G’oviy immunitetni shakllantirish xavfsizlik va barqarorlik omili - Tilshunoslik - Referatlar

G’oviy immunitetni shakllantirish xavfsizlik va barqarorlik omili

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

60.5 KB

Ko'chirib olish

G’oviy immunitetni shakllantirish xavfsizlik va barqarorlik omili Reja: 1. Mafkuraviy immunitet xavfsizlikning ma`naviy asosi. 2. Mafkuraviy immunitet. 3. G’oyaviy malikulyaciya. 4. Xavfsizlik va barqarorlik taxdidlar hamda mafkuraviy immunitet. 5. Mafkuraviy himoyaning xorij tajribasi namunalari.

1. Mafkuraviy immunitet xavfsizlikning ma`naviy asosi. Mustaqillikning mustahkamlashning muhim shartlaridan biri bu g’oyaviy tarbiyani kuchaytirishdan iboratdir. Bu borada kishilarimizda yot va zararli g’oyalarga qarshi kurashish uchun mafkuraviy immunitetni shakllantirish kishilar ongiga bir xil g’oyani zo`r berib tiqishtirish emas, balki odamlarda oq-qorani ajratish zararli g’oyalarga qarshi hushyor va ogoh bo`lish xususiyatlarini tarbiyalash demakdir. 1999 yil fevral`, 2004 yilning martidagi Buxoro va Toshkent shahrida sodir etilgan terroristik voqealardan to`g’ri xulosa qilish muhim. Har bir davlat, jamiyatning qudrati uning ichki xavfsizligi va barqarorligiga tayanadi. Ya`ni jamiyat, millat o`z g’oyasida mustahkam tursa, ikkilanmasa, har qanday dushman qo`llashi mumkin bo`lgan g’oyaviy tahdidlardan qo`rqmasa, bunday millatni engish mumkin emas. Aksincha, jamiyat ichida g’oyaviy parokandalik, bo`lishlar bo`lsa, dushmanlarga ularning yot mafkuralariga yo`l ochib beradi. Bunday millatni engish mustamlaka qilish oson kechadi. Mamlakatimizning xavfsizligi barqaror taraqqiyoti hech bir O`zbekistonlikni befarq qoldirmasligi kerak. Chunki ular o`z Vatanining qanday mashaqqatli, azobli asrlarni o`tkazib, mustaqillikka erishganligini yaxshi biladilar. Shunday ekan, har bir O`zbekistonlik millatidan, dinidan, tug’ilgan joyidan kasbu yoshidan qat`iy nazar Vatan posboni bo`lishi lozim. Demak, mamlakatimizning xavfsizligi uchun eng birinchi kafolat, O`zbekistonliklarning milliy istiqlol g’oyasi atrofidagi jipsligidir. Ichki tahdidlar o`z Vataniga, Vatandoshiga, Vatandoshlariga zarar etkazishga qaratilgan. G’oya, fikr, xatti-harakatlardir. Nosog’lom mahalliychilik, yondoshlarni mensimaslik, Vatandoshlarning haqqiga xiyonat qilish ma`naviy elekraciya, odamlarni boy kambag’alga bo`lib muomala qilish poraxo`rlik, korrupciya, qo`pollik, ashaddiy millatchilik, ortiqcha mol-dunyoga hirs qo`yish, befarqlik, loqaydlik, o`zligini anglamaslik va boshqa illatlar bilvosita ichki taxdidlar vazifasini bajaradi. Ular qancha keng tarqalsa, O`zbekistonliklarning g’oyaviy birligiga shuncha ko`p zarar etazadi, parokanda qiladi, hamjihatlik bo`lmaydi. G’oyaviy birligi mo`rt millatning davlat xavfsizligi ham mo`rt bo`ladi.

Barcha zamon va makonlarda ma`naviyati kuchli ishonch va e`tiqodi mustahkam millat bir jonu bir tan bo`lib, muamolarni tez va soz etgan peshqadam bo`lgan. Mafkuraviy birligi ichidan yoki tashqaridagi buzilgan millatlar esa, mag’lub bo`lib, mustamlaka aylangan. Mafkura bo`lmasa odam, jamiyat, davlat o`z yo`lini yo`qotishi muqarrar ekanligini ko`rsatib turadi. 2. Mafkuraviy immunitet “Mafkuraviy immunitet” -falsafa; qomusiy lug’atida – ma`naviy barkamol irodasi baquvvat, iymoni butun shaxsni tarbiyalashda, har qanday reakcion, buzg’unchi xarakterdagi g’oyaviy tashabbuslarga bardosh bera oladigan yoshlarni tarbiyalashda qo`l keladi, deyiladi. Go`dak dunyoga kelganida, issiqdan, sovuqdan, tashqi lixonlik ta`sirlardan o`zini xavfsiz qilish, saqlash, himoya qilishni bilmaydi. O`zini o`zi himoya qilishning shartli reflekslari asta-sekin, ulg’ayish davomida paydo bo`ladi. Natijada, balog’atga etgach, o`spirin o`zini himoya qilishning barcha ko`nikmalariga ega bo`ladi. “Immunitet” so`zining ma`nosi O`zbekiston milliy enciklopediyasida quyidagicha berilgan: lot-biron narsadan xolos, ozod bo`lish, qutulish – organizmning doimi ichki barqarorligi saqlash uning turli xususiyatlariga va ta`siridan himoyalanishi, qarshilik ko`rsatishi, rezistentligi. Yot omillarga bakteriya va ularning taksinlari, viruslar, zamburug’lar, sodda jonivorlar, gel`mintlar, ko`chirib o`tkazilgan a`zo va to`qimalar, organizmning o`zgargan o`z xo`jayralari va b.q. kiradi. Bu omillar organizm uchun irsiy begona bo`lgan kimyoviy oinsylar – ontiginlarni tutib qoladi. Organizmni infekcion ogentlar va boshqa yot moddalardan himoya qilish omillari tabiati bo`yicha uchga bo`linadi: Birinchisi – filogenetik immunitet – anotomik va fizologik belgilar bilan ta`minlanib, nasldan-naslga o`tadigan alohida himoya omillari yoki organizmning alohida rezistentligi. Bu omillar potogen agentlar bilan birinchi bo`lib aloqa qiladi, shuning uchun ularning faoliyati hisobiga odam organizmning ko`pgina yuqumli kasallik qo`zg’atuvchilarga chidamliligi ta`minlanadi.

Ikkinchidan Tug’ma immunitet – bir biologik turning ma`lum bir agentga nisbatan chidamliliga bo`lib, nasldan-naslga o`tadi. Uchinchidan orttirilgan immunitet – hayot davomida organizm immun sistemasining yosh ontigenlar bilan ta`sirlashuvi hisobiga yuzaga keladigan himoya bo`lib, nasldan naslga o`tmaydi. Mafkuraviy immunitet ma`naviy-ma`rifiy, siyosiy, iqtisodiy bilimlarni oddiygina qabul qilib olishini emas, balki ularni ongli ravishda tushunib etishni bu bilimlardan zamonaviy ijtimoiy voqealarga mafkuraviy izdoshlar voqeligidan kelib chiqib, munosabat bildirish ko`nikmalarni shakllantirish ayrim nosog’lom g’oyalarga javob berish, uni qabul qilmaslik holatdir. Milliy istiqlol g’oyalariga shaxsning ishonchi, mustahkam irodasi uning mafkuraviy immuniteti manbai hisoblanadi. Bunday mafkuraviy immunitetga ega bo`lgan, shaxs, yot mafkuralar ta`siriga berilmaydi, chunki milliy istiqlol g’oyasi mafkuraviy immunitetni shakllantirishda o`ziga xos imkoniyat va xususiyatlarga ega. Demak, mafkuraviy immunitetni shakllantirish muayyan vaziyatda insonning o`zi xalqi, Vatan manfaatlari birligidan kelib chiqib, yot g’oyalarga qarshi tura olish malakalaridir. 3. G’oyaviy molikulya s iya. Inson biror kasallikka chalinsa uni davolash mumkin. Millat ma`naviyatining zaifligi, uning xarakteridagi xafsalasizlik, befarqlik, g’ayrotsizlik, o`zaro ichki munosabatlarda aldamchilik, qo`pollik, johillik, xudbinlik, yalqovlik va boshqa nuqsonlarda namoyon bo`ladi. Demak, hozirgi o`zimizni barkaml qilishimizga to`sqinlik qilayotgan ma`naviy jarohatlarimizni davolashimiz uchun masalaga aniq, ya`ni real milliy xarakterni o`rganish va o`zgartirish omili sifatida yondashmog’imiz zarur. G’oyaviy tortishuvlarda tahdid soluvchi ham, o`zini himoya qiluvchi ham g’oyani ommalashtirish uslublaridan foydalanadi. Bu – mafkuraviy tarbiya uslublaridir. Demak, qaysi tomonning engishini, pirovard natijada, ilmga asoslangan targ’ibot engishini pirovard natijada, ilmga asoslangan

targ’ibot va tashviqot hal qiladi. Shu tariqa mafkuralar tortishuvi – targ’ibot va tashviqotlar tortishuviga aylanadi, deyish mumkin. Shu sababli – milliy istiqlol mafkurasi tom ma`nodagi milliy mafkuraga aylanishi uchun qator talablarga javob berish zarur. Shunday ekan, g’oyaviy manikulyaciyani mafkuraviy kurash, yot mafkuralar tomonidan qo`llanilayotgan ta`sir texnologiyasining tarkibiy qismi, deb atash mumkin. Ya`ni monikulyaciya odamni u yoki bu ishni qilishga emas, balki shu ishni qilishga xohish istak uyg’otishga xizmat qiladi. G’oyaviy manikulyaciya jarayonlari qanday kechadi? Avvalo, g’oyaviy manikulyator (da`vatchi) ta`sir o`tkazmoqchi bo`lgan odam, tasavvurlarini o`zgartirishga olib keluvchi bilimlar bera boshlaydi. Natijada, ob`ek (shaxs)ning dunyo qarashida qadriyatlari tizimida da`vatchi monikulyator kutayotgan tartib paydo bo`ladi va etakchilik qila boshlaydi. Bu esa shaxsning xulq-atvoriga ta`sir ko`rsatadi, shaxs o`z xarakteridagi o`zgarishlarni sezmaydi va men to`g’ri yo`l tutayapman. Chunki degan asosga ega bo`lib qoladi. Shu o`rinda Preziden Islom Karimovning 80-yillarning oxirida mamlakatimizda o`zini “do`st”, “dindosh” millatdosh qilib ko`rsatib, go`yo islom dinining sofligi uchun kurashga da`vat etuvchi ayrim kimsalar kirib keldi. Juda chiroyli da`vatlar bilan chiqib, ayrim yoshlarni o`ziga mahliyo qilishga erishdi ham. Ular din niqobi ostida harakat qilayotgan xalqaro terrorchilik harakatining bir to`dasi ekani oshkora bo`ldi degan fikrlarini eslash o`rinlidir. Bu o`gitlar bizni nafaqat ogohlikka, balki mafkuraviy kurash shaydosiga chorlamoqda. 4. Xavfsizlik va barqarorlikka tahdidlar hamda mafkuraviy immunitet. Hozirgi voqelikda milliy istiqlol g’oyasi va yot mafkuralar orasidagi munosabatlar mafkuraviy kurash, mafkuraviy qarshi turish, psixologik urush shakllarida kechmoqda. Yosh mafkuralar mafkuraviy kurashlarning ming yillik uslublarini, shuningdek, zamonaviylashtirilgan uslublari, axborot maydonni egallab olish; mafkuraviy qo`poruvchilik harakatlarini qo`llash orqali xalqimizda O`zbekistonning buyuk kelajagiga ishonchsizlik uyg’otishga davlat siyosatini

obro`sizlantirishga, odamlarning o`zini Vatan, millat himoyasidan chetga tortishga, loqaydlikka erishishga intiladilar. Har qanday jamiyat bunday makkor tahdidlarni engishi uchun o`zida ogohlik, mafkuraviy xavfsizlik, to`qchillik, jangovorlik, safarbarlik, umummilliy birlik kabi ijtimoiy sifatlarga ega bo`lishi kerak. “Xalifa” so`zining mug’aviy ma`nosi – “o`rinbosar” terminologik ma`nosi “musulmon jamoasi va musulmon davlatining diniy hamda dunyoviy boshlig’i” deb talqin etiladi. Xalifalik davlati mutloq monarxiya tipidagi davlat bo`lib, davlatni xalifa boshqaradi. Xalifalik davlatini boshqaruv tizimi Islom – shariat qonunlari bilan belgilanadi. “Hizbut - tahrir” da`vo qilgan xalifalik davlati esa “Islom nizomi” nomli kitobida bayon qilingan qonunlarga asosan boshqariladi. “Hizb ut-tahrir” – sunniylik doirasidagi diniy-siyosiy partiya bo`lib, 1952 yilda Quddus shahrida tashkil etilgan. Bu partiya falastinlik Toqiyiddin Noboxoniy (1909-1978) tomonidan, “Al- invom al muslimon” rahbari sayid qutb bilan kelisha olmay qolganlaridan keyin tashkil etilgan. 1952 yilda Taqiyiddin KAboxoniy tomonidan er yuzining musulmon davlatlarida mavjud bo`lgan tuzumni o`zgartirib, “Xalifalik” davlatini tuzishlik va bu maqsadni amalga oshirishlik uchun “Islom dini niqobi ostida “Hizbut – tahrir partiyasiga asos solinib, bu partiyaning idoraviy to`plamlari va boshqa qonunlari ishlab chiqilgan edi. Uning a`zolari yoshlarni diniy fonotizm va ekstremizm ruhida tarbilashning barcha usullari – da`vat ishontirish, varaqa va mish-mishlar tarqatish xalqa dars uslublarini qo`llab fuqarolar o`rtasidagi davlat va shaxs o`rtasidagi munosabatlarni keskinlashtirishga harakat qildi. Har bir kishi yoki jamoa, jamiyat mafkuraviy immunitetini bosh darajaga bo`lib o`rganish, baholash va shu asosda takomillashtirish mumkin. Bunda: Birinchi ya`ni mafkuraviy immunitetning quyi darajasi – shaxs, jamoa jamiyat yuqoridagi `ilimlaridan xabardor emas, buzg’unchi mafkuraviy g’oyalarga befarq loqayd;

Ikkinchi darajasi – bilimlar bor lekin ular his qilinmagan sistemalashmagan shu sababli ularni buzg’unchi mafkuraviy g’oyalarga qarshi ishlatishga tayyor emas; Uchinchi daraja – mafkuraviy bilimlarga ega lekin ular nazariy, shaxs jamiyat ularni qo`llashga qiynaladi. To`rtinchi daraja – asosli bilimlarga ega vaziyatni to`g’ri baholay oladi: ichki va tashqi siyosiy mafkuraviy ta`sirlarga qarshi immuniteti shakllangan va uni ongli ravishda ishlatadi. Beshinchi – oliy daraja mukammal g’oyaviy, siyosiy, iqtisodiy bilimlarga ega va bu bilimlarni bemalol amalda qo`llab, buzg’unchi mafkuraviy, siyosiy g’oyalarni doimo hamma joyda faol fosh qila oladi. Mafkuraviy himoyaning xorij tajribasi namunalari. Jahonning demokratik mamlakatlari tajribasida mafkuraviy tarbiyaning boy imkonitlari, turli namunalari to`plangan. Yosh avlodni, butun jamiyatni o`z davlati, mamlakatining mafkurasi ruhida tarbiyalash – sociologik, pedagogik, psixologik muammo sifatida faol o`rganilib, tezkor zamonaviylashtirilib kelinmoqda. O`tgan asrning 60-70 yillari G’arbiy Evropa va AQShda mafkurasizlashuvga, ya`ni ijtimoiy hayotni mafkuradan xoli etishga urindilar. Lekin bu yo`l bilan o`zini oqlamadi. Chunki tarbiyadagi mafkuraviy bo`shliq o`z asoratlarini ko`rsata boshladi. Bunday holat haqida nufuzli nemis nashrlarida: “Hozirgi yoshlarimiz o`rtasida loqaydlik, ruhsizlik, befarqlik, anlanmagan norozilik, beqarorlik kayfiyatlari tarzida namoyon bo`layotgan “yoshlar madaniyati” deb ataluvchi xatti- harakatlar kuchaymoqda. Bu – yoshlarning o`z ajdodlari ijtimoiy va madaniy qadriyatlaridan begonalashayotganliklarining belgilaridir”, - degan tashvishli fikrlar bildirila boshlandi. Natijada, “mafkuraviy yangilanish”, “qayta mafkuraviylashuv”ga kuchli zarurat tug’ildi va mafkusizlik xatosini tuzatishga kirishildi. Shu tariqa, G’arbiy Evropa va AQShning pozitivistik pedagogikasi ijtimoiy qadritlarga e`tiborni, mafkuraviy tarbiyani o`z ichiga oluvchi “maktabda

o`quvchilarni siyosiy indoktrinaciyalashni amalga oshirish” koncepciyasini ishlab chiqib, amalga oshira boshladi. Amerika maktablarida mafkuraviy immunitetni shakllantirish – o`z milliy manfaatlarini himoya qiluvchi vosita sifatida qaraladi. Buni tushunsa bo`ladi, zero, bugungi yosh avlodning g’oyaviy, mafkuraviy birligi – ertaga Amerika xalqining g’oyaviy, mafkuraviy birligini anglatadi-da! Shu sababli AQShning “Millat” (“The Nation”) jurnali “Agar ijtimoiy fan o`qituvchisi maktab sinfidan o`zining liberal qarashlarini bildiradigan joy sifatida foydalana boshlar ekan, u tez orada ishsizga aylanadi”, - deya ogohlantiradi. Xullas: 1. Diniy aqidaparastlik va boshqa yot mafkuralar, eng avvalo, ayrim yoshlarning g’oyaviy-siyosiy tajribasizligiga tayanadi. Yot mafkura va buzg’unchi ta`sirlar bilan kurash mafkuraviy tarbiyada loqaydlik, befarqlik kayfiyatining har qanday ko`rinishlariga murosasizlikni taqozo qiladi. 2. Qarshi targ’ibot samaradorligining zaruriy tamoyillaridan biri – uning tezkorligida bo`lib, unda muayyan mintaqaviy sharoitlarni, kishilarning yosh xususiyatlarini, oliy o`quv yurtining u yoki bu muddatda hal qila olishi mumkin bo`lgan mafkuraviy imkoniyatlarini hisobga olish ko`zda tutiladi. 3. Shaxsning mamlakat ichkarisida va tashqarisida sodir bo`layotgan voqealarni mustaqil tahlil qila olishi, mafkuraviy immunitetni mustahkamlaydi. Chunki mafkuraviy tahdid o`zining mazmuni, tamoyilari, uslublari va shakllariga ko`ra murakkab hodisadir. Bu haqda mamlakatimiz rahbarining shu yil 12-13 may kunlari Andijon shahrida ro`y bergan voqealar munosabati bilan Oq saroy qarorgohida, 17 may kuni O`zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasida mamlakatimiz va chet el jurnalistlari hamda diplomatik korpus vakillari uchun o`tkazilgan matbuot anjumanlaridagi bayonotlari va muxbirlarning savollariga javoblarida turli diniy radikal guruhlarni birlashtirib turgan narsa “biz uchun yot bo`lgan bir maqsadni – diniy davlat, musulmon xalifaligini o`rnatishni targ’ib qilmoqda ularni birlashtirib turgan – dunyoviy taraqqiyot yo`liga bo`lgan nafrat, g’arblik jurnalistlar uchun yana bir bor aytmoqchiman, konstituciyaviy, dunyoviy

taraqqiyot yo`lini qabul qila olmaslik, uni ko`rolmaslikdir” 1 – deb ta`kidlagan edi. Unga Mustaqil O`zbekistonning hayotiy yutuqlarini dadil-isbotsiz ataylab qoralash, mustaqillikka erishgan mamlakatlarning hammasida mavjud bo`lgan umumiy muammolarni “faqat O`Zbekistonga xos” deb talqin qilish, erishilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy siyosat yutuqlari mohiyatini, hukumatimizning tashqi va ichki siyosatini buzib ko`rsatish. Ayrim mamlakatlar turmush tarzi, siyosiy tizimini biryoqlama ko`tarish, milliy g’oyalarimizni obro`sizlantirish; ko`p millatli O`Zbekistonda aholi o`rtasida ijtimoiy hamkorlikni buzishga qaratilgan kayfiyatarni uyg’otish va nizolar keltirib chiqarishga urinish; odamlarning diniy tuyg’ularini junbushga keltirish, diniy yovqarashni paydo qilish kabi yo`nalishlar xosdir. 1

Adabiyotlar: 1. O`zbekiston Respublikasi Konstituciyasi. T.: “O`zbekiston”, 2003. 2. Karimov I.A. O`zbekiston milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild. T.: “O`zbekiston”, 1996. 3. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. T.: “O`zbekiston”, 1996. 4. Karimov I.A. Tinchlik va xavfsizlik o`z kuch-qudratimiz, hamjihatligimiz va qat`iy irodamizga bog’liq. 12-jild. T.: “O`zbekiston”, 2004. 5. Karimov I.A. O`Zbek xalqi hech qachon hech kimga qaram bo`lmaydi. T.: “O`zbekiston”, 2005. 6. Milliy istiqlol g’oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. T.: “Yangi asr avlodi”, 2001. 7. Milliy istiqlol g’oyasini shakllantirishda tashkiliy – uslubiy yondashuvlar. T.: “Akademiya”, 2002. 8. Milliy istiqlol g’oyasi: O`zbekiston Respublikasi Oliy ta`lim bakalavriat bosqichi uchun darslik. T.: “AKademiya”, 2005. 9. Abdurahim erkaev: Milliy g’oya va ma`naviyat. T.: “Ma`naviyat”, 2002.

O'xshashlar

Milliy g’oya – o`zlikni anglash va taraqqiyot omili

Yozuv sifatini shakllantirish

Milliy istiqlol g’oyasining bosh maqsadi – ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot qurish

Chiroyli yozuv malakasini shakllantirish usullari

Yordamchi mehnat ta’limi maktabi o‘quvchilarida o‘qish malakalarini shakllantirish yo‘llari