Mavzuli kompozitsiya markaziy qismini alohida tasvirlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

7334.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzuli kompozitsiya markaziy qismini alohida tasvirlash Kompozitsiya yaralishdan oldin sliuni o'ylab qo'ymoq zarur-ki kartinacla asosiy mezonning yechimi nima bo'ladi va uni qanday qilib bo'rttirib tasvirlash mumkin? Mavzuli kompozitsiya markazi odatda «g'oya mazmuni markazi» yoki «nigoh markazi» deb ham yuritiladi. Kartinadagi ko'rinishlarning hammasi ham muhim ahamiyat kasb etmaydi, shu bois ikkinchi darajali ko'rinishlari asosiyga bo'ysundiriiadi. Kompozitsiya markazi asosiy qahramonlar va voqeani mavzu og'ushiga qamraydi. Asardagi asosiy g'oyaviy inazmun yechimiga hizmat qiladigan qismi kompozitsiyaning markazi hisoblanadi. Kompozitsiya markazi, birinchi navbalda diqqatni o'ziga jalb qilmog'i lozim. Ushbu markaz rang yorqinligi, kattalashtirilgan tasvir, kontrasl va boshqa imkoniyatlardan foydalanib alohida e'tiborni jalb ctadi. Markazni faqatgina rangtasvir asaridagina emas, balki graftka, haykaltaroshlik, amaliy bczak sanatida, me'morchilikda, dizayn turlarida va shu kabilarda ham ajratib ko'rsatish talab ctiladi. Uyg'onish davri rassomlari kompozitsiya markazi, mato markazi bilan mos tushishini istardilar. Bosh qahramonlarni shunday qilib joylashtirish bilan rassomlar ularning muhim ahamiyat kasb ctishlarini va nufuzli ekanligini alohida urg'u bilan ajratganlar.

Rassomlar kartinaning kompozitsion qurilmalaridan talayginasini kashf etdilar. Kompozitsiya maqsacli lalab ctayotgan bo'lsa, mato yuzasicla uning geometrik rnarkazidan istalgan lomonga surilaverishi mumkin bo'ldi. Bu usulni V.Surikovning «Boyar ayol Morozova» asaridagi kabi harakatni bcrish, voqclik dinamikasi, mavzuning tczda ta'sir elislii maqsadida, albatta, undan foydalanish zarur!(3-r.). Rembrandlning «Adashgan o'g'ilning qaytishi» nomli asari asosiy g'oyani imkon qadar to'laroq yoritish maqsadida markazdan asosiy

lashkil eladi va ollin kesishuv qonuniga mos tushadi. Uzoq davrlardan buyon rassomlar o'z ijodlarida foydalanib kelgan ko'rinish va g'oya fikrlarni aniq ifodalashga uringanlar. iKompozitsiyaning yana bir qonuniyatlaridan biri bu «oltin kesishtna»dir. Oltin kesishma - mutanosiblikning uyg'unligini izlash uchun qulay bo'lgan usuldir. U quyidagi formula bo'yicha quriladi -yaxlillik o'zining kalla qismiga, katla qism esa yaxlitlikning kicliik qismiga aloqadordir. Xuddi shu formuladan logarifmik spiral yuzaga kelib u kattalashish davomida ham o'z shaklini o'zgarlirmaydi. Kartinacla ikki yoki ko'p sonli kompozitsiya markazlaridan foydalanish maqsadida rassomlar unda bo'lib o'tayotgan bir necha voqealarni va ahamiyali jihaldan bir vaqlda leng va e'liborli qilib tasvirlashda foydalanadilar. Vclaskcsning

«Meninlar» kartinasini va uning qurilmasini ko'rib chiqamiz (70a-r., 70-r.). Kartinarii bitta markaziy kompozitsiyasi -janjalkash yosh Meninning freylinlari unga ikki tomonclan engashgan. Kartinaning geomctrik markazida ikkita bir xil o'lchamda dog" luribdi va ular o'zaro jipslashgan. Bir-biri bilan go'yo yorug' va qorong'udck qarama-qarslii. Ikkovidan biri oq, boshqasi qora bo'lgan tashqi olamga mansub.

Tashqi dunyoga chiqishning yagona va haqqoniy eshigi - quyosh in'om etgan nurlar bo'lib. yana bin - malika siymosi aks clib turgan ko'zgudir. Bu chiqislini boshqa olamga - yorug'lik dunyosiga lushib qolish dcyish mumkin. Kartinadagi yorug' va to'q konlrasllikni rassom bilan vorislikka ega bo'Imoqchi bo'lgan yoki san'aiga qarama-qarshi qo'yilgan ovoragarchiliklar - qulning diniy ozodligi kechinmalari deb qabul qilish mumkin. Kartinada yorug'likning boshlanishiga keng va to'liq yo'l ochib bcrilgan. Rassom qomati butunlay ijod qamrovida qolgan. Bu Yclaskcsning avtoportrcti. Uning yelkasi orlida qirolning ko'zlari oldida gofmarshalning to'q qomati qiya ochiq eshik yonida turishi bilan tazyiq va ta'sir o'tkazayotganligini sezish mumkin. Rassom lomonidan tasvirlangan guruhlarda odamlar soni, nihoyalda keng fikrlash qobiliyaliga ega bo'lgan tomoshabin, xohlagan juftlikni son jihatidan lanlab olishi uchun konlrast va o'xshashligi bilan bir-biriga uzviy bog'liq bo'lgan, rassom va qirol, saroy xizmatchilari, go'zallik va majruhlik ota-ona va bolalar, odamlar va hayvonlar ifodalangan. Kartinada asosiy voqelikni ajratish uchun bir necha usul qo'llanilishi mumkin. Masalan, boshqalardan ajratish usuli orqali asosiy ko'rinishni tasvirlab boshqa jism va narsalardan ajratgan holda uni o'lehov va rang bilan uning kompozitsion asl qurilmasi yechimini topish mumkin. Shuni aytish lozimki, kompozilsiyada ko'rish markazini ajratish usullarining qo'llanilishi norasmiy qo'llanmada yoki rassom fikr va g'oyalarini asarda yaxslii ifodalash uchun ananaviy usuldan foydalanish mumkin.

Kompozitsiyada muvozanatlikni ifodalash Simmctrik kompozilsiyalarning barcha qismlari o'zaro tenglashtirilgan, asimmetrik kompozitsiyada esa lenglashlirilgan va lenglashlirilmagan holallarda bo'lishi mumkin. Katta yorug' dog'ni kichik lo'q rang bilan tenglashtirish mumkin. O'lchov jihatidan kichik bo'lgan bir necha clog'larni kalla dog' bilan tcnglashlirisli mumkin. Talaygina tenglashtirish usullari mavjud. Ularqism katlaliklari, tuslar va ranglar yordamida tenglashliriladi. Tenglashtirish u erdagi ishlirok etayotgan qomatlar va ular orasidagi masofalarga ham aloqadordir. Maxsus mashqlar orqali o'z kompozitsiyalarimizda muvozanatni, katta kichik baiandliklarni, yorug" va to'q, turli siluet va rang dog'larini his etib o'zaro tcnglashtrishni o'rganib olamiz. Bu misolda arg'imchoqda bo'lgan paytimizdagi muvozanat tajribamizni eslab ko'rishga to'g'ri kcladi. Arg'imchoqning bir tomonida o'tirgan o'smirni muvozanatli qilish uchun uning boshqa tomoniga ikki bolani o'tqazish kerak bo'ladi. Kichik bolani o'spirin bilan muvozanatlash mumkin. Bunda bola arg'imchoqning boshqa tomoni chetiga emas, balki markazigayaqinroq o'tiradi. Shunday tajribani tarozi bilan ham o'tkazish mumkin. Bunday o'xshalishlar kartinadagi turli qismlarni, o'lchovlarni, tus va ranglar garmoniyasini topishda yordam beradi (82,83-r.). Asimmetriyali kompozitsiyalarda, ba'zida tcnglik mutlaqo bolmaydi, chunki fikrlash markazi karlina qirg'og'ida joylashgan bo'lishi mumkin. Chizmatasvirning oynadagi aksini ko'rganda bizning fikrimiz o'zgaradi. Bu korinishning o'ziga xosligi va uni kompozitsiyada tenglik qidirayotganda hisobga olmoq zarur. Kompozitsiya qonun-qoidalari, usullari rassomlarning boy tajribalari va ijodiy mahoratiga asoslangan. Albatla kompozitsiya yaratish texnologiyasi joyida lurgani yo'q, u doim rivojlanishda bo'lib, rassomlar ijodiy amaliyoti bilan yanada boyib bormoqda.

8 7. O.Muinov. Natyurmort kompozitsiyasi a) rangda muvozanatlashtirilgan kompozitsiya; b) rangda muvozanallashiirihnagan kompozilsiya. 87. Natyurmort kompozilsiyasini: a) rangda muvozanatlashtirilgan b) rangda muvozanatlashtirilmagan. Bir xil jismlardan muvozanatlashtirilgan va

$muvozanatlashtirilmagan ranglar asosida qanday kompozitsiya tuzish mumkin ekanligini kuzating. Amaliy maslahatlar Rassom yaxshi asar yaralishga kirisharkan u alrof-muhitni, labiatni, hodisa va voqealami, o'simlik va hayvonol olamini, shujumladaninson qiyofalari liolalini o'ta sinchkovlik bilan kuzala bilishi va naluradan xomaki qoralamalar tasvirlash, o'z ustida ko'p ishlash, fikrlash qobiliyatini yanada o'stirib bormog'i zarur. Kompozitsiya uchun tabialdan qiziq ohanglarni lopish va uni ko'z bilan ilg'ab olish qiyin emas. Bunday hollarda kcrakli ko'rinish qidiruvchi ramka yordam beradi. Uni tayyorlab olish dcyarli qiyin cmas. Uning qarama-qarshi tomonlari bir-biriga yaqin suriladigan bo'lishi kcrak cbunki labiatda qiziqarli joylarni kompozitsiya \w\wm tanlab olishda formalni katta, kicbik qilish imkonini beradi. Bashaiti sizda bunday ramka bo'lmasa, qo'llaringizni, kaftingizni (89-r.) rasmda ko'rsatilgandek kcrakli shakl va ko'rinishlarni lanlashingiz mumkin. t. Kompozitsiyada quyidagtlar ynrdamicla qidirish: a - kafl; b - ko'rinishni qidiruv ramkasi bilan jzlash.$