Bosh sahifa
Referatlar
Tilshunoslik
Leksemalarning mazmun guruhlari va mavzu to’dalari
Leksemalarning mazmun guruhlari va mavzu to’dalari
Yuklangan vaqt:
20.09.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
63 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Mazmun va shakl
Leksemalarning ( leksosememalarning ) ishlaтilish doirasi
Frazemalarning mazmun jihati
Leksemaning mazmun tizimi
Leksemalarning tizimiy birlashmalari. Lug‘aviy tizimlar,lug‘aviy-ma’noviy guruhlar
![o ’ t a y d i . L M G q u r s h o v i e s a b o s h l e k s e m a l a r n i n g m a ’ n o d o s h l i k v a d a r a j a l a n i s h q a t o r l a r i b i r l i k l a r i n i , b u q a t o r l a r g a k i r a d i g a n v a k i r i t i l a d i g a n f r a z e o l o g i k i b o r a l a r n i , y a s a m a v a q o ’ s h m a s o ’ z l a r n i , l e k s e m a l a r n i n g s e m e m a t u r l a r i z a m i n i s h u q a t o r m a z m u n i g a y a q i n l a s h a d i g a n l e k s e m a l a r n i v a n i h o y a t d a s o f n u t q i y m a ’ n o d o s h l a r n i o ’ z i c h i g a o l a d i . U l a r m i q d o r i L M G a s o s i d a n 2 0 — 3 0 b a r a v a r o r t i q b o ’ l a d i v a h a m i s h a o c h i q t a b i a t g a e g a , y a ’ n i y a n g i b i r l i k l a r , m a ’ n o n o z i k l i k l a r i b i l a n t o ’ l d i r i l i b b o r i l a d i . L M G l a r n i n g m a r k a z i k a t t a b a r q a r o r l i k k a e g a d i r , q u r s h o v i e s a j u d a t e z o ’ z g a r u v c h a n d i r . C h u n o n c h i , « o s m o n j i s m l a r i » L M G n i n g a s o s i X V a s r d a h a m , h o z i r g i o ’ z b e k t i l i d a h a m a t i g i t o ’ r t t a l e k s e m a d a n i b o r a t d i r . B u l a r : [ q u y o s h , o y , y u l d u z , s a y y o r a ] l e k s e m a l a r d i r . L e k i n b u l e k s e m a l a r n i n g q u r s h o v i h a r b i r d a v r u c h u n o ’ z i g a x o s b o ’ l a d i v a o ’ z g a r i b t u r a d i . C h u n o n c h i , X V a s r d a [ q u y o s h ] l e k s e m a s i q u r s h o v i [ k u n , g u n a s h , o f t o b , s h a m s , m e h r , m e h r i h o v a r , s h a s h i h o v a r , m e h r i a n v a r o l a m t o b , o l a m s o ’ z . . . } k a b i b i r l i k l a r n i o ’ z i c h i g a o l s a , h o z i r , a s o s a n , ( k u n , o f t o b ) s o ’ z l a r i b i l a n c h e g a r a l a n a d i . X u d d i s h u n d a y [ o y ] ,](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-11.png)
![[ y u l d u z ] , [ s a y y o r a ] l e k s e m a l a r i n i n g h a m q u r s h o v i X V a s r g a n i s b a t a n a n c h a k a m a y g a n . X V a s r d a [ o y ] l e k s e m a s i q u r s h o v i [ m o h , m o h t o b , m o h i t o b o n , h i l o l , b a d r ] , [ y u l d u z ] q u r s h o v i d a [ s i t o r a , h o v k o b , k u m u s h , a x t a r ] k a b i l a r n i k o ’ r s a k , h o z i r b u q a t o r a n c h a t o r a y g a n . A m m o j u d a k o ’ p s o ’ z l a r d a d a v r l a r o ’ t i s h i b i l a n q u r s h o v n i n g a s o s a n k e n g a y i s h i n i k o ’ r i s h m u m k i n . M a s a l a n , b i r i n c h i a v l o d q o n - q a r i n d o s h l i k n o m l a r i ( o t a — o n a — b o l a ) l e k s e m a l a r i d a n i b o r a t . L e k i n f a q a t [ o t a ] l e k s e m a s i n i n g s h u k u n g i q u r s h o v i b i r n e c h a l e k s e m a , s o ’ z v a b i r i k m a l a r n i o ’ z i c h i g a o l a d i : ( p a d a r , q i b l a g o h , j a d , p u s h t i p a n o h , o l a m p a n o h o r q a t a y a n c h d u o g o ’ y v a h . k . ) B u l a r s i r a s i g a ( o t a ) t u s h u n c h a s i n i i f o d a l a s h g a x i z m a t q i l a d i g a n ( d a d a , a d a , b o b o . . . ) k a b i s h e v a s o ’ z l a r i h a m q o ’ s h i l a d i . L M G m a r k a z i y l e k s e m a s i h a r b i r i n i n g q u r s h o v i a l o h i d a d i r v a t a b i a t a n s h u l e k s e m a b o s h b o ’ l i b k e l g a n s h a k l d o s h l i k v a d a r a j a l a n i s h q a t o r l a r i d a n i b o r a t d i r . L M G n i s b a t a n b a r q a r o r v a o ’ t a k e n g , d e y a r l i c h e k l a n m a g a n v a o ’ z g a r u v c h a n q u r s h o v l a r d a n i b o r a t e k a n l i g i t i l n i n g h a m b a r q a r o r , h a m o ’ z g a r u v c h a n](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-12.png)
![i j t i m o i y h o d i s a s i f a t i d a u z o q m u d d a t y a s h a s h i g a i m k o n b e r a d i . M a ’ n o d o s h l i k v a d a r a j a l a n i s h q a t o r l a r i n i n g c h e k l a n m a g a n l i g i e s a h a r b i r n u t q s o h i b i g a u y o k i b u m a ’ n o n i i f o d a l a s h u c h u n o ’ z n u t q i n i x u s u s i y l a s h t i r i s h g a d e y a r l i c h e k s i z i m k o n i y a t l a r b e r a d i . L M G m a r k a z i d a j o y l a s h g a n l e k s e m a l a r b u m a r k a z d a m a ’ l u m t a r t i b , m a ’ l u m z i d d i y a t a s o s i d a o ’ z a r o b a r q a r o r m u n o s a b a t l a r d a b o ’ l a d i . B u z i d d i y a t v a m u n o s a b a t l a r t u r l i - t u m a n b o ’ l a d i . L M G n i n g h a r b i r a ’ z o s i u n i n g b o s h q a b a r c h a a ’ z o l a r i g a q a t o r s e m a l a r i b i l a n o ’ x s h a s h b o ’ l i b , a t i g i b i r - i k k i s e m a s i b i l a n g i n a f a r q l a n i b t u r a d i . B i r i n c h i z i d d i y a t n o t o ’ l i q b o ’ l i b , u n d a ( q o r a m o l v a b u z o q ) k u c h s i z , b e l g i s i z a ’ z o n i t a s h k i l e t a d i . S h u n i n g d e k , u r g ’ o c h i v a e r k a k m o l h a m d a u n i n g b o l a s i n i a t a b k e l a o l a d i . [ s i g i r , h o ’ k i z , b u q a ] e s a k u c h l i , b e l g i l i a ’ z o n i t a s h k i l e t a d i v a u n i n g u c h u n I I b z i d d i y a t d a b u b e l g i a n i q l a n a d i . I I b z i d d i y a t t e n g s i y m a t l i z i d d i y a t b o ’ l i b , [ s i g i r ] l e k s e m a s i « u r g ’ o c h i » b e l g i s i b i l a n « e r k a k » b e l g i s i [ H O ’ K I Z v a b u q a ] g a z i d d i r . I I I z i d d i y a t d a « e r k a k » b e l g i s i y a n a h a m a n i q l a n a d i . « B i c h i l m a g a n » b e l g i s i a s o s i d a t u z i l a d i g a n b u n o t o ’ l i q z i d d i y a t d a](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-13.png)
![[ b u q a ] k u c h l i , b e l g i l i a ’ z o b o ’ l i b , f a q a t b i c h i l m a g a n e r k a k q o r a m o l n i a t a b k e l a d i . [ H o ’ k i z ] e s a b i c h i l g a n v a b i c h i l m a g a n e r k a k q o r a m o l g a n i s b a t a n i s h l a t i l a v e r a d i . I I a q a t o r z i d d i y a t i « y o s h i k i c h i k » s e m a s i a s o s i d a t u z i l a d i , c h u n k i b i r i n c h i q a t o r d a g i b e l g i ( q o r a m o l , b u z o q ) l e k s e m a l a r i d a « j i n s » b e l g i l a n m a g a n v a a n i q l a n i s h i m u m k i n e m a s . S h u n i n g u c h u n ( q o r a m o l , b u z o q ) n i n g n a v b a t d a g i z i d d i y a t i y a n g i ( y o s h ) s e m a s i a s o s i d a o ’ t k a z i l a d i . A g a r b i z « q o r a m o l » s e m a s i n i ( S O d e b , j i n s n i — ( S 2 ) d e b , « u r g ’ o c h i » s e m a s i n i — ( S 2 ' ) , « e r k a k » s e m a s i n i ( S 2 2 ) , “ b i c h i l m a g a n » n i ( S 2 3 ) , « y o s h i k i c h i k » n i ( S 3 ) d e b s h a r t l i b e l g i l a r b i l a n i f o d a l a n a d i . B u q a t o r d a n k o ’ r i n i b t u r i b d i k i , o x i r i d a k e l g a n [ b u z o q ] s e m e m a s i i f o d a l a n g a n , b a r q a r o r ( S z ) [ y o s h s e m a s i g a ] e g a v a u y a n a d a v o m e t t i r i l i s h i , a n i q l a n i s h i m u m k i n . Q a t o r n i n g b o s h i d a t o ’ r g a n [ q o r a m o l ] — L M G n i n g b o s h l e k s e m a s i e s a i f o d a l a n m a g a n ( n e y t r a l ) ( S z ) b i l a n t u g a y d i . D e m a k , « q o r a m o l » L M G d a g i l e k s e m a l a r d a S 3 ( y o s h ) a n i q l a n i s h i m u m k i n . S h u b o i s [ b u z o q — t a n a — g ’ u n a j i n ] d a r a j a l a n i s h q a t o r i s h u s e m a — « ( y o s h ) » s e m a s i a s o s i d a t u z i l a d i .](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-14.png)
![B a r c h a L M G l a r i n i n g , m a r k a z i y l e k s e m a l a r i o ’ z a r o m a n a s h u n d a y b a r q a r o r m u n o s a b a t l a r d a t u r a d i v a u l a r n i n g s e m e m a l a r i t a r k i b i , t u z i l i s h i s a n o q l i s e m a l a r a s o s i d a a n i q t a v s i f l a n i s h i m u m k i n . T a d q i q o t c h i M . N a r z i y e v a 2 0 0 l e k s e m a n i o ’ z i c h i g a o l g a n y o s h o t l a r i n i n g m a ’ n o t u z i l i s h i n i — L M G m a r k a z i n i 8 s e m a b i l a n i x c h a m g i n a s h a r h l a b b e r g a n . L M G m a r k a z i y l e k s e m a l a r i n i n g o ’ z a r o m u n o s a b a t l a r i n i k o ’ r i b c h i q i s h L M G l a r m a r k a z i n i n g o ’ z i d a y o k . b o s h q a y e t a k c h i l e k s e m a n i v a u n i n g m a r k a z i y q u r s h o v i n i f a r q l a s h n i t a q o z o q i l a d i . B i z y u q o r i d a k o ’ r i b o ’ t g a n « q o r a m o l » v a « q a r i n d o s h » L M G l a r i d a b o s h l e k s e m a [ q o r a m o l ] v a [ q a r i n d o s h ] l e k s e m a l a r i d i r . N u t q f e ’ l l a r i n i n g y u q o r i d a s a n a b o ’ t i l g a n L M G l a r i u c h u n [ g a p i r m o q ] , [ a y t m o q ] , [ t a l a f f u z q i l m o q ] v a h . k . « u m u m i y i j o b i y b a h o b e l g i s i ” L M G u c h u n [ y a x s h i ] , « b o s h k i y i m » L M G u c h u n [ b o ’ r k ] , « q o ’ y » L M G u c h u n [ q o ’ y ] v a h . k a b i l a r b o s h l e k s e m a l a r d i r . L M G b o s h l e k s e m a s i m a ’ n o d o s h l i k v a d a r a j a l a n i s h q a t o r l a r i n i n g b o s h l e k s e m a s i x u s u s i y a t l a r i g a e g a d i r . L M G d a b o s h l e k s e m a b o ’ l m a s l i g i h a m m u m k i n . B u n d a L M G](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-15.png)
![q u r i l i s h i d a b o ’ s h l i q s e z i l a d i v a t i l b u n d a y b o ’ s h l i q n i y a n g i b i t t a l e k s e m a y o k i b o s h q a a t o v b i r l i g i ( s o ’ z b i r i k m a s i v a b . ) b i l a n t o ’ l d i r i s h g a i n t i l a d i . M a s a l a n , « o y o q k i y i m i » L M G d a q a d i m d a [ k e c h a k ] b o s h l e k s e m a s i b o ’ l g a n ( b u l e k s e m a k i y i m - k e c h a k ) d a s a q l a n g a n . L M G b u l e k s e m a n i y o ’ q o t d i v a t a r k i b i a n c h a r a v s h a n b o ’ l g a n ( o y o q k i y i m i ) b i r i k m a s i b i l a n L M G n i b i r l a s h t i r d i . S h u n g a y a q i n h o d i s a n i « b u r k » L M G d a k o ’ r i s h m u m k i n . C h u n k i [ b o ’ r k ] l e k s e m a s i y o ’ q o l i s h a r a f a s i d a v a u « b o s h k i y i m » b i r i k m a s i b i l a n a l m a s h t i r i l m o q d a . « L M G l a r i m a r k a z i d a g i l e k s e m a l a r o ’ z a r o q a n d a y m u n o s a b a t l a r d a t u r a d i » d e g a n s a v o l t u g ’ l i s h i t a b i i y d i r . B u s a v o l g a b i z t o l i b i i l m l a r i m i z g a : « B u n i s i z a n i q l a y s i z » , — d e b j a v o b b e r a o l a m i z , x o l o s . B u n i n g b o i s i s h u n d a k i , j a h o n t i l s h u n o s l i g i d a l e k s e m a l a r a r o m a ’ n o m u n o s a b a t l a r i , a s o s a n , m a ’ n o d o s h l i k ( s i n o n i m i y a ) , z i d m a ’ n o l i l i k ( a n t o n i m i y a ) v a , q s m a n , j i n s - t u r l i l i k ( g i p o n i m i y a ) m u n o s a b a t l a r i n i o ’ r g a n i s h b i l a n g i n a c h e k l a n g a n . O ’ z b e k t i l s h u n o s l i g i e a b u s o h d a y a n a h a m i l g a r i l a b k e t d i . O ’ z b e k t i l i d a g i L M G m a r k a z i y l e k s e m a l a r i o r a s i d a g i m a ’ n o a l o q a l a r i n i O ’ r g a n i s h ( g r a d u o n o m i y a ) ,](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-16.png)
![Q o ’ c h q o r t o y e v t o m o n i d a n a j r a t i l g a n n u t q f e ’ l l a r i n i n g 8 t a L M G « d e m o q » L M T ( n u t q f e ’ l l a r i L M T ) g a b i r l a s h a d i . L M T l a r i n i n g o ’ z i g a x o s v a d i q q a t g a s a z o v o r x u s u s i y a t i s h u n d a k i , L M T l a r i h a m m a r k a z v a q u r s h o v d a n i b o r a t b o ’ l i b , u l a r n i n g m a r k a z i g a L M G l a r i n i n g b o s h l e k s e m a l a r i g i n a m a n s u b d i r . L M G l a r i n i n g m a r k a z i y a ’ z o l a r i e s a L M T d a g i m a r k a z i y l e k s e m a l a r n i n g q u r s h o v i n i t a s h k i l e t a d i . S h u u s u l b i l a n l e k s i k p a r a d i g m a l a r i k a t t a l a s h i b b o r g a n s a r i q u y i b o s q i c h d a n y u q o r i b o s q i c h m a r k a z i g a k i r a d i g a n l e k s e m a l a r s o n i k a m a y i b b o r a v e r a d i . S h u u s u l b i l a n t i l o ’ z i n i n g m u n o s a b a t l a r c h i z m a l a r i v a q o n u n i y a t l a r i n i m u m k i n q a d a r s o d d a l a s h t i r i b b o r a v e r a d i . Y a ’ n i a y n i b i r m u n o s a b a t l a r m o h i y a t a n q u y i d a n y u q o r i g a c h a t a k r o r l a n i b b o r a d i . J u m l a d a n , « o ’ s i m l i k » L M T n i o l a y l y a k . U o ’ z n a v b a t i d a u s t k i , a s o s i y , m a r k a z i y l e k s e m a d a n i b o r a t d i r . [ O s i m l i k ] [ m a y s a ] [ b u t a ] [ d a r a x t ] Y a ’ n i m o h i y a t a n b u j i n s - t u r m u n o s a b a t l a r i a s o s i d a t u z i l g a n L M G d i r . [ o ’ s i m l i k , m a y s a , b u t a , d a r a x t ] b i t t a L M G d i r . L M G l a r i g a x o s](/data/documents/01a3ba51-92ad-4b19-bd94-5965a3c517e8/page-22.png)
