Дозиметрик курилмалар. Радиоактивлик холат даражасини аниқлаш - Tibbiyot - Referatlar

Дозиметрик курилмалар. Радиоактивлик холат даражасини аниқлаш

Yuklangan vaqt:

29.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9530.8623046875 KB

Ko'chirib olish

Дозиметрик курилмалар. Радиоактивлик холат даражаси ни аниқлаш Режа: 1. Радиоактив моддалар билан ишлаганда санитар ия конун- коидалар 2. Дозиметрик курилмалар 3. Р адиацион нурланишни қайд қилиш детекторлари

Радиоактив моддалар билан ишлаганда санитар ия конун- коидалар Одатда, радиацион нурланиш кўрсаткичлари қиймати махсус сезгир мосламалар – детекторлар ёрдамида аниқланади. Р адиацион нурланишни қайд қилиш детектори ( индикатор ) – бу модда билан бевосита таъсирлашиши давомида ионлаштирувчи нурланишнинг мавжудлигини аниқлаш имконини берувчи объект ҳисобланади. Детекторнинг асосий тавсифлари – самарадорлик (ионлаштирувчи заррачанинг детекторга тушиши ҳолатида уни аниқлаш эҳтимоллиги даражаси), вақтга боғлиқ рухсат этилиш қиймати (аниқлаш вақти), қайта тикланиш вақти (яна қайтадан фойдаланиш учун яроқли ҳолатга келиш вақти) кабилардан ташкил топади. Газ зарядли Гейгер ҳисоблагичи ( Гейгер камераси ) , Черенков ҳисоблагичи, «Вильсон камераси», «Пуфакчали камера» ионизацион детекторлар гуруҳи таркибига киритилади. Газ разядли ҳисоблагич қурилма – Гейгер ҳисобл агичи ( Geiger sensor ) 1908–йилда Ганс Гейгер томонидан ишлаб чиқилган ва 1929–йилда Вальтер Мюллер томонидан такомиллаштирилган, шу сабабли, Гейгер–Мюллер ҳисоблагичи деб номланади. Бунда ҳисоблагич электродларига 300– 400...1500–2000 В гача юқори кучланиш берилади. Ионлаштирувчи нурланиш заррачалари газ орқали ўтган ҳолатда хосил бўлган эркин электронлар анодга томон ҳаракатланади ва натижада иккиламчи ионизация жараёни юзага келади. Қўзғалган ҳолатдаги атомлар стационар ҳолатга қайтишда эса – фотонлар ажралиб чиқади.

Газ зарядли Гейгер ҳисоблагичи ~100–200 мм симоб устуни босимида газ билан тўлдирилган шиша қувурдан ташкил топган бўлиб, ингичка ўтказгич кўринишидаги анод ва қувур деворига ўрнатилган, цилиндр шаклидаги катодга эга бўлиб, бир неча 100 В кучланиш берилади. Зарядланган заррачалар қувурга тушган ҳолатда газ ионланиши юзага келади ва хосил бўлган эркин электронлар анодга томон йўналишда ҳаракатланади, натижада газ муҳитининг иккиламчи ионизацияси юзага келади, ўз навбатида электр импульси хосил бўлиши қайд қилинади. Вавилов–Черенков ҳисоблагич қурилмаси 1951–йилда ишлаб чиқилган бўлиб, муҳит таркибида γ –нурланиш, α –нурланиш ёки β –нурланишни қайд қилишда фойдаланилади. Вильсон камераси нам ҳолатдаги ҳаво билан тўлдирилган бўлиб, ҳаракатланувчи поршен мосламаси ёрдамида босим қиймати ўзгартирилади. Поршен тезлик билан ҳаракатлантирилиши натижасида нам ҳолатдаги ҳаво муҳитида тўйиниш ҳолати юзага келади ва камера орқали ўтувчи зарядланган заррачалар ҳавони ионизация ҳолатига келтиради, ўз навбатида хосил бўлган ионлар буғ шаклида конденсатланади. Камера ён томонидан ёруғлик нури туширилганда ҳаракатланувчи зарядли заррачаларнинг нурланувчи изи ( трек ) кўзга ташланади. 1919–йилда Э.Резерфорд томонидан Вильсон камерасида биринчи ядро реакцияси амалга оширилган:

14 N+4He → 17O+1HЧарльз Томсон Риз ВИЛЬСОН ( Шотландия : Charles Thomson Rees Wilson ; 14.02.1869 – 15.11.1959) – физик, профессор (1925), дастлаб, Манчестер ҳудудида бошланғич таълим олган ва кейин, Божхона университетида таҳсил олган, шифокор бўлишга қизиққан, спортчи– альпинист, 1894–йилда Шотландия ҳудудида жойлашган Бен–Невис тоғига чиқиш давомида туман ичида нурларнинг тарқалиши ҳодисасини кузатган ва бу ҳодисани лаборатория шароитида юзага келтириш устида тадқиқотлар олиб борган, 1895–йилда Кембрижда лабораториялардан бирида у шаффоф материалдан ясалган идишга ўрнатилган поршен тез ҳаракатлантирилганда, идиш ичидаги ҳажм ортиши ҳисобига босим ва ҳарорат пасайиши ва туман хосил бўлишини қайд қилган. 1910–йилда « Вильсон камераси » ишлаб чиқилган ва 1911–йилда α –заррачалар, β –заррачалар ва γ –нурланиш оқимининг камерада ҳаракатланиш изи ( трек ) фототасвири олинган, 1927– йилда « Буғ конденсацияланиши ёрдамида электр зарядига эга заррачаларнинг ҳаракатланиш траекториясини кузатиш услуби »ни ишлаб чиққанлиги учун, Вильсон Нобель мукофоти билан тақдирланган. « Вильсон камераси »нинг ишлаш тамойили . Агар, сув буғининг парциал босим қиймати унинг ушбу ҳароратда тўйиниш босими қийматидан юқори бўлса, у ҳолда туман хосил бўлади. Меъёридан ортиқ тўйиниш кўрсаткичи – S – бу парциал босим қийматининг берилган ҳароратда тўйиниш босими қийматига нисбатини ифодалайди. Агар, ҳаво таркибида бегона заррачалар мавжуд бўлмаса, у ҳолда S~10 қийматда буғ конденсацияланиши қайд қилинади. Агар, ҳаво таркибида бегона заррачалар мавжуд бўлса, у ҳолда буғ конденсацияланиши шароитида S кичикроқ қийматда бўлиши қайд қилинади. Радиацион нурланиш оқими таркибида заррачалар муҳит таркибидаги газ молекулаларини ионизациялаш хоссасига эга ҳисобланади. Бу заррачаларнинг « Вильсон камераси »дан ўтиши давомида туман таркибида

сув молекулаларини итариши ва ўз навбатида, сув томчиларидан иборат из қолдириши кузатилади. 1923–йилда П.Л.Капица томонидан « Вильсон камераси »ни магнит майдонига жойлаштириш асосида, камера орқали ўтувчи зарядланган заррачаларнинг магнит майдони таъсирида оғиш бурчагини аниқлаш ва ўз навбатида, заррачаларнинг энергияси қийматини ҳисоблаш усули ишлаб чиқилган. Гомоген тавсифга эга магнит майдонни куч чизиқларига нисбатан перпендикуляр йўналишда кесиб ўтувчи зарядланган заррачага Лоренц кучи таъсир кўрсатади:FB= qvB Дозиметрик курилмалар Яъни, зарядланган заррачанинг ҳаракатланиш тезлиги ва магнит майдон индукцияси йўналиши ўртасидаги бурчак 90°га тенг ҳисобланади. Бунда Лоренц кучи заррача ҳаракатланиш тезлигига перпендикуляр йўналган бўлиб, шу сабабли заррачанинг кинетик энергиясига таъсир кўрсатмайди. Агар, айлана бўйлаб траекторияда зарядланган заррачанинг ҳаракатланиш йўналиши ўзгарса, бу ҳолат Ньютон 2–қонуни бўйича қуйидаги кўринишдаги формула амал қилади: m v2 R qvB Бу ерда: R – айлана радиусини ифодалайди: R= m qB v Зарядланган заррачанинг ушбу айлана бўйлаб, бир марта айланиб чиқиш вақти: T= 2Rπ ν = 2mπ qB Яъни, бу қиймат заррачанинг тезлиги қийматига боғлиқ эмас.

Дастлабки « Вильсон камераси » 19.02.1911–йилда ишлаб чиқилган бўлиб, баландлиги 3,5 см ва диаметр ўлчами 16,5 см га тенг бўлган шиша цилиндрдан ташкил топган. Луис Уолтер Альварес томонидан « пуфакчали камера » такомиллаштирилган ва камерада юқори тезликда ҳаракатланувчи заррачалар траекториясини таҳлил қилишда компьютер дастуридан фойдаланиш услуби ишлаб чиқилган. Такомиллаштирилган « пуфакчали камера » ички қисмида суюқ ҳолатдаги водород ёки дейтрийдан (криоген пуфакчали камера) ёки пропан, фреон, ксенон кабилардан фойдаланилади. Тажрибаларда D.A.Glaser диэтил эфирнинг (меъёрий ҳолатда қайнаш ҳарорати қиймати) 20 атм . босим шароитида, +130°С гача қиздирилишида қайнамаслиги ва +140°С ҳароратда маълум вақт ўтганидан кейин қайнашини аниқлаган. Муҳит таркибида радиацион нурланиш зарядланган заррачалари ўтиши давомида, зарядланган заррачанинг ҳаракатланиш траекторияси бўйлаб, қайнаш (газ пуфакчаларининг хосил бўлиши) қайд қилинади. Фотокамералар Поршень Магнит Лазер нури оқими Зарядланган заррачалар оқими

«Мирабель» деб номланган « пуфакчали камера » ўлчами 12 м 3 га тенг ҳисобланади, шунингдек 40 м 3 ҳажмдаги « пуфакчали камера » ҳам ишлаб чиқилган (FNAL, АҚШ). Радиацион нурланиш оқими таркибида зарядланган заррачалар ҳаракатланиш траекторияси бўйлаб, модда таркибида атомлар электрон қобиғида турли хил энергияга эга электронларни уриб чиқаради ва кинетик энергияга эга бўлган электронлар маълум бир радиусда (r ) суюқлик муҳити ҳароратининг ортишига олиб келади. Чегаравий қийматдаги радиусда ( rчегаравий ) суюқлик муҳити ҳарорати қайнаш қийматигача кўтарилади ва пуфакчалар хосил бўлади: rчегаравий = 2σ (p∞− pt)(1− Vc/Vб) Бу ерда: σ – берилган ҳарорат шароитида « суюқлик–буғ » фазалари чегарасида суюқликнинг сирт таранглик қиймати; p∞ – суюқликнинг чексиз ясси юзаси устидаги мувозанат ҳолатини ифодаловчи босим қиймати; pt – қайнаш ҳароратидаги суюқлик босими; Vc – суюқликнинг солиштирма ҳажми; Vб – буғнинг солиштирма сиғимини ифодалайди. Шунингдек, дозиметрияда ионлаштирувчи нурланишни қайд қилишда фотопластинка таркибида фотографик эмульсиянинг нурланиш таъсирида қорайиши зичлик интенсивлигини баҳолашга асосланилган – фотокимёвий қайд қилиш усули, радиацион нурланиш таъсирида айрим кимёвий моддаларнинг оптик зичлиги, ранги, кимёвий реакция давомида ўзгаришини аниқлашга асосланилган – кимёвий усуллардан ҳам фойдаланилади. Радиоактив нурланиш детекторлари сцинтилляцион ва ярим ўтказгичли детекторлар гуруҳларига ажратилади. Сцинтилляцион детекторлар ( сцинтиллятор ) – бу ионлаштирувчи нурланиш таъсирида ~800–6000 Å спектр диапазонида, қисқа вақт ( τ =10 –7 –

10 –9 секунд ) давомида чақнаш ҳодисасини (лотин тилида scintillatio – милтиллаш, чақнаш деган маънони англатади), юзага келтирувчи кимёвий моддалар ҳисобланади. Бунда юзага келувчи флуоресценция ҳодисаси ионлаштирувчи заррача оқимининг модда томонидан ютилиши ва атомнинг қўзғалган ҳолатга ўтиши натижасида γ – фотонлар оқими хосил бўлиши ҳисобига амалга ошади. Бунда ёруғлик чақнаши энергияси ва уни юзага келтирувчи ионлаштирувчи заррача энергиясининг ўзаро нисбати – сцинтиллятор самарадорлиги кўрсаткичи билан ифодаланади. Сцинтилляцион детекторлар физик хоссаларига кўра, қаттиқ, суюқ ва газсимон ҳолатда бўлиши қайд қилинади. Ҳозирги вақтда антрацен, транс– стильбен ( 1,2–дифенил–этилен ) , нафталин (C10H8 ) , толан ( дифенилацетилен ) , флуорен, антрацен ( C14H10 ) , Р–терфенил, NaI ( Tl ), KI ( Tl ), CsI , NaCl ( AgCl ), ZnS ( Ag ), каби сцинтиллятордан фойдаланилади. Сцинтилляторлар турини танлаш бевосита аниқланувчи ионлаштирувчи нурланиш турига боғлиқ ҳисобланади. Жумладан, ионлаштирувчи заррачаларнинг ютилиш энергияси қанчалик юқори қийматга эга бўлса, мос равишда сцинтиллятор самарадорлиги кўрсаткичи ҳам юқори қийматга эга бўлиши кузатилади. Масалан, сцинтиллятор сифатида NaI кристалидан фойдаланилган ҳолатда, сцинтиллятор самарадорлиги кўрсаткичи қиймати 20–40%ни ташкил қилади. Сцинтиллятор ва фотокучайтиргич қурилма билан биргаликда – сцинтилляцион датчик ёки сцинтилляцион ҳисоблагич деб номланади.

Радиацион нурланиш манбаи R RФотокатод Анод C цинтиллятор е – Электрод ( динод ) R R Сцинтилляцион ҳисоблагич қурилмасининг тузилиши. R – электр занжир таркибидаги қаршиликларни ифодалайди. Дастлабки, сцинтилляцион детектор 1947–йилда ишлаб чиқарилган бўлиб, ҳозирги вақтда лаборатория ва табиий шароитда γ – нурланиш спектрини ўлчашда NaI ( Tl ) асосида ишлаб чиқарилган, сцинтилляцион детектор мосламасига эга бўлган, МКС–АТ6101, МКС–АТ6101В, LudLum 3– 98 русумидаги ихчам, кўп функцияли сцинтилляцион γ –спектрометрлардан фойдаланилади. Бу қурилмалар атроф–муҳит мониторинги, радиоактив чиқиндиларни сақлаш омборлари, атом энергетикаси, тиббиёт соҳасида ва шунингдек, илмий–экспериментал тадқиқотларда γ –нурланиш энергиясининг тақсимланиш қиймати, эквивалент доза қийматини аниқлаш имконини беради. Шунингдек, α –заррачалар энергия қийматини аниқлашда кремнийли сцинтилляцион детектор мосламасидан фойдаланилади. Фотокучайтиргич – бу фотосезгир катод ва кучайтириш тизимидан ташкил топган қурилма ҳисобланади. Бунда нурланиш кванти фотокатодга таъсир кўрсатиши натижасида ажралиб чиққан электронлар оқими бир нечта кетма–кетликда жойлаштирилган кучайтирувчи электрод тизими ( динод ) бўйлаб ҳаракатланади ва электронларнинг иккиламчи эмиссияси механизми асосида кучайтирилган ҳолда, фотокучайтигич анод қисмига тўлқинсимон тарзда таъсир кўрсатиши қайд қилинади.

Радиацион нурланиш манбаи Сцинтилляцион детектор ли «ПРОГРЕСС »спектрометр қурилмаси© http://www.doza.ru ... Чақнаш (scintillatio) ҳодисаси Фотокучайтиргичнинг тўлиқ кучайтириш коеффиценти қиймати қуйидаги тенглама билан ифодаланади: M = Θ (δ)n Бу ерда Θ – динодлар томонидан иккиламчи электронларнинг йиғиб олинишини тавсифловчи коеффицент; n – динодларнинг кучайтириш сон қиймати; δ – диноднинг кучайтириш коеффиценти қийматини ифодалайди. Шунингдек, фотокучайтиргичнинг кучайтириш коеффиценти динодларда қайд қилинувчи тезлаштирувчи кучланиш ( U ) қийматига боғлиқ ҳисобланади. Одатда, U ≈ 600 − 1500 В га тенг ҳисобланади. Сцинтилляцион ҳисоблагич қурилмалари ҳар қандай турдаги ионлаштирувчи нурланишни аниқлашда, айниқса γ – нурланиш ва α – заррачалар спектрини ўлчашда кенг фойдаланилади. ~5500–30000 эВ энергия қиймати диапазонида, XANES ( X–ray absorption near edge structure , 0–50 эВ ) ва EXAFS ( Extended X–ray absorption fine structure , 50–1000 эВ ) спектрда рентген нурланиши энергия қийматини ўлчашда «RIGAKU R–XAS» русумидаги рентген спектрометр қурилмасидан фойдаланилади. Бу рентген спектрометр қурилмаси 3 та блокдан (совутиш блоки, қувват манбаи ва ўлчаш блоки) ташкил топган бўлиб, қувват манбаи 10–40 кВ кучланишли рентген трубкаси билан жиҳозланган.

Қувват манбаи блокиЎлчаш блоки Сцинтилля цион детектор Рентген нурланиши е –Сцинтиллятор Электрод ( динод )Ярим ўтказгичли детектор Одатда, кристалл ҳолатдаги сцинтилляторлар таллий ( Tl ), кумуш ( Ag ) элементи ёрдамида фаоллаштирилади. Суюқ ҳолатдаги сцинтилляторлар самарадорлик кўрсаткичининг қиймати ~90%гача бўлиши қайд қилинади. Айрим адабиёт манбаларида сцинтилляторлар – фосфорлар ёки люминофорлар деб ҳам номланади. «ПPЗАБ–01–CОЛО» pадиометpик комплекси одам организми тери қопламида, кийимларда, қурилмалар устки қисмида α – ва β – нурланишни қийматини ўлчашга мўлжалланган бўлиб, кремнийли сцинтилляцион детекор билан жиҳозланган. «PКC–01–CОЛО» альфа–бета–гамма pадиометp–дозиметp қурилма комплекси – α – , β – ва γ – нурланиш қийматини ўлчашга мўлжалланган. Сцинтилляцион детектор 44 – 17 ( А ҚШ ) LudLum 3 – 98 сцинтилляцион дозиметри ( АҚШ ) © http://kiev.ko.olx.ua ... « П P ЗАБ – 01 – C ОЛО » p адиомет p ик комплекси © http :// www.demask.narod.ru ...МКС – АТ 6101 спектрометри © http :// www.atomtex.com Ҳозирги вақтда LaBr 3 ( Ce ) кристали асосида ишлаб чиқарилган, IPROL–1 моделидаги сцинтилляцион детектор блоки билан жиҳозланган «InSpector– 1000» спектрометри (АҚШ) кенг қўлланилиши қайд қилинади.

Bi 214 IPROL –1 детектори ёрдамида Cs137 ва Bi214 спектри аниқ ажралиши қайд қилинади «InSpector –1000 »спектрометри (АҚШ ) IPROL –1 сцинтилляцион детекториNaI асосида ишлаб чиқилган сцинтилляцион детекторли «Прогресс» спектрометр қурилмаси (Россия) радиоактив намуна таркибида 53131 I , 55134 Cs ва 55137 Cs изотоплари спектрини аниқлаш имконини беради. Ядро тадқиқотлари бўйича Европа иттифоқи ( CERN – Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire ) тадқиқотлар марказида (Швейцария, Женева ш.) 100 мк аниқлик даражасида зарядли заррачаларни қайд қилишга мўлжалланган ATLAS гигант (~8 қаватли уй баландлигида) қурилмаси ишга туширилган бўлиб, мажмуа ер остида 75–100 метр чуқурликда жойлашган. Бу қурилма ишлаш тамойили Гейгер қурилмасига ўхшаш типдаги радиацион детектор асосида функция бажаради ва 1 секунд давомида ~10 000 000 000 заррачани қайд қилиш қувватига эга ҳисобланади. Бунда катта адрон коллайдер (LHC– Large hadron collider ) – заррачаларни тезлаштирувчи гигант мажмуа бўлиб, протонлар оқими 7 ТэВ энергия қийматигача тезлаштирилади (инглиз тилида сollider – тўқнаштиргич деган маънони англатади). 2015–йилда заррачаларнинг энергиясини 13 ТэВ гача оширилишига эришилган. Протонлар старт зонасида 0,8 ГэВ энергияга эга бўлиб, навбатдаги протон синхротрон ( PS ) зонасида 26 ГэВ энергияга эришади, кейинги протон синхротрон зонада ( SPS ) 450 ГэВ энергия қайд қилинади, сўнгра протонлар оқими ҳалқасимон ер ости йўли бўйлаб (27 км ) қарама–қарши йўналишда ҳаракатланади ва детекторлар соҳасида ўзаро тўқнашади. Шунингдек, ушбу тезлаштирувчи тизимда электрон ( e− ) ва позитрон ( e+ ) оқими ҳам ўрганилади.

Женева шаҳрида жойлашган « CERN » тадқиқот мажмуасининг схематик тузилиши. 1994–йилдан бошлаб, LHC тизими таркибида ATLAS ( A Toroidal LHC ApparatuS ) ва CMS ( Compact Muon Solenoid ) детекторларидан фойдаланила бошланган. Шунингдек, тизимда ALICE ва LHC–b детекторларидан фойдаланилади. ATLAS детекторининг диаметр ўлчами 25 метр , узунлиги 46 метр ва умумий оғирлиги 12500 тонна ни ташкил қилади. Бу детекторнинг лойиҳаси ишлаб чиқилиши 1990–йиллардан бошланган бўлиб, 2008–йилда ишга туширилган. ATLAS детектори икки томонидан кириб келувчи тезлаштирилган заррачалар оқими марказий соҳада жойлашган, диаметр ўлчами 2 метр ва узунлик масофаси 6,5 метр ички детектор ( Inner detector ) зонасида тўқнашиши қайд қилинади. Ички детектор зонасида 2 Тл магнит майдон хосил қилинади ва заррачалар оқими магнит майдонида маълум бир аниқ ҳаракатланиш траекториясига ( трек ) эга бўлиши қайд қилинади.Фотон Нейтрон Электрон Протон 25 метр l= 46 метр ATLAS детекторида заррачаларнинг ҳаракатланиш траекторияси (трек )

Ҳозирги вақтда янги турдаги заррачаларни аниқлаш йўналишида дунёнинг 100 дан ортиқ давлатларидан 10 000 дан ортиқ олимлар « Higgs hanters » дастури бўйича иш олиб борилмоқда. Жумладан, LHC–b детектори ёрдамида қисқа вақт давомида қайд қилинувчи, заряди қиймати –1 га тенг бўлган заррача – барион аниқланган. Шунингдек, ушбу мажмуа ёрдамида кварк, глюон, бозон, лептон, мюон каби заррачалар ўрганилади. Ярим ўтказгичли қайд қилиш қурилмалари ( фоторезисторлар ) – радиацион нурланиш оқими таъсирида ярим ўтказгичли муҳит таркибида зарядланган заррачаларнинг ортиқча тўпланиши ва ўз навбатида, ярим ўтказгичнинг электр токи ўтказувчанлиги қиймати ўзгаришига асосланилади. Ҳозирги вақтда радиацион нурланиш қийматини ўлчаш учун қулай ва ихчам қурилмалар ва асбоблар янги авлоди ишлаб чиқарилган бўлиб, қуйида улардан айримларини келтирамиз: В.Елин томонидан (Россия) ярим ўтказгичли детектор ёрдамида радиация нурланиши қийматини ўлчаш мосламаси ишлаб чиқилган бўлиб, ушбу мослама (ДО–РА, дозиметр–радиометр ) махсус дастурий таъминотга эга ва уяли телефон алоқа воситасининг схемасига ўрнатилиши ёки ташқи уланувчи мослама сифатида фойдаланилиши мумкин, шунингдек USB–порт орқали iPone, iPad, iPod touch ёки Android смартфонларига уланган ҳолда фойдаланилиши мумкин. ДО–РА тизими одам организмида соат, сутка, ҳафта ой ёки йил давомида олинган радиация нурланиши қийматини аниқлайди. Шунингдек, қўл соатига ўрнатилган, γ –нурланишни ўлчашга мўлжалланган, ДКГ–РМ1603А дозиметри (Россия) ишлаб чиқарилган.

ДО –РА тизим ининг радиометр ва дозиметр режими γ–нурланишни ўлчашга мўлжалланган , ДКГ –РМ 1603 А дозиметри (Россия ) ©http://www.ferra.ru © http:// www.izotop.ruFLUKE фирмаси (АҚШ) томонидан индивидуал фойдаланиш мақсадида ишлаб чиқарилган – Arrow Tech 138 (06–007) PEN 200mR дозиметри рентгенодиагностика тиббиёт муассасаларида ва радиоактив изотоплар устида тадқиқотлар олиб борилувчи илмий лабораторияларда кенг диапазонда (рентген ва γ –нурланиш) радиация қийматини ўлчашга мўлжалланган. Arrow Tech 138 (06 -007) PEN 200mR дозиметри (АҚШ ) ©http ://www.megaltd.ru ©http ://empiremam .com ИСП –РМ 1703 МА ўлчов сигнализатори ©http ://empiremam .com iPhone ®учун POLISMART ®II PM1904 cигнализатор –индикатори Шунингдек, ҳозирги вақтда индивидуал фойдаланишга мўлжалланган, ихчам ўлчамга эга бўлган қуйидаги русумдаги дозиметрлар ишлаб чиқарилади:  МКС–05 Терра–П дозиметр–радиометр ;  iPhone ® телефонлар учун РOLISMART® II СИГ–PМ1904 сигнализатор–индикатори  РАДЭКС РД1503+ радиоактивлик индикатори  С И Г РМ1208М сигнализатор–индикатори  ДКГ РМ1610В индивидуал дозиметри

 ДКГ–РМ1604В индивидуал дозиметри  ИСП–РМ1703МА ўлчов сигнализатори

Фойдаланиладиган адабиётлар: 1. М.Н. Муминова, М.А. Максумова «Касбий этика ва этикет», услубий қўлланма, Т.,2006. 2. И.А.Каримов «Истиқлол ва маънавият» Т.,1994. 3. И.А.Каримов «Ўзбекистон буюк келажак сари» Т.,1998. 4. Н.Э.Муҳаммадиев «Касб этикаси ва эстетик маданияти»- Тошкент,1998 й. 5. М.Абдуллаев, Э.Хакимов «Введение в этику»-Наманган, 1998. 6. Абдулла Шер «Ахлоқшунослик» Маърузалар матни, Тошкент, 2000 7. В.Г. Федцов «Культура сервиса» Учебно-практическое пособие - М., «ПРИОР», 2001. 8. А.А. Авлоний «Туркий гулистон ёҳуд аҳлоқ», Т. 1992. 9. Ю.Ю.Петрунин, В.К. Борисов «Этика бизнеса» М., «Дело»,2000. 10. С.С.Гуломов «Тадбиркорлик ва кичик бизнес» - Т., «Шарк», 2002.

O'xshashlar

Экологияда радиоизотопларнинг қўлланилиши, радиоактивлик орқали ёшни аниқлаш

Биологик тадқиқотларда радиоиммунологик усулининг қўлланилиши

Бўғозликни аниқлаш усуллари

Дориларнинг биосамарадорлигини аниқлаш усуллари

Эшитув найининг фаолиятини аниқлаш