X—XI асрларда феодал европа. Феодал жамиятининг характерли хусусияти - Tarix - Referatlar

X—XI асрларда феодал европа. Феодал жамиятининг характерли хусусияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89 KB

Ko'chirib olish

X — XI асрларда феодал европа. Феодал жамиятининг характерли хусусияти Режа: 1. Феодализм системасинииг қарор топиши 2. Ишлаб чиқарувчи кучларнинг тараққиёт даражаси 3. Феодал поместьесининг тузилиши. 4. Крепостной деҳқонларнинг феодалларга қарши кураши 5. Феодаллар иерархияси 6. Феодаллар анархияси

Феодализм системасинииг қарор топиши. X — XI асрларда Ғарбий Европа мамлакатларининг кўпчилигида феодализм таркиб топди. Феодал ишлаб чиқариш усули Европа жамиятида ҳукмрон ишлаб чиқариш усули бўлиб 1 , бу ишлаб чиқариш усулининг характерли хусусиятлари қуйидагилардан иборат эди: йирик помешчик ер эгалиги ҳукм сурар ва майда деҳқонлар ердан фойдаланар эди, меҳнаткашлар ишлаб чиқариш восита- ларига боғланган эди (деҳқонлар чек ерга бириктирилган эди), ғайри иқтисодий йўл билан мажбур қилиш ҳукм сурар эди (буни мажбурий крепостной меҳнат — баршчина жуда яқ-кол кўрсатиб туради), натурал хўжалик ҳукм сурар эди, қиш-лоқ хўжалик ва ҳунармандчилик техникаси паст ва қолоқ эди. Ишлаб чиқарувчи кучларнинг тараққиёт даражаси. Рим империяси истило қилинган,вақтда варварларда ишлаб чиқарувчи кучларнинг даражаси қандай бўлган бўлс,а, Ғарбий Европа жамиятининг ишлаб чиқарувчи кучлари X асрда унга қараган-да анча ўсган эди. Бу вақтда қишлоқ хўжалигининг ривожини кўрсатадиган асосий нарса уч далали экишнинг тарқалиши эди. Уч далали система Каролинглар давридаги ( IX аср) ҳуж- жатларда ҳам тилга олинади. X — XI асрларда бу система Евро-падаги бошқа мамлакатларга тарқалди. Бироқ кейинги вақт-ларда XII — XIII асрларда ҳам бу система икки далали системами, баъзи жоиларда эса ҳатто ерни партов қилиш систе-масини ҳам бутунлай сиқиб чиқара олмади. Урта асрлар Европасида қишлоқ хўжалигининг ютуқларини кўрсатадиган иккинчи нарса ўтзорчилик, боғдорчилик, полизчиликнинг ривож-ланганлиги эди. Карл Буюкнинг машҳур «Поместьелар тўғри-сидаги капитулярий»сининг айрим моддалари бунга жуда равшан далилдир. XI ва XII асрларда Англия, Франция ва Италияда агроном ёзувчилар бўлиб, уларнинг ҳосилнй ошириш масалалари тўғрисида ёзган махсус трактатлари сақланиб қол-ган. Ҳооилни ошириш ер ҳайдашн'инг сифатига боғлиқ эди. Шунинг учун X ва XI асрларда ер ҳайдашга қаттиқ эътибор берилар эди. Агар баҳори экин учун ер одатда бир марта (дон сепиш

олдидан) ҳайдалса, кузги экин учун (бу асосий экин эди) ер икки марта, баъзан ҳатто уч марта ҳайдалар эди. Ернинг хусусиятига қараб, ер 6—8 ҳўкиз қўшилган плуг билан чуқур қилиб ёки бир жуфт ҳўкиз қўшилган плуг билан юзароқ қилиб ҳайдалар эди. Шу билан бир вақтда илғорроқ поместье- ларда гўпг, қиаман минерал (мергель) ўғит ишлатила бошлади. Клюн'ий монастирининг ёзувларига кўра, жанубий Францияда донли ўсимликлар ҳосили XI асрда беш (сам) бошгача етиб борган, ҳосилсизроқ йилларда эса ҳосил одатда тўр'т бош, уч бош ва ҳатто икки бош ҳам бўлган. Шундай қилиб, Ғарбий Европанинг ишлаб чиқарувчи куч лари Рим империяси даврининг охирги асрларидагига ва халқ-ларнинг Буюк кўчиши даври деб аталгаи даврдагига нисбатан анча ўсди. Экин майдонлари анча кенгайди. Уй ҳайвонларининг сони кўпайди. Полизчилик ва боғдорчилик ривожланди, узумчи-лик кенг тарқалди. Европада аҳолининг ўзи ҳам жуда тез кў пайди. XI асрда янги срлар ўзлаштириш керак бўлиб қолди. Худди шу мақсад билан Европанинг деярли барча мамлакат-ларида ўрмонларнинг дарахтларини зўр бериб йиқитиш бош-ланди. Янги* ишлаб чиқариш усули ўзидаги барча социал зиддиятларга ва жуда қаттиқ эксплуатация ҳукм суришига қарамасдан Европа мамлакатларининг иқтисодий жиҳатдан ривожланишини таъминлаб, ишлаб чмқаришнинг аста- секин кен-гайиб боришига имкон берди. Бироқ ўрта асрларнинг бу илк даврида ишлаб чиқарувчи кучлар ҳар ҳолда жуда секин ўсди. Варварлар Европасининг ниҳоят, уч далали системани ўзлаш-тириб олиши учун беш юз йил вақт кетди. Уртача ҳосил (айниқ-са деҳқонлар ерида) ҳали ҳам жуда паст эди. Деҳқонлар таби-атиинг стихияли кучларига тўла равищда қарам эди. X — XI асрлардаги Европада ҳосилсизлик, қаҳатчилик, очлик, эпиде-миялар жуда тез-тез бўлиб турадиган ҳодиса эди. Бу нарса ўша вақтдаги хроникаларда жуда равшан акс эттирилган. Ай рим область ва округлар хўжалигининг биқиқлиги ва натурал хўжалик ҳукм суриши туфайли, бир округда қаттиқ очарчилик бўлиб турган бир вақтда ундан 200—300 км наридаги иккинчи бир округда озиқ-онқат мўл-кўл бўлиши мумкин эди.

Аҳоли оммасининг моддий турмуш даражаси жуда паст эди. Уша вақтдаги деҳқонларнинг ғоят катта кўпчилиги сифатсиз, кучсиа овқат еб, ёмон, жуда хароб кулбаларда яшар, қўлда ясалган бесўнақай жихозлар тутиб, дағал, қўлда тўқилган кийим, ёғоч кавуш (яъни усти кўн, таги ёғоч кавуш) кийиб турмуш кечирар эдилар. Феодал поместьесининг тузилиши. Феодал поместьеси — вот чина (сеньория) одатда бир қишлоққа тўғри келиб, баъзан бир. неча қишлоқдан иборат бўлар эди, камдан-кам ҳоллардагина қишлоқнинг бир қиомини- ташкил қилар эди, поместье мазкур-даврда асосий хўжалик, ижтимоий ва сиёсий ячейка эди. Каро линглар замоиидан қолган ҳужжатлардан маълум бўлишича,. IX асрдаги сипгари, бу даврда ҳам крепостной деҳқонлар ўзи- нипг чек ерида деҳқопчмлик қилар эди ва бу ер эвазига хўжа-йиннинг ерини экиб берар ёки номешчикка қисман маҳсулот тарзида, қисман пул тарзида рента тўлар эди. Бироқ X — XI аср ларда хўжайиннинг (домениал) ери VIII — IX асрлардагига қараганда қисқарган эди. Сеньор қолган ерини ҳам чек ер- қилиб бўлиб беришни фойдалироқ деб билар эди. Лекин шу би лан бирга у маҳсулот тарзида тўланадиган рентани кўпайтир-ди. Қисман XI асрдаёқ баъзи жоиларда натурал ренталар (баршчина шаклидаги ишлаб бериш рептаси ёки натура шакли-даги маҳсулот рентаси) ўрнига пул тўлаш, (пул рентаси) жорий. қилина бошлади. Крепостной деҳқонлар ҳаётининг ўзида ҳам ўзгаришлар юз берди. Каролинглар замонига оид ҳужжатларга қараб ҳукм чиқарганда қуллар билан илгариги эркин кишилардан чиққан қарам деҳқонлар IX асрга келибоқ умумий- крепостнойлар ом-маси бўлиб қўшилиб кетган эди. Бироқ крепостной деҳқонларнинг бир қисми бир оз енгилроқ аҳволда бўлиб, бир қисми кейинги асрларда ҳам уларга қараганда оғирроқ ва ҳуқуқсизроқ аҳволда эди. Масалан, Францияда X — XI асрлард*а деҳқонлар икки категорияга: сервларга («серваж») ва в и л л а и л а р-г а бўлинган эди. Сервларнинг аҳволида юридик жиҳатдан ҳали баъзи қуллик. аломатлари сақланиб қолган эди. Хўжайини ро-зилик бермаса, сервнинг уйланишига

ҳаққи йўқ эди. Феодал сервдан махсус жон (бош) солиғи олар эди. Сервнинг ўз мол-мулкини бировга васият қилиб қолдиришга ҳаққи йўқ эди. Серв ўлгандан кейин унинг мол-мулки хўжайиннинг қўлига ўтар эди, хўжайин бу мол-мулкни меросхўрга бериб, ундан ҳақ тарзида бир бош яхши мол олар эди. Вилланларнинг аҳволи бир оз дурустроқ эди. Улар шахсан эркин ҳисобланар эди, лекин ер масаласида қарам, тутқун эди. Уларнинг бажарадиган мажбурият ва тўловлари ер билан боғланган бўлиб, одатда му- айян бир тарзда белгилаб қўйилган солиқ эди. Аммо ҳақиқий ҳаётига келганда сервлар билан виланлар бир-биридан унча фэрқ қилмас эди. Улар ҳам, булар ҳам мустақил хўжалик юри-тар эди, уларнинг ҳам, буларнинг ҳам оиласи, уй-жойи, моли ва ҳар турли оддий қишлоқ хўжалик асбоблари, ери бор эди. Бу жиҳатдан виллаплар ҳам, сервлар ҳам қадимги қуллик замони- даги қулларга қараганда бутунлай бошқача эди. Лекин шундай бўлса-да, виллан ҳам феодал-помешчик томонидан жуда қаттиқ эксплуатация қилинар эди, сервга қараганда виллан миқдор жи-ҳатидангина камроқ эксплуатация қилинар эди, холос. Энг му-ҳимн шуки, виллан ҳам ерга бириктирилгап бўлиб, унда ҳеч қан-дай шахсий эркинлик йўқ эди. Крепостной деҳқонларнинг феодалларга қарши кураши. X — XI асрларда деҳқонларорасида маълум даражада мулкий тенг-сизлик пайдо бўла бошлади, деҳқонлар бойроқ ва камбағал деҳ-конларга ажрала бошлади. Бироқ, натурал хўжаликҳукм суриб турган, бутун қишлоқни феодал- помешчик қаттиқ эзиб турган, феодалларнинг ўзаро урушлари натижасида қишлоқ тез-тез ха-роб бўлиб туркан бир шароитда бу фарқ ҳам ҳали кескин туе олмаган эди. Ҳатто деҳқонлар крепостнойларга айлантирилган-дан кейин ҳам қишлоқда жамоа-марка илгаригидек катта аҳа-миятга эга бўлди, у, деҳқонларни л<инслаштириб, феодаллар эксп.г/атациясининг энг оғир формаларига қарши деҳқонлар нинг бпргалашиб курашишига имкон берди. Марка, Энгельс-нинг сўзи билан айтганда, эзилган деҳқонлар синфини ҳатто энг каттпқ ўрта аср крепостной ҳуқуқи ҳукм сурган даврда ҳам территория

жиҳатидан жипелаштирди ва қаршилик кўрсатиш воситаларп билан таъминлади. Феодаллар зулмидан тоқати тоқ бўлган крепостнойлар уз хўжайинларига қарши қўзғолонлар кўтардилар. Крепостной деҳқонларнинг фсодал- помешчикларга қарши энг дастлабки бош кўтариб чиқишлари X ва XI аерлардаги француз йилнома-ларида акс эттирилгандир. Йилномачилар деҳқонларнинг даст лабки ҳаракатлари ваҳшиёна суратда шафқатсизлик билан бостирилганини кўрсатиб ўтдилар. Чунончи, 996 йилда Норман дия герцоги Ричарднинг ерларида деҳқонлар йиғилишлар уюш-тириб, бу йиғилишларда бундан буёқ хўжайинларга бўйсунмас-дан, «эркин» яшайлик, деб қарорлар чиқара бошлаганлар. Буни эшитгач, герцог шубҳали деҳқонлардан бир неча ўнтасини тутиб келтириб, «қолганларига ибрат учун» уларнинг оёқ-қў-лини чопиб ташлашни буюрган. XI аернинг 20- йилларида Бре-таньда деҳқонлар кенг ҳаракат кўтардилар, бу ҳаракатни ҳам маҳаллий феодаллар қонга ботирди. Германияда 841—842 йил-лар билан 1073—1075 йилларда бўлиб ўтган Саксон деҳқонлари-иинг иккита қўзғолони (бу ҳақда юқорида айтиб ўтилган эди) эркин жамоачи деҳқонларнинг крепостнойга айлантирилишига қарши олиб борган курашини ёрқин кўрсатади. Жанубий Англияда ҳам норманлар истилосидан сал олдин XI аср ўрта-ларида худди шу сипгари деҳқонлар ҳаракати бўлиб ўтган эди. Феодаллар иерархияси. Вотчипа-сеньория сиёсий жиҳатдан кичкина бир давлатга ўхшаган нарса эди. Бу давлатнинг ҳоки-мияти сепьорнинг ўзи • — поместье эгаси, йирик маҳаллий феодал бўлиб, у маҳаллий аҳолини суд қилар, қатл этар ва афв қилар эди, атрофидаги ўзига ўхшаш помешчик- ҳокимлар билан уруш олиб борар эди. Лекин унинг ўзи ҳам одатда ўзидан каттароқ бир сеньорга қарам бўлиб, унинг вассали эди. Бу катта феодал- сеньор ҳам ўзидан каттароқ бир сеньорга қарам бўлиши мум-кин эди ва ҳоказо. Бу қарамлик муносабатлари тизмаси корол-1ПШГ ўзигача тизилиб борар эди, шундай қилиб, король бутун феодал поғоналари ёки иерархиясишшг бошлиғи эди. Дунёвий феодаллардаи ташқари руҳопий

феодаллар: папалар, архиепис-коплар, еиископлар, аббатлар ва шу кабилар ҳам мавжуд эди. Феодаллар иерархияси одатда юқори ва қуйи табақаларга бў-лппарди. Король ва унга тобе бўлган йирик территориал княз-лар, герцоглар ва графлар («тождор феодаллар») феодаллар нинг'юқори табақаси эди. Улар уруш олиб бориш, ўз пулларини зарб қилиш ҳуқуқига эга эдилар; суд ва қонун чиқар.иш ишлари тамоман уларнинг қўлида эди. Улардан кейинги ўринда бир почта (баъзан эса бир неча ўн) имениеси бўлган баронлар ту-рар эди. Баъзи мамлакатларда, масалан, Англияда баронлар-нинг ҳам герцог ёки графлик унвони бор эди. Феодал поғона-ларипинг ундан пастроғида рицарлар турарди. Рицарларнинг яроқбардорлари бўлиб, булар ҳам аста-секин кичик рицарга апланиб борди. Феодалларнинг мана шу табақаларининг ҳам-маси бир бўлиб туриб, имтиёзли табақа—дворянлар табақасипи ташкпл қилди, бу дворянлар крепостной деҳқонлар оммасидап, шуппнгдек, ўша Даврда феодалларга қарам бўлган шаҳарлик-лардап юқори турар эди. * Вассаллик-ленлик муносабатлари. Феодалнинг ер-мулки — феод ёки лен битта поместьедан, бир нечта поместьедан, бутун бошлиқ бир князлик, ҳатто королликдан ҳам иборат бўлиши мумкин эди (ўрта асрларда вассал королликлар кўл эди). Лекин ҳар бир феоднинг қуйидагича ўзига хос хусусиятлари бор эди: 1) фесд, ҳаммадан бурун, «паст» деҳқонларга хос мажбурият-ларни ўташ билан боғлиқ бўлган деҳқон мулкидан фарқ қилиб, дворян мулки, «асл» мулк эди; 2) феод, одатда муайян бир хизматни, биринчи навбатда, ҳарбий хизматни ўташ билан боғланган эди; 3) феод — юқори сеньорга вассал тобеликдаги қарам мулкдир, яъни аллоддан фарқ қилади, аллод X — XI аср ларда жуда кам учрар эди; 4) феод — наслдан-наслга мерос бўлиб ўтадиган мулк эди (у ўзидан олдинги бенефицийдан шу билан фарқ қилар эдики, бенефиций ҳарбийларнинг ер мулки эди-ю, лекин наслдан- наслга мерос бўлиб ўтмас эди). Вассалларнинг асосий мажбурияти ҳарбий хизматни ўташ-дан иборат эди, бу хизмат одатда йилига 40 кун белгиланар эди. Ҳарбий хизматдан

ташқари, вассаллар ўз сеньорлари фойда-сига яна баъзи граждан хизматларини ҳам бажарарди, сеньор бошқа вассалларни суд қилганда судда қатнашар ёки унинг саройида сарой аҳли бўлиб хизмат қилар эди. Булардан ташқа ри вассал ўз сеньорига маълум миқдорда пул ҳам тўлаб турар эди. Бу тўловлардан энг каттаои наслий (пошлина) бож эди, бу наслий бож рельеф деб аталиб, баъзан жуда катта суммадан иборат бўлар' эди. Англияда баронлардан олинадиган рельеф, масалан, 1 минг фунт стерлингта етар эди. Бутун мамлакатдаги феодаллар синфини бир бутун қилиб боғлаган шартнома систе-маси махсус маросимлар формасида муқаддаслаштирилар эди. Вассал феод олишда, гўё ўзини сеньорнинг ҳомийлигига топ-ширишини ифодалаган бўлиб, унинг олдида тиз чўкар ва қўлла-рини сеньорнинг қўлига қўйиб, ўзини «унинг (яъни сеньорнинг) одами» деб атар эди. Бу расмнинг ўзи ҳам оммаж деб аталар эди (французча homme — одам деган сўздан олинган). Сўнгра вассал махсус содиқлик қасами — ф у а (французча foi ) ёд қи лар эди. Сеньор ҳам вассалга тегишли феодни топширишнинг аломати сифатида унга махсус нарсалар берар эди; вассалнинг ер участкасининг белгиси сифатида бир қисм тупроқ, ўша ер участкасига кирадиган ўрмоннинг белгиси сифатида дарахтнинг кичик бир шохчасини, епископ ҳокимиятининг белгиси сифатида узук ҳамда ҳасса ва ҳоказолар берар эди. Бу раем инвести тур а деб аталар эди. Феодалларнинг қаерлари ва уларнинг тузилиши. X — XI аср ларда Ғарбий Европанинг ҳамма ёғи қаерлар билан қоплана бошлади. Қаср (немисча Schloss , французча chateau , инглизча castle ) феодалга ҳам турар жой, ҳам қалъа бўлиб хизмат қила ди. Дастлабки пайтларда қаерлар ёғочдан қурилар эди. Ҳали IX аерда бу одатдаги икки қаватли ёғоч минора эди. Унинг юқори қаватида феодал ўз оиласи билан яшарди, пастки қава- тида хизматкорлар турарди ҳамда ҳар хил озиқ-овқат ва бошқа нарсалар сақланадиган омборхоналар жойлашган эди. Қасрнинг атрофи хандақлар билан ўралган бўлиб, унинг устига кўприк қурилган эди; кўприк кўтарилиб, туширилиб турарди, мабодо хавф-хатар туғилса — душман яқинлашиб

қолган тақдирда — кўприк кўтариб қўйиларди. Францияда норманларнинг ҳужум-лари, Германияда венгрларнинг ҳужумлари, Италияда араблар-нинг ҳужумлари шундай қаерлар қуришга мажбур қилиб қўйган эди; қурилиш техникаси оддий, ҳажми у қадар катта эмас эди. Вақтлар ўтиши билан X аердаёқ қаерлар тошдан қилина бош лади 1 . Қаср қуриш учун баланд қояли жойлар танланарди. Энди у бир неча қават (4—5 қават) қилиб қурилар ва атрофи бир қа-тор ёки икки қатор тош девор билан ўраб олинар эди. Хандақ - лар жуда мураккаб ва боши-учини ҳеч ким билмайдиган қилиб қурилар эди. Бундай қаерни ўқ отадиган қуролсиз биргина ҳу-жум билан олиб бўлмас эди, қамал қилувчи томон қаерни олиш учун уни ҳар томондан ўраб олиб, унинг ичидагиларни очликдан тинкасини қуритиб, ахир таслим бўлишга мажбур қилиш йўли-ни мўлжаллар эдилар. Феодал қаерни қураётганда у ҳам ташқи душманни (ташқа-ридан қилинган бундай ҳужумлар вақтида, ҳатто қўшни қишлоқ аҳолисининг бир қисми ҳам у ерга яширина оларди), ҳам шу билан бир вақтда ўзининг рақиби — қўшни феодални (у билан жанжал ва ўзаро урушлар бўлиб турар эди) назарда тутар эди. Шу билан бирга, у қўшни қишлоқлардан баланд турар, бу эса крепостной деҳқонлар оммаси устидан феодаллар синфининг ҳарбий- сиёсий ҳукмронлигини яққол кўрсатувчи бир нишона эди. Агар у ёки бу қишлоқда бирор бир тўполон юз бериб қол-гудек бўлса, қаердан жазо отрядлари юборилар эди. Феодалнинг ўзи эса бутун бир қишлоқ округининг деҳқонлар оммаси феодал-га қарши кўтарилиб қаттиқ эксплуатация қилинганлиги учун ўч олишмоқчи бўлса, қаердан чиқмасдан ичида бекиниб ётар эди. Рицарларнинг қурол-яроқлари. Урта аср феодали ўтсиз темир қурол: сопи крест шаклида оғир қилич ва узун оғир най-за билан қуролланган эди. Бундан ташқари гурзи ва ойболта қўлланар эди, лекин улар жуда тез истеъмолдан қолди. Аммо бунинг ўрнига рицарь мудофаа воситаларига кўпроқ эътибор бера бошлади. У аввалги чарм совут ўрнига темир ҳалқалардан тўқилган тўр совут ёки узун пўлат совут киядиган бўлди; рицарь

қурол-яроғининг энг муҳим қисми устига темир пластин-калар қопланган ёғоч қалқон эди. Рицарь бошига темир дубул-ға ва юзини сақлаш учун металлдан ишланган юпқа ниқоб-сипор киярди, уни кўтариб ёки тушириб қўйиш мумкин эди. Рицарнинг урушда миниб юрадиган оти металл ёпқич билан ёпиларди. Оқибат-натижада жангга шай бўлиб, отига маҳкам ўрнашиб олган рицарь гўёки жонли темир калъага ўхшарди. Бундай оғир ва қўполдан- қўпол қуролланиб олган рицарь учун душманнинг ўқ-ёйи ҳам, гурзиси ҳам писанд эмас эди. Аммо рицарь бу хилда қуролланганлиги учун қўполлашиб бемалол ҳаракат қила олмасди. У отдан йиқитилса, ўзинннг қуролбардо- рининг ёрдамисиз отига мина олмас эди. Ҳар ҳолда деҳқон пиёда қўшинлари учун рицарь жуда даҳ-шатли куч бўлиб, деҳқонлар уларнинг олдида ожиз бир банда эдилар. Тез орада шаҳарликлар рицарларни тор-мор қила оладиган воситаларни топдилар, бунда улар, бир томондан, ўзларининг анчагина ҳаракатчанлигидан ва жипслигидан, иккинчи томон дан, деҳқон қўшинларига қараганда яхши қуролланганликлари-дан фойдаландилар. XII — XIII асрларда Ғарбий Европанинг турли мамлакатларида шаҳар аҳолилари риц'арларга бир неча бор зарбалар берганлар. Бироқ XIV ва ундан кейинги асрларда порох ва ўқ отувчи қуролнинг кашф қилиниши ҳамда такомил-лаштирилиши ўрта асрнинг намунали ҳарбий кучи бўлиб келган рицарликка барҳам берди. Феодаллар анархияси. Ҳар турли аҳднома, мажбурият, қа-самёдларнинг жуда кўп бўлишига, бир-бирига* ҳомийлик қилиш ва содиқ хизмат қилишига, жуда кўп ваъдалар беришига қара-май, феодаллар дунёси жуда ҳам нотннч эди. Аслини олганда, бутун илк ўрта аср доимий ўзаро урушлар, тўхтовсиз давом этиб тургап катта ва кичик ички урушлар, пассалларнинг ўз сеньорларига қарши узлуксиз исёц кўтарпш даири эди. Король ҳокимияти узоқ вақтгача феодалларнинг бу анархиясини барта-раф қилиш у ёқда турсин, ҳатто чеклашга ҳам бутунлай ожизлик қилди. Руҳонийлар феодалларнинг урушларига хотима беришга ёки уларга, лоақал, бир қадар чек қўйишга ҳаракат қилди. Чер-ковпинг X ва XI асрлардаги йиғилишларида

«илоҳий сулҳ» ва «илоҳий яраш» ўрнатиш тўғрисида ҳақиқатан бир неча марта қарор чиқарилди. «Илоҳий сулҳ»га мувофиқ, ўз урушлари вақ-тида феодалларнинг уришивчи томонларга алоқаси бўлмаган кишиларга, яъни черковнинг ўзига, деҳқонларга, шаҳарликлар-га ва ҳоказоларга зарар етказищи ман этилар эди. «Илоҳий яраш» расмига мувофиқ якшанба кунлари, баъзан эса ҳафта-нинг бутун иккинчи ярмида . (сешанбадан тортиб то душанба куни эрталабга қадар) уришиш ман қилинар эди. Бироқ бу қарорларнинг ҳаммаси ижро этилиши лозим бўлган қонунлик-дан кўра кўироқ қуруқ декларация эди. Феодаллар амалда ҳеч қандай ҳокимияпж тан олмас эдилар. Кейинроқ бориб, ўсаётган шаҳарлардан иборат таянчга эга бўлган король ҳокимиятининг кучайишигина ҳукуматга бебош феодал- дворян элементларини тартибга чақириш ва уларни марказлашган' давлат манфаат-ларига хизмат қилишга мажбур этиш учун реал имконият берди.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. «Тарихий хотирасиз келажак йук» Т., 1998 й. 2.Гуломов Я.Г. «Хоразмнинг сугорилиш тарихи» Т., 1959 й. 3 История Узбекистана в источниках. Тузувчи Б. В. Лунин. Т., 1984 й. 4.Жабборов И.М. «Узбек халки этнографияси». Т., 1994 й. 5 Саъдуллаев А.С. «Культура юга Средней Азии 7-4 вв. до н.э.» Т., 1987 й. 6.Кабиров Ж., Саъдуллаев А. «Урта Осиё археологияси» Т., 1990 й. 7.Узбекистон тарихи. Муаллифлар жамоаси. 1997 й.

O'xshashlar

X-XI (10 -11) асрларда феодал европа. Феодал жамиятининг характерлари хусусияти

X—XI Асрларда Германия, Италия ва папалик X—XI асрларда Германияда феодал муносабатларининг ривожланиши

X-XI асрларда Германия

X-XI Асрларда Германия, Италия ва Папалик

VI-XI асрларда Араблар