logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tibbiyot
  4. Фациолёз

Фациолёз

Yuklangan vaqt:

16.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47.5 KB
Ko'chirib olish
Фациолёз Режа: 1. Эпидемиологияси . 2. Патогенези. 3. Клиникаси. 4. Давоси. Фациолёз ( fascioliasis )- тремотоидозлар группасидан юқувчи касаллик бўлиб, асосан, жигар ва билиар тизимнинг зарарланиши билан кечади. Этиологияси . Бу касалликни fasciola hepatica (жигар сўрувчиси) ва fasciola gigantika (йирик сўрувчи) лар қўзғатади. Бундай номлаш лот. fascia -“тасмача”, “боғичча”, “лентача” деган маънони беради. F . hepatica - йирик трематоид баргсимон узунчоқ шаклда бўлиб, узунлиги 20-30 мм, кенглиги 8-13 ммни ташкил қилади. Олдинги конуссимон қисмида яримшарсимон оғиз сўрғичлари жойлашган. Тухумлари йирик, овалсимон, икки контурли сариқ-қизғиш рангли силлиқ қобиқ билан ўралган. Бир томони қавариқ, тескари томони қопқоқ қисми ҳисобланади. Тухумларининг ўлчами 130- 140х70х90 мкм ни ташкл қилади. F . gigantica - f . hepatica дан ўлчамининг катта бўлиши билан фарқ қилади (узунлиги 7-8 см гача, кенглиги 8-13 мм). Тухумлари ҳам йирик (150- 190х75х90мкм) бўлади. Эпидемиологияси . Фациолёз - биогельминтоз, зооноз ҳисобланади. У табиий ўчоқли инвазион касалликдир. Инвазия манбаи ва гижжанинг охирги хўжайини одам, йирик ва майда шохли ҳайвонлар, отлар, туялар, каламушлар ҳисобланади. Улар нажаси ёрдамида гижжа тухумларини ташқи муҳитга чиқарадилар. Бу гижжаларнинг оралиқ хўжайини моллускалардир. Моллюскалардан чиққан личинкалар сувда ҳаёт кечиради. Одамлар ана шувдан ичганда гижжани юқтириб оладилар. Бу инвазиянинг ўчоқлари спорадик ҳолатда Кавказорти республикаларида, Ўрта Осиё ва Болтиқ бўйи мамлакатларида учрайди. Одам ювилмаган сабзавот ва кўкатларни истеъмол қилиши натижасида паразитни ўзига юқтириб олади. Тухумдаги личинканинг ривожланиши учун оптимал ҳарорат 22-29оC ҳисобланади. 10оC дан паст ҳароратда личинка ривожланишдан тўхтайди. 30оC дан юқори ҳароратда паразитлар ҳалок бўлади. Патогенези. Одам аделоскариялар мавжуд бўлган сувни ёки сабзавот- кўкатларни истеъмол қилганда паразит билан зарарланиши мумкин. ошқозон-ичак трактига тушган личинка қобиғидан халос бўлади ва ичак шиллиқ қавати орқали жигар ва ўт пуфагига ўрнашиб олади. Баъзан бошқа органларга ҳам ўраншиши мумкин. Личинка ўтишининг 2 хил йўли бўлади: тўқима орқали ва гематоген. Биринчи ҳолатда улар ичак девори орқали қорин бўшлиғига ўтади, Глиссон капсуласи орқали жигар паренхимасига ва ўт йўлларида кириб 3-4 ой ичида жинсий балоғатга етилади. Иккинчи ҳолатда ичак қон томирлари орқали дарвоза венасига сўнг жигар паренхимасига ўрнашиб олади. Бундай ҳолатда личинка хохлаган органга бориб ўрнашиб олиши мумкин. Кўкрак безларида, терида, ўпкада ва бошқа органларда локализатсиясида бўлади. Личинканинг мигратсияси, унинг етилиш даври инвазиянинг эрта босқичини аниқлайди. Патогенезида етакчи ролни бу босқичда паразитнинг ажратиб чиқарган маҳсулотларига касал организмининг аллергик реакцияси ўйнайди. Сурункали босқичда вояга етган гельминтлар ўзларининг сўрғичлари ва сирғалмас кутикулалари билан ўт йўлларида механик зарарланиш чақирадилар. Гельминтлар ва тўпланиб қолган тухумлари ўт йўлларида тиқилиб. шиш келтириб чиқариши, иккиламчи микробларнинг ва йирингли ангиохолангитнинг келиб чиқишига шароит яратиб бериши мумкин. Касалликнинг узоқ давом этиши жигарда фиброз шаклланиши билан портал гипертензия белгиларини келтириб чиқаради. Клиникаси. Фациолёз клиникасида худди бошқа жигар термотоидозлари каби ўткир ва сурункали инвазия даврларини ажратиш мумкин. Турғунлик давр 1-8 кунни ташкил қилади. Фациолёз эрта босқичларида худди ўткир аллергик касалликлари каби кечади. Инвазия умумий ўткир симптомлар билан кечади: ҳарорат кўтарилиши, ҳолсизлик, бош оғриғи, дармонсизлик. Бундай фонда аллергик симптомлар активлиги намоён бўлади: юқори иситма, сариқлик, терида қичишиш, терида тошмалар, эшакеми, қоринда оғриқ, кўнгил айниш, қусиш, эозинофиллия (80-85% гача) ва лейкоцитоз билан кечади. Жигар пайпаслаганда катталашган, зичлашган ва оғриқли бўлади. Баъзан ўткир фазасида аллергик миокардит белгилари намоён бўлади - тўш ортида оғриқ, тахикардия, юрак тонларининг бўғиқлашуви, транзитор артериал гипертензия. Айрим ҳолатларда нафас олиш аъзоларида ҳам ўзгаришлар бўлади. Сурункала босқичи икки хил асосий вариантда кечади: компенсацияланган сурункали гастродуоденит холепатия кўриниши билан, баъзан панкреопатия кўринишида. Иккиламчи инфекциянинг қўшилиши натижасида баcтериал холецистохолангит ёки холангиогепатит кўринишида оғриқ ва диспептик синдром билан жигар функциясининг бузилиши намоён бўлади. Йирингли холангит, жигар абцесси, обтурацион сариқлик ривожланиши мумкин. Иккиламчи инфекциянинг қўшилиши жиддий оқибатларга олиб келади. Ташхисоти . Фациолёзнинг ўткир фазасида ташхис қўйиш бирмунча қийинроқ. Ташхис фақат анамнестик, эпидемиологик ва клиник маълумотларга асосланган ҳолда тахминий қўйилиши мумкин: ювилмаган сабзавот ва кўкатларни истеъмол қилиш, кўксағиз, шовул, оқава сувларни ва уларда сабзавот, меваларни ювиб исъемол қилиш, ўткир аллергик тарзда касалликнинг бошланиши. Ҳозирги вақатда ташхислаш мақсадида иммунологик методлардан - серологик-тест системаси, ИФА, РИФ фойдаланилади. Кечки муддатларда (паразит юққандан 2,5-3 ойдан кейин) ўн икки бармоқ ичи соки ва ахлатдан фациол тухумларининг топилиши ташхисга аниқлик киргизади. Давоси. Фациолёзнинг ўткир фазаси аниқ аллергик белгилар намоён бўлганда десенсибилизация терапия ўйказилади (антигистамин дори воситалари, кальций хлорид), гепатит ва миокардит ривожланганда преднизалон 30-40 мг/сут 5-7 кун давомида буюрилади. Хлоксил 60 мг/кг кунига 3 марта овқатдан кейин 5 кун давомида буюрилади. Бундан ташқари празиквантел ҳам бир марта берилганда (50мг/кг ҳисобидан) яхши самарага эришилади. Бактериал инфекция қўшилган вақтда антибиотикотерапия амалга оширилади. Профилактикаси . Фациолёз билан касалланиш соғлиқни сақлаш ва ветеренариянинг энг муҳим муаммоларидан бири ҳисобланади. Фациолёз профилактикасининг асосини сабзавот ва кўкатларни ювиб истеъмол қилиш ташкил этади. Адабиётлар: 1. Ахмедова М.Д., Облокулов А.Р., Мирзажонова Д.Б. Юқумли касалликларда ҳамширалик иши. Тошкент. 2018. 2. Бажора Ю. И., Тимченко А. Д., Чеснокова М. М.Атлас: медицинская паразитология. Учебное пособие — Одеса: Одес. держ. мед.ун-т, 2001. - 110 с. 3. Богомолов Б.П. Инфекционные болезни. -М.: Издательство Московского унивеситета, 2006. – 583 с. 4. Даминов Т.А. Инфекционные болезни с детскими инфекциями.1-2 часть. Тошкент 2011. 5. Даминов Т.А., Туйчиев Л.Н., Таджиева Н.У. Инфекционные болезни в деятельности врача общей практики Тошкент-2007. 6. Жаворонок С.В., Мицура В.М., Красавцев Е.Л и др. Тропические и паразитарные болезни. Учебное пособиеЛитагент Вышэйшая школа год 2014.

O'xshashlar

Асосий аъзоларининг анатомияси ва физиологияси
Ички юқумсиз касалликлар
Хирургик касалликлар
Паррандаларнинг юқумли касалликлари
Ветеринария фанининг ривожланиш тарихи