Texnik tizimlarni axborot bilan ta’minlash va ularni boshqarishda qo’llaniladigan xujjatlar va xujjatlar yuritish - Texnika va texnologiya - Referatlar

Texnik tizimlarni axborot bilan ta’minlash va ularni boshqarishda qo’llaniladigan xujjatlar va xujjatlar yuritish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

147.4853515625 KB

Ko'chirib olish

Texnik tizimlarni axborot bilan ta’minlash va ularni boshqarishda qo’llaniladigan xujjatlar va xujjatlar yuritish Reja: 1.Axborot turlari va to’plash usullari. 2.Axborot manbai va tashuvchilari. 3.Xujjatlar va xujjatlar aylanmasi.

Axborot turlari va to’plash usullari Axborot manbalari va uni olish usullari. ATKdagi boshqarish jarayonlari sikllar bilan kechadi va nisbatan yopiq xususiyatga ega. Boshqarish sikli boshqarilayotgan ob’ekt (ATK, sex, uchastka va b) ning holati haqida axborot yig’ishdan boshlanadi, so’ngra bu axborot qaror qabul qilish uchun tahlil qilinadi, nihoyat, bu qarorlar bajaruvchilarga yetkaziladi (14-bobga q). Shunday qilib, boshqarish asosida ob’ektning holati haqidagi axborot yotadi. Bu axborot olinishi mumkin bo’lgan manbalar: - korxonada mavjud hisobga olish tizimi (8-ilova); - me’yoriy va ma’lumotnoma hujjatlari; - tanlab-tanlab o’tkaziladigan kuzatuvlar va xodimlardan surishtirishlar; - tajribalarni umumlashtirish va tahlil etish. Ishlab chiqarishni hisobga olish korxona faoliyatidagi texnik, iqtisodiy va boshqa ko’rsatkichlarni (masalan, yonilg’ining amaldagi sarfi, TXKlarning rejadagi va amaldagi davriyligi, buzilishlar orasida o’tilgan yo’l va sh.k.) qayd etishdan iborat. Ishlab chiqarishga va xo’jalik faoliyati bo’yicha bajarilgan amallar haqidagi ma’lumotlar birlamchi qog’oz yoki elektronli tashuvchilarda natural, qiymat yoki boshqa ko’rinishlarda qayd etiladi. (1-jadval). Ma’lumotlarni qayta ishlashni soddalashtirish va kompyuter qo’llash imkoniyati maqsadida boshqarilish ob’ektlari va texnologik amallar kodlashtirilishi mumkin (16-bobga qarang.) ATK ishlab chiqarish bo’linmalari (avtokolonnalar, TXK va ta’mirlash zonalari, omborlar, uchastkalar) va xizmatlar (buxgalteriya, rejalash bo’limi, texnik bo’lim va h.k.)ning majmuasidan iborat bo’lib, ularning har birida muayyan masalalar hal qilinadi. Hamma bo’linmalarni (va ulardagi xodimlarni) ikki qismga ajratish mumkin: vazifalarini korxona hududida bajaruvchi va hududdan tashqarida bajaruvchi. Bo’linmalar va xodimlarning faoliyati turli hujjatlarda qayd etiladi (tabellar, yo’lga chiqish haqida naryadlar, yo’l va ta’mirlash varaqalari, ehtiyot

qismlarni olish uchun talabnoma va sh.k.). Korxona faoliyatining natijalari turli hisobotlar va ma’lumotlar ko’rinishida rasmiylashtiriladi. Shunday qilib, axborot manbalari bo’lib ATKning bo’linmalari xizmat qiladi, ulardagi xodimlar muayyan xildagi ishlarni bajaradilar. Ba’zi manbalar va axborot tashuvchilar namunasi 1- rasmda va 8-ilovada keltirilgan. Bo’linmalar va xodimlarning ishi turli hujjatlarda qayd qilinadi (yo’l varaqasi, ta’mirlash varaqasi, yonilg’i berish hujjati, ehtiyot qismlar olish uchun talabnoma va b.). Hozirgi paytda hujjatlar tarkibi va shakliga qo’yilgan yagona talablar yo’q, lekin ularni (saqlanadigan axborot turiga qarab) uch xilga ajratish mumkin: me’yoriy, birlamchi va ikkilamchi. Yozilgan axborot (ma’lumot)lar ma’lum muddat ichida o’zgarmay qoladigan hujjatlar, me’yoriy deyiladi (TXKlarning davriyligi, yonilg’i sarfi me’yorlari, detallarning omborxona raqamlari va b.). Joriy ishlab chiqarish faoliyatlari haqidagi axborot qayd etiladigan hujjatlar, birlamchi, deyiladi (yo’l varaqalari, ta’mir uchun talabnoma, ehtiyot qismni olish uchun talabnoma va b.) 1–rasm. ATK faoliyati haqida axborotlar manbai va tashuvchilari.Bo’limlar Avtokolonnya Xodimlar Ish turi Hujjat Haydovchi Yuk va yo’lovchi tashish Yo’l varaqasi Konduktorlar Yo’lovchilardan kira haqqi olish Billet hisobi varaqasi ТХК va ta’mir zonasi Ta’mirchi ishlar Avtomobillar ТХК va ta’mirlash Ta’mirlash varaqasi Boshqarma apparati xizmati Hodimlar Hujjatlarga ishlov berish va boshqaruvdagi tashkilotlar bilan ishlash

2-rasm. Axborot texnologiyalarini qo’llaganda hujjatlar shakllanish sxemasining o’zgarishi. Ularda me’yoriy va statistik hujjatlardan olingan axborot ham bo’lishi mumkin. Ikkilamchi hujjatlarda birlamchi hujjatlardan tanlab olib, guruhlarga ajratish natijalari (ehtiyot qismlar sarfi haqida ma’lumotlar, yonilg’ini tejash uchun mukofot hujjati, avtomobillarning ta’mirda turgan vaqti haqida ma’lumotlar va b.), me’yoriy va ma’lumotnoma va boshqa axborotlar yoziladi. Hujjat axborot tashuvchi sifatida korxonaning qator bo’linmalaridan o’tadi va ularning har biri hujjatga ma’lum axborotlarni qo’shadi yoki undan olib foydalanadi. Hujjatlar majmuasi, ularning o’tish yo’llari bilan birga olib qaraganda hujjatlar aylanmasini yoki korxonadagi axborotlar oqimini bildiradi. Bu oqim har bir korxona uchun o’zgacha, o’ziga xos bo’ladi. Shunga qaramay, hujjatlar oqimi maqsadga qanchalik muvofiq ekanini qo’yidagi ko’rsatkichlar bilan baholash mumkin (boshqa sharoitlar bir xil bo’lganda): - qayta ishlanadigan axborotlar hajmi (hujjat, masala, bo’linma, ATK miqyoslarida); - me’yoriy va ma’lumotnoma, birlamchi va ikkilamchi axborotlar hajmining nisbati; - axborotni takrorlash darajasi (hujjat, masala, bo’linma, ATK miqyoslarida); - ma’lumotlarni qayta ishlash qiyinligi va sh.k. Ob’ekt Axborot manbai Axborot Ko’rsatkichlar Me’yoriy va statistic axborot Me’yoriy va statistic axborot Birlamchi xujjatlar Birlamchi xujjatlar Ikkilamchi xujjatlar Ikkilamchi xujjatlar Ma’lumotlar bazasiMa’lumotlar bazasi

tashuvchi Avtomobil buzilguncha o’tilgan yo’l Spidometr ko’rsatkichlari Yo’l varaqasi Sutkalik yo’l, oylik yo’l, ekspluatatsiya boshidan o’tilgan yo’l Yonilg’i sarfi Bakdagi yonilg’i miqdori Yo’l varaqasi, yonilg’i quyish vedomosti Smena davomidagi sarf, me’yordan ortiq sarf Avtomobilning yo’lda buzilishi Yo’ldan qaytish haqidagi belgi Yo’l varaqasi, ta’mirlash varaqasi Buzilishlar soni Agregatning ishlash qobiliyati Texnik holat ko’rsatkichlari Texnik holat haqidagi akt Agregat resursi TXK va JT amallarining qiyinligi Qiyinlik me’yorlari Ta’mirlash varaqasi Amallarning haqiqiy qiyinligi 1-jadval. Ishlab chiqarishdagi hisobga olish ob’ektlarining namunalari. ATKda hisoblash texnikasi bo’lmasa, hujjatlar qo’l kuchi bilan qayta ishlanadi. Axborot texnologiyalarini qo’llash natijasida hujjatlar aylanmasi bir muncha o’zgaradi, chunki ma’lumotlarning kompyuterdagi bazasi (2-rasm) dan foydalaniladi. Unda barcha me’yoriy va ma’lumotnoma axborotlari (MMA), birlamchi hujjatlardagi ma’lumotlar saqlanadi va ikkilamchi hujjatlar avtomatlashgan tarzda shakllanadi. Hujjatlar aylanmasidagi o’zgarishlarni qo’llanayotgan axborot texnologiyalarining mukammallik darajasini quyidagi ko’rsatkichlar yordamida baholash mumkin: - xodimlar qo’l kuchi bilan qayta ishlaydigan axborotlar hajmi; - axborot tizimining ma’lumotlar bazasida (MB) saqlanayotgan MMA hajmi;

- MBga klaviatura orqali ma’lum vaqt oralig’ida kiritilgan joriy axborot hajmi; - axborot tizimining aloqa kanallari bo’yicha uzatiladigan axborot hajmi. Amalda, har qanday hujjat ikki qismdan -bayon qismi va axborotlardan iborat. Bayon qismi hujjatning o’zini tavsiflaydi (nomi, raqami, sanasi va b.). Axborot qismi bir xil yozuvlar ketma-ketligidan iborat (3-rasm). Hujjatdagi axborot hajmi: W xuj  W b -W a , (1) bu yerda W b – bayon qismining hajmi; kb W a – axborot qismining hajmi, kb O’z o’rnida bayon qismining hajmi: W o=∑ i=1 n W i , (2) bu yerda, Wi – hujjatning bayon qismidagi i – joydagi axborot hajmi; n – bayon qismidagi i – joylar soni. Axborot qismining hajmi: W u= N 3∑ j=1 m W j , (3) bu yerda Nv – axborot qismidagi yozuvlar soni; Wj – axborot qismining j – joyidagi axborot hajmi; m – joylar soni. Yuqoridagi formulalar yordamida hujjatlarni magnitli tashuvchilarda saqlash uchun disklar miqdorini, mahalliy tarmoqning yuklamasini aniqlash, axborot tizimini loyihalashda texnika vositalarini va ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT)ning turini tanlash mumkin. Misol: Hujjatning bayon qismi hajmi W o - 32 b, axborot qismi hajmi W u - 150 b. Sutka davomida korxonada 30 tagacha hujjat shakllanadi. Bir yillik hujjatlarni saqlash uchun diskli xotira hajmini hisoblash kerak: W q 32x30x365q150x30x365 q 2 mb.

Sana: 2000 y. 28 yanvar Sarf-xarajatlar nakladnoyi № 234 Kimga: Avtokolonna 1787, Ximki sh. Kimdan: PK va PKU ning Noginsk bazasi № Tovar nomi O’lcham birligi Miqdori Narxi Jami 1 2 3 4 Liaz, Peshoyna Ikarus, Fara Metall yashchik Akkumulyator dona dona dona dona 2 1 2 3 542,80 259,60 1722,80 1038,40 1085,60 259,60 3445,60 3115,20 jami 7906,00 Jami: yetti ming to’qqiz yuz olti rubl 00 tiyin Tovar beruvchi ___________ Tovar oluvchi_____________ Axborot oqimlari oqilona tashkil etilishining ko’rsatkichlaridan eng muhimi axborotning takrorlanish darajasi hisoblanadi. Takrorlanish darajasi turli pog’onalarda turlicha bo’ladi. Bir hujjat boshqa birini qisman takrorlasa hujjatlar miqyosida takrorlash deyiladi. Bunday takrorlashni miqdor jihatdan ikkita ko’rsatkich bilan baholash mumkin: takrorlanish darajasi va karraligi. Takrorlanish darajasi ikki va undan ko’p hujjatda keltiriladigan axborotning ulushini ko’rsatadi:Sд= W д W док 100 % , (4) bu yerda W d – boshqa hujjatlarda takrorlanadigan axborot hajmi; W huj – hujjatdagi axborotning umumiy hajmi. Takrorlanish karraligi – K qayt . bir xil axborot takrorlanadigan hujjatlar soni bilan aniqlanadi. Xujjatlar va xizmatlar aylanmasi Axborot qismiBayon qismi

Axborotni birlamchi manbai ATK da ishlatiladigan har xil xujjatlardir. Xujjatlar qulay va EHM da ishlashga mos bo’lishi kerak. Bundan tashqari xujjatlarda keltirilgan ma’lumotlar bir qator talablarni qondirish kerak: - ma’lumot aniq va to’liq bo’lishi kerak: - xajm bo’yicha kichik bo’lib, ma’nosi keng bo’lishi kerak; - ma’lumotlar qisqa va tushunarlii bo’lishi kerak, keltirilgan sonlar - qayta ishlanmaydigan holda bo’lishi kerak. - ATK da ishlab chiqarishni boshqarishda quyidagi birlamchi xujjatlar ishlatiladi: - ta’mirlash varaqasi (TX va T ni hisobga olish varaqasi); - ehtiyot qismlarga talab; - avtomobilni shaxsiy kartochkasi; - TX rejahisobi - bulardan tashqari ATK da har xil xujjatlar ishlatiladi. - quyida asosiy xujjatlar tarkibi bilan tanishib chiqamiz. Texnik xizmat xodimlari bir-biri bilan bog’langan masalalar majmuasini hal qiladilar (4-rasm). Xodimlarning ishi natijalari ma’lum hujjatlarda qayd etiladi. Axborotlar darajasida korxonaning hamma bo’linmalari bir-biri bilan o’zaro ta’sirda bo’ladi. ATK texnik xizmatining hujjatlar aylanmasi 120 dan ortiq hujjatdan iborat. Bundan 21 foizini birlamchi hujjatlar tashkil qiladi (texnik pasportlar, yo’l varaqalari, ta’mirlash varaqalari, ehtiyot qismlar uchun talabnomalar va sh.k.). MMA hujjatlarining ulushi 6% (yo’nalishlar va ish rejimlari, yonilg’i sarfi me’yorlari, shinalar resursi, TXKlar davriyligi va qiyinligi va sh.k.) .

Rasm 3. Ta’mirlash varaqasini tarkibi. ATK ga nosoz avtomobil kelganda navbatchi mexanik (texnik nazorat punktida) haydovchi bilan birgalikda varaqani oldi tarafini to’ldiradi. Bunda nosozlikni tashqi ko’rinishlarini bayon qiladi. (rasm 3.) Avtomobil rekvizitlarini yozadi: garaj nomeri, model, kuzov turi, ekspluatatsiya sikli, yurgan masofasi. So’ng ta’mirlash varaqasiga sana, vaqt va varaqni to’ldirilgan shaxsni shifri va imzosi qo’yiladi. Ta’mirlash varaqasini qolgan qismlari muxandis-texnik xodimlarv tomonidan ishlarni bajarilshiga va qabul qilingan qarorlarga qarab to’ldiriladi. Buyurtmada ko’rsatilgan ishlar bajarilgandan so’ng TNB (texnik nazorat bo’limi) vakiliga ko’satiladi. TNB xodimi bajarilgan ishni to’liqligini, sifatini nazorat o’tkazgandan so’ng o’zining imzosi va muxrini qo’yadi.

Rasm 4. Ehtiyot qismlarga talabnoma, avtomobillarning shaxsiy varaqasi, TX va reja xisobiy tarkiblari.

Adabiyotlar : 1. Автомобилларнинг техник эксплуатацияси. Кузнецов Е.С. М:. 2004 й. Сидиқназаров Қ.М. тахрири остида. Т: “Voris nashriyot” 2006 й. 630 бет. 2. “Автомобилларни техник эксплуатацияси” дарслик Сидиқназаров Қ.М.тахрири остида. “Voris nashriyot” Т. 2008 й. 560 бет. 3. Ғуломов С.С. Менежмент асослари – Тошкент, Меҳнат, 2001, -573 б. 4. Крамаренко Г.В., Барашков В.А. Автомобилларга техникавий хизмат кўрсатиш. – Тошкент, Ўқитувчи, 1998. 5. Кузнецов Е.С. Управление техническими системами. – М: МАДИ, 2001 г. 6. Клейнер Б.С., Тарасов В.В. Техническое обслуживание и ремонт автомобилей Организация и управление. – М.: Транспорт, 1986, - 239 с.

O'xshashlar

Texnik tizimlarni boshqarishda insonparvarlik omillarini tutgan o’rni va texnik vositalari

Texnik tizimlarni boshqarish fanining vazifalari va maqsadi

Qarorni ishlab chiqish va holatlarni baholashda delfi usuli imitatsion modellashtirish va ishbilarmonlar o’yinini qo’llash

Texnik tizim bakalavri magistri va muxandisning ishbilarmonlik xususiyatlari

Fan va ishlab chiqarish