Hayz vaqtida o‘z-o‘zini parvarishlash - Tibbiyot - Referatlar

Hayz vaqtida o‘z-o‘zini parvarishlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

17.8251953125 KB

Ko'chirib olish

Hayz vaqtida o‘z-o‘zini parvarishlash Reja: Hayz davriyligining mohiyati  Jinsiy yetilish davrida hayzni anglash, ayollik va onalik  Hayz tahlili  Hayz og‘riqlarida hamshiralik parvarishi  Hayzga oid axborotni yetkazish va o‘z-o‘zini parvarish qilish

Hayz jinsiy yetilish davrida ayolning fiziologik xususiyatlari bo‘lib, ikkilamchi jinsiy belgilarning biri hisoblanadi. Hayzning davriyligi ayol hayotida ritmik o‘zgarishlarga sabab bo‘lib, ruhiy va jismoniy o‘zgarishlarga olib keladi, bu esa ba’zi hollarda behollik va bezovtalik holatlarini keltirib chiqaradi. HAYZ DAVRIYLIGINING MOHIYATI Jinsiy yetilish davri boshlanishi bilan ayolda birinchi hayz kela boshlaydi, bu ayollarning erkaklardan farqli bo‘lgan jismoniy xususiyatidir. Bu jismoniy xususiyatlar embrional davrdan boshlanadi. Embrional davrida tuxumdonlarda erkaklar gormonlari ishlab chiqariladi. Gipotalamusda erkaklar jinsiy gormonlarining davriyligi buzilib, faqat ayollarda gormonlar davriyligi saqlanib qoladi. Buning oqibatida, ayolda erkaklar gormoni ishlab chiqarilmay, davriylik saqlanib qoladi. Lekin bu ayolning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy hayotiga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan: o‘rta hisobda, 35–40 yil davomida hayz ko‘radi. Agar ayol bir marotaba bo‘lsa ham homilador bo‘lmasa, 6 yildan ko‘p vaqt – hayz ko‘rgan bo‘ladi. Ayolning hayzga qanday munosabatda bo‘lishi hayot tarziga katta ta’sir ko‘rsatadi. Ba’zi ayollar hayzni fiziologik holat deb, salomatlik belgisi hisoblaydilar va unga ijobiy qaraydilar. Ba’zilari esa, hayzga kasallik yoki noxush vaziyatga qaragandek munosabatda bo‘ladilar. Shuning uchun ayol hayzni qanday anglashi, uning hayotida o‘z aksini topadi. JINSIY YETILISH DAVRIDA HAYZNI ANGLASH, AYOLLIK VA ONALIK Azaldan birinchi hayz kelishi qiz bola uchun katta ahamiyat kasb etadi, chunki bu davrda ular ayollik hissini anglab yetishadi, o‘tish davrida bu tuyg‘ular bebaho hisoblanadi. Hayz davri paydo bo‘lishi bilan qizlar o‘zini ayollar safiga qo‘shib, ayol jinsi rivojlanadi, fiziologik rivojlanish va ijtimoiy omillar tufayli hamda noturg‘un ruhiy holat, turg‘un holatga o‘tadi, shahsiyat shakllanib, onalik hissi uyg‘onadi, rivojlanadi va bu insonning ruhiyatini boyitadi. Bundan kelib chiqadiki, hayzga ijobiy munosabatda bo‘lish ayol jinsi shakllanishi va onalikni rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi.

HAYZ TAHLILI O‘zbekiston sharoitida odatda normal rivojlangan qiz bolalarda birinchi hayz o‘rtacha 12 yoshdan, 11–15 yoshlarda keladi. Birinchi hayz – menarxe deyiladi. Hayz kelishi organizmda siklik o‘zgarishlar (jarayonlar) sodir bo‘lishi bilan, ya’ni bosh miya po‘stloq qismi, gipotalamus, gipofiz va jinsiy bezlar tuxumdonlarda va bachadonda sodir bo‘ladigan o‘zgarishlar oqibatida yuzaga keladi. Ideal tip xotin-qizlarda hayz har 28 kunda, ba’zi ayollarda 21 yoki 32–35 kunda kelishi mumkin. Muntazam tarzda 21 yoki 35 kunda takrorlanib turadigan hayz sikli ham normal hisoblanadi. Normal hayz siklida qon kelishi 3–5 kun davom etadi va shu davrda o‘rtacha 50– 150 gr qon yo‘qotadi. 50 g dan kam yoki 150 g dan ko‘p qon kelishi hayz siklining u yoki bu darajada buzilganligidan darak beradi. Umumiy ketadigan qonning 80% ikkinchi kun ketadi, uchinchi kun ikkinchi kunning 1/3 ketadi. Bu ko‘rsatkichlar 20–30 yoshlar uchun, kamdan kam hollarda 10 va 40 yoshlarda kuzatiladi. Odatda hayz kunlari og‘riqsiz o‘tishi kerak, lekin qiz bola organizmining rivojlanishidagi, ayniqsa jinsiy a’zolardagi ayrim nuqsonlar sababli hayz og‘riqli o‘tishi mumkin. hayz og‘rig‘ining davomiyligi va darajasi. Og‘riqlar hayz qoni kelishidan bir necha kun oldin boshlanishi yoki hayz qoni kelayotgan kunlari davomida kuzatiladi. Og‘riq turli darajada bo‘lishi mumkin. Sekin-asta, sim-sim og‘riqlar hech qanday aralashuvsiz o‘zi o‘tib ketadi. Ba’zan hayz ko‘rish davridagi og‘riq juda qattiq bo‘lishi, chiday olmaslik darajasida, hatto hushidan ketish holatiga olib kelishi mumkin. U hollarda albatta hamshira aralashuvi og‘riqsizlantiruvchi dorilar qo‘llash zarur. hayz vaqtida ahamiyat berish zarur bo‘lgan jihatlar: Tashqi jinsiy a’zolari tozaligiga, shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish va infektsiya tushishining oldini olish; ketayotgan qonga ijobiy tomondan yondoshish hamda lohas bo‘lmaslik. Hayz qoni to‘siqsiz chiqishini ta’minlash, gigiyenik salfetkalar tayyorlab qo‘yish; jinsiy a’zolar artilganda yuqoridan pastga qarab ohista artish; tanaga tegadigan qismini toza saqlash, ifloslanishiga yo‘l qo‘ymaslik, oraliqni

yuvib turish; iloji boricha qin tamponlaridan foydalanmaslik (infektsiyani oldini olish). predmenstrual sindrom – bu bir necha xil simptomlar yig‘indisi bo‘lib, hayzdan avval paydo bo‘ladi va hayz vaqtida ham kuzatiladi. Ular quyidagilardir: asab tizimi va bosh miya simptomlari: bosh og‘rig‘i, boshning og‘irligi, bosh aylanishi, kayfiyatning tushkunligi, asabiylashish, uyquga to‘ymaslik, behalovatlik, tajanglik; ovqat hazm qilish tizimidagi simptomlari: qusish, ich qotishi, ich ketishi; harakat va qon aylanishi tizimi simptomlari: qo‘llarning uvishishi, qorin pastki qismida og‘riq, bel sohasida og‘riq, charchoqlik hissi, ko‘krak va uning uchlarida og‘riqlar. Yuqoridagi simptomlar fiziologik bo‘lib, bezovta qilmasa havotirlanishga o‘rin yo‘q, ammo chidab bo‘lmasa, mutaxassisga murojaat etish kerak. HAYZ OG‘RIQLARIDA HAMSHIRALIK PARVARISHI Mumkin bo‘lmagan harakatlardan qutilib, vaqtni hotirjamlik bilan o‘tkazish, iloji boricha hayz vaqtida stress holatlariga tushmaslik, hayzga ko‘nikish va bezovtalikni kamaytirish lozim. Hamshira og‘riqli hayz to‘g‘risida axborot berib borishi lozim. Hamshira mijozning kayfiyatini ko‘tarishi, hayz og‘rig‘iga undov bermasligi lozim. Tananing pastki qismida qon aylanishini yaxshilash. Fiziologik usullar bilan butun tana relaksasiyasi, jismoniy mashqlar, gimnastika, qorin pastiga issiq qo‘llash yordamida qon aylanishini yaxshilaydi. Bundan tashqari fizik usullar yordamida, ya’ni issiq suyuqliklar – gryelka qo‘yish, belni nuqtali massaj qilish, qon aylanishi yaxshilanadi. Agarda bu usullardan samara kam bo‘lsa doridarmonlar vositasi (og‘riq qoldiruvchi dorilar, oral kontraseptivlar) dan foydalaniladi. HAYZGA OID AXBOROTNI YETKAZISH VA O‘Z-O‘ZINI PARVARISH QILISH Hayz kelishini va uning davriyligini tushuntirish zarur. Bazal haroratni o‘lchab, yozib borish – o‘z hayz davrini tushunish uchun katta ahamiyatga ega. Shunday qilib, rivojlanish jarayonida hayz davrining nuqsonlari tufayli kelib

chiqadigan lohaslikdan halos bo‘lish kerak. Hayz davridagi salbiy munosabatlarga, asosan, hayz vaqtidagi og‘riqlar va predmenstrual sindrom belgilari sabab bo‘ladi. Bu vaqtda o‘z-o‘zini parvarishlash talab etiladi. Bu esa o‘z o‘rnida genderni rivojlanishiga, ayollikni qabul qilishga va shaxsiyatni rivojlanishiga olib keladi. Hayz paytida qizlar uchun shaxsiy gigiyenasi ayniqsa muhim. Iloji boricha tez-tez tahorat qilib turish kerak. Ko‘p qizlar gigiyenik tagliklardan foydalanadilar. Ularni muntazam ravishda almashtirib turish muhimdir. Ishlatilgan tagliklarni unitazga tashlamasdan, qog‘ozga o‘rab, axlat idishga tashlash kerak. Ba’zi qizlar gazlamalardan qilingan tagliklardan foydalanadilar. Bunda ham muntazam ravishda tagliklarni almashtirish va faqat toza tagliklardan foydalanish kerak, chunki matoda to‘plangan qon bakteriyalar uchun qulay ozuqa muhiti bo‘lib, yallig‘lanishga sabab bo‘lishi mumkin. O‘smirda g‘urur tuyg‘usini rivojlantirishga harakat qilish kerak. Hayz sikli og‘riqli o‘tadigan xotin-qizlar gimnastika mashqlari bilan shug‘ullanishlari tavsiya etiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Ya.N. Allayorov. Reproduktiv salomatlik va kontratseptiv texnologiya.– T.: «Istiqlol» nashriyoti, 2005. 2. Я.Н. Аллаёров, М.И. Расулова, Д.У. Юсупова. Патологик акушерлик.– Самарқанд, 2007. 3. Ya.N. Allayorov. Akusherlik.– T.: «O‘zbekiston Milliy entsiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyoti, 2008. 4. Ya.N. Allayorov, N. I. Zokirova, A. T. Safarov, F. Q. Asqarova. Akusherlikda shoshilinch yordam.– Samarqand, 2009. 5. Р.У. Арзиқулов. Репродуктив саломатлик асослари. – T.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2010. 6. Ю.А. Гуркин, В.И. Грицюк. Гинекология. Справочник семейного врача. Москва – Санкт-Петербург, 2005. 7. В.И. Дуда, В.И. Дуда, И.В. Дуда. Акушерство.– Минск: «Вышэйшая школа», 2004. 8. M.F. Ziyayeva, G.X. Mavlyanova. Ginekologiya. – T.: «O‘qituvchi» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007. 9. Н.Е. Кретова, Л.М. Смирнова. Акушерлик ва гинекология. – T.: «Ибн Сино» номидаги нашриёт, 1991.

O'xshashlar

Hayz faoliyatining buzilishi va predmenstrual sindrom

Onalik haqida tushuncha

Jinsiy yetuklik davrida sog‘lom oilani shakllantirish va kontratsepsiya

Ayollar jinsiy a’zolarining taraqqiyot nuqsonlari (anomaliyalari)

Ayollar jinsiy a’zolarining o‘sma kasalliklari