Сграффито усулида ишланган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда бажариш - Tasviriy san'at - Referatlar

Сграффито усулида ишланган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда бажариш

Yuklangan vaqt:

13.04.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

349 KB

Ko'chirib olish

Сграффито усулида ишланган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда бажариш Режа: 1. Композиция бўлагини танлаш. 2. Қаламда картон ишлаш. 3. Рангли картон ишлаш. 4. Сувоқ қатламларини тайёрлаш. 5. Таглик (короб) тайёрлаш. 6. Калькага кўчириш. 7. Чизматасвирни тайёр сувоқ қатлами устига ўтказиш. 8. Рангда якуний тозалама бўлак бажариш.

Композиция бўлагини танлаш. Сграффито (италянча “сграффито”) - монументал деворий расмнинг янги турларидан бири ҳисобланади. У оҳакли-қумсувоқ ёки оҳакли - цемент- қумсувоққа ранг қўшиб рангли сувоқ қатламларини пичоқчалар ёрдамида кесиб олиш натижасида ҳосил бўладиган деворий расм туридир. Сувоқ нам ҳолда, қуришдан олдин керакли ранг қатламигача кесилади. Янги сувоқ қилинган деворга нусхаси олинган калка ёрдамида тасвир деворга ўтказилади ва кичик бўлакчаларга бўлиниб амалга оширилади. Сграффито илк бор Х V асрда Италияда пайдо бўлган. Биноларни сувоқ қилишда катта қисмларига безак бериш зарурияти туғилишидан бошланган. Кейинчалик бу усул Германия, Шветцария ва Австрияга тарқалади. Ўтган асрни 60 йилларида Сграффито Рус монументалист - рассомлар томонидан кўп биноларни безаб оммага тақдим қилдилар. Ҳозирги даврда ҳам ўз қимматини йўқотмади. Бу усулда орнаментли безакдан ташқари мавзули деворий асарлар ҳам яратиш мумкин. Сграффито сувоқларини бажаришда биринчи қатлам нисбатан тўлиқ рангли сувоқдан бошлаш керак. Сувоқ қилиш бинолардаги оддий сувоқ қилиш каби ашёлар ёрдамида бажарилади. Сувоқ қатламлари 0,2-1 см қалинликда амалга оширилади. Ҳамма рангли сувоқ қатламларини бажариб бўлгандан кейин бироз қотишини кутиш зарур, яъни бармоқ билан босганда осон босилиб бармоқ изи қолмаслиги керак. Ундан кейин олдиндан тайёрланган калка орқали тасвими деворга ўтказилади. Қаламда картон ишлаш. Сграфитто маҳобатли рангтасвирнинг турларидан ҳисобланиб, қурилиш ашёлари асосида бажарилади, яъни оҳакли сувоқ, цементли қумсувоқнинг рангли турларидан фойдаланиб бажарилади. Ана шу хусусиятни эътиборга олиб, сграфиттонинг ўрни ва бажарилиш жойларини назарда тутиб композиция ишланиши муҳим аҳамиятга эга. Сграфитто бажаришда коробнинг намликка чидамлилигини ва намликда узоқлигини таъминлаш, ишлатилаётган сувоқнинг

намликка чидамлилигини ҳам инобатга олиш зарур. Сграфитто бинонинг интерьерида ва экстерьерида бажарилиши мумкин бўлиб, композиция ишлаш жараёнида эътиборга олиш керак. Экстерьерга сграфитто композиция деталлари, шакллари йирик, чизматасвири аниқ пластик ечимларда бажарилса узоқ масофадан кўришда қийинчилик туғдирмайди. Композициянинг эса бинога монанд жойлашуви мувафаққиятли чиқишни таъминлайди. Рангли картон ишлаш. Маҳобатли рангтасвир техникасидан бири бўлган сграффито бажариш учун эскиз асосида рангли картон бажарилади ва ундан андоза олинади. Калкада бажарилган андоза сувоқ қа тламлари тайёр бўлган девор юзасига тасвир нусхаси ўтказилади. Рангли картонга қараб керакли ранг қатламигача кесилади ва кераксиз қатламлар олиб ташланади. Сувоқ қа тламларини кесишда деворга нисбатан писоқ кескич 90° бурчакда емас балки 60°-70° бурчак остида бўлиши керак. Чунки ёмғир ва чанг йигилиб қолиши мумкин. Ортиқча сувоқ ва қум қолдиқларидан тозалаб пардоз берилади. Сувоқ қатламларини тайёрлаш. Оҳакли - қумсувоқ сграффитоси энг оддий тури ҳисобланиб, сувоққа этарли тусдаги ранг аралаштириб бажарилади. Оҳак хамирини сувоқ лойи тайёрлайдиган қутичага солинади ва озроқ миқдордан қум билан аралаштирилади. Тайёр бўлган оқ суюқликни тегишли ранг пигменти билан яхшилаб аралаштирилади. Ана шу тарзда бошқа керакли ранг сувоқлари ҳам тайёрланади. Рангли сувоқ туси даражасини аниқлашда ҳамма рангли сувоқ лойи тайёр бўлгандан кейин намлигида бир-бирига яқинлаштириб аниқланади. Бунда оч рангдагиларини қорамтир тўлиқ ранглардагилари билан чўғиштириб кўрилади ва зарур бўлганда ранг кукуни қўшиб аралаштирилади. Сувоқ қилишда 1 мкв текисликка 1 см қалинликда сувоқ қилиш учун 10 литр сувоқ лойи зарур бўлади. Агар 0,3 мм қалинликда сувалса 3 мкв текисликка этади. Сувоқ лойини девордаги тасвирга этиши учун бир йўла тайёрлаш керак бўлади. Сувоқ лойини 3-5 кун

ишлатиш мумкин. Чунки оҳакли - қумсувоқ тезда қотиб қолмайди. Ҳар сафар ишлатишдан олдин аралаштирилади. Сграффито сувоғини деворга сувашдан олдин девор эски сувоқ қолдиқларидан тозаланади ва сув билан ювилади. Кейин деворни текислаш мақсадида оддий сувоқ қилинади ва кейинги қатлам яхши ёпишиб туриши учун шахмат шаклида ўткир пичоқча билан чизиб сувоқ қатламлари навбати билан амалга оширилади. Сувоқ қилишда малакали сувоқчига мурожат қилиш мумкин. Рангли сувоқлар қоришмасини аниқлашда гипсдан ясалган пластина устига қалинлиги 1 см юзаси 0,5 дмкв. Шаклидаги қоришмани қўйилади. Гипсли пластина қоришма сувини шимиб олгандан кейин рангли сувоқ қоришмасини юза қисмини 1 мм кесиб олиб ташланади. Ана шу кўриниш ҳақиқий ранг туси ҳисобланиши мумкин. Шунингдек, қолган ранглами ҳам текшириб кўриш зарур. Бу усул сграффито қуриганидан кейинги ранглар тусида хатоликка йўл қўймасликка асос бўлади. Оҳакли-рангли сувоқ қоришмаси учун ҳар доим оҳак ва қум битта жойдан олиниши керак. Чунки оҳак ва қум иш жараёнида ҳар хил бўлса сграффито ҳам тус жиҳатдан ҳар хил ўзгариши мумкин. Таглик (короб) тайёрлаш. Вазифани бажариш методикаси: устахонада кичик ўлчамдаги тасвир рангли картонидан калка ёрдамида юмшоқ ёки фламмастер билан тасвир устидан чизиб, катта томонига 100 см гача бўлган фрагмент нусхаси бажарилади ва чизматасвири устидан игна билан тешиб чиқилади. Ҳосил бўлган майда тешикчалардан рангли кукун ёрдамида сувоқ юзига шакл нусхаси туширилади. Калькага кўчириш. Сграффито ишлиш босқичлари. Вазифа мақсади: деворми тайёрлаш, нусха кўчириш, рангли сувоқ қилиш ва кесиш тушунчаларини мустаҳкамлаш.

Вазифани бажариш методикаси: 80х80 см ли деворга ёки коробка каноп ип тортиш, цементли сувоқ лойи билан сувоқ қилиш, грунт қилиш, калкадан тасвирни кўчириш, қуриган сувоқ юзига рангли лой билан ишлаш ва кесиб сграффито бажарилади. Чизматасвирни тайёр сувоқ қатлами устига ўтказиш. Сграффито қурилиш ашёлари асосида амалга оширилади. Яъни оҳак, қум, ранг кукуни асосий хом - ашёдир. Яхши аралаштирилган оҳак ва қумга ранг кукуни қўшиб, сувоқ лойи тайёрланади. Сграффито бажариш учун композиция асосида 3-4 рангдаги сувоқ лойи тайёрланади. Ундан кўп рангли бўлиши мақсадга мувофиқ емас, чунки жами рангли сувоқлар бирин - кетин, устма - уст сувоқ қилиниб, рангли сувоқлар қатлами ҳосил қилинади. Сувоқ қатламлари 35-40 мм қалинликда бўлиб жами қатламлар 10-20 ммдан ошмаслиги керак. Сувоқ қатламлари қалинлашиб кетса, девордан кўчиб оқиб кетиши мумкин. Чунки қатламлар қурутилмай изма - из суволади ва керакли қатламгача кесиб олиб ташланади. Рангларни танлашда ранг тусларига ҳам катта эътибор бериш лозим. Ранглар иссиқ ва совуқ бўлишидан ташқари бир - биридан туслари билан фарқ қилиниши керак. Сграффито учун сувоқ қилишдан олдин тайёр бўлган рангли сувоқ лойларини шарикчалар қилиб қуёшда қуритилади ва қуриган рангли сувоқ лойининг ранг ўзгаришини синаб кўрилади. Шунингдек, деворга ёнма - ён сувоқ қилиниб, кўриш ҳам мумкин. Чунки баъзи ранглар қуриганидан кейин оқариб ўзгариши мумкин. Бу усул ранглар тусини аниқлаш учун зарурдир. Баъзи ранг кукунлари кимёвий бўлиши мумкин, бунда рангли лойнинг бир -бирига таъсирини синаб кўриш лозим. Чунки ранг қатламлари ўзаро таъсир қиладиган бўлса натижада ранглар ўзгариб эскиздагидек амалга ошмаслиги мумкин. Сграффито учун рангли сувоқ лойлари цементли ҳам бўлиши мумкин. Цементли сграффито чидамлилиги ва намликка бардошлилиги билан ажралиб туради, кўпроқ экстерьерда бажариш мақсадга мувофиқдир.

Рангда якуний тозалама бўлак бажариш. Интерьерда сграфитто композиция деталлари, шакллари майдароқ, нафис чизматасвирли, ўнозик чизиқлар бўлиши маҳобатли рангтасвир асарининг жозибали, чиройли, бадиий чиқишини таъминлаши мумкин. Сграфитто композицияси учун ранг колерларини танлашда унинг жойига қараб танланади. Масалан, оқ+қора+қизил, оқ+кўк+зарғалдоқ, қора+зарғалдоқ+сариқ каби гуруҳда бўлиши мумкин. Шунингдек, ранг туслари бир-бирига яқинроқ ҳам бўлишида композиция бажарилаётган жой, ўрнига боғлиқдир. Сграфитто экстерьерда бажарилаётган бўлса, контраст ранглардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. Сграфитто композициясини бажаришда мавзу ва рассомнинг истеъдоди ҳам рол ўйнайди. Сграфитто композициясини бажаришда оддийроқ мавзу танлаб катта томонига 1 метр (100х80, 60х70, 60х80 см) ўлчамларда бажариш ёки каттароқ композициянинг бўлакчаси сифатида ҳам амалга ошириш мумкин. Кичикроқ ҳажмдаги композиция мустақил ечимга эга бўлиб, тугалланган асар каби бажарилиши кейинчалик мураккаброқ мавзуга композиция бажариш мақсадга мувофиқ. Сграфитто учун композиция шлашда ишлашда унинг хусусиятига асосан бажариш керак. Сграфиттода 3-4 хил рангдаги сувоқда бажарилишини эътиборга олиб композиция тузилишини аниқлаш лозим. Майда шаклларни кўп ишлатиш анча қийинчилик туғдириши мумкин. Композицияда катта ва кичик бўлакларни яққол локал рангларда амалга ошириш мақсадга мувофиқ. Оддийроқ шакллардан фойдаланиб, унга катта ҳажмда бўлмаган деворий расм композициясини бажариш ва ундан кейин мураккаброқ мавзуларга ўтмоқ керак. Бу жараёнда ҳам макет, перспектива, форэскиз, ишчи эскиз, рангли картон, картон калка, ашёда композиция бўлакчасини бажариш босқичлари амалга оширилиши зарур. Мавзу танлашда ўзимликлар, нақшлар, қуш, ҳайвонлар тасвирланиши мумкин.

Adabiyotlar : 1. O’zbekiston Enstiklopediyasi ―J‖ harfi 2. Boymetov B. ―Qalamtasvir‖. Darslik 1-qism. Toshkent,2006 3. Tolipov N., Abdirasilov S., Oripova N. Rangtasvir. T., 2006. 4. Abdirasilov S. Tolipov N., Oripova N. ―DastgoHli rangtasvir‖ (2qism). T., 2003. 5. Tojiev B. ―DastgoHli rangtasvir‖ fanidan ma’ruzalar matni. T.,2000. 6. Tolipov N. Abdirasilov S. ―DastgoHli rangtasvir‖-Toshkent. 2005. 7. Tojiev B. ―Qalamtasvir asoslarini o’rganish‖. Toshkent 1994.

O'xshashlar

Роспись услубидаги бажарилган маҳобатли рангтасвир композицияси бўлагини ашёда ишлаш

Левкас усулида қадимги Миср, Хитой, Япон рассомлари томонидан бажарилган деворий расмлардан нусха кўчириш.

Мойбуёк рангтасвир техникаси

Рангтасвир» тушунчаси. Хакконий рангтасвирнинг вазифалари

Санъат тарихига муқаддима. Тасвирй санъатнинг тур ва жанрлари. Санъатнинг тарбиявий аҳамияти. Тасвир ва ифода воситалари