Максад эргаш гапли кушма гап - Tilshunoslik - Referatlar

Максад эргаш гапли кушма гап

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.5 KB

Ko'chirib olish

Мақсад эргаш гапли қўшма гап Режа: 1. Мақсад эргаш гапнинг таoрифи. 2. Мақсад эргаш гапни бош гапга бириктирувчи воситалар. 3. Компонентларнинг ўринлашиш тартиби. 4. Мақсад эргаш гапли қўшма гапларга доир таҳлил намунаси. 1. Бош гапдаги ҳаракат ёки воқеанинг қандай мақсад билан юзага келишини англатадиган эргаш гаплар мақсад эргаш гапли қўшма гап дейилади. Мақсад эргаш гап орқали ифодаланган ҳаракат ҳали бошланмаган, юзага келиши энди мужалланган бўлади. Масалан: Халқимиз шойи кийсин деб, тут кўчати экамиз

гапидаги биринчи компонент (эргаш гап) иккинчи компонент (бош гап) даги ҳаракатнинг қандай мақсадда юзага келишини, бажарилишини англатади. II . Мақсад эргаш гаплар бош гапга қуйидаги воситалар билан бирикади: 1. деб (дея, дейишиб): Бунда эргаш гапнинг кесими буйруқ майлидаги феoлнинг бирлик ва кўплигидан биринчи, иккинчи ва учунчи шахс формасида бўлади. Неварамизни кўрай деб, бобоси келибди. (С.Зун.) Ишончимни доим оқла деб, Ҳазонлардан мени сақла деб, Улуғ жангда мени ёқла деб, Қурол бердинг қўлларга баҳор. Бола экан, тиш чиқардим, Ёвларни тишласин деб, Тоғдек оғир билак бердим Ёвларни мушласин деб. (Ҳ.О.) Бундай қўшма гапларда эргаш гапнинг феoл кесимлари буюруқ майли формасида бўлса ҳам, эргаш гапдаги мазмун буйруқни эмас, эстакни англатади. 2. –р(ар)= экан : Бунда мақсад эргаш гапдаги ҳаракатнинг бажарилиши таҳмин-таваккал, мўлжал қилинади:

Ўғлимга тегмаса, ўртоқларига тегар деб , халта-халта майиз туршак юбордим. (О.) Сўзим қанда й таoсир этар экан деб , диққат билан унга тикилди. (А.Қ.) 3. –ми=экан: Бахтим борми экан деб, Менга ёрми экан деб, Келабердилар бари, Каттакон чинор сари. (Ҳ.О.) - ми, экан формаси –микин шаклида ҳам қўлланилади: Гулнора келармикан деб, жуда кутган эдим. (А.Қ.) 4. Учун : Учун билан бирикан мақсад эргаш гапнинг кесими кўпинча феoлнинг учинчи шахс буйруқ майли формасида бўлади: Эoзозхон уйғонмаслиги учун, Ботирали сирғаниб кўрпадан чиқди. (Ғ.Ғ.) 5. Токи : Бу элемент билан бирикан эргаш гапларнинг кесими ҳам феoлнинг учунчи шахс буйруқ майли формасида бўлади: Исфахонга ёлғиз ўзим кетиб бораман, токи ўғлим кўриб кўнглим тинчисин. (Ф.) Мақсад эргаш гапнинг кесими (кўпроқ жонли тилда) деган мақсадда, деган ниятда, деган умид билан каби формалар орқали ҳам шаклланади ва бош гапга бирикади: Қизлар орасида севгилим бормикиин деган ният билан, Ғариб саройга кўз ташлади. (Ф.) III . Мақсад эргаш гаплар деб, учун, деган умидда, деган ниятда, деган мақсадда, деган умид билан каби формалари орқали ҳам шаклланади ва бош гапга бирикса, биринчи ўринда келади, бириктирувчи формалар эргаш гап

таркибида бўлади. Эргаш гап бош гапнинг бирор бўлагини изоҳласа, бош гапнинг ўртасида қўлланади: У эсини ўнглаб, томошабинлар тўпланмасин деб, дадасига жеркиброқ: «юринг» деди (А.Қ.) IV . Ёзилди бу шеoр баҳор тонгида, Азиз фарзандларга совға бўлсин деб: Токи бу мўйсафид отасининг сўзи Эндиги қалбларга дилжо бўлсин деб (Ғ.Ғ.) 1. Учта содда гапдан тузилган. 2. Биринчи гап бош гап, иккинчиси ва учинчиси – мақсад эргаш гаплар. 3. Эргаш гаплар деб, токи ёрдамчилари орқали бош гапга бириккан, бириктирувчи воситалар эргаш гаплар таркибида. 4. Чизмаси: Асосий адабиётлар 1. Абдураҳмонов Ғ . Қўшм агап синтаксиси асослари . Т ., фан , 1958 йил . 2. Ўзбек тили грамматикаси. II том Синтаксис. Т.,1976 йил.

3. Абдураҳмонов Ғ. Сулаймонов Ҳ. Ҳолиёров Х. Ж.Омонтурдиев .Ҳозирги ўзбек адабий тили. Синтаксис. 1976 йил. 4. Ғуломов А.Ғ. Асқарова М. Ҳозирги ўзбек адабий тили. Т., 1987 йил. 5. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Натижа эргаш гапли кушма гап

Тулдирувчи эргаш гапли кушма гап

Урин эргаш гапли кушма гап

Сабаб эргаш гапли кушма гап

Пайт эргаш гапли кушма гап