Лаборатория шароитида қоғоз қуйиш - Texnika va texnologiya - Referatlar

Лаборатория шароитида қоғоз қуйиш

Yuklangan vaqt:

30.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

158 KB

Ko'chirib olish

Лаборатория шароитида қоғоз қуйиш Режа: 1. Қоғоз тайёрлаш ва композициясини тузиш жараёни ҳақида қисқача маълумот 2. Қоғоз массасини елимлаш, тўлдириш ва бўяш 3. Қоғоз намуна олиш

Лаборатория ишини бажаришдан олдин ўқитувчи қоғоз тури, елимловчи ва тўлдирувчилар тури, толаларнинг майдаланиш даражаси, толаларни майдалайдиган тегирмон тури, бўяш ёки тус бериш учун бўёқ турларини кўрсатиб беради. Сўнгра толалари бўйича қоғознинг таркиби, кул миқдри, елимланиш даражаси, 1 м 2 қоғознинг массаси ва намлиги кўрсатилади. Шу маълумотларга асосан қоғоз композицияси (аралашмаси)ни тузиш бўйича материал ҳисоби бажарилади. Қоғоз тайёрлаш ва композициясини тузиш жараёни ҳақида қисқача маълумот Смолянли елимлаш. Смолянли елимлашдан мақсад қоғозга сув ва сувли эритмаларни ўтказмаслик хоссасини беришдан иборат. Амалда елимлашда икки усулда олиб борилади: смолянли елимни толаларга чўктириш (массада елимлаш) ва тайёр қоғоз юзасига елимловчи эритмани суртиш (юза елимлаш). Массада елимлашда елим толали масса билан аралаштирилади (майдалашдан олдин ёки кейин) ва толалар алюминий сульфат билан чўктирилади. Бунда смолян заррачалари толаларга ёпишади (фиксацияланади) ва навбатдаги қоғоз қуйиш ва қуритиб ишлов бериш жараёнида гидрофоб хоссага эга бўлади. Елимлаш жараёни мураккаб жараён ҳисобланиб, ҳозирга қадар яхши ўрганилмаган. Қоғоз массасини елимлаш жараёнида асосан қуйидаги реакция кетади: C 19 H 29 COOH + NaOH = C 19 H 29 COONa + H 2 O Елим билан қоғоз массасига киритилга натрий резинат гидролизланиб, майда дисперсли коллоид смола ва NaOH ҳосил бўлади: C 19 H 29 COONa + H 2 O = C 19 H 29 COOH + NaOH NaOH толаларга ютилиб (тахминдан 60 %) таъсир доирасидан чиқиб кетади. Смола ва целлюлоза толалари суспензияда манфий зарядланган

бўлади ва бир-бирини итаради. Алюминий сульфат қўшилганда елим электролитик коагуляцияланади. Алюминий сульфат ионлари тола кулидаги бир ва икки валентли катионлар, алюминий билан реакцияга киришади. Натижада целлюлозаниг манфий заряди камайиб, резинат натрий, қаттиқ сув тузлари билан реакцияга киришади. Алюминий сульфат гидролизга учраб (рН муҳитига қараб) ион шаклига, диссоцияланмаган ҳолатга ёки Al(OH) 3 шаклига ўтади: Al 2 (SO 4 ) 3 + 6H 2 O = 2Al(OH) 3 + 3H 2 SO 4 ёки ион шаклида : 2Al 3+ +3SO 4 2- + 6HOH = 2Al(OH) 3 + 6H + + 3SO 4 2- Алюминий сульфатнинг сувли эритмаси юқори даражада гидролизланади ва таркибида Al 3+ ионлари рангсиз кўринишда бўлади . Муҳитнинг кислоталигига қараб улар алюминий гидроксид шаклига ўтиши мумкин : Al 3+ = Al(OH) 2 + = Al(OH) 3 Томас назариясига кўра , алюминий ионлари қоғозни елимлашда самарали ҳисобланади , чунки улар смола ва целлюлоза билан гидроксил группаси орқали координацион боғланади : Диссоциланган алюминий сульфати натрий резинат билан тезда реакцияга киришади: C 19 H 29 COONa + Al 2 (SO 4 ) 3 = 2(C 19 H 29 COO) 3 Al + 3Na 2 SO 4 Натрий резинат сувда эримайди. У толаларга тез ёпишиб, чўкмага тушади. Бу реакция массанинг рН кўрсаткичи 4,5 ва ундан паст бўлганда содир бўлади. Массанинг рН кўрсаткичи юқори бўлганда рН-6,5 гача назарий жиҳатдан, дирезинат алюминий AlRe(OH), монорезанат AlRe(OH) 2 ва озод смола ReH ҳосил бўлиши мумкин.

Алюминий гидроксид эритмадан уч валентли ионларни сорбциялаб олади ва кучли мусбат зарядланади. Юзаси ва заряди катта бўлиб, у муаллоқ заррачаларни ва смолани коагуляциялайди. Юзасига алюминий гидроксидни адсорбциялаб, асосан, толалар юзасига, қисман электролитик каогуляция натижасида толаларга чўкади. Елимланиш яхши кечиши учун елимнинг турига қараб рН 4,5 – 5,5 атрофида бўлиши керак. Қоғознинг елимланиш жараёни уни қуритиш вақтида охирига етади. Бунда смолян кислота юмшайди ва толалар бир-бирига ёпишади. Елимлаш, асосан икки босқичда олиб борилади: биринчи босқичда полотнонинг қуруқлик даражаси 60...65 %, ўртача қуритиш температура 70 о С, бўлиб, иккинчи босқичда, жараён охиригача температура 110...120 о С бўлиши керак. Қоғозни тўлдириш. Ишлаб чиқариш жарёнида кўпчилик қоғоз турлари таркибига минерал қўшимчалар қўшилади. Тўлдирувчи сифатида каолин, гипс, бўр, тальк, асбестин, блинфикс, рух сульфат, титан диоксиди ҳамда сунъий силикатлар (силен ва толали тўлдирувчилар) фойдаланилади. Минерал тўлдирувчилар қоғознинг кўп хоссаларига жумладан: қалинлигини пасайишига, қайушқоқлигига, деформацияланишига, тиниқлигига ва ҳажмий массасининг ошишига, ғоваклигига ва намни шимиш хусусиятига, каландрлангандан кейинги силлиқлигига, оқлиқ даражасининг ошишига таъсир қилади. Шу билан бирга тўлдирувчилар қоғознинг сифат кўрсаткичларига салбий таъсир ҳам кўрсатади, чунки механик пишиқлигини пасайтиради елимланиш даражасини сусайтиради, қоғознинг чангланиш даражасини оширади. Тўлдигичларнинг қоғозда ушланиб қолиш даражаси унинг кул миқдори орқали аниқланади. Толанинг кул миқдори ва тўлдирувчиларнинг қуйдирилгандан кейинги йўқотиши орқали унинг қоғозда қолган миқдорини ҳисоблаш мумкин. Тўлдиргич массани фильтрлаш жараёнида қоғозда ушланиб қолиши, адсорбциялашда (тўдирувчи манфий зарядларининг

камайишига, қайта зарядланишда, алюминийнинг катион ионлари билан координацион боғланишида) ва флокуляция ҳисобига (флокулянт: полиакриламид, натрий алюминат, моногалактанлар ва б.қўшганда.) асосан ушланиб қолади. Қўшимча моддаларни қўлланилганда (полиакриламид ва бошқа флокулянтлар) тўлдирувчининг майда дисперс фракцияси, асосан адсорбция ҳисобига ва флокуляция ҳамда дағал дисперслар – толали қатлам орқали фильтрланганда ушлананиб қолади. Тўлдирувчининг ушланишига қуйидагилар таъсир қилади: тўлдирувчининг хоссаси (шакли, заррачалар ўлчами, эрувчанлиги), қоғоз массанинг хоссаси (толаларининг кўриниши, майдаланиш даражаси), қоғоз қуйиш машинасининг ишлаш режими, маълум даражада сувдан қайтақайта фойдаланиш даражаси ва флокулловчи модданинг қўлланилиши. Қоғозни бўяш ва унга тус бериш. Қоғозни бўяш ва унга тус бериш учун бўёқ ва алюминий сульфатни массага қўшишда маълум тартибга риоя қилиш керак. Кислотали ва тўғри бўёқлар массага алюминий сульфатдан олдин, асосли бўёқлар эса алюминий сульфатидан кейин қўшилади. Қоғоз композициясини тузиш. Қоғоз тайёрлаш бўйича лаборатория ишини бажаришда ўқитувчи талабаларга қоғоз, канифоль (ёки бошқа) елимнинг турларини тўлдирувчи материаллар, толали материалнинг майдаланиш даражаси, майдаловчи асбоб, бўёқлар ва тус берувчи бўёқ турларини кўрсатади. Талабалар топшириқни олганларидан сўнг тегишли материал ҳисобни бажаришади. Масалан, 1 м 2 60 г массали 60 г, елимланиш даражаси 1,25 мм, кул миқдори 8 %, намлиги 7 %, толалар таркиби 60 % оқартирилган сульфитли целлюлоза ва 40 % ёғоч масса, майдаланиш даражаси 28 о ШР бўлган, №2 ёзув қоғозини тайёрлаш керак бўлсин. Толали материалларнинг абсолют қуруқ миқдори 30...40 г. Бунда масса тайёрлаш учун:

= 24г абсолют қуруқ целлюлоза ва = 16 г абсоют қуруқ ёғоч массаси керак бўлади. Материалнинг тахминий намлигини аниқлаб, намуналар техник тарозида тортиб олинади. Агар целлюлозанинг намлиги 10 % дарахт массасининг намлиги 80 % бўлса, бу ҳолда намуналар (яримфабрикат) қуйидаги миқдорларда тортиб олинади: = 26,7 г нам целлюлоза ва = 80 г нам ёғоч масса. Елимловчи модда 40 г абсолют қуруқ толали материалга ҳисобланади (24 г целлюлоза ва 16 г ёғоч массаси). Елимланиш даражаси қуйидагича бўлинади: кучсиз 0,25...0,5 мм – ўртача 0,75...1,25 мм ва юқори даражада елимланган – 1,5 мм. Канифоль елимининг сарфи талаб этилган елимланиш даражасига қараб ҳисобланади. жадвал Қоғоз елимланиш даражасининг елим миқдорига боғлиқлиги Елимланиш даражаси, мм 0,25...0,5 0,75...1,25 1,5 Массага сарфланган елим сарфи (абсолют қуруқ толаларга нисбатан), % 1...1,5 1,5...2,5 3...3,5 Берилган топшириққа кўра 1,25 мм елимланиш елимланган даражасини олиш учун массага 2 % елим (40 × 0,02 = 0,8г) қўшиш керак. Елим концентрацияси 20 г/л бўлса: = 40 мл. Алюминий сульфатни ҳисоблашда, одатда, елим 1,5 – 2 баравар кўпроқ олинади: 40 × 0,04 = 1,6 г. Агар алюминий сульфат эритмасининг концентрацияси 80 г/л бўлса: = 20 мл. Кул миқдор 8 % бўлган қоғоз олиш учун массага каолин қўшиш керак. Бунинг учун каолиннинг ушланиб қолишини ҳисобга олиш зарур

(лабоатория шароитида каолиннинг ушланиб қолиши 50 %, куйдиришдаги исрофини 14 % деб олинади): 40 × 0,08 × = 7,4 г. Каолинли суспензиянинг концентрацияси 150 г/л, массага қўшиладиган суспензия миқдори: = 49,3мл. Бўёқ эритмасининг концентрацияси 5 г/л қилиб тайёрланади ва бўяш учун массани бўяш учун қўшилади: тус бериш учун 0,005...0,05 % (тола массасига нисбатан) ва бўяш учун 0,2...1,0 % қўшилади. Қоғоз қуйишдан олдин толали материал тайёрланади: керакли майдаланиш даражасигача целлюлоза майдаланади, ёғоч массаси эса тез ҳарактланувчи аралаштиргичда тайёрланади Қоғоз массасини елимлаш, тўлдириш ва бўяш Концентрацияси 1 % атрофида бўлган қоғоз массас сиғими 4...5 л ли фарфор стаканда тўхтовсиз аралаштириб турган елимланади. Елимловчи ва тўлдирувчи моддаларнинг дозалари аниқ ҳисобланади. Дастлаб канифоль елими 10.15 мин аралаштиргач, алюминий сульфат қўшилади ва яна 10...15 мин аралаштирилади. Тўлдирувчини қўшиш тартиби елимланиш натижасига унга таъсир қилмайди. Қоғозни бўяш ва унга тус беришда маълум тартибга амал қилинади, агар қоғоз композицияси фақат целлюлозадан иборат бўлса, кислотали ва туғри бўёқлар массага алюминий сульфатдан олдин қўшилади. Агар қоғоз композициясида ёғоч массаси бўлса, аввал ёғоч массасининг ўзи бир хил рангга кирганча бўялади, сўнгра майдаланган целлюлоза қўшилиб аралаштирилади акс ҳолда қоғоз юзасида доғлар ҳосил бўлади; қоғоз масса елимланади ва тўлдирилади.

Қоғоз намуна олиш Лаборатория шароитида қоғоз намунани тайёрлаш ЛА-3 русумли қоғоз қуйиш асбобида бажарилади (расм). Бунинг учун қоғоз массаси одиндан тайёрланган бўлиши керак. Қоғоз намуна олишдан олдин асбоб тайёрланади. Бунинг учун: 1)Умумий вентилни очиб, асбоб сув ўтказиш тизимига уланади. (Сувнинг оқиб келаётганига албатта ишонч ҳосил қилинг!). 2) Буғ ҳосил қилувчи камерада сув борлиги текширилади. Сув сатҳи маҳсус белгидан паст бўлмаслиги керак. 1) Асбоб ишга туширилади. 2) Вакуум-насос ишга туширилади. 3) Вакуумметр кўрсаткичлари текширилади. 18,19,20 -кранлар ёрдамида тегишли параметрга қўйилади. Шундан сўнг қоғоз қуйиш ишлари бошланади. Тайёрланган қоғоз массаси аралаштирилади. Мўлжалланган 1 м 2 қоғоз учун ҳисобланган ҳажмда массадан олинади. Қоғоз қуйиш асбоби тўрининг юзаси 0,0314 м 2 . Агар олинадиган қоғоз намунасининг 1 м 2 массаси 60 г бўлса, унда абсолют қуруқ толадан (тайёр қоғознинг намлиги 7 % бўлганда) бир марта қуйиш учун 60 × 0,0314 × 0,93 = 1,7г керак бўлади.

расм . Лаборатория шароитида қоғоз қуйиш учун ЛА-3 русумли асбобнинг схемаси: а – олдидан кўриниши; б – тепадан кўриниши: 1 – станина; 2 – №40 тўрда диаметри 200 мм ли 26,6 кПа вакуумда қоғоз намуна олиш қурилмаси; 3 , ва 4 – қуриткичлар; 5 – вакуум- насос; 6 -буғ ҳосил қилувчи қурилма; 7 ва 8 – бошқарув панеллари; 9 - ишга тушурувчи асбоб; 10 – вакуум-насосни ишга тушурувчи тумблер; 11- буғ тайёрловчи камера учун электр двигателининг тумблери; 12 – қуритиш камерасининг вакуумметри; 13 – сўрувчи камера; 16 – қоғоз қуйиш камераси;

17 – шакл берувчи камера; 18 – камерага вакуум очиш жумраги; 19,20 – кран жумраклар. Массанинг концентрацияси 0,5 % бўлганда, бир дона қоғоз намуна олиш учун керакли суспензия ҳажми қуйидагича: 1,7 × = 340 мл. Қоғоз қуйишдан олдин тўрни намлаб, ўз ўрнига яшилаб ўрнатилади. Сўнгра шакл берувчи камерага аввал 7 л сўнгра 8 л гача сув қуйилади. Суспензияни аста секин, кўпик ҳосил қилдирмасдан аралаштирувчи қурилма ва тўрга текизмасдан аралаштирилади. Сўнгра жумракни очиб сув шакл берувчи камерадан чиқади. Бунда тўр юзасида толали қатлам чўка бошлайди. Шакл берувчи камерадаги 2 л сув қолганда, сўрувчи камерадаги қолган сув вакуум-насос ёрдамида сўриб олинади. Шакл берувчи камерадан суюқлик сўриб олингач, тўр устида ҳосил бўлган толалар қатлами 10 сек давомида қўшимча сувсизлантирилади. Ҳўл қоғоз намуна устига 200 г/м 2 ли картон лист ёки мато (сукно) полотно қўйилади ва устидан валик юргизилиб тексланади. Шу тариқа қўшимча сувсизлантирилади. Сўнгра ҳўл намуна қуритиш камерасида қуритилади. Қуриган қоғоз намунани олиб техник тарозида тортилади. Иш тугагач, асбоб дастлабки ҳолига келтирилади келтириб қўйилади.

Адабиётлар: 1. Методическое указания по лабораторному практикуму для студентов химико-технологического факультета. Ленинград-1989. 2. Раҳмонбердиев Ғ. Р., Примқулов М. Т. Тошпулатов Ю. Т . Целлюлоза- қоғоз технологияси асослари. Т., “Алоқачи” 2009 й. 3. Гурьев А . В., Казаков Я. В., Камаров В. И., Хованский В. В . Практикум по технологии бумаги. Архангельск, Из-во АГТУ, 2001. 4. Примқулов М. Т., Юлдашев К. И., Холтаева Х. Ш. Пахта целлюлозаси солиштирма қовушоқлигининг полимерланиш даражасига боғлиқлиқ жадвали. Ўзбекистон кимё журнали. № 4, 42-44 бетлар, 2002 й. 5. Аким Э. Л. Обработка бумаги. М.: Лесная промышленность,1979. 6. Аким Э. Л. Синтетические полимеры в бумажной промышленности. М.: Лесная промышленность,1986. 7. Neimo Leo (Book Editor). Papermaking Cemistry. Jyvaskyla, 1999. 8. Научные основы химической технологии углеводов. Отв. Редактор. Д.х.н. проф. А. Г. Захаров. Москва. Изд. ЛКИ. 2008. – 528 с. 9. Костина Е.М., Могилевский Е.М. Исследование полидисперсности целлюлозқ методом дробного осаждения в кадмийэтилендиаминовом комплексе //химические волокна, 1968. - №6. - С. 31-36.

O'xshashlar

Қоғоз ишлаб чиқариш

Қоғоз полотнони пардозлаш

Целлюлоза қуйиш машинасининг тузилиши

Толали яримфабрикатларни майдалаш

Қоғоз (картон)га ишлов бериш ва қайта ишлаш