Toksikomaniya - Tibbiyot - Referatlar

Toksikomaniya

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53 KB

Ko'chirib olish

Toksikomaniya 1.Toksikomaniya kasalligiga asosan o`smir yoshidagi bolalar ko`proq beriladi. Shuning uchun kundalik tarbiyaviy ishlar jarayonida o`smirlarga toksikomaniya kasalligi, uni yuzaga keltiruvchi sabablar haqida tushuncha berish zarur. Bu ish ota-ona va o`qituvchilar tomonidan bajarilishi lozim. 2. Bolalar va o`smirlarga toksikomaniya kasalligini yuzaga keltiruvchi kimyoviy moddalar (benzin, kerosin, solyarka) kiyim va matolarning dog`larini ketkizadigan kimyoviy aralashmalar, bo`yoqlar, laklar, alif, «moment» kleyi, efir, uxlatuvchi, tinchlantiruvchi, qo`zg`atuvchi dorilar (lyuminal, veronal, amitalnatriy, kofein va boshqalar)ga o`zini yaqin tutmaslikni, qo`llash zarur bo`lganda ulardan uzoq muddat qayta-qayta fondalanmaslik haqida tushuntirish kerak. 3.Bolalar va o`smirlarning kimyoviy moddaga o`rganib qolishiga tajribali toksikomanlar sababchi bo`ladi.Ular o`zlari qo`llaydigan kimyoviy moddani hidlaganda yoki iste‘mol qilganida kayfiyatining yaxshi bo`lishi haqida maqtanib gapiradilar va bu moddani qabul qilishni tavsiya etadilar, o`zlari qo`llaydigan kimyoviy moddadan bepul muruvvat qiladilar. Mazkur moddani 3-4 marta hidlagan yoki iete‘mo1 qilgan o`smir uning ta‘siriga o`rganib qoladi.Shuning uchun bolalar va o`smirlarga kimyoviy moddalarni hidlaydigan, iste‘mol qiladigan odamlarga yaqinlashmaslik, ularning maslahatiga e‘tibor bermaslik haqida tushuntirish lozim. Ko`pchilik odamlar narkotik deganda faqat ko`knori, nasha, qora dori, geroin va boshqalarni tushunadilar. Nos va tamaki ham narkotik sifatida ta‘sir qilib, odamni giyohvand qilib qo`yishini aksariyat kashandalar hayoliga keltirmaydilar. Shuning uchun bo`lsa kerak, yordam beradi. 1. Giyohvandlik yo`liga kirgan o’smirning xulq-atvori birdaniga o`zgaradi. O’qishdan ko`ngli soviydi, sababsiz dars qoldiradi, o`zlashtirishi yomonlashadi, dars paytida uxlab o`tiradi, muomalasi qo`pollashadi. 2. Ishlaydigan o`smir yoki yigit giyohvandlikka duchor bo`lsa, uning ishga qiziqishi yo`qoladi, ish qobiliyati pasaya boshlaydi, ishda xatolarga

yo`l qo`yadi, sababsiz ishga kelmaydi yoki kechikib keladi, vaqtidan oldin ketadi: 3. Giyohvand cho`ntagida xaltachaga solingan ko`knor (opium) urug`i va barglari selofan xaltaga solingan qoradori, ampulada dori, shprits va ignalar, tabletkalar bo`ladi. 4. Giyohvand o`ziga tanqidiy ko`z bilan qarash qobiliyatini yo`qotadi. Uning kiyimlari g`ijim, kir, yirtiq, soch va soqoli o`sgan, umuman tashqi qiyofasi ko`rimsiz holatda bo`ladi. 5. Aksariyat giyohvandlarning tashqi qiyofasida yoshiga nisbatan erta qarish belgilari paydo bo`ladi: terisi quruqlashgan, yuzida tirishlar, sochi rangsizlanadi, erta oqaradi va to`kiladi, tirnoqlari sinuvchan bo`lib qoladi.Terisi oqimtir sarg`ich, qovoqlari shishgan, terisida tez-tez yiringli donachalar paydo bo`ladi. 6. Narkotikni in`yeksiya qilish orqali qabul qiladigan giyohvandlarning bilak, bo`yin, oyoqning shiq sohasidagi vena tomirlari bo`ylab terisida igna sanchilgan o`rni bo`ladi. 7. Giyohvandda ijtimoiy faollik umuman yo`qoladi.U hech narsaga qiziqmaydi.Ota-ona, aka-uka, oila, farzand muammolari uniig hayoliga kelmaydi. Uning asosiy intilishi pul topib narkotik sotib olish, uni o`z vaqtida qabul qilishdan iborat bo`ladi. Narkotik sotib olish uchun har kuni pul topish kerak. Pulni esa ishlab topa olmaydi. Shu sababli o`g`irlik, tovlamachilik qiladi. U obro`, sharm- hayo, uyalish. vijdon kabi umuminsoniy qadriyatlarni butunlay unutadi. 8. Giyohvandlar guruhi odamlar ko`zi tushmaydigan xilvat joylarda to`planib kayf qilishadi, chol-devorlarda, qurilib bitmagan binolarda, ko`p qavatli uylarning yerto`lasida, daraxtlar panasida va hakozo.Giyohvandlar guruhi to`plangan joyni chetdan turib kuzatganda vaqti-vaqti bilan kulgi, xursandchilik shovqini, urushish, so`kinish shovqinlari o`rni almashib turadi. Barcha mamlakatlarda giyohvandlarni davolash uchun maxsus narkologik shifoxonalar yoki markazlar tashkil etilgan.

AQSH, Isroil, Xitoy, Rossiya va boshqa mamlakatlarning har birida o`ziga xos davolash uslubi qo`llanadi. Masalan, AQSHda giyohvand bemorga u o`rgangan narkotik miqdorini asta-sekin kamaytirib davolash uslubi qo`llanadi. Isroilning narkologik shifoxonalarida giyohvandni davolashda narkotik miqdorini kamaytirish bilan birgalikda uni mehnatga jalb etish uslubi qo`llanadi. Tibetda budparast rohib (monax)lar bemorga tog`da o`sadigan ayrim o`tlardan damlama tayyorlab ichiradilar va bambuk daraxtidan tayyorlangan qamchi bilan maxsus usulda savalaydilar. Ukrainada giyohvandlarni davolash uchun «ijtimoiy davolash markazi» tashkil etilgan. Mazkur markazda davolash jarayonida giyohvandga narkotik berilmaydi. Unda abstinensiya (xumor) holati yuzaga kelishi bilanoq bemor organizmini zahardan tozalash va ahvolini yengillashtirishga qaratilgan tadbirlar o`tkaziladi. Bemor abstinensiya holatidan chiqqandan so`ng ijtimony davolash usuli qo`llaniladi. Bunda narkotikning zarari, uni qabul qilmasa ham odamning yashashi mumkinligi, buning uchun irodani mustahkamlash zarurligi kabi tushunchalar bemor ongiga muntazam ravishda singdiriladi. Davolash jarayonida psixiatr, narkolog vrachlar, psixologlar, ijtimoiy ta‘minot sohasining mutaxassislari, bemorning yaqin odamlari birgalikda ishtirok etishadi. Mamlakatimizning narkologiya shifoxonalarida davolash jarayoni quyidagi tartibda olib boriladi: 1.Bemor abstinensiya holatidan turli xil dorilar yordamida chiqariladi. 2.Abstinensiya holatidan chiqqan bemor ruhiyatini tinchlantirishga qaratilgan tadbirlar o`tkaziladi: 3.Bemorning umumiy quvvatini tiklashga qaratilgan tadbirlar, quvvatni oshiruvchi dorilar, vitaminlar qo`llaniladi: 4.Narkotikning zaharli ta‘siri, uni qabul qilmasdan yashash mumkinligi haqidagi ma‘lumotlar suhbatlar yordamida bemor ongiga singdiriladi. Viloyat narkologiya dispanseri shifokorlari tomonidan olib borilayotgan keng targ`ibot-tashviqot ishlari natijasida biroz bo`lsa-da ijobiy natijalarga erishilyapti.Buni to`g`ri tushungan ayrim ota-onalar giyohvandlik to`riga tushib

qolgan farzandlari, yaqinlarini shifoxonaga olib kelib, ularning vaqtida davolanishiga ahamiyat berilyapti. Qarshi shahridagi 1-poliklinika huzirida viloyat narkologiya dispanseriga qarashli pinhona davolash xonasi ham ishlab turibdi.Bu yerda shifokorlar bemorning shaxsini sir tutgan holda muolaja olib borishadi, unga zarur yordam ko`rsatishadi. Kimyoviy moddalarni qabul qilish tufayli yuzaga kelgan toksikomaniya kasalligi yillar o`tishi bilan chuqurlasha boradi. Kimyoviy moddaning uzoq muddatli ta‘siri natijasida bemor organizmi zaharlanadi. Eng` avvalo bosh miya asab hujayralari, so`ngra yurak muskuli, o`pka, jigar, buyrak to`qimalari zaharlanadi. Odam organizmining surunkali zaharlanishi oqibatida avvalo bemorning ruhiyati buziladi. U aqliy mehnat qilishni, fikrlash qobiliyatini yo`qotadi. Bemor o`zining ota-onasi, oilasi, aka-ukalari, bolalariga befarq, mehr-oqibatsiz bo`lib qoladi. O`qishga, ishga qiziqmaydi, doim qovog`i uyulgan, xafa, kayfiyati buzilgan, atrofdag`ilardan o`zini chetga oladi. Boshqalar bilan muomala qila olmaydi, tez urushib qoladi. Bemor ruhiyatining buzilishi bilan birgalikda asta-sekin unda jismoniy xastalanish belgilari ham ortib boradi. Kamqonlik tufayli terisi oqimtir-sarg`ish rangda bo`ladi, ko`zining oq pardasi sarg`ayadi, yuzida tirishishlar paydo bo`lib, bemor yoshiga nisbatan vaqtidan ilgari qariydi. Uning tirnoqlari va sochi rangsizlanib, sinuvchan bo`lib qoladi. Bemor ozroq harakat qilsa, yuragi o`ynaydi, nafasi qisadi, jig`ar sohasida og`riq paydo bo`ladi. Shunday qilib, toksikomaniya kasalligiga duchor bo`lgan odam organizmi kimyoviy modda ta‘sirida surunkali zaharlanishi tufayli ruhiy va jismoniy jihatdan nogironga aylanadi. Toksikomanni, ya‘ni toksikomaniya kasalligiga duchor bo`lgan odamni davolash 3 davrda olib boriladi. Davolashning birinchi davrida qabul qiladigan kimyoviy moddani berish to`xtatiladi: Kimyoviy moddani qabul qilish to`xtashi bilanoq, o`sha kunning oxiri

va ertasi kuni bemorda yuzaga keladigan abstinensiya holatini sekinllashtirish va bemorning ahvolini yaxshilash uchun reopoliglyukin, gemodez kabi dorilar bemorning vena tomiriga tomchi usulida yuboriladi. Shuningdek, bemor ruhiyatni tinchlantiruvchi, yurak qon-tomir faoliyatini yaxshilovchi dorilar qo`llanadi. Birinchi davrda, abstinentsiya holatidagi bemorning ruhiyati o`ta buzilgach, u qo`zg`algan bo`ladi. Kimyoviy moddaning xumori tutadi. U atrobdagilardan kimyoviy modda berishni so`raydi, yalinadi, baqiradi, yig`laydi, ko`chaga chiqib, kimyoviy modda topishga va uni qabul qilishga harakat qiladi. Shuning uchun bemorni doimiy ravishda nazorat qilish kerak. Bemorning bardoshi va davolash tadbirlari natijasida 8-10 kundan keyin abstinensiya holatining belgilari kamayib, ahvoli yaxshilanadi. kayfiyati yomonlashadi, dunyo uning ko`ziga torayib ko`rinadi, jahli chiqadi, atrofdagi odamlarga qo`pol muomala qiladi, janjallashadi. Kimyoviy moddani qabul qilishi bilanoq bemorning kayfiyati yaxshilanadi. U kimyoviy moddani o`z vaqtida qabul qilish uchun barcha imkoniyatlarini safarbar qiladi. Uning xotirasi, fikrlash qobiliyati pasayadi, aqliy mehnatga yaroqsiz bo`lib qoladi. U hech napsaga qiziqmaydi, hayoli kimyoviy moddani topish va qabul qilish bilan band bo`ladi. Lekin kasallikning ikkinchi davrida zarur chora-tadbirlar qo`llansa bemor tuzalishi va ish qobiliyati tiklanishi mumkin. Uchinchi davr - kimyoviy moddaga nisbatan bemorda nafaqat ruhiy, balki, jismoniy mu‘telikning ham vujudga kelishi bilan xarakterlanadi. Bu davoda toksikomaniya ruhiyatining buzilishi cho`qqisiga chiqadi. Shuning bilan birgalikda uning hayotiy muhim bo`lgan yurak, o`pka, jigar, buyrak kabi a`zolarining zaharlanishi tufayli, ularning funksiyasi buziladi. Natijada bemor ozroq harakat qilsa, jismoniy ish bajarsa nafasi qisadi, yuragi o`ynaydi, jigar sohasida (o`ng qovurg`a ostida) og`riq paydo bo`ladi. U ham aqliy, ham jismoniy ish qobiliyatini butunlay yuqotadi. Natijada nogironga aylanadi. Kimyoviy modda qabul qilmasa tura olmaydi. Bu moddani qabul qilgan sari tanasining zaharlanishi chuqurlashaveradi. Uchinchi davrda bemorni davolash qiyin, u to`liq tuzalmaydi, oqibatda hayotdan ko`z yumadi.

Turli xil kimyoviy moddalarni qabul qilish natijasida toksikomaniya kasalligiga duchor bo`lgan bemor o`zi o`rganib qolgan kimyoviy moddani qabul qilishni to`xtatib qo`ysa, birinchi kunning oxiriga borib unda abstinensiya holati yuzaga keladi. Bu holat bemor hayoti uchun xavf tug`diradi. Bemorning jag`, qo`l-oyoq muskullari tirishadi, lablari ko`karadi. Abstinensiyaning 3-4 kunlari bemorning ahvoli juda og`irlashadi. U tanasining hamma joyidagi kuchli og`riqqa chiday olmay baqiradi, yig`laydi, kimyoviy modda berishni surab yalinadi, janjal qiladi, ko`chaga chiqib qochishga harakat qiladi, bemorni sinchkovlik bilan tekshirganimizda uning barmoqlari, tili, boshi qaltiraganini aniqlash mumkin. Agar bemor yuqoridagi noxush belgilarga bardosh bersa ya‘ni kimyoviy moddani qabul qilmasa abstinensiya holatining belgilari 8-10 kundan keyin kamayadi va bemor o`zini yaxshi his qila boshlaydi, ya‘ni u sog`ayadi.

O'xshashlar

Sog’lom turmush tarzini metodologik asoslari Zaharli odatlar- insonlarnnig sog’lig’ini buzg’unchilaridir. OITS, gipotet kasalligining kelib chiqishi, alomatlari va oldini olish chora-tadbirlari

Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish

Narkomaniya, uning tarixi, tarqalishi va kelib chiqish sabablari

Sog‟lom turmush tarzi (hamshiralik ishi)

KIMYOVIY VA DORI MODDALAR BILAN ZAHARLANISHDA TIBBIY YORDAM