Bemor axvolini baholash - Tibbiyot - Referatlar

Bemor axvolini baholash

Yuklangan vaqt:

26.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24.591796875 KB

Ko'chirib olish

Bemor axvolini baholash Reja: 1.Bemor konsultastiyasida umumiy ko‘ruvni o‘tkazish, anamnezni yig‘ish. 2.Fizikal tekshiruv. 3.Ambulator kartalarni yuritish. 4.Tibbiy xujjatlarni QVP va oilaviy poliklinikada yuritishni yo‘lga qo‘yish. 5.Bemor haqida olingan ob‘ektiv va sub‘ektiv ma‘lumotlarni taxlil qilish. 6.Hamshiralik tashxisini qo‘yish.

Terapevtik bemorlarni parvarish qilish - Oxirgi yillarda bolalardagi og‘riq muammosiga bo‘lgan e‘tibor o‘sib bormoqda. Bu yangi xirurgik aralashuvlar va davolash usullari kabi tibbiy texnologik yutuqlar, shuningdek bolalardagi og‘riqqa yangi qarashlar paydo bo‘lishiga bog‘liq. Og‘riq muammosi teoretik va amaliy tibbiyotda alohida o‘rinni egallaydi. Darhaqiqat, og‘riq maslahat, yordam izlashga majbur qiluvchi asosiy shikoyatdir va bemorning shifokorga murojaat qilishining eng ko‘p sabablaridan biri. Og‘riqni sezish og‘ir emostional kechinmalar bilan chambarchas bog‘liq, ular bemor hayot tarzini to‘liq o‘zgartirishi, uning barcha xulqi va muamolarini shakllantiruvchi bosh motivastiya omili bo‘lishi mumkin, bu borada og‘riq ochlik va tashnalik kabi kechinmalar bilan tengdir. Nihoyat, og‘riq, ayniqsa surunkali og‘riq, somatik kasalliklar progressirlanishiga moyillik to‘g‘dirishi mumkin. Eksperimental tadqiqotlar og‘riqning immunitet mexanizmlarini zaiflashtirishi, o‘smalar o‘sishini jadallashtirishi haqida guvohlik beradi. Og’riq, og’riq turlari va og’riqni idrok qilishni ta’riflash. Eng ko‘p ishlatiladigani Og‘riqni o‘rganuvchi halqaro assostiastiya ta‘rifi hisoblanadi: ― Og‘riq – to‘qimalarning haqiqiy va yuz berishi mumkin bo‘lgan shikastlanishi bilan birga kechuvchi yoqimsiz sensor va emostional kechinma yoki shunday shikastlanishga mos bo‘lgan so‘z orqali ifodalangan holatdir‖. O‘tkir, surunkali va qaytalanuvchi og‘riqlar farqlanadi. O‘tkir og‘riq jarohatlanish, kasallik yoki invaziv medikament aralashuv oqibatidagi to‘qima shikastlanishi natijasida chaqiriladi. Bu og‘riq ko‘pincha bolalarda uchraydi. Og‘riq surunkali deb ataladiki, qachonki u normal bitib ketish vaqtidan kelib chiqqan holda kutilgan vaqtdan ko‘proq kuzatilsa. Ilmiy adabiyotlarda 3 oydan 6 oygacha davr ko‘rsatiladi. Bolalarda surunkali og‘riq ko‘pchilik hollarda organik xususiyatga ega, masalan o‘sma yoki artrit natijasidagi og‘riq. 3 oy mobaynida o‘tkir og‘riqning 3 ta yoki ko‘proq hodisasi ro‘y bersa qaytalanuvchi og‘riq haqida so‘z ketadi. Bu hodisalar kasalliklar, masalan artrit oqibati bo‘lishi mumkin, lekin aniqlanmagan nostisteptiv (og‘riq resteptori) substratsiz (lotinchadan noseo, nosege – shikastlash) bosh og‘rig‘i yoki qorindagi og‘riq

bo‘lishi ham mumkin. Bunday holda og‘riq stress vaziyati bilan bog‘lanadi va ko‘pincha ota-onalari anamnezida shunday og‘riqlarga ko‘rsatmalari bor bolalarda kuzatiladi. Melzack va Wall ―darvoza nazorati nazariyasi‖ (―gate control theory‖) ni kiritib, og‘riq konstepstiyasini sof sensor fenomendan ko‘p fazoli fenomen tushunchasigacha kegaytirishdi. Fiziologik darajada bu teoriya, jumladan hissiyotlar qanday qilib og‘riq kechinmalariga ta‘sir qilishini ko‘rsatadi. Ushbu nazariyaga muvofiq nostisteptiv ma‘lumot periferik nerv tolalaridan orqa miya nerv tolalariga uzatilganda ingibirlanishi mumkin. Mualliflar bu mexanizmni darvoza sifatida ta‘riflashadi. Agar darvoza ochiq bo‘lsa, nostisteptiv ma‘lumot miyaga etib boradi. Darvoza qisman yoki to‘liq yopiq bo‘lganda miyaga ma‘lumot kamroq yoki umuman kelmaydi. Periferik jarayonlar (masalan, qo‘rqinchning ortiq darajasida) og‘riq ma‘lumotining o‘tkazilishiga ta‘sir qilishi mumkin va og‘riqning kamayishi yoki kuchayishini yuzaga keltirishi mumkin. Bola to‘g‘ilganidan 3 yoshigacha bo‘lgan davrda sensor-motor rivojlanish bosqichida bo‘ladi; u, agar shunaqa aytish joiz bo‘lsa, tanasi bilan o‘ylaydi. Shuning uchun bolaning o‘zini tutishini kuzatish og‘riq darajasini baholash sifatida tavsiya qilinadi. Bola harakati, tana vaziyati, yuz ifodasi va bola yig‘lashi xususiyati qayd qilinadi. 3-7 yoshli bolalarning bilish darajasi shunday rivojlanganki, ular mustaqil ravishda og‘riqqa shikoyat qila oladi. Ularning sezgi idrokiga bo‘lgan ortiq yo‘nalganligi shunga olib keladi-ki, turli sensor qo‘zg‘atuvchilarni, masalan vena punkstiyasini, ular katta yoshdagi bolalarga nisbatan kuchliroq boshidan kechirishadi. Bunday qo‘zg‘atuvchilar sifatida yuqumsizlantiruvchi dori vositasi hidi, yorqin oq xalat va ukol qilayotgan shifokor ovozi intonastiyasi, qo‘lida rezina qo‘lqopni sezish va boshq. bo‘lishi mumkin. Ancha katta yoshdagi bolalarda og‘riqni boshidan kechirish hissiy bo‘lishidan tashqari, ko‘pincha psixik assostiastiyalar bilan bog‘liq. Og‘riq, masalan faqat ―sanchuvchi‖ gina emas, balki ―yaxshi kayfiyat yo‘qolishi‖ ga sabab bo‘luvchi qandayir bir hissiyot ko‘rinishida kechadi. Ancha katta bolalar

og‘riqni ko‘proq o‘z harakatlari ustidan nazoratni yo‘qotish bilan ham birlashtiradi (masalan, sport va maktab tadbirlarida ishtirok eta olmaslik). Chamasi 12 yoshdan boshlab bolada rasmiy mantiqiy yoki abstrakt fikrlash rivojlanadi. U og‘riqning yaqin va uzoq kelajakdagi negativ natijalari, xususan nogironlik haqida o‘ylashi mumkin. Og’riq patogenezi. Og‘riq sezgisi to‘qima shikastlanishi sababli yoki organizmga muayyan shikastlovchi stimullar ta‘sirida paydo bo‘ladi. Og‘riq vujudga kelishi maxsus resteptorlar – nostisteptorlar qo‘zg‘alishi bilan bog‘liq, ular eng ingichka mielinli A delta guruhi afferent tolalari va yanada ingichka mielinsiz S guruhi afferent tolalarining erkin oxirlari hisoblanadi. A delta va S afferent tolalari – og‘riq sezgisini o‘tkazuvchilar – tanasi dorsal ildizchalar gangliysida joylashgan birlamchi nostisteptiv neyronlarning periferik o‘simtalaridir. Ushbu neyronlarning markaziy o‘simtalari orqa miyaga kirib, orqa miyaning dorsal shoxlaridagi yuza va chuqur qavatlari (plastinalari) da joylashgan ikkilamchi nostisteptiv neyronlarda tugaydi. O‘z navbatida ikkilamchi nostisteptiv neyronlar aksonlar hosil qiladi, ular orqa miyaning qarama-qarshi tomonidagi yon ustunlariga yo‘naladi. Yon ustunlarning old-yon bo‘limlariga etib kelib, ular bosh miya tomon ko‘tariladi va u erda miya ustuni retikulyar formastiyasi, o‘rta miya va ko‘ruv tepaligi yadrolari neyronlarida tugaydi. Bosh miya ushbu bo‘limlari qo‘zg‘alishi katta yarim sharlar po‘stlog‘iga etkaziladi, bu erda og‘riq hissiyotining oxirgi shakllanishi va og‘riqni ongli baholash sodir bo‘ladi. Vissteral og‘riqlarni aniqlashning ikki tamoyili mavjud: ularning nevrologik mexanizmi somatik og‘riqlardan farq qiladi va ikkinchisi – vissteral og‘riqlarning o‘zi somatiklardan farqlanadi va minimum 5 ta xususiyatiga ega: 1) ular sezuvchi nerv oxirlariga ega bo‘lmagan ichki a‘zolar (jigar, buyraklar, o‘pka parenximasi) qitiqlanishida chaqirilmaydi; 2) ular har doim ham vissteral travmalar bilan bog‘liq emas (masalan, ichak kesilishi og‘riqni chaqirmaydi, shu bilan bir vaqtda siydik pufagi yoki chuvalchangsimon o‘simta tutqichi cho‘zilishi juda ham og‘riqli); 3) vissteral og‘riqlar diffuz va lokalizastiyalanmagan; 4) ular

irradiastiyalanadi va 5) ular harakat yoki avtonom patologik reflekslar (ko‘ngil aynishi, qusish, buyraklar sanchig‘idagi orqa mushaklar tarangligi va boshq.) bilan qo‘shilib keladi. Yuqori bo‘sag‘a faollikka ega vissteral resteptorlarga yurakdagi, venalardagi, o‘pkalardagi, nafas yo‘llaridagi, qizilo‘ngachdagi, siydik yo‘llaridagi, o‘t yo‘llaridagi, ichakdagi, siydik pufagidagi va bachadondagi sezuvchi nerv oxirlari kiradi. 7 va undan ko‘p kun davom etadigan va aniq anatomik substratiga ega bo‘lmagan og‘riqlar barcha urgent gospitalizastiyalarning 13-40% da aniqlanadi, lekin eng zamonaviy va qimmat tekshiruv usullariga qarmasdan bunday bemorlarning chamasi uchdan biri tashxissiz kasalxonadan chiqariladi (hatto bunga bog‘liq termin ham bor – ―qimmatbaho sir‖). Bunday bemorlarda patologiyani aniqlashni kompyuter tomografiya 20% gacha yaxshiladi, lekin bunday surunkali abdominal og‘riq sababini aniqlashning eng yaxshi uslubi laparoskopiya hisoblanadi [36,51]. Laparoskopiyani qorin parda bo‘shlig‘i lavaji va neytrofillarni tekshirish uchun peritoneal suyuqlikni olish bilan birga bajarishadi, agar neytrofillar miqdori boshqa hujayralarga qaraganda 50% dan ko‘p bo‘lsa operastiyaga monelik paydo bo‘ladi. M.E. Klingesmi et al. (1996) 2 oydan oshiq vaqt mobaynidagi qorindagi noaniq og‘riqlari mavjud bemorlarda laparoskopiya qo‘llaganida 66% hollarda ularning sababini aniqlashdi – qorin bo‘shlig‘i chandiqlari (tortmalar), ularni boshqa uslublar bilan tashxislashning iloji bo‘lmagan. Bolalarda og‘riqning yana bitta ko‘rinishi bo‘g‘imlardagi og‘riq hisoblanadi. Bemor bola va uning ota-onalari so‘rab-surishtirilganda qator savollarga javob olishi shifokor uchun nihoyatda zarur: albatta og‘riqlar joylashishini, uning uzatilishi, tarqalishi va chuqurligini, og‘riq xususiyatini (sanchuvchi, kesuvchi, simillovchi, achishtiruvchi, pulsastiyalanovchi va boshq) aniqlash kerak. Shuningdek og‘riq sindromining muddati, og‘riq davriyligi, kun davomidagi sur‘ati (shu jumladan yorug‘ davr deb nomlanuvchi, ya‘ni og‘riq yo‘q davrlar) aniqlashtiriladi, og‘riq sindromining jadalligi, doimiy yoki zo‘rayib boruvchi og‘riq oydinlashtiriladi. Shifokor bola yoki uning ota-onasi bo‘g‘imdagi

og‘riqlarni nima bilan bog‘lashini aniqlashga intiladi. Suyak-bo‘g‘im apparatining buzilishi rivojlanishida xavf omillari bo‘lib ko‘pincha yaqinda o‘tkazilgan infekstion kasallik (o‘tkir respirator virusli infekstiya, qizilcha, salmonollez va boshq.), surunkali infekstiya o‘choqlarining (surunkali tonzillit, sinusitlar va boshq.) zo‘rayishi, bo‘g‘imning ortiqcha zo‘riqishi va shikastlanishi, glyukokortikoidlarni qabul qilish (ularni qabul qilish sharoitida suyak osteonekrozga uchrashi mumkin) hisoblanadi. O‘tkazilgan infekstion kasallik, allergik reakstiyadan keyin bo‘g‘im sindromi paydo bo‘lishi shifokorga bo‘g‘imlarning yallig‘lanish xususiyatli zararlanishi – artrit deb o‘ylashga yordam beradi. Anamnezida toksikoz sindromisiz doimiy travmalar, tayanch-harakat apparatiga haddan tashqari va uzoq davomli fizik yuklamalar ma‘lumotlari mavjud bo‘lishi (masalan, sportsmen bolalarda) patologik jarayonning degenerativdistrofik xususiyati haqida tushuncha beradi. Shuningdek og‘riq sindromining aniq bir harakatlar, masalan zinapoyadan ko‘tarilish va tushish bilan bog‘liqligi belgilanadi. Suyaklar va bo‘g‘imlardagi og‘riq sezgilari (ossalgiyalar) sport bilan shug‘ullanganda juda ham ko‘p mashq qilish, ob-havo sharoiti o‘zgarishi yoki boshqa sabablarga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Lekin, esda tutish kerakki, bola qancha kichik bo‘lsa, u shunchalik savollarga javob berishda qiynaladi. Shifokor noarganik etiologiyali artralgiyalar haqida ham unutmasligi kerak. Masalan, otaona e‘tibori kamligini sezgan bola, o‘ziga kattalar e‘tiborini tortish uchungina qo‘l va oyoqlardagi og‘riqlarga shikoyat qilishi mumkin. Ko‘pincha, og‘riqlarga shikoyat qilganda, oila a‘zolarining katta yoshdagilariga, masalan buvi va buvaga taqlid qilishi mumkin. O‘zgaruvchan ruhiyatiga ega bola bo‘g‘im yoki qo‘loyoqdagi og‘riqlar haqida isterik konversion talvasalarida bemor rolini o‘ynash ishtiyoqida ham gapirishi mumkin. Bunday hollarda ham neorganik artralgiyalar tushuniladi. Sustkash (lanj) bolalarda 1-3 yoshida tirsak bo‘g‘imi sohasidagi elka va bilak-kaft bo‘g‘imlariga tarqaluvchi og‘riqlar ―chuzilgan tirsak‖ yoki ―enagacha tirsagi‖ sababli ham bo‘lishi mumkin. Bu termin bilak suyagi boshchasi kichik chiqishi deb ataladi, u sayr paytida bolani bilagidan keskin tortganda yoki bolani bir qo‘lidan birdan ko‘targanda chaqiriladi.

Fibromialgiya – surunkali (3 oydan ko‘p davom etuvchi), yallig‘lanishsiz, autoimmun bo‘lmagan noma‘lum etiologiyali, fizikal tekshirishda o‘ziga xos og‘riq nuqtalariga ega og‘riq sindromi, bunda bemorlar aksar ertalabki siqiqlik, charchash, Reyno fenomeni ko‘rinishiga xos belgilarga va yallig‘lanish jarayoniga mos keladigan boshqa sub‘ektiv belgilariga shikoyat qilishadi. Fibromialgiya 9 yoshdan katta bolalarda uchraydi. Fizikal tekshiruv va laborator ma‘lumotlar bo‘g‘imlar, suyaklar va yumshoq to‘qimalardagi degenerativ yoki yallig‘lanish jarayonlariga xos belgilarni ko‘rsatmaydi. Uning rivojllanishida mikrotravma va muskullarning chiniqmaganligi, R substanstiyasi ishlab chiqarilishining oshishi, shuningdek muskullar, barmoq tomirlari, yosh va so‘lak bezlarida alfa 2adrenergik resteptorlar sonining ko‘payishi fenomeni ahamiyatga ega, bu nisbiy ishemiya, Reyno fenomeni va boshq. hisobiga muskul og‘riqlari bilan namoyon bo‘ladi. Fibromialgiyadagi toliqishlik va bemadorlik stirkulyastiyalovchi stitokinlar bilan emas, balki uyqu buzilishi (alfa-delta-uyqu) yuzaga chiqadi. Fibromialgiyadagi toliqishlik va generalizastiyalangan og‘riq – nospestifik simptomlardir, va ko‘pchilik holatlarda kuzatiladi. Oyoq suyaklaridagi ham, bo‘g‘imlaridagi ham og‘riqlar o‘spirinlarda paydo bo‘lishi noadekvat va uzoq davomli fizik yuklamalar natijasida kelib chiqishi mumkin. Lat eyishlar, pay chuzilishlari, kamroq chiqiqlar va siniqlar, ayniqsa muntazam sport bilan shug‘ullanuvchi maktab yoshidagi bolalarda, haqiqiy bo‘g‘im sindromi ostida ―yashirinuvchi‖ simptomatika bilan kechishi mumkin. Masalan, uzoq tanaffusdan keyin qattiq yuza bo‘yicha uzoq vaqt yugurish, chuqur qorda yurish boldirning turli bo‘limlaridagi og‘riqlarga olib kelishi mumkin. Ularning sababi – muskul-pay strukturalarining chuzilishi va yallig‘lanishi. Ko‘pincha og‘riq sindromi muskul shishi va tortishishi bilan birga kechadi. Bunday holat ―yorilgan boldir‖ deb ataladi. Tizza travmasida bo‘g‘im sohasidagi ―chapak‖ menisk shikasti, oldingi butsimon boylam, tizza qopqog‘i kichik chiqishi kabi patologiyalarning belgisi bo‘lishi mumkin.

Qorindagi og‘riq bolalardagi eng ko‘p uchraydigan shikoyatlardan hisoblanadi. U ichak kasalligi va boshqa qorin parda bo‘shlig‘i a‘zolari patologiyasi belgisi bo‘lishi mumkin. Kichik bolalarda og‘riq ekvivalenti sifatida tinchsizilik, qichqirish, ko‘krakdan bosh tortish bo‘ladi. Bolalar, ayniqsa erta yoshdagilar, kamdan-kam hollarda og‘riq joyini aniq aytishadi, ko‘pincha ular kindik sohasini ko‘rsatishadi. Ancha katta yoshdagi bolalar ham, odatda og‘riq lokalizastiyasini noto‘g‘ri ko‘rsatishadi, shuning uchun ham bu ahamiyatsiz tashxisiy belgi hisoblanadi. Oshqozon-ichak tizimi funkstiyasi buzilishlari bolalardagi notinchsizlik va og‘riqlarning eng tez uchraydigan sababi hisoblanadi. Ularning ko‘pchiligi qusish, ich ketishi va tana harorati ko‘tarilishi bilan kechadi. Og‘riq to‘satdan boshlanishi mumkin va jiddiy buzilishlar xabarchisi hisoblanadi (masalan, appendistit). Qorindagi og‘riqlar yara kasalligida, Mekkel divertikulida va boshqa kasalliklarda yana va yana paydo bo‘lishi, o‘tib ketishi mumkin. Og‘riq fiziologiyasining zamonaviy nazarlariga binoan qorin sohasidagi og‘riq sezgilarini seroz qavatda (parietal qorin parda), mushaklar, terida joylashgan sterebrospinal nervlarning erkin oxirlari hisoblangan resteptorlar qitiqlanishi natijasi deb qarash mumkin. Mos impulslarni o‘tkazuvchi yo‘llar qo‘zg‘alganida og‘riq paydo bo‘ladi. Diafragmal og’riq bir vaqtning o‘zida ham parietal hisoblanadi. Og‘riq impulslari diafragmal nerv orqali o‘tkaziladi, shuning uchun og‘riqning elka sohasiga uzatilishi kuzatiladi, og‘riqning jadalligi esa nafas olishda va yo‘talda kuchayadi. Kindik (abdominalnaya) sanchig’i – xurujsimon qaytalanuvchi og‘riq – ichakning ba‘zi bo‘limlarining kuchaygan peristaltikasini yoki chuzilishini (gazlar yig‘ilishi, ichak bo‘shlig‘idagi to‘siqdan oldingi bo‘limlarining kuchli qisqarishi) ko‘rsatadi. Ushbu sanchiqlar 4-12 yoshdagi vegetolabil va sezuvchan bolalarda ko‘proq kuzatiladi. Ular yo ovqat qabul qilish vaqtida, yo undan so‘nggi affektiv ta‘sir ostida paydo bo‘ladi, ko‘p qismi kindik atrofida joylashadi, vegetativ

sindromlar (rangparlik, ko‘ngil aynishi, qusish va boshq.) bilan birlashib keladi. Spastik og‘riqlar kolitlarda, enterokolitlarda uchraydi. O‘ng qovurg‘a ostidagi jadal va uzoq davomli sanchiqsimon og‘riqlar jigar va o‘t yo‘llari kasalliklari uchun xos. Vissteral, vegetativ og’riq sezuvchi innervastiyasi parasimpatik va simpatik nerv tizimi orqali amalga oshadigan a‘zodan chiqadi. Og‘riq bu holda diffuz, simillagan, qiynovchi, uning jadalligi o‘zgaradi va vaqt o‘tishi bilan kuchsizlanadi, qorin parda bo‘shlig‘ining chuqur qismlarida joylashadi. U qusish, ko‘ngil aynishi, rangparlik, profuz terlash, yurak o‘ynashi, umumiy tinchsizlik ko‘rinishidagi vegetativ siljishlar bilan kechadi. Xususiyati bo‘yicha turli tuman og‘riqlar (birida simillovchi, zirqirovchi, boshqa hollarda o‘tkir, qiynovchi) oshqozon osti bezi zararlanishida uchraydi. "Akslangan” og’riq vissteral og‘riqning sezuvchi sterebrospinal nervlari orqali o‘tkazilishining reflektor mexanizmi ko‘rinishidir. Bunda terining ma‘lum qismlarida gipersezuvchanlik va ko‘tarilgan og‘riq sezuvchanligi paydo bo‘ladi (Zaxarin-Ged zonalari). Og‘riqlarning o‘ng elkaga, kurakka tarqalishi jigar va o‘t yo‘llari kasalliklarida uchraydi. Ikkala qovurg‘a osti sohasiga og‘riqlarning uzatilishi duodenitlar, pankreatitlar uchun xos, oxirgisida og‘riqlarning belga tarqalishi ham kuzatiladi. Qorin bo‘shlig‘idagi og‘riq vegetativ nerv tizimi oxirlari qitiqlanishi oqibatida vissteral bo‘lishi mumkin, parietal qorin pardani innervastiyalovchi spinal nervlar qitiqlanishi oqibatida yuzaga keluvchi somatik turida ham paydo bo‘ladi. Oshqozon va o‘n ikki ichak barmoq cho‘zilishi yoki, aksincha spazmi bilan bog‘liq mexanizmiga ega og‘riqlar vissteral deb ataladi. Oshqozon va o‘n ikki barmoq ichak zararlanishidagi s omatik og‘riq qorin pardaning parietal varag‘ida joylashgan orqa miya nervlari oxirlari qitiqlanishi boshlanadigan patologik jarayon rivojlanganida hosil bo‘ladi. Somatik og‘riq, vissteraldan farqli ularoq, doimiy xususiyatli, aniq joylashishiga ega, odatda qorin old-yon devori mushaklari taranglashuvi bilan kechadi, o‘tkir achishtiruvchi xaraterli,

Ba‘zi yuqorida ko‘rsatilgan holatlar qorindagi og‘riqlar sababi bo‘lishi mumkin: oshqozon va ichak shilliq qavati yallig‘lanishi (gastroenterit), viruslar, qoringa tushgan zarblar, pnevmoniya, siydik yo‘llari infekstiyalari va o‘roqsimon eritrostitli kamqonlik. Shu bilan birga qorindagi qaytalanuvchi og‘riqlar 7-10% bolalarda organik buzilishlar yoki kasalliklar natijasida chaqiriladi. Odatda, qorindagi qaytalanuvchi va o‘tib ketuvchi og‘riqlarni siydik-jinsiy a‘zolari funkstiyasi buzilishlari, ichak funkstiyasi buzilishi va umumiy kasalliklar (masalan, gripp) yuzaga chiqaradi. Masalan, parhez mos bo‘lmagan holda, asosan agar bola ba‘zi, sut va sut mahsulotlari kabi oziq-ovqatni iste‘mol qila olmasa bola ichagi noto‘g‘ri ishlashi mumkin (malabsorbstiya sindromi). Ichak patologik funkstiyasi bilan bog‘liq og‘riqlarning boshqa sababi – ich qotishidir. Ich qotishi yo‘g‘on ichak faolligi pasayishida paydo bo‘ladi. O‘spirin qiz bolalarda qorindagi og‘riq bachadon mushaklarining og‘riqli hayz ko‘rish davrida (dismenoreya) qisqarishi hisobiga ham chaqirilishi mumkin. Ba‘zida hayz stikli mobaynida tuxumdondan tuxum hujayraning chiqishi ham og‘riq bilan kechadi. Qorinda vujudga keluvchi va o‘tib ketuvchi og‘riqlar 80-90% hollarda psixologik sababga ega. Qorindagi og‘riq xurujlari sababga bog‘liq holda farqlanadi. Fizik kasallik oqibatida yuzaga kelgan og‘riq odatda tezda o‘tib ketmaydi, yoki ko‘pincha qandaydir harakatlar yoki ovqatlanish bilan bog‘liq stiklik xususiyatga ega bo‘ladi. Og‘riq qorinning ma‘lum joylarida paydo bo‘lish moyilligiga ega (masalan, kindik sohasida). Siydik yo‘llari infekstion kasalliklari tos sohasidagi og‘riqlar bilan kechadi. Qoindagi og‘riqlar bilan namoyon bo‘luvchi asosiy kasallik quyidagi belgilariga ega bo‘lishi mumkin: ishtaha yo‘qolishi, tana vazni kamayishi, tana haroratining davriy ko‘tarilishi, sariqlik, konsistenstiyasi va rangi bo‘yicha najasning o‘zgarishi, ich qotishi yoki ich suyuq kelishi, najasdagi qon, eyilgan ovqat, qon yoki safroni qusish, qorin qappayishi. Qorin parda bo‘shlig‘i a‘zolari patologik funkstiyasi hisobiga chaqirilgan og‘riqlar davomiyligi asosiy sababga bog‘liq ravishda o‘zgaradi. Masalan, agar bolada laktozani ko‘tarolmaslik bo‘lmaganda, sut yoki sut ma/sulotlarini iste‘mol qilgandan so‘ng og‘riq xuruji bir necha daqiqa yoki ikki soatgacha vaqt mobaynida sodir bo‘lishi

mumkin. Agar bola o‘t pufagi kasalligi bilan xastalangan bo‘lsa qorindagi og‘riq yog‘li ovqatni qabul qilish bilanoq boshlanadi. Psixologik omillar natijasida chaqirilgan og‘riqlar har kuni sporadik ravishda paydo bo‘lib turadi. Ba‘zida bola qorindagi og‘riqqa hafta yoki oylar mobaynida shikoyat qilmasligi mumkin. Og‘riq odatda o‘tkir emas, bola tunlari kamdan-kam hollarda uyg‘onadi. Psixologik sabablar natjasida yuzaga kelgan og‘riqlar eng ko‘p kindik sohasida paydo bo‘ladi. Kindikdan ―uzoqdagi‖ og‘riq, chamasi fizik sabab haqida dalolat beradi. Tashxisni aniqlayotgan shifokor bola yoki uning ota-onasidan quyidagilarni aniqlashtiradi: – og‘riq nima bilan taqqoslanadi, u qachon, qorinning qaysi joyida, nimadan keyin paydo bo‘ladi va hakozo. Shifokorni boshqa, qusish, ko‘ngil aynishi, tana harorati oshishi kabi belgilarning mavjudligi yoki yo‘qligi ham qiziqtirishi kerak. Ichki a‘zolar bilan bog‘liq bo‘lmagan og‘riqlarni tashxislash ancha murakkabdir. Bolaga uyidagi yoki atrofdagi muhit ta‘sir qilishi mumkin. Qorindagi og‘riq xurujlarini davolash va oldini olish asosiy muammoga bog‘liq. Masalan, ma‘lum organizm uchun mos kelmaydigan ovqatni iste‘mol qilishdan kelib chiqqan og‘riq parhezni o‘zgartirish bilan yo‘qotilsa bo‘ladi. Hayz stikli sababli yuzaga chiqqan og‘riqlarda og‘riqni qoldiruvchi dori vositalarini qabul qilish yordam beradi. Qari va erdamga muxtoj insonlarga erdam kudagicha ko‟rsatiladi : • O‘z vaqtida protezlash, eshitish apparatlarni ishlatish, ortopedik poyafzallarni kiyib yurish va boshqa kumakchi jixozlarni ishlatish • Kinezoterapiya, bu xaraktlarni tiklashda yordam beradigan mashlar to‘plami • Fizioterapiya va suv muolajalari • Farmakoterapich, jismoniy va ruxiy tiklanishga yordam beradi • Rastional ovqatlanish • Psixoterapiya

• Ergoterapiya, bu bemorni mexnat, aktiv jismoniy xaraktlra bilan davolovchi usul Qari, to‘shakdan qimirlayolmaydigan odamlarni xarakatlarini tiklashga passiv va aktiv xaraktlar erdam beradi. Xarakatlari buzilganda keyin bemorlarga passiv xaraktlar tavsiya etiladi. Unga massaj va passiv gimnastika kiradi, ular xamshira va yaqinlari yordamida amalga oshiriladi. Aktiv xaraktalar bemorninig uzini xoxish istagi bilan amalga oshiriladi. Aktiv va passiv xarakatlarni etaplari turlicha bo‘lishi mumkin, uning davomiyligi bemorni yoshidan, umumiy xolatidan, sabablaridan kelib chiqqan xolatda belgilanadi. Muxim o‘rinni bemorning ruxiy xolati ijro etadi. Uning tez tuzalishiga qattiq ishonishi, xarakat qilishi muxim rol uynaydi.

Adabiyotlar 1. Shomansurova I. E. ―Oilaviy tibbiyotda xamshiralik ishi‖ toshkent – 2008 y 2. Chubakova T. Ch., Frike E. B., Xaliki V.Pod redakstiey (1 – 2 tom) Bishkek – 2003g. ―Osnov ы sestrinskogo dela v semeynoy medistine‖ 3. .Krasnov A. F. Moskva – 2000g. (I – II tom) ―Sestrinskoe delo‖ 4. Dorofeeva R. M. ―Semeynaya medistinskaya sestra‖ Moskva – 2002g. 5. Umarova T. Yu., Kayumova I. A., Ibragimova M. K ―Hamshiralik ishi‖ Toshkent 2003y.

O'xshashlar

Talabalarning bemor bilan muloqoti

BEMOR PARVARISHINING AHAMIYATI VA USULLARI

Shifokorning bemor bilan muloqot san'ati

Shifokor siri haqida. Shifokorning bemor bilan muloqoti uslubiyotiga doir

Bemor bilan muloqot natijasida shifokorda hosil bo'lgan mantiqiy tashxis namunalari