logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Tibbiyot
  4. Shifokor siri haqida. Shifokorning bemor bilan muloqoti uslubiyotiga doir

Shifokor siri haqida. Shifokorning bemor bilan muloqoti uslubiyotiga doir

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

94 KB
Ko'chirib olish
Shifokor siri haqida. Shifokorning bemor bilan muloqoti uslubiyotiga doir Reja:  Muloqot turlari va tinglash mahoratining umumiy tamoyillari  So'rab-surishtirish uslublariga doir  Turli xastaliklarda bemor bilan muloqotning o'ziga xos xususiyatlari  Jarrohlik bo'limidagi bemorlar bilan muloqot.  Ginekologiya va tug 'riq bo 'limidagi bemorlar bilan muloqot  Pediatriya muomala odobi.  Bemor bilan muloqotda hosil bo'ladigan savollarga etalonli javob namunalari  Bemor qaringdoshlari bilan muloqot. Tib xodimlari bemor bilan o'zaro munosabatda bo'lar ekan, kasalning shaxsiy xususiyatlarini, kasallik keltirib chiqarishi mumkin bo'lgan asabiy ta'sirlanishni, madaniyat darajasini hisobga olishi va albatta shifokor sirini oshkor qilmasligi kerak. Shifokor siri deganda ko'pincha bemor to'g'risidagi ma'lumotlar (bu ma'lumotlar asosan bemorning o'zidan olinadi), kasallikning noxush yakuni, psixologik (inson ruhiga) ziyon yetkazuvchi tashxis tushuniladi. Tibbiyot xodimining faoliyatida aksariyat shunday hollar bo'ladiki, shifokor siri «aldash» bilan bog'liq bo'ladi, bu «muqaddasyolg'on» deb ataladi. Masalan, kasalligi o'limga olib boradigan bemorga uning ahvoli og'ir ekanligini gapirmaslik kerak. O'limi aniq bo'lgan bemorlarga sog'ayib ketishiga umid bildirib aytilgan so'zlar tasalli beradi. Kasallikning kechish tarzi va uning qanday tugashi haqidagi ma'lumotlarnigina emas, shu bilan birga bemorlarning xufiyona hayoti haqidagi ma'lumotlarni ham oshkor qilib bo'lmaydi, chunki bu hoi ularga qo'shimcha azob-uqubat keltirishi va shifokor, hamshiraga bo'lgan ishonchga putur yetkazishi mumkin. Tibbiyot xodimlari bemorga uning haqiqiy tashxisini ma'lum qilishi yoki qilmasligi haqida fikr yuritishlari zarur. Agar ular bemorga tashxisni bildirishga qaror qilsalar, uning bosqichi, asoratlarini yengil shaklda, bemorni asta-sekin tayyorlagan holda, bosqichma-bosqich aytishni o'ylab ko'rishlari kerak. Tabiiyki, unga hamma narsani gapirib bo'lmaydi, lekin ziyoli, tushunadigan bemor oldida «sukut saqlash» yoki ikkilanish foydadan ko'ra, ko'proq zarar keltiradi. Shu o'rinda ta'kidlash kerakki, bemor uchun aytilmagan «yomon xabar», aytilgan «yomon haqiqatudan dahshatliroq tuyulishi mumkin. Masalan, bir qator kasalliklarda, jumladan, zararli o'smalari bo'lgan xastalarga tashxis ma'lum qilinmaydi, onkologiya shifoxonasiga kelgan kasal o'zidagi shish «yomon»mi yoki «yaxshi», degan iztirobli kechinmani boshdan kechiradi va tabiiyki, buni shifokordan yoki hamshiradan so'rab-surishtirishga doimo harakat qiladi. Onkologiya kasalligiga uchragan bemorlar psixikasi juda nozik va ta'sirchan bo'ladi. Bu hoi, ayniqsa, kasallikning yaqinlashib kelayotgan oqibatini his qilganda namoyon bo'ladi. Shunday sharoitda hamshira baland ovoz chiqarib gaplashishi, qah-qaha bilan kulishi bemorni muvozanat holatidan chiqarib yuborishi mumkin. Bemorlarga tashxis, davolash, asoratlar va qaytalashlarning oldini olish bilan bog'liq bo'lgan ko'pgina ma'lumotlar bildiriladi. O'z-o'ziga yordam berish yo'Uari ko'rsatilib, maxsus eslatmalar bilan ta'minlanadi. Masalan, oddiy misol - shifokor qandli diabet kasalligining mohiyatini faqatgina tushuntirmay, balki diabetga qarshi parhez, bemor o'zi yolg'iz qolgan hollarda in'eksiyalarni bajarish texnikasini o'rgatishi, turli xil insulinlar va ichiladigan dorilarning xossalari, koma oldi belgilari va boshqalar haqida ma'lumot berishi kerak. Shu tariqa tushuntirishlar infarktdan keyingi kardioskleroz, gipertoniya kasallig : , aritmiyalar, oshqozon-ichak yara kasalligi va boshqa xastaliklari bo'lgan bemorlar uchun zarurdir. Shifokorning oiimi muqarrar bo'lgan og'ir bemor to'shagi yonidagi xatti- harakatlari tibbiyot deontologiyasining muhim va mushkul masalasi bo'lib kelmoqda. Masalan, bemorga o'lim ehtimolini ma'lum qilish yoki qilmaslik, agar bu haqda axborot berilsa, uni qaysi sharoitda va qay tarzda amalga oshirishdadir. Barcha zamonlarda bu masala aniq ravishda manfiy yechimga ega bo'lgan. Buning uchun bir qator kcskin asoslar va fikrlar mavjud. Bemorga mutlaqo najotsiz oxir-oqibat to'g'risidagi «achchiq haqiqatni» ma'lum qilish - bu, avvalo, uning hayotidagi eng muhim narsa - umidini tortib olish, oxirgi kunlari va soatlarini zimiston tunga, tubsiz qora jarlikka tushishga aylantirishdir. Bunday hollarda shifokor, hamshira bemor ko'ngliga sog'ayib ketish umidini solishi va unda kasallikka qarshilik ko'rsatish hissiyotini kuchaytirishi zarur. Shifokor bilan bemor o'rtasidagi munosabatning yana bir tomoni bemorga tayinlangan shaxsiy tartib, parhez, dori-darmonlar bilan davolashning rejalarini tushuntirish va to'g'ri tashkiletishdan iborat. X asrning taniqli olimi Ali Ibn Abbos Axvaziy o'zining «Shifokorlar uchun o'gitlar» asarida yozganidek, bemorlarni davolash jarayoniga e'tibor berish va davo uchun faqatgina dorilarni emas, balki to'g'ri ovqatlanishni ham qo'llashga harakat qilish zarur. Bemorlarga asoratli yoki xavfli dorilarni buyurish, xuddi shuningdek, ularni u yoki bu xastalikni davolayotganda bemorlar orasida targ'ib etish mumkin emas. Faqatgina tartibli ravishda va ta'siri ma'lum dorilarni qabul qilish, parhez to'g'risida batafsil. qat'i va ishontira oladigan darajadagi ko'rsatmalarni ham nazorat qilish zarurdir. Shu tariqa, yuqori deontologik kuchga, xususan bemorlar bilan so 'z orqali aloqaga, davoga uquvli bo'lish - lib xodimlari faoliyaiidagi zarur iy ko 'nikmadir. SHIFOKORNING BEMOR BILAN MULOQOTI USLUBIYOTIGA DOIR Shifokorning bemor bilar o'zaro muloqoti davolash jarayonining asosidir. Butun flkr, e'tiborni bemorga qaratish, samimiylik, uni diqqat bilan tinglash, bemor bilan birga qayg'urish, jiddiylik o'zaro muloqot o'rnatishning (kommunikatsiyaning) asosi bo'lib xizmat qiladi. Muloqot turlari va tinglash mahoratining umumiy tamoyillari Bemor bilan munosabalda so 'z orqali (verbal) va so 'z yordamisiz-(noverbal) muloqot ko'nikmalari mavjud. So 'z orqali muloqot (verbal muloqot) o'zaro munosabatning asosiy ko'rinishidir, bunda quyidagilarga rioya qilmoqlik maqsadga muvofiq: -tushunarli tarzda so'zlang; - so'z ohangingiz bosiq va mayin bo'lsin; - o'rinsiz savollar bilan bemor g'ashini keltirmang; - ikki yo ko'p ma'noli so'zlarni ishlatmang; - ko'rsatmalarni aniq bei ing; - ilojsiz muolaja, dori-d irmonlarni va'da qilmang; - bemor sizni tushunmay qolsa, erinmasdan so'zlaiingizni yana takrorlang; - siz bilan suhbatda bemor o'zida tug'ilgan savollarga javob topganiga ishonch hosil qiling; - zarurat bo'lganda bemorga tegishli mutaxassisni tavsiya eting; - bemorga zarurat paydo bo'lganda o'z telefon raqamlaringizni bering va telefon orqali so'zlashuvdan qochmang, bemorga tekshiruv natijalarini muntazam ravishda aytib turing; - tavsiyalaringizni, ko'rsatmalaringizni nazorat qilib turing; - punktual bo'ling (puntktual - fransuzchadan ponktuel - nuqta, ya'ni aniq, saranjom-sarishta, va'dasini vaqtida bajaruvchij; - qabul vaqtiga kech qolsangiz bu haqda telefon orqali ogohlantiring; - davo ijobiy natija bermasa kerakli mutaxassisga yuboring; - zarur bo'lsa shifoxona (statsionar)lar davolanishni qat'iyan talab qiling. Muloqotning ikkinchi ko'rinishi noverbaldir, ya niso 'zyordamisiz muloqot. Bunday muloqot asosan xatti-harakat, imo-ishoralar bilan yuzaga keladi. Bunda: - mimikalarga, ayniqsa, noxush tuyg'uni ifodalovchi mimikalarga e'tibor qiling va ularni nazorat qiling; - qo'lning beo'xshov xatti-harakatlarini qilmang; - chuqur «uh» tortmang; - ko'z qarashlaringizni nazorat qiling; - burun jiyirmang , qosh chimirmang , tish kavlamang , quloq qichimang , saqich chaynamang ( aks holda bemor hamiyati ozor chekishi mumkin ); - behuda kulavermang; - vaziyat taqozosidan kelib chiqib, eng maqul masofada turing; - gavdangizni bemorni teksirish uchun va u bilan suhbatlashishga qulay holatda tuting (kasalliklarning spesifik xususiyatlarini e'tiborga olgan holda), juda uzoq masofada muloqot qilmang; - suhbat vaqtida erkinlik yarating, bemorni diqqat bilan tinglang, savollar va mulohazalar bilan chalg'itmang, shoshilmang; - bemordan nigohingizni (ko'zlaringizni) olib qochmang; - uning so'zlariga qiziqishingizni bildirib turing; - suhbatning asosiy mohiyatini ilg'ab oling; - muloqotni ko'zlaringiz bilan qoilab turing; - «ha» ma'nosida boshingizni irg'ab turing; - ma'lumotlami tushunishga harakat qiling; - tabassumdan to'g'ri foydalaning. SO'RAB-SURISHTIRISH USLUBLARIGA DOIR Bemor bilan dastlabki muloqot iliq tabassum ila salomlashishdan va o'zaro tanishuvdan boshlanadi. Shifokor va bemor suhbat uchun qulay vaziyat egallab olgach, bemordan shikoyatlarini, kasallikning rivojlanish tarixi (Anamnesis morbi): qachon, qay tarzda boshlangan, dastlabki klinik belgilari, qachon tibbiy yordamga murojaat qilgan, qanday yordam ko'rsatilgan, uning foydasi va h.k. Kasalning hayot tarixi (Anamnesis vitae): oilaviy, ijtimoiy ahvoli, yashash, ishlash joyi va sharoiti, avvalgi kasalliklari, o'tkazilgan jarrohlik amallari, nasliy-irsiy kasalliklari, dori- darmonlarga allergik sezgirligi kabilar surishtiriladi. Umumiy ko'zdan kechirish, tekshiruvdan so'ng bemorga dastlabki tashxisiy mulohazalar, yordamchi yoki qo'shimcha tekshiruvlr«r, dori-darmonlarning qanday qabul qilinishi va boshqa maslahailar aytiladi. Anamnezning yig'ilishi davolanish jarayonida to'ldirib boriladi. So'rab-surishtirish shifokordan alohida mahorat talab etadi. Aniq. chuqur bilim asosida o'tkazilgan so'rab-surishtirish aksariyat kasallikka to'g'ri tashxisning qo'yilishiga yordam beradi. Suhbatdan so'ng bemor o'zini yengil his etishi, shifokorga nisbatan katta ishonch, tuzalishga umid paydo bo'lishi darkor! Shifokorning linglay olish madaniyatiga oid tamoyillarni tahbalar uqib olishlari va kelgusi amaliyotlarida qo 'Hay olishlari zarur. Turli xastaliklarda bemor bilan muloqotning o'ziga xos xususiyatlari Mazkur qo'llanmada ma'lumotlar terapiya bo'limidagi bemorlar hamda shifokor- hamshira muloqotiga taalluqlidir. Tibbivot amaliyotida kasallik turlari yuzlarcha. Bular bilan qanday muomala qilish zarur? Qo'yilgan savolga javob berishni tartiblashtirish maqsadida kasallik turlaridan kelib chiqib, muloqotni quyidagi guruhlarga boiamiz: 1. Ruhiy bemorlar bilan muloqot. 1. O'limi tez orada muqarrar bemorlar bilan muloqot. 3. Yuqumli kasalliklar bilan og'rigan bemorlar bilan muloqot. 4. Jarrohlik bo'limidagi bemoriar bilan muloqot. 5. Ginekologiya va tug'ruq bo'limidagi bemorlar bilan muloqot. 6. Pediatriya muomala odobi. 7. Bemor qarindoshlari bilan muloqot. Ruhiy bemorlar bilan muloqot. Ruhiy kasalliklar shifoxonasida tibbiyot xodimlari bemorlarga yumshoq muomalali, sabrli bolishlari kerak. Iliq munosabatlarni o'rnatish, avvalombor, bemorning ishonchini qozonish darkor. Buning uchun shitbkordan bag'rikenglik, qat'iyat, muloyimlik, mehr-muruvvat, to'g'riso'zlik talab qilinadi. Aksincha, yolg'on so'zlash, mug'ombirlik qilish kasalning shifokorga boigan ishonchini yo'qotadi. Davolash jarayoni uchun muhim bo'lgan ichki olam sirlarini ruhiy bemor ochmaslikka harakat qiladi. Shuni ta'kidlash kerakki, aksariyat ruhiy bemoilar o'ta sezgir bo'lib, samimiylikni soxtalikdan tezda ajratib oladilar. Ruhiy kasallikka chalingan har qanday bemor shifokor, hamshiradan o'ziga nisbatan alohida e'tibor, mehr talab etadi. Shunday ekan, bu munosabatning ikki comonlama bo'lishi maqsadga muvofiqdir. Hosil boigan vaziyat nihoyatda qaltis. Bemor c'z shifokoridan kutgan iliq munosabatni, mehr-muruvvatni ko'rmasa, undan ko'ngli qoladi. Natijada hatto o'z vaqtida amalga oshirilgan kimyoviy va hatto ruhiy muolajalar ham samara bermay qolishi mumkin. Shifokor bemori bilan muloqotda ana shunday «jarlik» yoqasiga kelib qolmasligi kerak. Quy ida toksikoman - bemor bilan muloqot haqida fikr yuritamiz. Toksikoman bemor tushkunlik kabi og'ir holatga o'zining o'ta irodasizligi tufayligina tushib qoladi. Bemordagi qi'su: va kamchiliklarni ochiq-oydin ko'rsatish davo jarayoniga zarar keltirishi mumkin. Muloqot chog'ida bemorning kundan-kunga ahvoli yaxshilanib borayotganini, mushohadasi liniqlashayotganini, so'zlashganda talaffuzi aniqlashayotganini, nigohlari esa oydinlashayotganini gap orr.sida (urg'u bermasdan) aytib o'tish durust boiadi. Ruhiy muolaja, albatta, mehnat terapiyasi bilan uyg'uniikda olib borilsa, samaraiiroq boiadi. Shuningdek. alkogolizm, narkomaniya muammosini hal qilishda o'zaro ishonch asosida muloqot o'rnatish muhimdir. Ko'pincha, bunday kasallar o'zlarini, «mutloq sog'» deb hisoblaydilar va o'z «qobiqlariga» kirib qoladilar. Bunday bemorlarga uning kimlargadir kerakligini, uni faqat o'zi uchun emas «kimdir» uchun ham tuzalishi va yashashi lozimligiga ishontirish, ruhiy dalda beiish, kasallikni yengish uchun ishonch paydo q i l i s h kerak. Bu o'rinda bemor yaqinlarining yordami benihoya katta. Ruhiy bemorlar bilan muomala qiluvchi shifokor nihoyatda kuchli irodaga ega bo'Isagina ko'zlangan maqsadiga yetishi oson bo'ladi. Aks holda mazkur kasbni tanlaganiga tezda pushaymon bo'lib qolishi mumkin. Demak, ruhiy kasallik bilan og'rigan bemor bilan muomalada shifokor va hamshiradan an anaviy talablardan tashqari katta sabr-toqat talab etiladi. 2. O 'limi tez orada muqarrar bo'Igan bemorlar bilan muloqot. Bu muloqot chog'ida shifokor va hamshirada kuchli ruhiy zo'riqish ro'y beradi. Barcha chora-tadbirlar ko'rilgan, lekin bemor hayoti letal tugashi (o'limi) muqarrar. Har bir bemor xoh u hayotga qaytsin, xoh buning aksi bo'lsin, shifokor va hamshira fojiali holatlarda o'zini o'zi «ey li». Shifokor o'zini mana shunday nozik hayotiy holatlarga tayyorlashi muhim. Jigar sirrozi kasaliigida bemor ma'lum vaqtdan so'ng (ehtimol, yaqin kelajakda) vafot etadi. Bemor endi taqdirga tan bergan. Uning vafoti juda yaqin emas, lekin uzoq yillar ham yashamaydi. Bu holatda shifokor ma'lum me'yorda bemor bilan ochiqroq suhbatlashishi mumkin. «Sizning ahvolingiz nisbatan durust. Negaki, songgi olingan bioximik natijalar ancha yaxshi», - deb yupatish mumkin. Bu yerda ham ma'lum holatda bemoruing shaxsiy xususiyatlariga e'tibor berish kerak bo'ladi. Masalan, irodasi mustahkam,hayot zarbalarini matonat bilan titib oladigan ba'zi bemorlarga (agar o'zi talab qilsa) haqiqatni balki aytgan ma'qul (xususan, vasiyatnoma, meros taqsimoti kabi yuridik hujjatiarni rasmiylashtirishi uchun). Yana bir muammo. Kasalga rak tashxisini aytish kerakmi? Ayni paytda bir hayotiy voqeani keltiramiz. Bemor (taniqli jurnalist) kundan- kun ozib, holsizlanib, to'sh suyagi ostida noxushlik seza boshlaydi. O'tkazilgan davo ijobiy natija bermaydi. Shunda Respublikadagi taniqli jarrohni maslahat uchun chaqiradilar. Bemor bu mutaxassisni bir necha kun intizorlik bilan kutadi. «Ko'rik» kuni ham yetib keladi. O'sha «mashhur» jarroh kasalni tezda ko'radi-yu, achchiq haqiqatni qo'rslik bilan (bemor huzurida) aytadi: «Bu kasalda oshqozon raki. O'tkazib yuborilgan, davodan foyda yo'q»,- deb xonadan chiqib ketadi. Bechora kasal ahvolini bir tasavvur qiling-a, qancha-qancha umid bilan necha kunlab kutilgan «ko'rik»ning natijasi... Bunday haqiqat metastazdan ham dahshatliroq emasmi? Axir bemorning sanoqli kunlari qora tunga aylanmaydimi? Shuni ham aytish kerakki, agar bemor operatsiyadan bosh tortsa, unga kasalining jiddiyligini yengil shaklda bildirish joizdir. Ayniqsa, bemor qohiga rak tashxisini ko'rsatuvchi rentgen qog'ozlarini bermaslik, hujjatlarda «oshqozon organik o'zgarishi» yoki «oshqozon yarasi» deb ko'rsatishi maqsadga muvofiqdir. Xulosa sifatida aytish mumkinki, bemor atrofidagi tibbiyot xodimlari o'z kasblariga nisbatan jiddiy bo'lib, fahm-farosat bilan munosabatda bo'lsalargina o'z vijdonlariga xilof ish tutmagan bo'ladilar. 3. Yuqumli kasalliklar bilan og 'rigan bemor bilan muloqot. Bemor o'zining yuqumli kasal bilan og'riganidan xabar topgan zahoti ruhan tushkunlikka uchraydi. Chunki bulardan ba'zilari uzoq muddat davolanadi (masalan, sil, zahm kabilar). Boz ustiga ba'zan qat'iy, davomli parhezning talab etilishi bemorni tushkunlikka tushirib qo'yadi (jumladan, virusli gepatit kabilar). Sil kasalligi bilan og'rigan bemorlar ruhiyati intoksikalsiya va uzoq davomli tuberkulostatik dorilarni ichishi ta'sirida o'zgarib boradi. Ular o'ta asabiy, xudbin (egotsentrik) bo'lib qoladilar. Atrofdagilarning bunday kasallardan «qochish»lari ularni ruhiy tushkunlikka solib qo'yadi. Sil bilan og'rigan bemorlar oylab statsionarda, yaqinlaridan uzoqda yashaydilar. Shuning uchun tibbiyot xodimlari e'tibor bilan doimiy psixoterapevtik muolajalarni o'tkazib turishlari, ulardan oshkora qochmasliklari kerak. Teri-tanosil kasalliklarida bemor o'zidagi teri o'zgarishlarini yashirishga harakat qilib, jismidagi doimiy noqulaylikni his etib yashaydi. Zahm tashxisini eshitgan bemor depressiyaga uchraydi va joniga qasd qilish (ya'm suitsid) fikri tug'iladi. Bunday damlarda shifokor bosiqlik bilan kasallikni davolash mumkinligini tnshuntirishi kerak. Amaliyotda zahm, so'zak (gonoreya) yoki trixomonoz bilan og'rigan kasallar davolanishdan bosh tortgan hollar uchrab turadi. Albatta, bunday paytda ushbu kasallik bilan og'rigan bemorlar zudlik bilan majburiy davolanishga jo'natiladi. Bu vazifa huquqni muhofaza qilish organlari yordamida amalga oshiriladi. Demak, shifokor yuqorida qayd qilingan kasalliklarga mubtalo bo'lgan bemorlami davolash jarayonida ularning ruhiyatidagi o'zgarishlarni va bu kasalliklarning xususiyatlarini e'tiborga olgan holda har bir bemor bilan alohida mulcqot o'rnatishi durust bo'ladi. Dizenteriya, virusli gepatit, meningit kasalliklarida shifokor o'ziga xos deontologik yondoshmog'i kerak. Bemorga, bunday paytda zudlik bilan kasalxonada davolanishi kerakligi, aks holda turli asoratlar muqarrarligini, izolyatsiya qilinmasa, oilaning boshqa a'zolariga yuqish xavfi borligi tushuntirilishi kerak. Ko'pincha aholi o'rtasida o'zim tuzalib ketaman, degan noto'g'ri fikr yuradi. Xulosa qilib aytish kerak, yuqumli kasalliklar deontologiyasi bemorlarning nozik ruhiyatlari xususiyati bilan bog'liq. Jarrohlik bo'limidagi bemorlar bilan muloqot. Bu bo'limdagi bemorlarni shartli ravishda 2 guruhga bo'lish mumkin: 1. Bo'limga reja asosida kelgan bemorlar. 2. Bo'limga to'satdan kelgan bemorlar. Birinchi guruhga oid bemorlar keyingi guruhdagilarga nisbatan taqdirga tan bergan, bo'limda kechayotgan tibbiy jarayon va hodisalarga asabiylashmay, aql ko'zi bilan qaray oladigan bemorlar kiradi. Chunki ular haftalab, oylab va hatto yillab jarroh stoliga yotish muddatini kutib yashaydilar. Bunga kishi tanasidagi ba'zi fiziologik jarayonlar (hayz davri yoki donordan biron a'zoni kutish) sabab bo'ladi. Bemor jarrohlik jarayonini intizorlik bilan kutadi. Bular bilan suhbat keyingi guruhga oid bemorlarning o'rtasida bo'ladigan suhbatdan yengilroqdir. Donorlik a'zoni kutayotgan bemorni shifokor tinchlantirishi, umid baxsh etishi kerak. Bo'limga to'satdan kelib qolgan bemor ruhi bunday zarbaga tayyor bo'lmaydi. Shu sababga ko'ra, ular bilan nihoyatda ehtiyotlik bilan muomalada bo'lishi kerak. Shu o'rinda aytish mumkinki, bu bemorlar taqdir zarbasi tufayli jarrohlik bo'limiga kelib qolganlar. Demak, jarrohlik bo'limida shifokor bemorning ham jismoniy, ham ruhiy iztiroblarini tushungan holda muomala qilgani ma'quldir. Ginekologiya va tug 'riq bo 'limidagi bemorlar bilan muloqot. Bemorlar bu bo'limga (jarrohlik bo'limidagi kabi) reja asosida vato'satdan kelib qoladilar. Bemorlarni asosan, kamqonlik, toksikoz, bola tushish tahdidi kabi holatlar bezovta qiladi. Ba'zilari kutilmagan tashvishga duchor bo'ladilar, ya'ni bu onalar o'z rahmi (bachadoni)dagi farzandlaridan bevaqt judo bo'ladilar. Aks holler ham bo'ladi - ayollar istalmagan homiladan xalos bo'lishni so'rab keladilar. Shifokor turli niyatlar, turli orzular, aytish kerakki, bir- biriga zid maqsadlar bilan bo'limga kelgan ayollar ko'nglini topib muomala qila bilishi kerak. Ijobiy va salbiy, ya'ni qarama-qarshi tuyg'ular ummoni mavjud muhitda xizmat qiluvchi tibbiyot xodimlaridan ziyraklikning talab etilishi tabiiydir. Ginekologiya bo'limidagi ayollarni tekshinsh jarayonida ular tabiatiga xos bo'lgan uyatchanlikni hisobga olib, muomala qilish kerak. Ayniqsa, befarzand va klimaks davridagi ayollar fe'li juda ta'sirchandir. Bemor ayollarni imkon qadar begona nigohlardan xalos etgan ma'qul. Tug'ish jarayonida ayollarga muloyim so'zlash, qo'pol xatti-harakat qilmaslik, shirin so'zlar bilan qo'llab-quvvatlash kerak. Farzandini yo'qotgan, og'ir loksikoz paytidagi ayollarga o'zgacha deontologik yondoshmoq kerak. Aytaylik, ayol farzandini yo'qotdi. Shifokor bu ayol va uning turmush o'rtog'iga hamdardlik bildirib, kelajakda yana farzand ko'rishlariga umid tug'dirishi lozim. Shuningdek, har bir yosh ayol bilan kontratsepsiyalar haqida. abortning (ayniqsa, birinchi farzandni oldirishning) o'ta zararligi xususida suhbatlashishi muhim. Ta'kidlangandek, e'tiborsiz aytilgan so'z noxush holatga olib kelishi mumkin. Bu o'rinda hayotiy misol keltiramiz: hamshira bemor ayolni navbatdagi muolajaga olib borar ekan: «Negadir bachadoningizdagi yoriqlar bitmayapti. Yaxshilab tozalamasak, bachadoningiz chirib ketishi mumkin» - dedi. Bunday «suhbat»dan so'ng bemor ruhiy tushkunlikka tushib, laktatsiya (sut kelishi) to'xtab qoladi. Ko'rinib turibdiki, bunday deontologik xatoga aslo yo'l qo'ymaslik kerak. Barcha bo'limlardagi kabi ginekologiya dargohida ham shifokorlik sirini saqlash talab etiladi (bepushtlik tashxisi, faizand asrab olish kabi). Tug'ruq va yangi tug'ilgan chaqaloqlar bo'limida tibbiyot xodimi shaxsiy tozalik qoidalariga rioya qilishi, ya'ni tirnoqlari olingan, qo'llarida turli bezak, taqinchoqlar bo'lmasligi kerak. Demak, hayot-mamot chegarasida turgan va yaqin kun, soat, daqiqalarda ona bo'lish baxtini kutayotgan, lekin toig'oq dardida azob chekayotgan ayolning barcha injiqliklarini mehribonlik, bag*rikenglik, shirinso'zlik va sabr bilan «ko'tarish» uchun shifokor va hamshira o'zida katta kuch topa bilishi muhimdir. Pediatriya muomala odobi. Darhaqiqat, bu soha mutaxassislari: -hali tilga kirmagan, so'zlay olsa-da, xastalik belgilarini to'g'ri bayon qilib bera olmaydigan; -ozroq ma'lumot bera olsa ham «begona», «oq xalatli» insonlar bilan gaplashishdan bosh tortadigan, betinim yig'laydigan, hech narsaga ovunmaydigan bolalar bilan muomala qilishga majbur bo'ladi. Bola tinmay yig'lab, pediatr ko'rigiga xalaqit berishi mumkin. Lekin shifokor bu holatda asabiylashmasligi, sovuqqonlik bilan avval ona bilan savol-javob qilish:, so'ng bolani tekshira boshlashi kerak. Yosh onaning hayot tajribalari oz va ruhiyatining nozik ekanini hisobga olgan ravishda tashxisni yumshoqroq, kishi cho'chib ketmaydigan shaklda aytgani ma'qul. Bolalarni operatsiyaga tayyorlashda ularga tushunarli tilda gapirish kerak. Pediatr kichik bemorlar bilan muomalada quyidagi tamoyillarni hisobga olishi talab etiladi: - tinch, sokin, muloyim, qat'i gapirish; - yoshni hisobga olib, o'tkaziladigan muolajalarni tushuntirish; - bola uchun (imkon qadar) tushunarsiz so'zlarni ishlatmaslik; - bola biron muolaja (operatsiya)da cho'chiganda boshqa bolalar misolida tinchlantirish kerak. Demak, pediatr - donorlar aytgandek, farzandlarga katta hurmat, ehtirom bilan munosabatda boiish lozimligini yodda saqlagani maqsadga muvofiqdir. Bemor qaringdoshlari bilan muloqot. Bemor qarindoshlari bilan ko'pincha qaltis, og'ir holatlarda muloqot qilinadi. Xususan: - o'zi haqida to'liq va to'g'ri ma'lumot bera olmovchi ruhiy kasalning; - o'limi muqarrar bo lgan, lekin buning ochiq belgilarini sezmayotgan bemorning; - jonlantirish holatida yotgan, ya'ni shifokor bilan suhbatlashish layoqatiga ega bo'lmagan bemorning; - nozik va qaltis operatsiya yoki oddiy operatsiya qilinishi zarur bolgan bemorning qarindoshlari bilan alohida, yakkama-yakka suhbat qilinishi zarur. Bunday suhbatlar yuridik hujjatlarda (zaruriy holatlarda) o'z aksini topishi zarur (masalan, bemor operatsiyasiga ruxsat etuvchi xatni yozish). Ba'zan bemorning qarindoshlari bilan ahvolning yomonligi yoki qandaydir oxirgi chora ko'rish maslahatlashiladi. Va bu hufyona (yashirincha) kechgan suhbatdan bemor shubhalanmasligiga e'tibor muhimdir. Biz turli xastaliklarda bemor bilan muloqotning o'ziga xos xususiyatlari masalasini ko'rdik. Imkon qadar turli xastaliklardagi muloqotning umumiy va o'ziga xos dcontologik xususiyatlariga e'tibor qildik. Bemor bilan muloqotda hosil bo'ladigan savollarga etalonli javob namunalari 1. Bemorni tekshirishdagi 4 sub'ektiv usulni aytib bering: - pasport qismi; - bemorning asosiy shikoyatlari; - kasallikning rivojlanish tarixi; - bemorning hayot tarixi.; 2. Kasallikning rivojlanishi to'g'risida aniq javob olish uchun bemorga 5 ta qanday asosiy savolni berish kerak: - kasallik qachon va qay vaqtda boshlandi? - u qanday boshlandi: to'satdanmi yoki asta-sekinmi? - kasallikning kechishi qanday bo'ladi? - qanday tekshirish o'tkazildi va uning natijalari? - qanday muolaja o'tkazildi va uning natijalari? 3. Bemorning hayot anamnezini yig'ishdagi 5 ta asosiy bosqichni sanab bering: - umumtarjimai holi to'g'risida ma'lumot; - yashash, turmush sharoitlari; - noqulay sharoitlar va ishlab chiqarishning zararli ta'sirlari, - oilaviy-irsiy anamnez - allergik anamnezi.; - 4. Bemorni ob'ekth tekshirishning 5 ta usulini sanab bering: - bemorni umumiy ko'zdan kechirish (inspeksio); - paypaslash (palpatsio), - to'qillatish (perkuss, -eshitish (auskultatsio); - laborator asboblar orqali tekshirish u s u l l a r i . ; 5. Eng ko'p uchraydigan 4 ta allergik reaksiyani aytib bering: - vazomotor rinit; - eshakemi, - Kvinke shishi - Anafilaktikshok. 6. Shifokor (hamshira) deontologiyasi bo'yicha 3 ta asosiy tushunchani aytib bering: - shifokor (hamshira) bilan bemorlarning o'zaro munosabati to'g'risiciagi ilm; - mutaxassislik vazifalari haqidagi ilm; - bioetika me'yorlarning majmui. - 7.Bemorni umumiy ko'zdan kechirishda rioya qilinadigan 4 ta qoidani ayting: - tibbiy yorug'likda ko'rish; - xonada normal haroratning bo'lishi; - bemorning belgacha yechingan bo'lishi, - ko'zdan kechirishni to'Iiq va tartib bilan o'tkazish. - 8. Bemorni sohalar bo'yicha tartib bilan ko'rishning 10 ta qoidasini aytib bering: -boshni ko'rish; -yuzniko'rish; - bo'yinni ko'rish; - ko'krakni ko'rish; - oyoq-qo'llarni ko'rish; - terini ko'zdan kechirish; - suyaklarni ko'rish; - bo'g'imlarni ko'rish; - shilliq qavatlarni ko'rish; - sochni ko'rish. 9. Bemor ahvolining 5 xil holatini aytib berins: - qoniqarli holat; - o'rtacha ahvol; - og'ir holatda; - o'rta og'ir holat - agonal (o'lim to'shagida yotgan) holat. 10. Bemor es-hushi buzilish holatining 4 xilini aytib bering: - es-hush xiralashgan holat; - garang bo'lib, qotib qolish holati (stupor); - es-hushi yo'qolib, uyquga ketish holati (sopor); - chuqur uyquga ketish - reflekslarning yo'qolishi (koma). 11. Eng ko'p uchraydigan koma holatini 7 turini aytib bering: - ichkilikdan kelib chiqqan koma; - diabetik koma; - gipoglikemik koma; 60 - jigar kasalligidagi koma; - buyrak kasalligidagi uremiya komasi; - tutqanoqli koma; -apopleksik koma. 12. Bemor faoliyatining 3 xilini ayting: - faol (aktiv) vaziyat; - passiv (sust) vaziyat; - majburiy-noilojlik vaziyati. 13. Qaddi-qomat tuzilishini 3 ta turini aytib bering: -astenik; -giperstenik; -normastenik. 14. Endokrin bezlarning funksiyasi buzilganda sodir bo'lgan yuz ko'rinishining 4 xil o'zgarishini aytib bering: - akromegaliyadagi yuz ko'rinishi; - miksedemadagi yuz ko'rinishi; - bazedov yuzi; - oysimon yuz ko'rinishi. 15. Bemorlarda uchraydigan 9 ta yuz qiyofasini ayting: - kerkigan yuz; - korvizor yuzi; - isitmali yuz; - shersimon yuz; - mumli qo'g'irchoqqa o'xshash yuz qiyofasi; - mimikasiz yuz «Parkinson niqobi»; - Gippokrat yuzi; - assimmetrik yuzi; - sardonik yuz. 16. Terini ko'zdan kechirishda qanday 5 ta o'ziga xos o'zgarishga diqqatni qaratishimiz kerakligini aytib bering: - rangi: - cho'ziluvchanligi; - namli; - toshmalar borligi; - chandiqlar borligi. 17. Teridagi 4 xil toshmalarni aytib bering: - rozeola; - eritema; - uchuqtoshma; - purpura. 18. Teri rangining 6 xil o'zgarishini aytib bering: - bo'zargan; - qizargan; - ko'kargan; - sarg'aygan; - oqargan; -qora qo'ng'ir yoki jigarrang. 19. Bemor haroratining 6 asosiy turini aytib bering: - doimiy harorat; - bo'shashtiruvchi harorat; - almashinib turuvchi harorat; - gektik harorat; - teskari xillik harorat; - noto'g'ri harorat. 20. Tananing asosiy 6 ta antroponietrik o'lchamlarini ayting: - bo'yi va ko'kragi; - ko'krak qafasi aylanasi; - qorin aylanasi; - oyoqlar oichami; - beli va bo'yin aylanasi; - chanoq o'lchami.

O'xshashlar

Talabalarning bemor bilan muloqoti
Shifokorning bemor bilan muloqot san'ati
Shifokorning nutq madaniyati
Yatrogeniya, evtanaziya haqida
Tibbiyot deontologiyasi lavhalari