Bezakni kattalashtirish (kichiklashtirish) - To'qimachilik - Referatlar

Bezakni kattalashtirish (kichiklashtirish)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

399.5 KB

Ko'chirib olish

Bezakni kattalashtirish (kichiklashtirish) Reja: 1. Kashtado`zning ish o`rni 2. Kashtado`zlikda xavfsizlik texnikasi va sanitariya-gigiena qoidalari. 3. Kashtachilikda bezak buyumlari turlari

Ba'zan kashta tikish uchun tanlangan bezak mo`ljallangan buyum kattaligiga to`g`ri kelmay, uni kattalashtirish yoki kichiklashtirish kerak bo`ladi. Buning uchun bezak ustiga ixtiyoriy kattalikdagi o`zaro teng kvadratlardan chiziladi. Bunda kvadratlar qancha mayda bo`lsa, bezakning nuqtalari shunchalik aniq ko`chiriladi va nusxasi ham oson chiziladi. Millimetrni qog`oz yoki toza qog`ozga buyum kattaligidagi to`g`ri to`rtburchak chizib, bezakdagi kvadratlar soni qancha bo`lsa, shuncha kvadratlarga bo`linadi. Agar bezak gulni kattalashtirayotgan bo`lsa, bu kataklar originaldagi kataklardan katta bo`lib, rasm guli kichiklashayotgan bo`lsa, bu kataklar originaldagidan kichik bo`lib chiqadi. Shundan keyin kataklar bo`yicha originaldagi kashta gulning asosiy nuqtalari toza to`rga ko`chiriladi. Bu nuqtalarni ravon chiziq bilan ehtiyotlab birlashtirib bezakning kattalashtirilgan yoki kichiklashtirilgan nusxasi hosil bo`ladi. Rasm nuqtalarini oson topish uchun chizilgan to`rning ikki tomoniga raqamlar qo`yiladi. 5- rasm. Bezakni kataklar bo’yicha kattalashtirish

Kashtado`zning ish o`rni Kashta tikish qulay bo`lishi, charchatmasligi uchun, ish o`rnini to`g`ri tashkil etish, mehnat qilishning muayyan qoidalariga rioya etish kerak. Asbob va moslamalar qo`yiladigan stol ustidagi ishga yorug`lik chap tomondan tushadigan holatda turishi kerak. Agar stolda yashikcha bo`lsa, unda ip maxsus xaltada, asboblar qutichada, kashta gulli shaffof qog`ozi paketda saqlanishi kerak;

-gavda holatiga ahamiyat berib, bukchaymay, boshni juda past egmasdan o`tirish kerak; -ish vaqtida gavda biroz oldinga engashgan bo`lishi, ko`z bilan ish o`rtasidagi oraliq 25-30 sm dan oshmasligi lozim. Shu maqsadda ba'zi chambarakni tagiga taxtacha, kitob va hokazolarni qo`yib balandroq o`rnatiladi; -stulni suyanchig`iga suyanish mumkin bo`ladigan qilib, stolga yaqinroq surib qo`yiladi; -ish vaqtida qo`lni to`g`ri qo`yish katta ahamiyatga ega; -chap qo`l chambarak tagida bo`lib, o`ng qo`l chambarak ustida bo`lishi kerak. Siyrak gazlamaga va to`rga baxyasimon suv chokli kashta tikishda o`ng qo`lda ignani uning uch tomoni bilan kashtaning teskari tomonidan o`tkaziladi. Ignaning uchli tomonini chap qo`lda tutib, uning ko`z tomoni bilan kashtaning o`ng tomoniga chiqariladi. O`ng qo`l bilan ip tortib qo`yiladi. Zich gazlamalarga kashta tikishda, kashtaning o`ngiga ignani uning uchki tomoni bilan chiqariladi.

Kashtado`zlikda xavfsizlik texnikasi va sanitariya-gigiena qoidalari. 1. Ish o`rniga yorug`lik oldi yoki chap tomonidan tushishi; 2. Kashta tikayotganda to`g`ri va boshni sal oldinga egib o`tirish; 3. Kashta tikishdan oldin, ish o`rnini ko`rib, ortiqcha narsalar bo`lsa yig`ishtirib so`ngra tikishni boshlash; 4. Tikish tugagach, ya'ni hamma asboblarni joy-joyiga qo`yish; 5. Kashta tikayotganda nina, to`g`nog`ich, qaychi va angishvona bilan ishlaganda ehtiyot bo`lishi kerak. 6. Qaychining og`zi ochiq qolmasligi, biror kishiga uzatganda uning uchidan ushlab uzatish lozim. 7. Ninani og`ziga olib borish, ko`ylakka qadab qo`yish, har yerga tashlash, ipsiz qoldirish eng yomon odat. Ninani biroz ipi bilan nina qadag`ichga qadab qo`yish kerak. Kashtachilikda bezak buyumlari turlari O`rta Osiyoda kashtachilik juda keng tarqalgan bo`lib, oilada har bir ayol kashta tikishni bilishi kerak bo`lgan. Shuning uchun har bir oila o`zi uchun buyumlarni o`zi tayyorlagan. Bezak buyumlarining turi juda ko`p, masalan, so`zana, kirpich, choyshab, choy xalta, zardevor, palak, gulko`rpa, dorpech, parda, belbog`, do`ppi, ko`ylak, dastro`mol, hamyon, joynomoz, sumka, nimcha va boshqalar badiiy did bilan bezatiladigan bezak buyum turlari bilan tanishib chiqamiz. Palak-devorlarga ilinadigan eng yirik, eng qimmat bezak buyumlaridan biri. Palakda osmon va to`lin oy aks ettiriladi. Uni qadimda oq yoki malla bo`zga kashta tikib tayyorlangan.

U so`zanadan gullarning yirikligi, zaminining ham kashta qoplanishi bilan farq qiladi. Palakni o`rtasida yirik oy tasviri qizil qirmizi, pushti ipak bilan kashtalanadi va atrofiga juda chiroyli qilib o`simliksimon naqshlar tikiladi. Naqshlar ichida ko`pincha bodom, qalampir elementlari qo`llaniladi. Palakda qirqtacha oy ham tasvirlash mumkin, shuning uchun oyini soniga qarab olti oyli palak, o`n ikki oylik palak, hattoki katta uylar uchun qirq oyli palaka tikilgani bizga ma'lum. Oylar turli ranglar bilan bir necha xil tasvirlangan.

6-rasm. Qizil selonga ipak bilan kashta tikilgan so`zana va qora satinga ipak bilan kashta tikilgan kirpech.

Mashhur kashtado`zlar ba'zida oyni ajoyib naqshlar bilan bezab, o`z mahoratlarini namayon etadilar. Agar oyni ichi sidirg`a rangda ifodalangan bo`lsa, uni oypalak, gar naqshdan bo`lsa gulpalak va hokazo nomlar bilan yuritiladi. Keyingi vaqtlarda palakni qo`l mehnati ko`p bo`lganligi uchun so`zana deyila boshladi. Lekin hozir palakni qo`lda tikishga katta ahamiyat berilmoqda.

Kirpech- kirpo`sh, tokchaga taxlab qo`yiladigan kiyim-kechak ustidan yoki devorni vertikal bo`sh joylariga ilib, uyni bezatib turishi uchun ishlatiladigan badiiy buyum. Kirpech kashtalari qo`lda yoki mashinada tikiladi. Kirpech qo`lda ilma kashta bilan bezaladi. U kiyim-kechakni changdan saqlaydi va uyni bezab turadi. Kirpech o`lchami 250X65sm. So`zana - forscha so`zani deb ham yuritiladi, igna bilan tikilgan degan ma'noni beradi. (6- rasm). So`zana matoga kashta tikib tayyorlangan badiiy buyum bo`lib, xonani bezatish uchun devorga ilib qo`yiladi. U satin, baxmal, shoyi va boshqa matolarga tikib tayyorlanadi. U o`ziga xos badiiy ko`rinishiga ega. Matoning rangidan ustalarimiz kashta zamini sifatida foydalaniladilar. Shuning uchun palakdan farq qiladi. So`zana har bir xonadonda bo`lgan, chunki qizlar turmushga chiqishlaridan oldin o`zlari uchun so`zana tayyorlaganlar. U kelinlarning sepi hisoblangan. Kambag`al oilada so`zanani malla, oq bo`zdan, badavlatroqlarida esa shoyidan, baxmaldan tikishgan. So`zana uchun kompozitsion hisoblangan o`simliksimon naqshlardan foydalaniladi. So`zana o`rtasida ko`pincha doirasimon gul tikilib atrofi guldor islimiy naqshlar bilan bezatiladi. So`zana tikish juda qadimdan rivojlangan bo`lib, faqat XIX asrga oid Samarqand, Buxoro, Nurota, Farg`ona, Shaxrisabz, Toshkent va boshqa joylardagi so`zana turlari amaliy sa'nat muzeylarida namunalari bor. Choyshab-forscha-tojikcha ro`yjo-tun chodiri degan ma'noni bildiradi. Choyshab asosan taxmonga tutish, yotganda yopinish uchun, to’shak ustidan to`shaladi. To`shak ustidan yoziladigan choyshab ham kashtali oq surup, taxmonga tutiladigan satin, shoyi, baxmal va boshqalardan tikiladi. Hozirgi vaqtda choyshabdan so`zana kabi badiiy buyum sifatida ham foydalanib kelinmoqda.

Choyshab o`lchami 250X140sm.

O'xshashlar

Yaponiya san`ati. Yaponiya kostyumi. Shakl, bichim va bezakni xarakterli xususiyatlari.Kostyum- ijtimoiy tabaqalar ifodasi.

Gazlama va ip tanlash

Kashta tikish asboblari va moslamalari

Kashta tikish

Tarash jarayoni tarash zonalari va ularning qoplamalari