Yozuv qurollari va ulardan foydalanish - Tilshunoslik - Referatlar

Yozuv qurollari va ulardan foydalanish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

64.5 KB

Ko'chirib olish

Yozuv qurollari va ulardan foydalanish Reja: 1. Boshlangich sinflar uchun foydalaniladigan yozuv qurollari. 2. Avtoruchka va sharikli ruchka. 3. Daftardan to'g'ri foydalanish. 4. Sinf doskasi va undan foydalanish.

O'quvchilarga dars jarayonida bajartiriladigan mashqlar oddiy boTishi va kam vaqt olishi ,ularning jismoniy jihatdan o'sisahiga ,qoT va barmoq muskullarining chiniqishiga, qaddi -qomatlarining toTiq , erkin tutishlariga yordam berishlari lozim. Yzuv qurollari dars jarayonida eng muhim vositalardan hisoblanadi. Shuning uchun ham o'quvchilarning har biri yozuv qurollari bilan toTiq taminlangan holda botishlari kerak. Ayrim o'qituvchilar bolalarning charchashini hisobga olmay ko'p yozdiradilar. Natijada o'quvchilar toliqadilar, xarakatlari sust bo'lib qoladi, xatlari xunuklashib ko'p xato qiladilar. Jismoniy mashq minutlarini dars davomida bir necha marta o'tkazish mumkin. Bu mashqlarnmg qachon o'tkazilishi o'qituvchi tomonidan (o'quvchilarning charchashlari xisobga olinib) belgilanadi. Husnixat mashg'ulotlari o'quvchilarni ongli ravishda chiroyli yozishga o'rgatsa, jismoniy mashqlar esa sog'lom va intizomli bo'lishga o'rgatadi. Demak o'quvchilarni qulay ish joyi bilan ta'minlash bilan bir qatorda ularga qo'yiladigan gigiyenik talablarning hisobga olinishi, ish faoliyatlarini tiklash uchun jismoniy mashqlarni muntazam o'tkazib turish chiroyli yozuvga o'rgatishning asosiy shartlaridan biridir. Yozuv qurollari va ulardan foydalanish O'quvchilarda yozuv malakalarini hosil qilishdan awal ularni sifatli yozuv qurollari bilan to'liq ta'minlash talab etiladi. Yozuvlarning chiroyli bo'lishi ko'p jihatdan yozuv quroliga bog'liqdir. Bolani maktabga kelgan kunidan boshlab yozuv qurollaridan to'g'ri foydalanishga va uni ozoda saqlashga o'rgatish lozim. O'quvchilarning yozuv qurollarini muntazam tekshirib borish har bir o'qituvchining muhim vazifasidir. Dastur talabi bo'yicha 6 yoshli birinchi sinf o'quvchilari uchun «Yozuv daftar»lari tavsiya etilgan bo'lib, unda qiya chiziqlar orasidagi masofa 30 mm va qiya chchiziqlarsiz kichik xarflar yoziladigan parallel chiziqlar orasidagi masofa 4 mm ta teng bo'lgan ikki chiziqli daftar tavsiya etiladi. Bunda daftarning qiya chiziqlari 65 gradusga teng bo'lishi lozim.

Ikkinchi sinfda o'quv yilining ikkinchi yarmidan boshlab va III-IV sinflarda parallel chiziqlar orasidagi masofa 8 mm ga teng bir chiziqli daftar tavsiya etiladi va quyidagi talablar qo'yildi: 1. Daftarga toza va aniq yozish; 1. Davtarning muqovasidagi yozuvlar yagona talab asosida yozilishi, unda daftar qaysi fan uchun tutilganligi (ona tili, matematika), nechanchi sinf, maktabining nomi va nomeri, o'quvchining ismi va familiyasi ko'rsatib o'tilishi kerak; 2. 1 sinfda (1 sinfning birinchi yarim yilligida) o'quvchilarning daftarlari muqovasiga o'qituvchi tomonidan yoziladi. 2. Har bir daftarda xoshiya qoldirilishi kerak. 1-sinfda yozuv va matematika daftarlariga oy va kun yozilmaydp, ikkinchi, uchinchi to'rtinchi sinflarda esa arabcha raqamlar bilan ko'rsatilib, oy esa hraflar bilan to'liq yoziladi. 1. Ikkinchi sinfning ikkinchi yarmidan boshlab har bir mashqning nomeri, maqsadi, qayerda bajarilganligi (sinfda yoki uyda) yozib qo'yiladi. 2. Mashqni bajarishda xat boshidan yozish qoidalariga qat'iy rioya qilish talab etiladi. 3. Sarlavxa bilan kun va oy orasida, mashqning sarlavxasi bilan matn orasida chiziq tashlamay yoziladi, ammo ikki xil mashq bajarishda birinchi mashqning oxirgi qatori bilan yangi mashqning sarlavxasi o'rtasida ikkita chiziq tashlab yoziladi. O'quvchi daftardagi yo'l qo'ygan xatosini tuzatish uchim quyidagi talablarni amalga oshirishi kerak. Noto'g'ri yozilgan harfning ustidan ingichka qiya chiziq tortib qo'yishi, ayrim noto'g'ri yozilgan bo'g'in yoki so'zlar ustidan o'chirish, bo'yab qo'yish, qavs ichiga olib qo'yish mumkin emas. 9. Harf va bo'g'inlarning tagiga chizishda chizgichdan foydalanish yoki juda ehtiyotkorlik bilan chizish lozim. O'quvchilarning yozuv daftarlari muntazam ravishda tekshirilib borilishi, xato yozilgan harf va harf elementlari daftaming hoshiyasida ko'rsatilishi kerak.

Birinchi sinfda va ikkinchi sinfning birinchi yarmida o'quvchilarga baxo ball tariqasida qo'yilmaydi, ammo og'zaki rag'batlantirib o'tiladi. Hozirgi kunda maktablarning talabi bo'yicha o'quvchilarga quyidagi yozuv qurollari tavsiya etiladi: 1. D a f t a r. Daftar o'quvchilar uchun asosiy yozuv quroli bo'lib, u sifatli qog'ozdan ishlangan, silliq va chiziqlari aniq ko'rinib turadigan bo'lishi kerak. 2. Bosma qog'oz. Yozuv jarayonida bosma qog'ozdan foydalanishni unutmaslik lozim. Bosma qog'ozdan foydalanish yozuvning buzilishiga yo'l qo'ymadi. Ammo undan faqat daftarning ikkinchi betiga o'tayotganda ko'proq foydalaniladi. O'qituvchi har bir o'quvchining daftarida bosma qog'oz bo'lishiga erishmog'i lozim. 3. A v t o r u ch k a. Boshlang'ich sinflarda yangi dastur talabi bo'yicha o'quvchilarga ikki xil avtoruchkada yozish tavsiya etiladi. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun tavsiya etiladigan avtoruchkalarning yo'g'onligi ularning qo'l barmoqlariga mos bo'lib, haddan tashqari yo'g'on yoki ingichka bo'lmasligi kerak. Boshlang'ich sinf o'quvchilari sharikli avtoruchkalardan ham foydalanishlari mumkin. O'quvchilarga har ikkala turdagi avtoruchkadan foydalanish qoidalarini o'rgatish zarur. Avtoruchkalardan foydalanish haqida alohida to'xtalib o'tamiz. P ye r o. Agar avtoruchkaning perosi ishdan chiqsa yoki sinib qolsa uni shu turdagi avtoruchkaga mos pero bilan almashtirish lozim. Kundalik yozuv mashqlarini bajarib bo'lgandan so'ng avtoruchkaning perosini yaxshilab artib qo'yilsa, u yaxshi saqlanadi. 5. S i yo h. O'quvchilar yozadigan avtomchka uchun faqat binafsha yoki to'q xavo rangdagi siyoxlar tavsiya etiladi. O'qituvchilar uchun esa mashq namunalarini ajratib ko'rsatishmaqsadida qizil rangdagi siyox tavsiya etiladi. 6. P y e r o t o z a l a g i ch. Pero tozalagichdan foydalanish o'quvchilar daftarini toza saqlashning muhim omillaridan biridir. Ayniqsa sharikli avtoruchkada yozadigan o'quvchilarga u juda zarurdir. Sharikli avtomchka ham yuqoridagi tartibda tushuntirilib, uning qismlari bilan tanishtirish lozim. Uning tuzilishi ancha sodda bo'lib, asosiy qismlari sterjen, siyoxli naycha, qopqoq atoruchkaning asosiy

qismlaridir. So'ngra o'qituvchi avtoruchkaga siyox solish qoidasini amaliy ko'rsatib beradi. O'quvchilar diqqat bilan uni kuzatib turadilar. Agar o'quvchi peroli avtoruchkadan foydalansa, uni har kuni uyda siyoh bilan to'ldirib kelishi lozim, ammo unga Haddan tashqari ko'p siyoh tortmaslik kerak, aks holda pero juda yo'g'on yozishi mumkin. Shuning uchun sinfda 1-2 shisha siyoh va ortiqcha avtomchka saqlash lozim. Birinchi sinf o'quvchilarining avtoruchkasiga o'qituvchining o'zi siyoh to'ldirib beradi. Avtomchka o'quvchilarni yozuvga o'rgatishda asosiy yozuv quroli bo'lgani uchun unga alohida e'tibor berish talab etiladi. Daftardan to'g'ri foydalanish. Biz yuqorida, asosan, daftar uchun qo'yiladigan umumiy talablarni aytib o'tdik. Endi undan har bir sinfda qanday to'g'ri foydalanish haqida to'xtalamiz. O'quvchilarning daftarlariga qo'yiladigan asosiy talablardan biri ularning tashqi ko'rinishi bir hilda bo'lishiga erishishdir. Daftarning muqofasiga husnixat qoidalariga amal qilgan holda yozish shart. Ayrim boshlang'ich sinf o'quvchilari daftarning muqovasiga qo'shimcha turli qog'ozlarni o'rnatadilar, aksincha, uning o'rniga muqovani toza tutishga o'rgatish lozim. Birinchi sinf o'quvchilarining «Yozuv daftar»lari sinfda saqlanishi lozim, uni uyga berib yuborish man etiladi. O'quvchilarning daftarlari o'qituvchi tomonidan muntazam ravishda tekshirilib borilishi kerak. Daftarni toza tutgan va chiroyli yozgan o'quvchilarni rag'batlantirib borish, ularning daftarlari ustiga alohida ajralib turishi uchun «yulduzcha» yoki «bayroqcha»lar qo'yib berish mumkin. Qaysi o'quvchining daftarida yulduzcha yoki bayroqda bo'lsa o'sha o'quvchining daftari namunali hisoblanadi. Rag'batlantirishning bunday turidan 1 va 3 sinflarda ham foydalanish mumkin. Boshlang'ich sinflarda harflarni 65 gradus qiyalikda yozish asosiy rol o'ynaydi. O'quvchilarga harflarning qiyaligini to'g'ri saqlashga o'rgatishdan oldin daftarni parta ustiga to'g'ri qo'yishni o'rgatish lozim. Daftarning parta ustida noto'g'ri

turishi gigiyena qodilarining buzilishiga sabab bo'ladi, chunki yozuvning qiyaligi daftarning holatiga qarab belgilanadi. Agar daftar ko'rsatilgan qiyalikda tursa, yozuv to'g'ri yoziladi. Agar, daftarning holati o'zgarsa, yozuvning ham qiyaligi o'zgaradi. Daftar yozuv bilan to'lib borgan sari daftar yuqoriga surib boriladi. Cho'p qo'l bilan esa daftarning yuqori tomoni bosib turiladi. Yozuv darslarida daftarning parta ustiga qo'yish holatini to'g'ri tashkil etish birinchi galdagi vazifadir. Buning uchun sinf parsatining ustiga ikki o'quvchining har biri ingichka qiya kontrol chiziq chiziladi. Bu chiziqning pastki uchi o'quvchilarning chap ko'kraklari o'rtasiga to'g'ri bo'lib, parta qopqog'iga nisbatan 65 gradus qiya qilib chiziladi. Natijada hamma o'quvchilarning oldida (partada) kontrol chiziqlar bo'ladi. Endi o'qituvchi o'quvchilarning davtar chetini yoki o'rtasini shu kontrol o'quvchilarning daftar chetini yoki o'rtasini shu kontrol chizig'ida tekis qilib qo'yishlariga erisha olsa bas. Chiziqlar to'lib borgan sari daftarni shu chiziq bo'ylab yuqoriga ko'tarib borish lozim. Agar daftarning chap beti to'lsa, daftarning buklanadigan yeri kontrol chiziqda to'g'irlab olinadi va o'ng betiga yozishga o'tiladi. Bu usuldan ko'proq bir chiziqli daftarga yozishda keng foydalanish mumkin. Undan tashqari, bunday kontrol chiziqlar daftarni buklashdan saqlaydi. Chunki ba'zi o'quvchilar o'ziga qulaylik tug'dirish maqsadida daftarni buklab yozadilar. Albatta, daftar hoshiyasiga ham e'tibor berish lozim, chunki daftarning chetida qoldirilgan joy yozuvning tekis chiqishiga, so'zlarni bo'g'inlarga ajratishga ayrim noto'g'ri yozilgan harf va uning elementlarini to'g'ri yozib ko'rsatishga imkon beradi. O'quvchilarning ishlarini baxolashga alohida e'tibor berish, ularni qilgan xatolariga iqror qilish hamda tegishli ko'rsatmalar berib borish lozim. O'quvchilarning baxosi bajarilgan ishning tagiga qo'yilishi lozim. Ikkinchi, uchinchi, to'rtinchi sinf o'quvchilarining daftarlariga «ko'rildi», «xato» kabi noaniq so'zlarni yozmay, «chiziqdan yoz», «xarflar orasidagi masofani to'g'ri saqla», «harflarni bog'lab yoz» kabi aniq ko'rsatmalar berilishi kerak o'quvchilarning xatolarini aniq ko'rsatmay turib, ularning baxolarini pasaytirish mumkin emas.

O'quvchilarning husnixatiga bo'lgan kiziqishlarini o'stirish maqsadida maktab bo'yicha eng yaxshi tuilgan daftarlarni yig'ib ko'rgazma tashkil etish daftarni toza tutishning muhim omillaridan biridir. Ko'rgazmada faol qatnashgan o'quvchilarni rag'batlantirib, boshqa o'quvchilarga namuna qilib ko'rsatish lozim. Sinf doskasidan foydalanish. Maktablar uchun chiqarilgan sinf doskasi qora yoki to'q yashil randa bo'lishi lozim. Sinf doskasining yuzi tekis bo'lib, juda silliq ham bo'lmasligi lozim, aks holda bo'r doskada sirpanib o'zuvning sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Sinf doskasini ikki turga bo'lish mumkin: biri domiy devorga osig'liq turadigan doska, ikkinchisi tik o'q atrofida aylanadigan ko'chma doska. Bunday doskaning qulay tomoni shundaki, uni derazadan tushayotgan yorug'ga qarab burish mumkin. Bunday doskachalarni mehnat darslarida yuqori sinf o'quvchilari ham yasab berishlari mumkin. Sinf doskasi linoleumdan yoki taxtadan yasalishi mumkin. Linoleumdan yasalgan sinf doskasi sifatli hisoblanadi, chunki taxtadan yasalgan doskalar xar yili bo'yalib turiladi. Natijada bo'yoqlar qatlami hosil bo'lib, doskaga yozish vaqtida bo'r sirg'anib ketaveradi. Sinf doskasi qoida bo'yicha eniga 1,200 mm, uzunligi 3000 mm bo'lishi lozim. Sinf doskasining chetiga raqamlar qo'yilgan bo'lib, pastki qismida esa bo'r va latta uchun joy bo'lishi shart. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun doska poldan 85 sm yuqoriga o'rnatilgan bo'lishi lozim. O'quvchilarga yozuvlarni yanada yaqqolroq ko'rsatish uchun sinf doskasini balandroq qo'yish ham mumkin. Ammo bunda doskaning tagiga balandligi 16 sm, eni 1 metr, uzunligi esadoskaning uzunligi bilan ting bo'lgan taxta qo'yilishi lozim. Doskaning tagiga bo'r maydalarining to'kilmasligi uchun pastki ramkaning ustiga eni 5-6 sm li taxtacha o'rnatilishi, chap tomonida esa bo'r turishi uchun quticha maxkamlanishi maqsadga muvofiqdir.

Hozirgi kunda ko'pchilik maktablarimizda uch tabaqali harakatlanuvchi ochilib yopiladigan doskalar ham keng o'rin olmoqda. U doska maktablarimiz uchun juda qulay bo'lib, uni yuqoriga ko'tarish, pastga tushirish mumkin. Bunday doskalar har bir sinf o'quvchilarining bo'yiga moslashtirish uchun juda qulaydir. Undan tashqari, bir tabaqasini yozuv daftariga, ikkinchi tabaqasini matematikaga moslab chizib qo'yish mumkin. Sinf dokasi devorning o'rtasiga o'rnatilgan bo'lib, yorug' chap tomondan tushib turishi kerak. Boshlang'ich sinf o'quvchilari o'qiydigan sinflardagi doskalar yozuv darslari uchun moslashtirilib, kataklarga ajratilgan bo'lishi, yozayotganda qimirlamasligi lozim. Agar sinf doskasi qora rangda bo'lsa, oq rangli bo'yoq bilan, agar doska to'q yashil rangda bo'lsa, qora bo'yoq bilan kataklar chiziladi. Sinf doskasiga kataklar chizish vaqtida, albatta, moyli bo'yoqdan foydalanish kerak. Yozuv mashg'ulotlarida doska bilan bir qatorda bo'r muhim rol o'ynaydi. 3. Bo'r yumshoq nam bo'lmasligi kerak. Bo'r 15x15 mm li kvadrat shaklida bo'lib, uzunligi 50 mm dan oshmasligi yoki 30 mm dan kam Uchinchi gruppa: o, a. b r yu, ya, d, f. 4. To'rtinchi gruppa: ye, e, ch, o' r v, ', . 5. Beshinchi gruppa: e, h, j, q, g' r q. Bosh xarflar gruppasi: 1. Birinchi gruppa: I, SH r CH, S. 2. Ikkinchi gruppa: L, A, M, YA. 3. Uchinchi gruppa: O, S, E, H, X, J. 4. To'rinchi gruppa: Z, YE, E. 5. Beshinchi gruppa: U, O', N, Q, S. 6. Oltinchi gruppa: G, G', P, T, B. 7. Yettinchigruppa: R r V, YU, F, D. Harflarga o'xshash raqamlar shakl jihatdan kattaligini ham hisobga olib quyidagi gruppalarga ajratiladi:

1. Birinchi gruppa: 1,4, 7 2. Ikkinchi gruppa: 6, 9, 0. 3. Uchinchi gruppa: 2, 3, 5, 8. Genetik metod bilan to'g'ri ish olib borish uchun har bir o'qituvchi kichik va bosh harflarni gruppalarga ajratish bilan birga, uning qanday elementlardan tuzilganligini va ularning nomlarini yaxshi bilishi amalda qo'llay olishi lozim.

ADABIYOTLAR. 1. G'ulomov M. "Boshlang'ich sinf o'quvchilarini husnixatga o'rgatish" T.1970 2. G'ulomov M. "Chiroyli yozuvni shakllantirish" T. 1992 3.G'apporovavaboshq. "Alifbe" T. 1999 4. G'apporova va boshq. "1- 2 yozuv daftari" T. "O'qituvchi" 1999 5. Husnixat daftari. 1 -sinf uchun.T-1999 6. Husnixat daftari.2-sinf uchun.T-1999 8. Husnixat daftari.3-sinf uchun.T-1999 7. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Yozuv

Yozuv va uning tarixi haqida

Fonetik, morfologik va shakliy yozuv

Yozuv haqida ma‘lumot

Yozuv. Yozuvning taraqqiyoti