлиб чиқади. Идрок этишга актив таъсир ўтказувчи восита бўлатуриб, унда салбий томонлар ҳам бор: у кишини тез чарчатади, тез-тез ишлатаверилган нарса тез жонга тегади. Ҳар қандай кучли таъсир этувчи восита эҳтиёт бўлишни талаб этади - бундай воситанинг ҳаддан ортиқлиги ҳар қандай таассуротни бузиб

юборади. Контраст мана шундай. Композицияда ундад фойдаланганда муа й ян даражадан ошмаслик, контраст меъёрини сақлаш керак. Контраст спорт кийимда (ранглар контрасти), башанг кийим билан томоша кийимда ишлатилгани маъқул. 3-расм. Кийим қисмларининг иррационал нисбатлари.

4- расм. Кийимдаги масштаблилик. Ўхшашлик принципи - бу асос қилиб олинган элементнинг костюм композициясида тараққий топиб , турли вариантларда ривожлана бориши . Кўп ҳолларда костюмда битта шакл ҳукмронлик қилиб , бошқа асосий қисмларнинг ҳаммаси унга бўйсунган бўлади - ю , лекин костюм кўпқаватли , мураккаблашган структурадек таассурот қолдиради ( 5 - расм , б ). Контраст билан ўхшашлик кийимнинг асосий структурасини белгилаб беради , лекин айни вақтда майинроқ « кўркамлик самараси » берадиган қўшимча бўлиши заруратини туғдиради ; композициядаги контраст нозик аккомпанемент , жўрлик қиладиган нюанслар бўлиши заруратини келтириб чиқаради - бусиз композиция одатда дағал , примитив бўлиб қолади . Шакл элементларини нюансли ишлаш , аниқ - равшан ҳал этилган шаклда озроққина декор ( безак ) бўлиши композиция ғоясини фақат таъкидлаб беради , уни ифодалироқ ва образлироқ даражага кўтаради . Нюанслар композиция воситаси тариқасида пропорцияларда , маромда , гул ва тус нисбатларида , декорда , пластинкада , лекало қўйиб чизиладиган мураккаб эгри чизиқлар ёрдамида шакллар тузилади ва хоказоларда кўринади ( 5 - расм , в ).

Пропория нюанслари , контрастдагининг аксича , дархол тушуниб етилмайдиган , осойишта , ўзига хос шакл асосини ҳосил қилади . Пластик нюанслар аввало шакл ҳарактерида кўзга кўриниб, унга санъатга хос, алоҳида илиқлик беради. Нюанс — энг нозик восита. Сал-пал дегани қаерда бошланса, санъат ўша ерда бошланади,— деганида буюк К. Брюлов санъатнинг энг характерли хусусиятини айтган бўлса ажаб эмас. Костюм композициясини нюансли ҳал этилиши ҳамма ёшдагиларга, амма тур қоматлиларга ва ҳар қандай ишга мулжалланганда ҳам тўғри келаверади. 5-расм, а. Кийимда шакллар ва чизиқлар контрасти.

5-расм, в. Кийимда шакл ва чизиқлар нюанси. 6. Костюм тузилишидаги м е т р и к ва р и т м и к қонуниятлар . Ритм тушунчаси умумий кўринишда бу шакл элементларининг навбатма-навбат қонуний алмашлуниб туриши. Костюм компазициясидаги ритм костюмни ташкил этган шаклнинг ҳамма қисмларини бир-бирига боғлович воситалардан бири ҳисобланади. Ритм ҳосил қиладиган боғланиш кучи анчагина бўлиб, у костюмнинг ҳамма қисмларида таъсир этиб туради. Ритм ҳар қандай асарга мусиқийлик бахш этади, уни ҳаракатга солади. Ритм сабабли бош компазицион ғоянинг жарангдорлиги ортади, муайян тартиб ва равонлик киритилади. Шакл элементларининг ва улар ўртасидаги интервалнинг такрорийлиги ритмнинг ҳарактерли аломати ҳисобланади. Акцентли (эътибор тортадиган) элементлар актив элементлари дейилади, акцентсизлари эса п а с с и в элементлар деб юритилади. Актив элементлар ўртасидаги оралиқ (интервал) д и н а м и к о д и м деб аталади. Элементлари ҳаракатининг орта бориш тезлиги с у р ъ а т дейилади.

6 -расм. Кийим композициясида метрик тартиблар (а-тенг элементларнинг тенг интервалларда такрорлашини, б-тенг элементларнинг интервалсиз такрорлашини, в-тенг элиментларнинг радиал йўналишда такрорланиши). 7. Оддий метрик қатор, яъни бир хил шакланинг тенг интервалларда такрорланиши компазиция тузилишига асос қилиб олинадиган энг оддий қонуният ҳисобланади. Метрик такрорланишларга қуйидаги сингари ҳар хил бўлиши мумкин: тенг шаклларнинг тенг интервалларда такрорланиши (6-расм, а); тенг шаклларининг ҳар қайси шакл тугаган жойдан бошлаб (интервалсиз) такрорланиши; шакл элементларини радиал жойлаштирилиши. Икки ёки ундан ортиқ оддий метрик қаторларнинг бирга қўшилганидан иборат қатор мураккаб метрик қатор деб аталади. Бироқ метрик қаторни ҳаддан ташқари кўп ишлатиб бўлмаслигини ёдда тутиш керак, чунки бир турли элементларнинг тез-тез такрорланиши зерикарли бир хилликка олиб келади.

Шаклларнинг ва улар ўртасидаги интервалларнинг бирин – кетин қонуний ўзгара бориши (катталаш ёки кичрая бориши) шакллар жойланишининг ритмик тартиби дейилади. 7 -расм. Кийим композициясида ритмик ратиблар (а-тенг элиментларнинг интервал ўзгариб алмашиниши, б-ўзгара борувчи элементлар тенг интервалларда алмашиниши, в-элементларнинг ва улар орасидаги интервалларнинг алмашиниши, г-элементларнинг радиал йўналишида алмашиниши). Ритмик қатор арифметик прогрессия ёки геометрик прогрессия қонуниятларига асосланиб тузилганда қатордаги қўшни элементлар ёки интерваллар миқдори ўртасида ўзгармас фарқ бўлишига, геометрик прогрессияга асосланиб тузилганда эса ўзгармас нисбат бўлишига риоя қилинади. Ритмик тартиблар қуйидаги схемаларда бўлиши мумкин: тенг элементлар такрорланиб туради-ю, улар ўртасидаги интерваллар ўзгара боради; шакл элементлари катталаша ёки кичрая боради-ю, интервал ўзгармайди;

шакл элементлари ҳам, улар ўртасида интерваллар ҳам катталаша ёки кичрая боради; шакл элементлари радиал йўналишда катталаша ёки кичрая боради. Ритм камая борадиган ёки орта борадиган бўлади. Бундаги суръат секин, ўртача, тез бўлиши мумкин. Бу костюмда динамика ҳосил қилади. Одам гавдасининг смметрия ўқига нисбатан ечимларини турли хил қилишдан фойдаланиб, шакл элементларининг ртмик тузилишига эришса бўлади. Костюм компазициясида ритмик тузилишнинг биргина туридан фойдаланиш камдан-кам учрайди. Шакл элементларининг метроритмик (мураккаб ритм) бўлиб бирга қўшилганини кўпроқ кўриш мумкин. 8. Шаклнинг ҳамма элементлари – ҳажм, чизиқлар, фактура, деталлар, безак ва ҳоказолар ритмик тузилиши мумкин. Костюм элементларининг бирлашиш схемасига биноан ритмик тузилиш вертикал, горизантал, диоганал, спираль, нурсимон, радиал, бир томонли, қарама-қарши ва аралаш йўналишли бўлади.

Элементларнинг ривожлана боришида ўз қонуният борлиги компазицияни ритмик ҳал қилишнинг характерли хусусиятидир. Бу қонуниятнинг бузилиши, яъни аритми я компазиция яхлит идрок этилишига путур етказади.

ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР ВА МАНБААЛАР РЎЙХАТИ. 1. Сомов Ю.С. Композиция в технике. – М.: Машиностроение, 1987. 2. Основ ы теории проектирования костюма. – М. : Легпромбытиздат, 1988 . 3. Козлова Т.В. Основы художественного оформления изделий из кожи – М.: Легпромбытиздат, 1987. 4. Композиция костюма – М.: Academia, 2003 . 5. Горина Г.С. Моделирование форм одежды – М.: Легкая и пищевая промышленность, 1981. 6. Художественное конструирование. Проектирование и моделирование промышленных изделий – М.: Высшая школа, 1986. 7. Борисоглебский Г.Б. Эстетика и стандарт – М.: Издательство стандартов , 1990. 8. Казаринова В.И. Красота, вкус и экономика – М.: Экономика, 1985. 9. Рытвинская Л.Б., Смородина И.Г. Проектирование и производство головных уборов – М.: Легпромбытиздат, 1987. 10. Художественное оформление текстильных изделий – М.: Легпромбытиздат, 1987. 11. Мода журналлари. 12. www-mode.ru 13. stile.asra.ru 14. kroyka.ru 15. www. glamurneko.ru 16. htt : // nasebya.ru/womtns-fashion 17. sarafan.ru 18. osinka. ru 19. htt : // modellar.fashiontime.ru/

O'xshashlar

Рангли композиция

Композиция категориялари

Композиция яхлитлиги

Композиция тушунчаларини аниклаш

Композициянинг хусусиятлари