Эритмалар. Эритмаларни таснифлаш. Сувли ва сувсиз эритмалар. Киёмлар. Уларни сифатини назорат клиш - Tibbiyot - Referatlar

Эритмалар. Эритмаларни таснифлаш. Сувли ва сувсиз эритмалар. Киёмлар. Уларни сифатини назорат клиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.5 KB

Ko'chirib olish

Эритмалар. Эритмаларни таснифлаш. Сувли ва сувсиз эритмалар. Киёмлар. Уларни сифатини назорат клиш Режа 1. Тиббиётда ишлатиладиган эритмаларни тавсифи ва таснифи. 2. Эритмаларни тайёрлашдаги технологик босқичлар. 3. Қиёмлар тавсифи ва таснифи. 4. Қиёмларни тайёрлашдаги технологик босқичлар. 5. Оддий қанд қиёми технологиячси, стандартизацияси ва ишлатилиши. 6. Хушбўйт сувлар тавсифи ва таснифи. 7. Эфир мойларини сувда эритиб тайёрланадиган хушбўй сувлар.

ТИББИЁТДА ИШЛАТИЛАДИГАН ЭРИТМАЛАР Фармацевтика корхоналарида сувли ва суви бўлмаган (спиртли ва мойли) эритмалар ишлаб чиқарилади. СУВЛИ ЭРИТМАЛАРҚиёмлар (Sirupi) қанднинг сувдаги эритмалари ёки уларнинг дори моддалар билан аралашмасига қиёмлар деб аталади. Қиёмлар қуюқ ва тиниқ суюқлик, ўзига ширин таъмли ва ичиш учун мўлжалланган бўлади. Асосан дори моддаларнинг ёқимсиз ҳиди ва мазасини яхшилаш учун ва шунингдек дори модда сифатида ҳам ишлатилади. Одатда қиёмлар қанд эритмасида тайёрланади . Оддий қанд қиёми экстрактлар, настойкалар мева шарбатлари билан аралаштириб, керак бўлса, тайёрланадп. Тайёр қиём қалин материал мато ёки фильтр коғози орқали сузилади. Иситиб тайёрланган қиёмлар эса иссиқ ҳолда сузилади. Баъзи холларда қиёмларга консервант сифатида этил спирти қўшилади. Қиёмлар зичлиги, софлиги ва доривор модданинг миқдори бўйича баҳоланади. Қиёмлар ишлатилишига биноан таъм берувчиларга ва дориворларга бўлинади. Таъм берувчи қиёмларга: қанд, олча ва маймунжон (малина) қиёмлари киради. Қиёмлар тиббиётда катта аҳамиятга эга. Айниқса, бо лалар ва қариялар учун тайёрланадиган дориларнинг таъмини яхшилайди, дориларнинг танада кўрсатадиган нохуш таъсирини сусайтиради ёки йуқотади. Ленин биофармацияга амал қилинадиган бўлса, уларни кўр- кўрона ишлатиш мақсадга мувофиқ бўлмайди. Биофармация таълимотига кура, эритмаларнинг таъмини қиёмлар ёрдамида яхшилаб берилиши уларнинг терапевтик фаоллигига таъсир этади. Масалан: кальций хлорид, тетрациклин, амидопирин, изониазид эритмаларининг таъмини яхшилаш учун қўшилган қанд олча, карағат қиёми, уларнинг сўрилиш тезлиги ва терапевтик фаоллигини пасайтиради. Шунинг учун дори

турларининг нохуш таъм ва ҳидини ўзгартиришда технология, физиология ва биофармация нуқтаи назаридан ёндашиш лозим.ҚАНД КИЁМИ. ОДДИЙ ҚИЁМ (SIRUPUS SACCHARI, SIRUPUS SIMPLEX) Оддий қиёмин тайёрлашда юқори навли тозаланган (рафинад) қанд ишлатилади. Қиём икки қават деворли ва аралаштиргичи бўлган махсус қозонларда тайёрланади. Қозонга 64 қисм қанд ва 36 қисм сув солиб, 60— 70°С хароратгача иситилади. Сўнгра хароратни қайна гунча кўтариб, 20— 25 дақиқа давомида икки марта қайнатилади. Қайнаш вақтида ҳосил бўлаётган кўпик чўмич ёрдамида олиб турилади. Қайнаш муддати ва харорат ортиқча (110°С) бўлса, киём сарғайиб кетади. Бу канднинг карамелга айланганини (полимерланганини) кўрсатади. Бу ходиса 180°С дан юқори хароратда тезроқ, 110-120°С да секинроқ руй беради. Тайёр қиём иссиқ холда қалин мато орқали сузилади. Тайёр қиём рангсиз, хидсиз, куюқроқ, суюқлик бўлиб, ширин мазага ва б е т а р а ф реакцияга эга. Нур синдириш крсаткичи 1,451 — 1,454 бўлиб, зичлиги 1,308 — 1,315 га тенг . Бу кўрсаткичлар қиёмда қанднипг 6 4 % га туғри келишини билдирадн. Шиша идишларда чиқарилади. Ишлатилиши. Суюқ дориларнинг таъмини яхшилаш ва бошқа қиёмлар тайёрлашда асос бўлиб хизмат килади. Олча киёми . (Sirupus Cerasi ). Маймунжон қиёми . (Sirupus Rubi idaei ). Бу қиёмлар 62 қисм қвнд ва 38 қисм ачитиб тиндирилган мева шар батларидан тайёрланади. Бу усулда тайёрлаш мавсумий хусуспятга эга бўлганлиги учун саноатда озиқ- овқатда и шлатиладиган экстрактлардан тайёрлаш йўлга қўйилган. Б унинг учун 4 қисм олчанинг ёки маймунжоннинг қуюқ экстракт 96 қисм қанд қиёми билан аралаштириб тайёр ланади.

Доривор қиёмлар. Буларга гулҳайри, ровоч, чучукмия, холосас, наъматак, пертуссин, перитол, алойининг темирли қиёми ва бошқалар киради. Улар доривор модда ва таъм берувчи сифатида ишлатилади. Гулхайри қиёми (Sirupus Altheae). Бу қиём гулҳ айрииинг қуюқ ёки қуруқ экстрактидан тайёрланади: Extracti Altheae si cci 2 қисм; Sirupi Simplicis 98 қисм. Гулхайрининг қуруқ экстракти қанд қиёмида қизди риб ва аралаштириб эритилади, сўнгра сузилади. Бу қиём тиниқ, қуюқроқ сарғиш рангли, ширин мазали, ўзига ҳ ос ҳидга эга бўлган суюқлик. 200 мл дан шиша идишларда чиқарилади. Балғам кўчирувчи сифатида суюқ дорилар билан биргаликда (микстураларда) ишлатилади. Ровоч қиёми (Sirupus Rhei) Extracti Rhei sicci 1 ,25 қисм Spiritus aethilici 2 мл Aquae Foeniculi 3 мл Sirupi Simplicis 95 қисм Ровочнинг қуруқ экстракти спирт ва укроп суви ара лашмасида эритилиб сузилади ва қиёмга қўшиб, қайнагунча қиздирилади. Тайёр қиём иссиқ холда кичик шиша идишларга солиниб, беркитилади ва устидан парафин қ уйилади. Бу қўнғир-қизил рангли суюқлик бўлиб, ўзига хос маза ва хидга эга. Спирт билан тиниқ эритма хосил қи лади. Зичлиги 1,310—1,344. Аммиак эритмаси билан антраглюкозидлар гурухига хос реакцияни беради. Ен гил сурги дори сифатида ишлатилади. Чучукмия қиёми (Sirupus Glycyrrhizae) Extracti glycyrrhizae sicci 4 қисм Sirupi Simplicis 86 қисм Spiritus aethilici 10 қисм

Чучукмия куюқ экстракти иситилган қанд қиёми би лан аралаштириб эритилади. Аралашма совугач, этил спирти қўшилади. Сарғиш қўнғир рангли, ўзига хос хидга таъмга эга бўлган суюқлик. Балғам кўчирувчи ва ен гил сурги дори сифатида болаларга берилади. Пертуссин (Pertussinum) Extracti Thumi fluidi 12 қисм Kalii Bromidi 1 қисм Spiritus aethilici 5 қисм Sirupi Simplicis 82 қисм Сирланган иқём пишириш қозонида қанд қиёмида калий бромид эритилиб, унга тоғжамбул суюқ экстракти ва спирт қўшиб аралаштирилади ва 24 соатга қолдирилади. Тиндирилган қиём уч каватли дока орқали сузилиб, 100 г дан шиша идишларга қадоқланади. Хушбуй ҳидли, ширин мазали, тўқ-қўнҳғир суюқлик. Зичлиги 1,22—1,24. Бронхит ва кўкйуталга чалинган болаларга берилади. Наъматак қиёми (Sirupus fructuum Rosae). Наъматак мевасидан олинган сувли ажратма ва қисман инвертирланган қанд қиёмида тайёрланади. Инвертирланган қанд наъматак қиёми таркибидаги аскорбин кислотасининг барқарорлигини таъминлайди. Қизгиш-жигар рангли, ширин мазали суюқлик. Тайёр маҳсулотда қуруқ моддалар 71 — 73%, аскорбин кислотаси 0,4%, қ анд 50%, зич лиги 1,37. Болаларга витамин С етишмаганда берилади. Хушбуй сувлар (Aquae aromaticae). Таркибида сув ёки спирт-сувда эриган эфир мойи бўлган эритмалар хушбуй сувлар деб аталади. Улар асосан тиниқ ёки баъ зан хирароқ бўлиб, таркибига кирувчи моддаларнинг ҳидини беради. Хушбўй сувлар таркибида эфир мойи бўлган ў симлик хом ашёсидан сув буғи ёрдамида ҳайдаш, эфир мойларини сув ёки спиртда эритиш ва таркибида эфир мойи бўлган эритмаларни (концентратларни) суюлтириш йў ли

билан олинади. Улар ишлатилиши буйича даволовчи ҳ амда дори моддаларнинг ҳиди ва мазасини яхшиловчи ларга бўлинади. Хушбўй сувларни сув буғи билан ҳайдаб олиш. Одат да эфир мойини сув буғи билан хайдашдан олдин, хом ашё сув ёки спирт-сувли арлашма билан 12 соат давомида ивитиб қўйилади. Бунда ҳужайра бўшлиқларида «бир ламчи» шарбат ҳосил бўлиб, диффузия жараёни тезла шади ва керакли концентрациядаги хушбўй сув олинади. Агар хом ашё сув билан ивитилиб, сув буғи билан ҳайдалса сувли хушбўй сув ( Aquae aromatica aquosa ), спирт билан ивитилиб сув буғи билаи ҳайдалса, спиртли хушбўй сув ( Aquae aromatica spirutuosa ) хосил бўлади. Аччиқ бодом хушбуй суви ( Aquae Amygdalarum amararum) . Аччиқ бодом хушбўй суви совуқ усулда мойсиз лантирилган аччигқ бодом магизи кунжарасидан олинади: Semenum Amygdalarum amararum grosso modo pulveratorum sine oleo 12 г Aquae destillatae 20 г Spiritus aethilici 3 г 12 г хом ашё жипс беркитиладиган идишга солинади , ус тига 20 қисм хона ҳароратидаги сув қуйиб , аралаштириб , 12 соатга қолдирилади . Бунда магиздаги эмульсин фер менти амигдалин гликозидини бензальдегидциангидрин ва глюкозага парчалайди. 12 соатдан кейин масса с у в буғи билан ҳайдаш асбобига ўтка зилади. Бунда буғ билан учувчан моддалар ажралиб чикади ва совутгич орқали ўтиб, уч қисм этил спирти солинган қабул килиш идишида 12 қисм бўлгунча йиғила ди. Иккинчи идишга яна 3 қисм маҳсулот хайдаб олинади. Кейин иккала идишдаги маҳсулот таркибидаги водород цианид миқдори аниқланади. Тайёр маҳсулотда цианид кислотаси 0/1%, этил спирти 20—22% бўлиши керак. Агар махсулотда улар меъёридан кўп бўлса, куйидаги тенглама ёрдамида 20% ли спирт билан су юлтирилади:

бу ерда: X — меъёридан ортиқча водород цианид сақлаган маҳ сулотни суюлтириш учун қўшиладиган 20% ли спирт миқдори, мл, А — ҳайдаб олингаи маҳсулот микдори, мл, В — ДФ буйича тайёр маҳсулотдаги водород цианид миқдори , %, С — ҳайдаб олинган маҳсулотдаги водород цианид миқ дори, %. Хом ашё сифатида совуқ, усулда ёғсизлантирилган аччиқ бодом магизи кунжараси олинишидан мақсад, унинг таркибида эмульсии ферменти бўлиб, у хом ашё тарки бидаги амигдалиннинг бензальдегидциангидрин ва глюко зага парчаланишини таъминлайди. Хом ашё иссиқ усул да еғсизлантирилганда эса бу фермент парчаланиб кетади. Йиғиш идишидаги э т ил спирти бензальдегидциангидрин ва эркин водород цианидни гидролиздан сақлайди. Иссиқ усулда ёғсизлантирилган аччиқ бодом магизи дан х а м препарат тайёрлаш м у м к н н . Бунииг учун ис сиқ усул билан олинган кунжарадан 2 қисм олиб, унга 1 қисм совуқ усулда олингани кушилади ва юқоридагидек тайёрланади. Аччиқ бодом хушбўй суви ўрнига тафлон ўсимлиги баргидан олинган тафлон суви (Aqua Laurocerasi) ишлатилади. Худди шу мақсадда данакли мевалар (шафтоли, олча ва хоказолар) магизидан ҳам фойдаланиш мумкин . Бу усулда саноат миқёсида олиб, мамлакат эҳтиёжини қондириш катта кийинчиликлар туғдиради. 99,9% сувдан иборат бўлган маҳсулотни узоқ масофаларга ташиш мақ садга мувофиқ эмас. Ундан ташқари ивйёрлаш жараёнида ҳайдаш асбобидаги совутгичдан тўплагичга

ўтиш жойлари кумуш б и л а н қ опланган бўлиши керак, акс ҳолда эркин водород ц и а н и д хисобига нохушликлар (асбоб қисмларининг емирилиш) рўй беради. Аччиқ бодом с ув ин ин г у ни нг к онцентратидан тайёрлаш мақбулроқдир. Аччиқ б одом эфир мойининг 95% ли спиртдаги эритмаси (1,6% қодород цианиддан иборат) дорихона шароитида 45% ли этил спирти билан 1:16 нисбатда суюлтириб ишлатилади. Бу рангсиз, деяр ли тиниқ, аччиқ бодом ҳиди келиб турадиган, бироз нордон реакцияга (метилоранж бўйича) эга бўлган суюқликдир. Таркибида водород цианид миқдори 0,09—0,11% бўлиб, шу жумладан эркин холдагиси 0,02% дан ортиқ бўлмаслиги керак. Эҳтиётлик билан «Б» рўйхатидаги оғзи яхши беркитилган шиша идишларда, салқин жойда сақланади. Огриқ қолдирувчи ва асабни тинчлантирувчи дори сифатида ишлатилади. Препаратни сақлаш шартига риоя қилинмаса ёки кўрсатилган муддатини ўтаган бўлса, бензальдегидциангидрин гидролизга учраши мумкин. Ҳосил бўлган бензальдегид оксидланиб, полимерланиши натиж асида бензоин хосил қилиши мумкин. Бунда суюқлик лойқаланиб, ёт хид пайдо бўлади ва бензоин кристалл ҳолида чўкмага тушиши мумкмн. КАШНИЧ СПИРТЛИ ХУШБЎЙ СУВИ (Aqua Coriandri spiutuosa)Fructuum Coriandri grosso modo pulveratorum 1 қисм Aquae destillatae 10 қисм Spiritus aethilici 1 қисм Йирик майдаланган кашнич уруғи оғзи зич беркитиладиган идишда с п и р т ва сув солиб аралаштирилади ва 12 соатдан кейин хайдаш асбобига ўтказилади ва сув буғи билан 10 қисм препарат хосил бўлгунча хайдалади. Тайёр маҳсулот деярли тиниқ, кашнич ҳиди келиб тура диган суюқликдир. Зичлиги 0,960—0,980.

Дори моддаларнинг хиди ва мазасини яхшиловчи восита сифатида фойдаланилади. Бу хушбўй сувни каш нич эфир мойини спирт-сувда эритиб тайёрлаш хам мум кин. ЭФИР МОЙЛАРИНИ СУВДА ЭРИТИБ ТАЙЁРЛАНАДИГАН ХУШБЎЙ СУВЛАР Эфир мойларини сувда эритиш диспергирлаш, змульсия хосил қилиш ва Г. А. Вайсман усуллари орқали амалга оширилади. Кучли х и д г а э га бўлган эфир мойлари (а тир гул, померанц мойи) дан 1:4000, қолганларидан эса 1: 1000 нисбатда тайёрланади.УКРОП ХУШБЎЙ СУВИ (AQUA FOENICULI) Olei foeniculi 1 қисм Talci 10 қисм Aquae tepidae ad 1000 ml Упа даражасигача майдаланган тальк укроп мойи билан аралаштириб эзилади. Бунда мой майда заррачаларга бўлиниб, тальк заррачалари юзасини юпқа қатлам билан коплайди, яъни дпспергирланади. Сўнг 50—60°С харо ратгача иситилган сув кўйилиб, 15 дақиқа чайқатилада, намланган қогоз сузгич орқали сузилади. Қогоз сузгич намланиб ишлатилмаса, сув қатламига ўтмаган эфир мойи зарралалари ўтиб кетади. Бошка эфир мойларидан ҳам хушбуй сувлар шу тарзда тайёрланади. Профессор Г. А. Вайсман эфир мойларини қанд ёрдамида диспергирлашни таклиф этган. Бу усул дорихона шароитида олдиндан концентрат тайёрлаб қўйиш имкониятини беради. Бунинг учун ховончада 9 қисм йирик шакар олиниб, устига 1 қисм эфир мойи қўшилади. Сўнг дастак билан бир хил масса ҳосил бўлгунча майдалаб аралаштирилади. Аралашма зич беркитиладиган жигар ранг шиша идишларга солиб қўйилади, 1 ой

давомида ишлатиш мумкин. Аралашмадан хушбуй сув тайёрлаш учун 1:100 нисбатда фондаланилади.

O'xshashlar

Сувсиз эритмалар

Гомоген ва гетероген эритмалар. эритувчи табиатига қараб эритмаларни таснифлаш: Сувли, спиртли, мойли, глицеринли

Инъекцион эритмалар тайёрлаш технологияси. Инъекцион эритмаларни турғунлаштиришни назарий ва амалий асослари

Кўз томчилари технологиясини такомиллаштириш

Плазма ва кон ўрнини босувчи эритмалар