Inson qiyofasini akademik qalamtasvir usulda tasvirlashda metodik izchillikka rioya qilish - Tasviriy san'at - Referatlar

Inson qiyofasini akademik qalamtasvir usulda tasvirlashda metodik izchillikka rioya qilish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

32.5 KB

Ko'chirib olish

Inson qiyofasini akademik qalamtasvir usulda tasvirlashda metodik izchillikka rioya qilish Tasviriy san’atda inson qiyofasini tasvirlash qadimdan rassomlarni o‘ziga jalb qilib kelgan. Tabiatda inson eng mukammal va serqirra obekt bo‘lib hisoblanadi. Shuning uchun ham barcha badiiy o‘quv dargohlarida ham inson qiyofasi, uning portretini tasvirlashga ko‘plab vaqt ajratiladi. Tirik modelni (yalano‘och model tasvirini) chizish qiyin vazifa, uni bajarish uchun rassomdan doimiy mashyilotlar davomida egallangan malaka talab etiladi. Tirik modeldan rasm chizishning qiyin tarafi shundaki, bunda model qimirlamasdan, bir xil holatda tura olmaydi, ya’ni chizish davomida u bir necha bor o‘z holatini o‘zgartiradi. Boshqa tomondan tirik modelda kuzatiladigan suyaklar va mushaklarning yaqqol ajralib turishi, ularning tuzilishi, nisbati, vazifasi va xarakat xarakterini oydinlashtirishga imkon yaratadi. Bundan tashqari model o‘z holatini o‘zgartirganida, rassom o‘z tasavvuri va xotirasiga asoslanib chizishni davom ettirishi kerak. Bunday ish uslubi juda muhim bo‘lib, qalamlar va eskizlar chizishda uning ahamiyati kattadir. Tirik inson modelini (yalano‘och inson qiyofasini) chizish mashyilotlarini tashkil etish va undagi rasm chizish ketma-ketligi gipsdan ishlangan model tasvirini ishlash jarayoni bilan deyarli bir xil. Model taglik ustida tahminan 40 sm balandlikda erkin holatda, rassomga qarab, bir oyoo‘iga tiralib – ushbu holatda chap oyoo‘iga tiralib turishi kerak. Model holati Gudonning “Ekorshe”sini eslatadi. Bukilgan chap qo‘l tana qismining orqa tarafida bo‘lib, o‘ng qo‘l erkin holatda pastga osilib turibdi. Bu yerda chap oyoq oo‘irlik markazidir. O‘ng oyoq esa chap oyoqqa nisbatan biroz oldinroqda joylashgan va erkin holatda turibdi. Modelga yuqori-yon tarafdan kuchsiz yoruo‘lik tushishi kerak. Anatomik tuzilish bo‘yicha to‘liq tasavvur hosil qilish uchun, modeldan uzoqroq masofada odam skeleti yoki Gudonning “Ekorshe”sini joylashtirish tavsiya etiladi. Bundan

asosiy maqsad, oldingi vazifada olingan bilim va malakalarni tirik odam rasmini chizishda taqqoslab nisbatlar hamda muskullar tizimini yanada aniqroq tasavvur etishdan iboratdir. O‘quvchilar bir-birlaridan eng kamida model bo‘yiga bir barobar keladigan masofada, naturadan esa eng kamida qomatning uch barobari darajasidagi masofada joylashishlari kerak. Bunday masofa ularga modelni boshdan oyoo‘igacha perspektiv o‘zgarishlarda ko‘rish imkonini beradi. Rassom tasvirning joylashish o‘rni va o‘lchamlarini – rasm kompozitsiyasini belgilaydi. Model pozasi va xarakatidan kelib chiqqan holda, modelning umumiy holati va model massasi qalam bilan yengil chizib chiqiladi. Turgan holatdagi model rasmini chizishni dastlab old tarafdan amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. Chunki bunday holatda rasm chizish tamoyillarini ochib berish ancha oson kechadi. Oyo qosti va ular orasidagi masofa turgan modelning tayanch maydoni bo‘lib hisoblanadi. Oo‘irlik markazidan o‘tuvchi vertikal chiziq tayanch maydonidan ham o‘tganda model muvozanat holatida tik turgan deb hisoblanadi. Bundan shuni anglashimiz mumkinki, odam oyoqlari orasini kengroq ochsa, tayanch maydoni kattalashadi va mustahkam muvozanatga ega bo‘ladi. Bir oyoqqa tiralib turganda model holati oo‘irlik markazi bo‘ylab tushirilgan vertikal tayanch oyoqning tovon qismidan yoki uning yonidan o‘tadi. Yalano‘och odam tasviri chizilganda model modelsining holati ana shunday bo‘lishi lozim. Rasm chizishning dastlabki bosqichida xarakat holati va asosiy nisbatlarni ko‘rsatgan holda, butun modelni umumiy ko‘rinishini yordamchi chiziqlarda tasvirlash muhimdir. Tasviriy san’at qonun va qoidalaridan bizga ma’lumki, tabiatdagi barcha shakllar geometrik sirtlarga o‘xshash shakllar tarkibiga asoslanadi shuning uchun ham ushbu holatga misol tariqasida Dyurer tomonidan geometrik shakllarga asoslanib ishlangan rasmni keltirishimiz mumkin. Bu yerda model xarakati yaqqol ko‘zga tashlanadi. Yelka kamari tosga nisbatan deyarli to‘o‘ri burchak bo‘yicha burilgan, bosh orqaga qayrilgan. Yanada oydinlik kiritish maqsadida, A.Dyurer ko‘krak qafasini geometrik shakl asosida,

perspektiv o‘zgarishlarni ko‘rsatib, sxematik tarzda tasvirlagan. Oo‘irlik markazidan podium yuzasidagi kesishish nuqtasigacha vertikal chiziq chiziladi. Ushbu nuqtaga asoslanib ikki tovonning o‘zaro joylashuvini izlash kerak. Har bir oyoq joylashadigan joy tovon uzunligi darajasida belgilanadi. Katta oshiqdan (sonning tos bilan birlashgan qismi) pastga, oyoq joylashadigan joy markazi tomon tana tiralgan oyoqning umumiy yo‘nalishini ko‘rsatuvchi to‘o‘ri chiziq chiziladi; ikkinchi sonning katta oshio‘idan erkin turgan oyoqning avval tizzagacha bo‘lgan qismi, keyin esa tovon markazigacha bo‘lgan qismi chiziq bilan belgilanadi. Oo‘irlik markazidan o‘tuvchi va rasmda belgilangan boshning yuqori qismigacha davom etuvchi vertikal chiziqning umumiy uzunligi model balandligini tashkil etadi. Tors erkin holatda turganida oo‘irlik markazidan tushirilgan vertikal yarem chuqurchasidan o‘tadi. hosil bo‘lgan umumiy vertikal chiziqqa tananing quyidagi alohida qismlari chegaralarini ko‘rsatuvchi belgilar chiziladi: oyoq, ko‘krak va bosh o‘lchamini ko‘rsatuvchi belgilar. Bu yerda boshning o‘rta chizio‘i oriyentir qilib olinadi va bosh holati oval shakl bilan belgilanadi; shu usul bilan boshning burilish darajasi va xarakati aniqlanadi. Ishning mazkur bosqichida rasmning obrazli xarakteriga ta’sir qiluvchi modelning yuqori, o‘rta, pastki qismi nisbatlariga to‘xtalib, pedagog rassomlarga baland, o‘rta va past bo‘yli odamlarda boshning butun tana uzunligiga nisbati qanday bo‘lishini, shuningdek erkak, ayol va yosh bola qomatlari nisbatlari o‘rtasidagi farqlarni tushuntirib berishi kerak. Bosh balandligi va yarem chuqurchasining joylashuvi butun model balandligiga nisbatan belgilangandan so‘ng, yengil chiziqlar bilan o‘mrov suyaklari yo‘nalishi chiziladi. So‘ngra modelning yarem chuqurchasidan to‘sh suyagining hanjarsimon o‘sio‘i, undan kindik va rasmdagi asosiy o‘zgarmas nuqtalardan biri bo‘lgan tos suyagining boshlano‘ich qismi - yonbosh suyak tomon cho‘zilgan shartli o‘rta chiziq aniqlanadi. Rasmga ko‘krak so‘ro‘ichlaridan o‘tuvchi gorizontal chiziq chiziladi; keyin tos suyaklarining qirralaridan chiziq o‘tkaziladi va shu yo‘l bilan tosning gorizonal chiziqqa nisbatan qiyalik darajasi aniqlanadi.

Ikkita oyoqqa tiralib turgan model holatida tos gorizontal holatda bo‘ladi. Tananing barcha oo‘irligini bir oyoqqa o‘tkazilganida, tos oo‘irlik tushmagan oyoq tomonga egiladi. Tosning yuqori qismi chizio‘i yonbosh suyakning ko‘rinib turgan qirralariga asoslanib belgilanadi. Keyin ikki son suyagi boshchalari o‘rtasidagi chiziq belgilanadi. Tana oo‘irligini ko‘rsatib turgan sonning tos bilan birlashgan boshchasi aniq ko‘rinib turadi; ikkinchi oyoqning son boshchasining joylashish o‘rni o‘zgarganligi tufayli, uning o‘rnida chuqurcha hosil bo‘ladi. Ikki son boshchalari o‘rtasidagi chiziqqa parallel ravishda, rasmda shtrixlab qo‘yilgan tosning yuqori qismidan o‘tuvchi, chiziq belgilanadi. Tos chizio‘iga parallel ravishda ikki oyoqning tizza qopqoqlaridan o‘tuvchi chiziqchiziladi (son boshchasi va to‘piq o‘rtasida). Bunday usulda chizilgan belgilar vertikal chiziqbo‘yicha model nisbatlarini aniqlashga yordam beradi. Modelning asosiy qismlari kengligi - tosdan tovongacha va tosdan boshning yuqori chegarasigacha bo‘lgan qismi shtrixlar yordamida oydinlashtiriladi. Ikki oyoqning yon tomonlari va tos, tors, yelka, qo‘l, bo‘yin va bosh ham shtrixlar bilan chizib chiqiladi. Ishning keyingi bosqichida o‘chiro‘ich bilan yordamchi chiziqlar va tasvirlangan model ichidagi barcha belgilangan yordamchi chiziqlar o‘chiriladi va tasvirning o‘lchami va chegaralari natura bilan yana bir marotaba solishtirib tekshiriladi. Buning uchun dastlab tasvir hajmini ko‘rsatib beruvchi asosiy soya va tus munosabatlari rasmda aks ettiriladi va natijada nisbatlarni to‘o‘rilash va konturlarga shtrix bilan aniqlik kiritish imkoni paydo bo‘ladi. Bunda modelning tors va boshdan boshlab, oyoq va qo‘lgacha bo‘lgan qismlari ustida ish olib boriladi. Oyoq-qo‘lning – yelka, tirsak, tizzalarning bukilgan joylariga shtrixlar yordamida yoruo‘-soya yordamida tus beriladi. Qo‘l kaftlari va tovonlar birgalikda ishlanadi, model tasviri shtrixlar bilan ishlanadi va shakl hajmi yoruo‘lik-soya munosabatlari asosida ko‘rsatiladi.

O‘quv mashqni bajarish davomida qalamni botirib chizish mumkin emas, chunki xatolarni tuzatishda rasm qorayib ketadi va tasvir yaxlitligi buziladi. Yalano‘och model rasmini chizish bosqichlari va uning qismlarni umumlashtirish.

Adabiyotlar ro’yhati 1. Boymetov B. “Qalamtasvir”. Darslik 1-qism.- Toshkent, 2006. 2. qo‘shimcha adabiyotlar 3. Boymetov B. «Qalamtasvir» Pedagogika institutlari va universitetlari talabalari uchun o‘quv qo‘llanma. - Toshkent, 1997. 4. Boymetov B. “Qalamtasvir asoslari”. O’quv qo‘llanma. - Toshkent, 1999. 5. Boymetov B. “Portret qalamtasviri”. O’quv qo‘llanma. - Toshkent, 2001

O'xshashlar

Inson qiyofasini akademik qalamtasvir usulda tasvirlashda metodik izchillikka rioya qilish

Qalamtasvir tarixi, uni o‘qitishning metodologik asoslari

Inson bosh suyagini turli rakurslarda tasvirlash

Inson qiyofasini qo’llari bilan beligacha tasvirlash

Chet ellar tasviriy san`at o`qitish metodlari