logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tibbiyot
  4. Сувчечак

Сувчечак

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.5 KB
Ko'chirib olish
Сувчечак Режа: 1. Этиологияси. 2. Эпидемиологияси. 3. Патогенез ва патологик анатомияси. 4. Клиникаси 5. Сувчечакнинг ёш болаларда кечиши. 6. Асоратлар 7. Гармонал дорилар олган болаларда сувчечакнинг кечиши. 8. Даволаш. 9. Профилактикаси. Сувчечак ҳаво-томчилари орқали ўтувчи, ўткир юқумли касаллик бўлиб, юқори юқувчанлиги билан фарқланади, асосан 10 ёшгача бўлган боллалар касалланади. ЭТИОЛОГИЯСИ. Сувчечак қўзғатувчиси 1914 йилда Арачало томонидан топилган, филтрланадиган вирус ҳисобланади. Ўзида ДНК тутади, катталиги 150-200 нм, жуфт ёки қисқа ҳолда жойлашган, чидамсиз, ташқи муҳитда тез ўлади, айниқса юқори ҳарорат ва тўғри қуёш таъсирида. Вирус беморнинг сувчечак пуфакчаларида ва бурун-халқум ювинди сувларида 7-10 кунида топилади. Ўзининг антиген хоссалари билан сувчечак вируси оддий герпес вирусига яқин туради ва белбоғсимон лишай вирусидан фарқ қилмайди. ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ. Инфекция манбаи бемор кишидир, айниқса яширин давр охири ва охирги янги элементлар пайдо бўлган кунининг биринчи 5 кунида эпидемиологик хавф туғдиради. Юқтириш манбаи белбоғсимон чалинган беморлар ҳам бўлиши мумкин. Инфекция ҳаво орқали одамга юқади, сувчечакка сезгирлик умумийдир, бироқ кўпроқ 5 ёшдан 10 ёшгача бўлган болалар касалланади. Биринчи 3-6 ойликдаги болалар онасидан олган трансплацентар иммунитет асосида бу касалликка чалинмайдилар. Контагиозлик индекси 0,9-1,0. Сувчечак куз-қиш даврида кўп учрайди. Касалликдан сўнг бир умрлик иммунитет қолади, қайта касалликка чалиниш кам учрайди. ПАТОГЕНЕЗ ВА ПАТОЛОГИК АНАТОМИЯСИ. Инфекция дарвозаси бўлиб юқори нафас йўллари хизмат қилади. Вирус эпителиал хўжайрага кириб, ўша ерда кўпаяди ва вирус қайта қонга тушади. Вирусемия вужудга келади, қон билан вирус бутун организмга тарқалиб кетади. Тери ва шиллиқ юзаларида кўплаб тўпланиб қолади ва кўпайиши натижасида яллиғланиши оқибатида сувчечакка хос бўлган тошмалар келиб чиқади. Вируснинг қонда айланиб юришидан ҳарорат кўтарилиши ва касалликнинг бошқа умумий белгилари юзага келади. Вирус тери эпителийсида жойлашиб, унинг юзасида патологик ўзгаришлар: капиллярларнинг чегараланган кенгайиши (доғ), сероз шиш (папула), эпидермик емирилиши (везикулалар) келтириб чиқаради. Пуфакча суюқлигининг таркибий қисми лейкоцитлар аралашган сероз экссудат, дегенератив хужайралар, эозинофиллар ва Арачао таначаларидан иборат. Суюқлик сўрилиши натижасида унинг ўрнида кейинчалик тушиб кетадиган қатқалоқ ҳосил бўлади. Патологик ўзгаришлар кўпинча жигарда, қалқонсимон безда, меъда ости безида, овқат ҳазм йўлида ва бошқа аъзоларда кузатилади. Бу ўзгаришлар теридаги тошмаларга ўхшаш бўлиб, атрофига қон қуйилган майда ўчоқли некрозлардан иборат. КЛИНИКАСИ Яширин даври 11 кундан 21 кунгача, кам ҳолларда 23 кунгача, ўртача 14 кундан иборат. Тана ҳарорати 38-39 0 С кўтарилиши билан ўткир бошланиб, бир вақтнинг ўзида сувчечак тошмалари ҳам пайдо бўлади. Сучечак қисқа муддатли продромал белгилар (субфебрил ҳарорат, умумий аҳволнинг ёмонлашуви)дан кейин ҳам бошланиши мумкин. Продромал даврда баданда «решлар» яъни қизилча ёки қизамиққа ўхшаш тошмалар пайдо бўлади. Одатда улар 1-2 кун давомида изсиз йўқолади. Бироқ баъзида реш тошмалари сувчечак элементларининг авж олган даврида кузатилади. Продррмал даври жуда қисқа бўлиши ва кўп ҳолларда уни алоҳида ажратиш мумкин. Тошмалар беморни умумий аҳволи ўзгармаслиги билан ҳам ўтиши мумкин. Кўплаб тошмалар одатда нафақат кўтарилиши, балки умумий заҳарланиш (бош оғриғи), қайт қилиш, танада оғриқ бўлиши белгилари билан кечади. Одатда тошма тананинг турли жойларида пайдо бўлади. Сувчечак тошмасига 3 босқич: розеола, везикула ва қатқалоқ ҳосил бўлиши хосдир. Биринчи тошма элементлари қизил ёки алвон рангдаги доғлар кўринишида бўлиб, кейинчалик папуларга айланади. Бир неча соатдан сўнг ёки куннинг охирига бориб, доғлар қизарган халқа билан ўралган везикула (пуфакча)га айланади. Сувчечак тошмалари бирдан эмас, 1-2 кун оралаб авжланиб тошади. Тошма тошишнинг охирги кунида пайдо бўлган розеолалар пуфакчага айланмаслиги мумкин. Везикулалар тиниқ суюқлик билан тўлган, ялтироқ бўлиб, 1-2 ммдан 5-6 мм диаметрли пуфакчалардан иборат. Пуфакчаларнинг таги юмшоқ бўлиб, баъзан марказида киндиксимон шиши бўлади. Везикулалар бир камерали бўлиб, тешилса бўшаб кетади. 1-2 кундан кейин пуфакчалар аста-секин бўшашиб, қурий бошлайди, қатқалоқ ҳосил бўлади, 6- 10 кундан кейин қатқалоқ терида из қолдирмайди ва тушиб кетади. қатқалоқланишда беморлар териси қичишади. Сувчечак тошмалари 1-2 кун оралаб авжланиб тошгани учун терининг маълум соҳасида турли босқичдаги тошма элементларини учратиш мумкин. Бунга сохта полиморфизм деб ном берилган, яъни терининг маълум соҳасида розеола билан қатқалоқлар ва везикулаларни папулез тошмаларни кузатиш мумкин. Сувчечак тошмалари оз миқдорда тошиши мумкин.. Тошмалар тана терисида, бўйинда, юзда, бошнинг сочли қисмида, баъзан кафт ва оёқ тагида бўлади. Сувчечак тошмалари тери билан бир қаторда оғиз шиллиқ пардаларда, бурун, ҳалқумда, кўзда ва жинсий аъзолар шиллиқ пардаларида ҳам пайдо бўлиши мумкин, Ҳалкум ва трахея шиллиқ пардаларига тошма тошиши ва жойли шиш пайдо бўлиши овознинг бўғилишига, қўпол йўтал пайдо бўлишига, нафас олишнинг қийинлашганлига сабабчи бўлади. Шиллиқ пардалардаги тошмалар майдороқ бўлиб, 1-2 кунда уларнинг битиши кузатилади. Типик ҳолларда беморнинг аҳволи кам ўзгаради. Касаллик тана ҳароратининг ўртача кўтарилиши ва енгил захарланиш белгилари билан ўтади. Ҳароратнинг кўтарилиши асосан 3-5 кун, оғир ҳолларда 6-8 кун давомида кузатилади. Лимфа тугунчалари катта нўхат ёки ловиядек катталашади, оғриқсиз бўлади. Оғиз шиллиқ пардаларида тошма бўлса, муртак лимфа тугунлари катталашиши мумкин. Сувчечакда бирламчи сувчечак ўпка яллигланиши (зотилжам) ривожланиши, жигар, буйрак, талоқ, ошқозон-ичак, ошқозон ости бези, жинсий аъзолр шикастланиши мумкин. қонда сувчечакка хос ўзгаришлар бўлмайди. Биринчи кунлари лейкопения, лимфацитоз, моноцитоз, ЭЧТ бироз тезланиши кузатилади. Баъзан қисқа муддали лейкоцитлар сони 20-30 минггача ошиши мумкин. Клиник амалиётда 1975 йилда Юнусова Х.А. томонидан тузилган сувчечакнинг клиник таснифидан фойдаланилади. Бунда сувчечак турлари, оғирлиги, кечиши бўйича гурухлантирилган. ТУРЛАРИ О Ғ ИРЛИГИ КЕЧИШИ Типик (ўзига хос) Атипик (ўзига хос): а) рудиментар б) пустулали в) буллёзли г) гангреноз д) геморрагик Енгил Ўрта оғирликда Оғир а) яққол ифодаланган умумий заҳарланиш белгилари билан б) яққол ифодаланган теридаги ўзгаришлар билан Асоратли Асоратсиз Енгил шаклда беморнинг аҳволи ўзгармайди. Терида тошмалар тарқоқ жойлашган бўлиб, тошмалар полиморфизм яхши ифодаланган бўлади. Бир хил ҳолларда тошмалар кўп тошади, лекин тошмалар дог ва папулага эга бўлиб, пуфакчалар ҳосил бўлмайди, 1-2 кунда йўқолади. Энантема кам учрайди. Тана ҳарорати қисқа муддатли 38 0 С гача кўтарилади. Тошмалар 2 кун давомида тошади. Типик ўрта оғирликдаги шаклда тошмаларнинг кўп тошиши, тана ҳароратининг 38-38,5 0 С гача кўтарилиши ва умумий аҳволнинг бирмунча ўзгариши билан кечади. Кўпинча энантема кузатилади. Оғир кечадиган турида тошмалар жуда кўп беморни, умумий аҳволи сезиларли бузилган. Захарланиш белгилари яққол намоён бўлиб, ҳарорат юқори кўрсаткичларда сақланади, анорексия, қайт қилиш, уйқу бузилиши, кучли қичиш, ҳамма беморларда кузатилиб яққол ифодаланган энантема бўлади. Тошма полиморфизми суст билинади, уларнинг ҳаммаси пуфакчаларга айланади. Қ уриш ва қобиқ ҳосил бўлиши секинлик билан бўлади. Тошмалар 7-9 кун ва ундан кўпроқ давом этади. Типик турларидан ташқари сувчечакнинг атипик (рудиментар, оғир кечадиган, папуллёз, бруллёз, ганреноз, геморрагик) турлари мавжуд. Бу эса шахсий ўзига хос ва ёшга боғлиқ бўлган сезгирликка ва бола организмнинг ҳолатига боғлиқ. СУВЧЕЧАКНИНГ ЁШ БОЛАЛАРДА КЕЧИШИ. Бир ёшгача бўлган болаларда типик енгил шакли, катта ёшдаги болаларга нисбатан кам учрайди. Кўпроқ ўрта оғирликдаги ва оғир шакллари кузатилади. Типик ҳолларида касаллик ўткир бошланади, тана ҳарорати кўтарилади, тошма тошади. Тошмалар тошишга қадар 1-2 кун аввал продромал давр белгилар кузатилади: юқори нафас йўлларининг катарал яллиғланиши, иштаҳанинг пасайиши. Варицелла билан кечадиган кучли тошмалар тошиш вақтида бевовталаниш, уйқунинг бузилиши, қалтироқ тутиши, хушдан кетиш кузатилади. Онаси сувчечак билан оғримаган чақалоқларда касаллик кўпроқ продромал давридан бошланади ва 1-5 кун давом этади. Яралар ҳосил бўлади. Гангреноз шакли яққол ифодаланган захарланиш,юқори ва давомли тана ҳарорати билан кечади. Бир неча касаллик билан оғриган болаларда (яъни бирга кечадиган авитаминоз, туберкулёз) кўпроқ учрайди. қуруқ гапнгрена ҳосил бўлиши, маҳаллий гиперергик муолажа натижасидир. АСОРАТЛАР: Сучечакда асоратлар кам. Улар асосан иккиламчи инфекциянинг қўшилиши билан пайдо бўлади. Бир ёшгача бўлган болаларда иккиламчи инфекциянинг қўшилиши натижасида: пиодермия, импетиго, абсцесс сингари асоратлар пайдо бўлади. Енгил кечадиган зотилжам келиб чиқиши мумкин. Ёш болаларда сувчечак атипик рудиментар ҳолда кечади, бунга сабаб туғма иммунитет бўлиши ёки инкубация даврида гамма- глобулин, қон ёки унинг препаратларини олган бўлишидир. ГАРМОНАЛ ДОРИЛАР ОЛГАН БОЛАЛАРДА СУВЧЕЧАКНИНГ КЕЧИШИ. Касаллик бошлангунча ёки унинг кечиш даврида гормонал дорилар қўлланилиши натижасида клиник кечиш ўзгарадиган вирусли касалликлар ичида сувчечак биринчи ўринда туради. Касаллик бошлангунча ёки яширин даврида гормонал дорилар олган болаларда сувчечак оғир, яққол ифодаланган умумий белгилар, атипик ҳолдаги – бруцеллез, папуллёз, геморрагик тошмалар билан кечади. Ички аъзоларда қон қуйилади. Кўпроқ септик характердаги асоратлар пайдо бўлади, ўлим билан тугаши мумкин. ДАВОЛАШ. Иккиламчи асоратларнинг олдини олишда тошма элементларини 1:1500 калий перманганат эритмаси, 2%ли бриллиант яшилининг спиртли эритмаси билан артиш, гигиеник ванналар қилиш мақсадга мувофиқдирОғиз бўшлиғида энантема пайдо бўлса, уни калий перманганат 1:1500 эритмаси билан чайиш, кўзни 2%ли бор кислотаси эритмаси билан ювиш, конъюктивитда 20-30%ли албуцид эритмаси томизилади. Кучли қичишишда сув билан аралаш уксус ёки 1% метил спиртнинг эритмаси, 1% новокаин билан артиш лозим. ПРОФИЛАКТИКАСИ. Сувчечакда хусусий профилактика йўқ. Умумий профилактика беморни ўз вақтида иизоляция қилиш, хонани шамоллатиш ва ҳўл латта билан артиш, кварцлашдан иборат. Беморни алоҳидалаш, шифохонада ёки уйда охирги тошма элементи пайдо бўлгандан 5 кун ўтгач тугатилади. Бемор билан алоқада бўлиб касалланган болалар муассасаларга қўйилмайди. Оғир беморлар билан алоқада бўлганларга 1,5-3 мл иммуноглобулин мушак орасига юборилади. У касаллик ривожланишини тўхтата олмайди, аммо кечишни таъминлайди. Болалар муассасаларидан белбоғсимон лишай билан оғриган беморлар алоҳидалаштирилади, бу сувчечак тарқалиш ҳавфини камайтиради. Адабиётлар: 1. Е.П.Шувалова, Инфекционнўе болезни, М., Медицина, 1999г. 2. В.М.Маджидов, Юқумли касалликлар, Тошкент, 1992й. 3. В.Ф.Учайкмн, Руководство по инфекционнўм болезням у детей, М., Медицина, 1998 г. 4. И.К.Мусабаева, Руководство по воздушно-капельнўм инфекциям, Ташкент. 5. А.Г.Коломиец, В.И.Вотяков и др., Генерализованная герперическая инфекция, фактў и концепция, Минск, Наука и техника, 1992г. 6. В.Ф.Учайкин, Специфическая профилактика инфекционнўх заболеваний у детей, М., Медицина, 1995г. 7. Н.Д.Юшук, А.Д.Царегородцев, Лекции по инфекционнўм болезням, М., ВУНМИ, 1996г. 8. Г.А.Тимофеева, Л.А.Антипова, Инфекционнўе заболеван ия у детей первого года жизни, М., Медицина, 1985

O'xshashlar

Болалар юқумли касалликларининг ШВП ва қВП ларда ўтказиладиган реабилитацияси ва диспансеризацияси
Нафас органлари касалликлари. қон инфекциялари
Нерв системасининг касалликлари
Периферик нерв тизимининг касалликлари
Асосий аъзоларининг анатомияси ва физиологияси