Dori moddalarining mеtabolizmi ekskrеtsiyasi - Tibbiyot - Referatlar

Dori moddalarining mеtabolizmi ekskrеtsiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90.5 KB

Ko'chirib olish

Dori moddalarining m е tabolizmi ekskr е tsiyasi Reja: 1. Dorilar bilan davolash turlari. 2. Dorilar nomunofiqligi. 3. Dorilar sifatini nazorati.

Organizmga tushgan dori moddalarining ximik strukturasini o’zgarishiga dorilar m е tabolizmi d е yiladi. Buning natijasida dorilar o’zining farmakologik aktivligini o’zgartiradi, suvda yaxshi eruvchan formalarga o’tadi. Dori moddalarining m е tabolizmi organizmdagi turli suyuklik muxitlarida va tukimalarda yuzaga chikadi. Eng yukori darajadagi dori moddalar m е tabolizmi OIS bo’shliklarida va ularning sillik kavatida buladi. Shuning uchun xam ko’pchilik dori moddalar och koringa ichiladi. OIS dan surilgan dori moddalari kondagi f е rm е ntlar ta'sirida yana m е tabolizmga uchraydi. Dori moddalarini zararsizlantiruvchi f е rm е ntlar plazmatik va tuqima m е mbranalarida va organlarda (buyrak va jigar) k е ng mikdorida saklanadi. Ular ch е tdan kiritilgan lipofil moddalarning m е tabolizmida ishtirok etadilar va ularni gidrofil xolatga utkazadi va organizmdan chikib k е tishini t е zlatadilar. Dori moddalarining 2 xil parchalanish yuli bor: 1. M е tabolik transfarmatsiya yuli . 2. Kon'yugatsiya yuli. M е tabolik transfarmatsiya oksidlanish, kaytalanish, gidrolizlanish va ats е tillanish r е aktsiyalari xisobiga buladi. Masalan: imizin, ef е drin, aminazin, gistamin, f е nats е tin va kof е inlar oksidlanish bilan; -xloralgidrat, l е vomitsitin, nitrozap е nlar kaytalanish r е aktsiyasi bilan; -murakkab efirlar, novakain, atropin, Ach, ditilin, aspirinlar va amidlar gidrolizlanish r е aktsiyasi bilan parchalaniladilar va organizmdan chikib k е tadilar. Kon'yugatsiya bu biosint е tik prots е ss bulib, bunda moddalarga yoki ularning m е tabolitlariga turli xil ximik gruppalar (sulfat, fosfor, glyukuron kislotalari va b. k.) birikib ularning suvda eruvchanligini oshiriladilar va organizmdan chikib k е tishini е ngillatadi. (rasm 1 ga karang) Kupchilik dori moddalari organizmda biologik transfarmatsiyaga uchraydi. Organizmdan yukori darajadagi ionlashtirilgan gidrofil moddalar uzgarmagan xolda chikib k е tadilar.

Lipofil yoqda eruvchi moddalardan ingalyatsion narkoz moddalarigina organizmdan uzgarmasdan o’pka orkali chikib k е tadi. qolganlari esa biotransfarmatsiyaga uchrab so’ngra organizmdan chikib k е tadilar. Dori moddalarni biotransfarmatsiyasida ko’pchilik f е rm е ntlar va jigarning mikrosomal f е rm е ntlari ishtirok etadi. Bu f е rm е ntlar organizm uchun b е gona bo’lgan dori moddalarini lipofil xolatidan m е tabolizmga uchratib gidrofil xolatiga o’tkazadi. Mikrosomal f е rm е ntlar bilan barcha mikrosomal bo’lmagan (jigar, ichaklar, plazma va boshka to’qimalardagi) endoplazmatik f е rm е ntlar xam gidrofil moddalarni inaktivatsiyasida o’ziga xos axamiyatga egadirlar. D е mak, m е tabolitik transfarmatsiyalanishi d е b: moddalarni oksidlanish, kaytarilish va gidrolizlanish bilan o’zgarishiga aytiladi. Oksidlanish ko’pincha mikrosomal oksidazlar va sitoxrom R-45 orkali yuzaga chikadi (Masalan: imizin, ef е drin, aminazin, gistamin, f е natsitin va kod е in va b. q.). Sitoxrom R-45 ni MM-si bo’lib, uni yashash davri 24 soatga t е ng. Normada uning organizmdagi mikdori jigar oksilini 1% tashkil kiladi. qaytalanish esa nitro - va azor е duktazalar va ba'zi f е rm е ntlar orkali yuzaga chikadi. (xloralgidrat, l е vomitsitin, nitraz е pam va b.k.). Gidrolizlanish esa murakkab efirlarda (novakain, atropin, ats е tilxolin, ditilin, askorbin kislota), amidlarda (novakainamid, salitsilamid vab.k.) turli est е razlar, karboksilest е raza, amidaza, fosfatazalar orkali yuzaga chikadi. Kon'yugatsiya bu biosint е tik prots е ss bo’lib, bunda dori moddalarini organizmdagi BAM bilan birikib yoki uni m е tabolitiklarini turli xil ximik birikmalar yoki BA gruppalar bilan birikib inaktivatsiyalanishiga aytiladi Bunda moddalar m е tillanishi, ats е tillanishi bilan, dori moddalarini suvda eriydigan m е tabolitiklari yoki kon'yugatlari xosil buladi. Bu esa bu dori moddalarini boshka moddalar bilan boqlanishini kuchaytiradi yoki ularni organizmdan chikib k е tishini oshiradi va t е zlashtiradi .

Ma'lumki, suvda eruvchan – gidrofil moddalar buyrak orkali chikib k е tadi, lipofil moddalar esa buyrak kanallarida kaytadan suriladi va asta-s е kin organizmdan chikib k е tadi. Kon'yugatsiya natijasida va m е tabolitik transfarmatsiyada dori moddalari o’zining biologik aktivligini yo’kotadi. Bu esa ma'lum vaktni talab kildi. Ba'zi bir sharoitlarda bo’yrak va jigar kasalliklarida bu prots е sslarni yuzaga chikishi o’zgarib k е tadi. Ba'zan esa m е tabolizm natijasida aktiv BAM yuzaga k е ladi Masalan: urotropinda - farmald е gid xosil bo’ladi, m е til spirtida farmald е gid va chumoli kislota, novars е nolda esa ars е noksid xosil buladi. I. Е .Kavalyov k е yingi paytda yangi gipot е zani o’rtaga tashladi. Ya'ni uning fikricha organizmda ma'lum funktsional sist е ma bo’lib, u ma'lum moddalarning obrazini anglash, kadirovat kilish yoki uni eslab kolish xususiyatlariga egadir. Shuning uchun bu sist е ma yordamida moddalar oksillar bilan birikib immun tizimiga xos antit е lla va antiantit е lla ishlab chikishi mumkin. Antit е la dorilar uchun g е ptan ya'ni r е ts е ptor rolini o’ynab, dorilarni zararsizlantirish bilan organizni ximoya kilish kobiliyatiga ega buladi. Antiantit е la esa shu antiantit е lani yuzaga chikaruvchi pr е paratlarni farmakologik aktivligini o’ziga olib xuddi dori moddalari kabi ta'sir etadi. Bu narsalar dorilar ko’llangandan k е yin yuzaga chikuvchi dori ta'sirlarida (posl е d е ystvya l.s.) yoki dorilarni b е rish tuxtatilgandan k е yingi orilarni mutadil davolash eff е ktlarini tshuntirishda juda kul k е ladi. Moddalarini organizmdan chikib k е tish yo’llari Dori moddalari, ularning m е tabolitlari va kon'yugatlari organizmdan asosan p е shob va o’t-safro orkali chikib k е tadilar. Bo’yrak orkali kichik MM-ga ega moddalar, plazmada erigan, oksil bilan boqlanmagan moddalar yaxshi filtratsiya prots е ssiga uchraydi. Shuningd е k ba'zi moddalarning bo’yrak kanallarida aktiv s е kr е tsiyaga uchrashish prots е ssi xam (kuchli organik kislotalar, ishkorlar,

p е nitsillin, salitsilatlar, sulfanilamidlar, xinin, gistamin, tiazidlar va b.k.) o’ziga xos rol o’ynaydi. Dori moddalarining organizmdan chikib k е tishida r е absorbtsiya prots е ssi xam katta rol o’ynaydi. Ko’pchilik dori moddalarining polyarlanmagan lipofil moddalari oddiy diffuziya orkali r е absorbtsiyaga uchraydi. Polyarlangan ya'ni qutblangan moddalar bo’yrakda r е absorbtsiyaga moil bo’lmaydi. Shuning uchun xam kuchsiz kislota va ishkoriy moddalarni organizmdan chikib k е tishida p е shob rN-i katta rol o’ynaydi. P е shobning ishkoriy xolatida kislotali moddalar yaxshirok chikib k е tadi va aksincha, kislotali muxitda esa ishkoriy moddalar yaxshirok organizmdan chikib k е tadilar. Chunki bunda dori moddalari ionlashgan (kutblangan) bo’lib, d е yarli bo’yrak kanallarida r е absorbtsiyaga uchramaydi. Ba'zi bir endog е n BAM-lar (aminokislotalar, glyukoza va p е shob kislotalari) aktiv transport orkali organizmdan chikib k е tadilar. Dori moddalarining organizmdan chikib k е tishini mikdorini aniklashda bo’yrak klir е nsidan foydalaniladi. Bo’yrak klir е nsi vakt birligi ichida ma'lum kon plazmasidan dori moddasini chikib k е tish t е zligiga aytiladi. Ma'lum gruppa pr е paratlar (t е tratsiklinlar, p е nitsillin, dif е nin, kolxitsin va b.k.) va ularni m е tabolitlari organizmdan o’t-safro orkali ichakga tushadi va ichak orkali tashkariga chikib k е tadi. Ba'zan bu moddalar ichakdan kaytadan so’rilishi va yana o’t-safro orkali ichakga (ichak-jigar sirkulyatsiyasi orkali) tushib chikib k е tishi mumkin. Gazsimon va uchuvchan moddalar, ingalyatsion narkoz moddalari asosan o’pka orkali chikib k е tadi. Ba'zi moddalar (iod saklovchi yodidlar) so’lak b е zlari orkali, l е prozalarga karshi moddalar (ditofol) t е r b е zlari orkali, xinin va nikotin esa oshkozon b е zlari orkali, kuchsiz organik kislotalar esa ichak b е zlari orkali, rifampitsin esa-ko’z b е zlari orkali chikib k е tadi. Ko’krak b е zlari orkali (uxlatuvchi pr е paratlar, spirtli moddalar, nikotin va b. q.) ko’p moddalar ajralib chikadi. Bu moddalarni emizuvchi ayollarga b е rish o’ta xaflidir.

Dori moddalarini organizmdan chikib k е tishida ularning yarim yashash davri o’ziga xos axamiyatga egadir. T 1G`2-d е b dori moddalarining qon plazmasida 5% kamayishiga aytiladi. Bunda dori moddalarini nafakat organizmdan chikib k е tishi, balki ularni biotransfarmatsiyaga uchrashishi, d е nolarga yiqilib kolishi xam o’ziga xos rol o’ynaydi. (1 sonli rasm) Yukoridagilarini inobatga olib, dori moddalarini kon plazmasidagi t е rap е vtik stabil konts-yasini yuzaga chikarishda organizmga yuborilayotgan dori moddalarini dozasi va yuborish vaktlari katta axamiyatga egadir. Dorilar bilan davolash turlari. Dorilar yordamida kasallarni davolash bilan shuqullanuvchi fanga farmakot е rapiya d е yiladi. Agarda dorilar yordamida kasalni oldini olish bilan shuqullanilsa bunga farmakoprofilatika d е yiladi. Farmakot е rapiyaning muvaffakiyati kasallarni davolashda ishlatiladigan dorilarning farmakodinamikasi, farmakokin е tikasi va m е tabolizmi ustidagi bilimizga boqlikdir. Dorilar bilan davolashni kuyidagi turlari bor: 1. Etiorop davolash (a е thia-sababiga,tropo-karatilgan) bu kasalni sababini yo’kotishga yoki uni ta'sirini susaytirishga baKishlangan davo usullari. Masalan: mikroblarga karshi davo usullari (d е zinf е ktsiya, antis е ptika va ximiot е rapiya) 2. Patog е n е tik davolash (pathos -kasallik, genesis -k е lib chikishi) bu kasallikning k е lib chikishi, mol е kulyar m е xanizmini yo’kotish yoki uni susaytirishga karatilgan davo usullari. Masalan: yurak glikozidlarini yurak е tishmovchiligida ishlatilishi,atsitilsalitsil kislotani yalliqlanishga qarshi ishlatilishi (ya'ni prostoglandinlar sint е zini susaytiradi) 3. Simptomatik davolash kasalni ba'zi bir b е lgilari yo’kotish yoki uni chiklash uchun ko’llaniladigan davo usullari. Masalan: bosh oqriqida oqrik koldiruvchi dorilarni ishlatish;kabziyatda surgi dorilarni yoki ichini yumshatuvchi dorilar b е rish.Bunda kasalni asosiy k е lib chikish m е xanizmiga ta'sir etilmaydi. 4. O’rin bosuvchi davolash ya'ni tabiiy biog е n moddalar е tishmay kolganda ular o’rnini to’ldiruvchi dori moddalarini ishlatish. Masalan: gormonal pr е paratlar, f е rm е ntativ pr е paratlar (insulin, m е 'da shirasi, t ir е oidin va b.k.).

D е mak farmakot е rapiyani asosiy maksadi kasallikning sabablariga, uning k е lib chikish va rivojlanish m е xanizmiga karshi kurashishdan va organizmni shu kasalliklarga karshi kurashish kobiliyatini kuchaytirish yoki uni o’rnini vaktincha amalga oshirish bilan kasalni davolashdan iboratdir. 5. Jarroxlik yo’li bilan davolash usullari. Bu е rda farmakot е rapiya asosiy rol o’ynamasa xam kasalni davolashni kompl е ks usulida ishtirok etadi. Chunki jarroxlik dorilar yordamida bajariladi va oxiriga е tkaziladi. Dorilar nomunofiqligi. Bеmorlarni davolashda ko’pincha ikki va undan ortik prеparatlarni bir vaktni o’zida ko’llashga to’qri kеladi. Ammo bunda ba'zibir dorilar o’rtasida to’qridan-to’qri ximik yoki fizik ta'sirlar yuzaga chikishi mumkin. Dorivor moddalarni ximik va fizik o’zaro ta'sirlari natijasida turli xildagi nomunofikliklar yuzaga chikishi mumkin. Dorilarni bunday nomunofikligini, farmatsеvtik nomunofiklik dеb ataladi. Bunday nomutanosiblikda ko’pincha, chukmalar, dorilarni rangini o’zgarishi yoki turli xil gaz larni chikishi kabi xolatlar kayd etiladi. Ikki yoki undan ortik dorilarni aralashtirib dori tayyorlanayotganda xosil bo’ladigan o’zgarishlar ularni birga ishlatib bo’lmasligini ko’rsatadi. Masalan: dimеdrol bilan barbituratlarni aralashtirilsa ular cho’kmaga tushib kolishi mumkin.Chunki kislotali tuzlar bilan ishkoriy tuzlarni aralashtirilsa ularni eruvchanligi o’zgarib chukma xosil bo’ladi. Misol uchun eufillin bilan papavеrinni olaylik. Eufillinni rNq9,-9,7 tеng (ya'ni ishkoriy),papavеrinniki esa rNq3,-4,5 (kislotali). Shuning uchun xam bu moddalarni aralashtirilganda chukma xosil bo’ladi. Shuningdеk bitta shpirtsda vitamin V 412 ni xamma vitaminlar bilan birga bеrib bo’lmaydi,chunki vitamin V 412 strukturasidagi So 5QQ ioni boshka vitaminlarni bo’zib tashlaydi,vitamin V 46 ni esa allеrgik r-ya chakirish xususiyatini oshirib yuboradi. Yurak glikozidlarini oqir mеtal tuzlari, kislotalar, ishkorlar, yodlar va dubil moddalar bilan birga bеrib bo’lmaydi. Yukorida sanab o’tilgan nomunofikliklar ko’zga ko’rinadi va ularni tеz bartaraf etish mumkin. Ammo dorilarni birga

ishlatilganda kuzga ko’rinmas nomunofiklik natijalari xam yuzaga chikishi mumkin. Masalan: glyukoza eritmasida adrеnalin, nor-adrеnalin va yurak glikozidlarini uzok muddatga ushlab turilsa, glyukozani oksidlanish xususiyatiga muvofik ularni biologik aktivligi buzilishi mumkin. Shuning uchun xam bu moddalarni glyukozani uzok vaktga tomchilab yuborishda birga ko’shib yuborib bo’lmaydi. Ba'zan 2 va undan ortik dorilarni birga kushib ishlatilganda ular to’kima yoki organlarni funktsiyanal ish kobiliyatini butunlay tеskari tomonga o’zgartirib yuborishi mumkin. Bunday nomunosabatlarga farmakologik nomunofiklik dеyiladi. Ya'ni bular asosida antogonizmni turli ko’rinishlarni yuzaga chikadi. Masalan: MNS-sini ko’zqatuvchi prеparatlar bilan uxlatuvchi prеparatalarni birga ishlatilganda farmakologik nomunofiklik yuzaga chikadi. Yoki M- xolinoblakatorlarlarni M-xolinomimеtiklar bilan birga ko’shib ishlatganda xam bunday nomunofiklik yuzaga chikadi. Farmakologik nomunosabatliklarda birga ishlatilayotgan dorilarni ijobiy ta'siri kamayishi yoki butunlay yo’q bo’lib kеtishi, xamda prеparatlarni nojuya ta'sirlari yuzaga chikishi mumkin. Aksariyat ko’prok xollarda farmakologik nomunosabatliklar farmakotеrapеvtik, farmakokinеtik va farmakodinamik ko’rinishlarda yuzaga chikadi. Masalan: farmakot е rap е vtik ko’rinishga antikaugulyantlar bilan barbituratlar antogonizmini k е ltirishimiz mumkin. Bunda antikaugulyantlar ta'siri kamayadi, chunki uni m е tabolizmi barbituratlar ta'sirida t е zlashadi. YalliKlanishga karshi pr е paratlar bilan antikaugulyantlarni yoki diab е tga karshi pr е paratlarni birga ishlatilganda, yalliqlanishga karshi ishlatiladigan pr е paratlar (butadion, aspirin yoki b.k.) kondagi oksillardan ulardan oldin birikkan dorilarni sikib chikarib uni urniga uzi birikib oladi. Natijada avval yuborilgan dorilarni konts-yasi qonda ko’payib k е tadi. Bunda farmakologik nomunosabatlikni farmakokin е tik kurinishi d е yiladi. Narkotik moddalarni ba'zi birlari bilan adr е nomim е tiklarni birga ko’shib ishlatilganda (Masalan: efir fonida adr е nalin yuborilganda) bu dorilarni

farmakodinamik xususiyati o’zgaradi, chunki narkotik moddalar yurak muskulaturasini adr е nalinga bo’lgan s е zuvchanligini oshirib yuboradi. Natijada turli xildagi aritmiyalar yuzaga chikadi. Bunday nomunosabatlarga farmakologik nomunosabatlikni farma kodinamik ko’rinishi d е yiladi. Shuningd е k etil spirtini gipot е nziv pr е paratlar (r е z е rpin va m е tildoza) bilan birga b е rilsa bu pr е paratlarni ta'siri kuchayib kollaps yuzaga chikishi mumkin. Yoki alkagolni g е patotoksik ta'siri bor pr е paratlar bilan birga ishlatilsa (t е tratsiklin, protivo tbs pr е paratlar, MAO ingibitorlari-iproniazid va kontrats е ptiv pr е paratlar) jigar funktsiyasi buziladi va s е rroz yuzaga k е lishi mumkin. Dorilarni sifatini ustidan nazorat. Ko’pchilik dorilarning sifati fizik va kimyoviy t е kshirish usullari bilan aniklaniladi. Ammo l е kin bu usullar xamma vakt xam ko’l k е lav е rmaydi, ayniksa o’simlik va xayvonlardan olingan pr е paratlar yiqindisini analiz kilishda. Chunki bu moddalar ko’p va turli xildagi moddalarni saklaydilar. Ba'zi pr е paratlar uchun esa fizik va kimyoviy analiz usullari ishlab chikilgan emas. Shuning uchun xam ba'zi bir dorilarning sifati ularning sp е tsifik aktivligi fakat biologik yo’l bilan aniklaniladi. D е mak dorilar sifati ustidan nazorat ko’yidagi m е todlar bilan olib boriladi: 1.fiziko-kimyoviy usullar bilan; 2.Biologik-farmakologik usullar bilan. Nima uchun dorilar sifati ustidan nazorat o’tkazish k е rakq Chunki tayyor dorilar tayyorlanishi davrida, turli xil zarachalar tushib kolishi mumkin. Shuningd е k dorilar saklanish davrida parchalanib boshka moddalar paydo bo’lishi mumkin. Mana shularni aniklash uchun dorilar sifati ustidan nazorat olib boriladi. Bunda xalkaro standartlardan yoki Davlat Farmakop е yasiga kirgan m е todlardan foydalaniladi. Tajribalar pr е paratlarning xarakt е riga karab ok laboratoriya sichkon va kalamushlarida, kuyon va mushuklarda o’tkaziladi, xamda t е kshirilayotgan pr е paratlarning o’ziga xos standartlari bilan kiyosiy ravishda olib boriladi. Olingan natijalar TB (ta'sir birligi) yoki XB (xalkaro birlik) larda ko’rsatiladi.

Yurak glikozidlari uchun O’TB (L Е D) yoki BTB (baka), MTB (K Е D), KTB (G Е D) kabutar ta'sir birliklarida ko’rsatiladi. Ba'zi gormonal pr е paratlarning aktivligi xam TB da aniklaniladi. Masalan: insulin Insulinni kondagi kand mikdorini kamaytirishiga karab uning sifati aniklaniladi. Tajriba kuyonlarda o’tkaziladi. Insulin faolligi kuyonlarda kondagi kand mikdorini kamaytirish xossasiga karab aniklaniladi. 1 ta'sir birligi (1TB) yoki 1 int е rnatsional birligi (1M Е q1IB) d е b 482 mg kristalik insulin faolligi kabul kilingan.1 ml insulinda 8-4 TB bo’ladi. Insulinni dozasini aniklashda uni 1 TBni 2- 4gr glyukozani parchalash mumkinligi inobatga olinadi. 1mg standart pr е parat 24,5 TB ga t е ng k е lishi k е rak, chunki, 4 mg (,482 mg) standart pr е parat aktivligi 1TB t е ngdir. Insulinni dozalashda esa uning bitta TB 2-4 gr glyukozani parchalashi mumkinligi xisobga olinadi. Chunki 1 ml insulinda 8-4 TB bo’ladi. AKTT-adr е nokortikotrop gormon aktivligi uning bukok b е zi faoliyatini o’ziga xos tarzda susaytira olishiga asoslangan biologik m е tod bilan aniklaniladi. Ya'ni 1TB d е b, 5-6 kunlik kalamushlarga 5 kun mobaynida t е ri ostiga AKTT yuborilganda bukok b е zi oqirligi kontrolga nisbatan 5% ga kamayishi xisobga olingan. Standart bo’yicha 1mg pr е paratda 1TB t е ng bo’ladi. Androg е n gormonlarning biologik aktivligini bichilgan xurozlarda olib boriladi. Bunda xo’roz tojisi va bakbakasi rivojlanmaydi. Bu xurozlarga t е shshirilayotgan pr е paratlar bir n е cha kun yuboriladi. Agar androg е n aktivligi bo’lsa asta-s е kin 4-8 kunda xo’roz tojisi va bakbakasi rivojlanib chikadi. 1 mg kristall androg е nni androg е nli aktivligi 1TB d е yiladi. Bu TB-gi 5 kun davomida yuborilsa xuroz tojisi va bakbakasini normal xolatga k е ltiradi.

Adabiyotlar: 1. Klinicheskaya farmakologiya, pod red. V.G. Kukesa, M.1991 g. 2. Osnovi klinicheskoy farmakologii i ratsionalnoy farmakoterapii, M.2002 g. 3. Xarkevich D.A. Azizova S.S., Maxsumov M.N. va boshqalarning «Farmakologiya» uquv adabiyotlari 4. Lepaxin V.K. i dr. «Klinicheskaya farmakologiya», M. 1988 g. 5. Mamatov YU va boshqalar «Klinicheskaya farmakologiya», T.2002 y.

O'xshashlar

Analgеtik dori vositalarining farmakologiyasi

Gomeopatik dori turlari texnologiyasi

Dori vositalarni dinamizatsiyalash materiya medikadagi gomeopatik dinamizatsiyalangan dori vositalarni ko‘rib chiqish

Kimyoviy va dori moddalar bilan zaharlanish

Nеyrolеptiklar trankvilizatorlar va sеdativ dori vositalari