Узбекистон ва жахон хамжамияти - Tarix - Referatlar

Узбекистон ва жахон хамжамияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

71.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Ўзбекистон ва жаҳон ҳамжамияти Режа. 1. Тинчликсевар ташқи сиёсат асосларининг ишлаб чиқилиши, унинг асосий тамойиллари. 2. Ўзбекистоннинг хорижий мамлакатлар билан ҳамкорлиги. 3. Ўзбекистон ва Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги.

www.arxiv.uz Инсоният тарихида кўпгина қувонч ва ташвишларга, ютуқлар ва муваффақиятсизликларга гувоҳ бўлган XX аср тарих саҳнига, поёнига кетмоқда. Сўз – сиз бу аср инсоният тарихида катта ва сермазмун ҳаётий воқеаларга бой йиллар сифатида қолади. Жаҳон урушлари, мустамлакачилик сиёсатига қарши миллий озодлик ҳаракатлари, илмий – техника инқилоби, иқтисодий тараққиётнинг интеграциялашуви XX аср тарихиинг асосий штрихларини ташкил этади. Бу тараққиёт босқичида жаҳон сиёсатида етакчи роль ўйнаган собиқ Иттифоқнинг тарқалиб кетиши ва унинг ўрнида мустақил давлатларининг ташкил топиши, айниқса Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятига фаол ва дадиллик билан кириб бораётганлиги мухим босқичдир. Сиёсат, иқтисодиёт масалалари кенг жаҳон жамоатчилиги томонидан белгиланадиган бўлди. Икки томонлама, кўп томонлама ҳамкорлик қилиш тенденциялари кучайди. Инсон ҳуқуқларини поймол этилишига жаҳон мамлакатларининг эътиборини қаратиш оммавий тус олди. Юқоридаги қайд этилган йўналишларни ёритиб бериш маърузанинг асосий мақсадир. 18 мавзудаги билимларининг эгалланганлик даражасини аниқлаш учун таянч тушунчалар: XXI аср бўсағасида дунё; Ўзбекистоннинг жўғрофий – сиёсий имкониятлари; ташқи сиёсат асослари; БМТ; ЕХҲТ, Европа Иттифоқи, Қўшилмаслик харакати, МДҲ, Давлатлараро Иқтисодий Қўмита (ДИҚ) НАТО; ЭКО; Хорижий сармоялар; қўшма корхоналар, Марказий Осиё давлатлари билан хамкорлик. 1 савол. XX асрнинг охирги ўн йиллиги инсоният тарихига буюк ўзгаришлар даври бўлиб киради, чунки ер юзида вазият, кучлар нисбати кескин ўзгариб, илгари бир – бирига қарама – қарши бўлган СССР ва АҚШ етакчилик қилган икки ижтимоий – сиёсий – сиёсий блок барҳам топди.

www.arxiv.uz СССР парчаланиши ва социалистик система ҳалокати натижасида дунёда янги мустақил давлатлар вужудга келди. Мустақил Ўзбекистон халқаро алоқаларни йўлга ўқйиши нуқтаи – назаридан ва ўз тараққиёт истиқболлари учун қулай географик – стратегик аҳамиятга эга. Ўрта Осиёда географик – сиёсий жиҳатдан марказий ўрин тутган Ўзбекистоннинг ушбу минтақада кучлар нисбати ва мувозанатини сақлаш, барқарорликни таъминлаш, ҳамкорликни мустаҳкамлаш имкониятлари бор. Мустақилликнинг дастлабки кунларидаёқ Ўзбекистоннинг миллий манфаатларини мос келадиган пухта ташқи сиёсий йўлни белгилаш; жаҳон ҳамжамиятига қўшилиши, хорижий мамлакатлар билан сиёсий, дипломатик, иқтисодий, илмий – техникавий, маданий алоқалар ўрнатиш масалалари долзарб вазифалар деб белгиланди. Чунки иттифоқ даврида Ўзбекистон ташқи дунёдан ажралган, тўғридан – тўғри алоқа қила олиш тажрибасига ҳамда бу соҳадаги кадрларга эга эмас эди. Президент И.А.Каримов ўзининг “Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли” китобида мустақил ташқи сиёсат юритиш қоидаларини назарий ва амалий жиҳатдан асослаб берди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 17 – моддасида мамлакатимиз ташқи сиёсати қоидалари қонунлаштирилди. Бу қоидалар “Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсий фаолиятининг асосий принциплари тўғрисида” ги, “Чет эл инвестициялари тўғрисида”ги, “Хорижий инвесторлар ва инвестицияларга кафолат бериш тўғрисида”ги, “Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”ги каби хужжатларда асослаб берилди. Ўзбекистон Президенти И.А.Каримовнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилоит Бош Ассамблеясини 48 (1993) ва 50 – юбилей (1995) сессияларидаги нуқталарида мустақил Ўзбекистон ташқи сиёсатининг бош йўналишлари белгилаб берилди. Ўзбекистон ҳукумати республика ташқи сиёсати асосий тамойиллари қуйидагилардан иборат:

www.arxiv.uz - мафкуравий ҳукумати республика ташқи сиёсати асосий тамойиллари қуйидагилардан иборат: - мафкуравий қарашлардан қатъий назар ҳамкорлик учун очиқлик, умуминсоний қадриятларга, тинчлик ва хавфсизликни сақлашга содиқлик; - давлатларнинг суверен танглиги ва чегаралар дахлсизлигини ҳурмат қилиш; - бошқа давлатларнинг ичики ишларига аралашмаслик; - низоларни тинч йўл билан ҳал қилиш; - куч ишлатмаслик ва куч билан таҳдид қилмаслик; - инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳурматлаш; - ички миллий қонунлар ва ҳуқуқий нормалардан халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этилган қоидалари ва нормаларининг устиворлиги; - давлатнинг, ҳалқнинг олий манфаатлари, фаровонлиги ва хавсизлигини таъминлаш мақсадида иттифоқлар тузиш, ҳамдўстликларга кириш ва улардан ажралиб чиқиш; - тажовузкор ҳарбий блоклар ва уюшмаларга кирмаслик; - двлатлараро алоқаларда тенг ҳуқуқлик ва ўзаро манфаатдорлик, давлат миллий манфаатларининг устунлиги; - ташқи алоқаларини ҳам икки томонлама ҳам кўп томонлама келишувлар асосида ривожлантириш, бир давлат билан яқинлашиш ҳисобига бошқасидан узоқлашмаслик. Ташқи сиёсатдаги очиқ – ойдинлик, тенг ҳуқуқлик, демократик принципларга чсодиқлик, умуминсоний қадриятларни улуғлаш, республика ижтимоий ҳаётидаги демократик жараёнга таъсир қилиш билан бирга Ўзбекистон Республикасининг жаҳон ҳамжамиятида мавқеини ҳам ошириб бормоқда. Мамлакатимизнинг жаҳон ҳалқлари тинчлиги ва хавфсизлигини мустаҳкамлашга қаратилган тинчликсевар ташқи сиёчсати унинг жаҳон миқёсида мустақил давлат сифаида тезда тан олиниши таъминлади.

www.arxiv.uz Ўзбекистон Республикасининг давлат мустақиллигини дунёдаги 165 давлат тан олди, уларнинг 120 таси билан дипломатик, сиёсий, иқтисодий, илмий – техникавий ва маданий алоқалар ўрнатилди. Тошкентда 35 мамлакатнинг элчихонаси очилди. Булар АҚШ, Туркия, Германия, Франция, Буюк Британия, Хитой, Хиндистон, Покистон ва бошқа ривожланган мамлакатлардир. Шунингдек Ўзбекистонда 88 та хорижий мамлакатлар ва халқаро ташкилотларнинг 24 та ҳукуматлараро ва 13 та ноҳукумат ташкилотларнинг ваколатхоналари фаолият кўрсатмоқда. Дунёдаги 20 дан ортиқ йирик давлатларида Ўзбекистоннинг элчихоналари ишлаб турибди. Ўзбекистон жаҳон иқтисодиётига интеграциялаш йўлидан бориб аҳон банки, Халқаро Валюта фонди Халқаро молия корпорацияси, Иқтисодий тараққиётда кўмаклашувчи ташкилот ва бошқа молиявий иқтисодий ташкилотларга аъзо бўлиб кирди ва улар билан ҳамкорлик қилмоқда. Шу билан бирга Ўзбекистон БМТ доирасидаги иқтисослашган муассалар – Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти, Халқаро Меҳнат ташкилоти, Жаҳон интеллектуал мулк ташкилоти, БМТ нинг болалар фонди, Халқаро почта иттифоқи, Электр алоқаси бўйича халқаро иттифоқ, Жаҳон метеорология ташкилоти, Халқаро олимпиада қўмитаси, Халқаро автомобилчилар иттифоқи ва бошқа ташкилотлар билан ҳамкорлик қилмоқда. Уларнинг вакиллик ташкилотлари Республикмизда очилди ва фаолият кўрсатмоқда. Ўзбекистон кўпгина минтақавий ташкилотлар, чунончи, Европа Иттифоқи, НАТО, ЭКО, Ислом конференцияси ташкилоти, қўшилмаслик ҳаракати ва бошқалар илан ҳам самарали ҳамкорлик қилмоқда. И.А.Каримов 1999 йили апрелида Шимолий Атлантика Иттифоқи қошидаги “Тинчлик йўлида ҳамкорлик” дастурининг аъзоси сифатида НАТО нинг 50 йиллик юбилей тантаналарида қатнашди. Ўзбекистон Ўрта осиё давлатлари билан Туркис, Покистон, Эрон томонидан тузилган иқтисодий ҳамкорлик ташкилотига аъзо бўлиб кирди ва Транс Осиё темур йўлини ташкил этишда фаол иштирок этди. Бу Ўзбекистон

www.arxiv.uz учун денгиз йўллариги, халқаро транспорт тармоғига, товар ва капитал халқаро бозорига чиқиш имкониятини берди. Ташқи иқтисодий алоқаларда Республикамиз иқтисодиётига хорижий сармояларни жалб этишга катта аҳамият берилмоқда. Иқтисодиётга хорижий сармояларни жалб этишга Ўзбекистон қуйидаги тамойилларга амал қилади. 1. Ташқи иқтисодий фаолиятни эркинлаштириш; 2. Ўзбекистон иқтисодиётига хорижий сармоядорларни кенг жалб қилишни таъминлайдиган ҳуқуқий, ижтимоий, иқтисодий шарт – шароитлар яратиш, ташкилотлар ва муассасалар тузиш; 3. Илғор технологиянинг кириб келишига,хўжалик таркибини замонавийлашига кўмаклашадиган хорижий сармояларга нисбатан “очиқ эшиклар” сиёсатини ўтказиш; 4. Республика мустақиллигини таъминлайдиган ўрта муҳим соҳаларни ишлаб чиқариш воситалар билан таъминлаш ҳамда рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқаришга қаратиш. Ташқи иқтисодий фаолиятни эркинлаштиришни ҳуқуқий жиҳатдан таъминловчи қонунлар қабул қилинди. “Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида”, “Чет эл инвестициялари тўғрисида”ги ва “Хорижий инвесторлар ва инвестицияларга кафолат бериш тўғрисида”ги, “Банкротлик тўғрисида”ги қонунлар ва бошқа меъёрий хужжатлар шулар жумласига кирди. Бу ҳуқуқий хукжжатлар ташқи иқтисодий фаолиятни кенгайтириш, халқаро шартномалар тузиш ва уларни бажариши учун шарт – шароит яратди. Ташқи савдо учун имтиёзлар берилди. Товарларни импорт ва экспорт қилиш учун божхона тўловлари анча камайтирилди. Ўзаро сармояларни ҳимоя қилиш мақсадида жаҳоннинг кўпгина мамлакатлари, жумладан, Германия, Туркия, АҚШ, Франция ва бошқа мамлакатлар билан шартномалар имзоланди.

www.arxiv.uz Институцияонал ўзгаришлар соҳасида сиёсий ва молиявий хатарни ҳимоя қилувчи “Ўзбекинвест” миллий суғурта компанияси тузилди. “Ўзбекинвест”, Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки “ ALC , inc ” Америка молиявий гуруҳи билан биргаликда Лондонда сиёсий хатарнинг штаб квартираси ва Тошкентда молиявий хатарнинг олдини олиш штаб квартираси билан ўзаро суғурта компанияси тузилди. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузурида инвестицияларга кўмаклашиш муассасалари – чет эл инвестициялари бўйича агентлик, товар ишлаб чиқарувчилар ва тадбиркорлар палатаси, Лизинг компанияси ташкил этиди. Ўзбекистоннинг ташқи иқтисодий алоқаларини ривожлантиришга қаратилган сиёсати, республика хорижий сармояларнинг тўхтовсиз кириб келишини таъминламоқда. Ўзбекистон хукумати Канада, ХХР, Туркия, Голландия, Германия, Швецария банклари ва фирмалари билан 1,5 миддиард АҚШ доллари ҳажмида 32 та йирик кредит битими тузди ва улар амалга оширмоқда. Фақат 1994 йилда республикага 640 млн АҚШ доллар миқдорида инвестиция кредитлари бериш тўғрисида халқаро молия муассасалари Американинг “Нъюмонт - Майнинг” компанияси билан ҳамкорликда олтин қазиб оладиган “Зарафшон - Ньюмонт” қўшма корхонаси қурилиб ишга туширилди. Тошкентда халқаро савдо – кўргазма комплекси, Хоразмда қанд – шакар заводи қурилди. Жанубий Корея сармоядорлари билан “ЎзДЭУ авто”, “ЎзДЭУ электроникс” хиссадорлик бирлашмалари кенг фаолият кўрсатмоқда. Германия ва Жанубий Корея билан ҳамкорликда телефон тармоқлари янгиланмоқда. 1997 йил охирларида Ўзбекистонга киритилган инвестицияларнинг умумий ҳажми 8 млрд АҚШ долларини ташкил этди. Ҳозирги кунда дунёнинг хорижий мамлакатларни сармоядорлари иштирокида 3200 дан ортиқ қўшма корхона қурилмоқда, бир қисми фаолият кўрсатди,

www.arxiv.uz ўзбекистоннинг барча ривож топган хорижий мамлакатлар билан ташқи иқтисодий, сиёсий маданий адлоқалари кенгайиб бормоқда. 3 савол. Ўзбекистон Республикаси ташқи сиёсатида Ҳамдўстлик мамлакатлари билан икки томонлама ҳамкорликни йўлга қўйиш ва ривожлантириш алоҳида аҳамиятга эгадир. Ўзбекистон ҳамдўстлик ғоясини қўллаб унинг таъсис этувчиларидан бири бўлиб улар билан иқтисодий интеграция ҳамда савдо алоқаларини мустаҳкамлаш борасида фаол иш олиб бормоқда. Ўзбекистон давлатлараро иқтисодий қўмита, давлатлараро банк ва бошқа ҳамдўстлик иқтисодий тузилмаларининг шаклланишида фаол иштирок этмоқда. Ўзбекистон Республикаси ҳамдўстлик доирасида икки томонлама ташқи сиёсий, иқтисодий ва бошқа шартнома келишувларни Россия, Укранина, белорусия, Молдавия, МДҲ нинг бошқа мамлакатлари билван изолаб ўзаро манфаатли ҳамдўстлик алоқаларига мустаҳкам асос яратди. МДҲ борасида айрим давлат раҳбарининг ташаббускорлиги муҳим роль ўйнади. 1992 йил майда МД, раҳбарлари Тошкент учрашувида Ўзбекистон Республикаси Президенти И,А,Каримов ташаббуси билан коллектив хавфсизлик тўғрисида шартнома имзоланди. Ҳамдўстликка аъзо бўлган давлатларга миллий мудофаани кафолатлашга, илмий техника тараққиёти ютуқлари ва алоқа воситалари, янги технологияга эришишга, хорижий давлатлардан маҳсулот ташиш, зарур хом ашё ва тайёр маҳсулотларни келтириш ҳамда ўз маҳсулотини жаҳон бозорига олиб чиқиш,экология соҳасида тадбирларни биргаликда ўтказиш, табиий офатлар оқибатини тугатиш учун имкониятлар яратилди. МДХ давлатлари орасида муносбатлар тизими ва йўналишининг тубдан ўзгаришда Ўзбекистоннинг мавқеи мустаҳкамланмоқда. Республика бу давлатларнинг кўпчилигидан савдо тўлов соҳасида манфаатдорликка эга. Шу билан бирга шуни алоҳида таъкидлаб айтиш зарурки, собиқ Иттифоқни қайта қуришга уриниш, маъмурий буйруғбозлик бошқарув тузумига қайтиш Ўзбекистон учун умуман тўғри келмайдиган ҳаракатдир.

www.arxiv.uz Ўзбекистон ташқи сиёсатининг муҳим йўналишларидан бири Ўрта Осиёдаги янги мустақил давлатлар – Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон билан ҳамкорлик, қардошларча дўстлик алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилган. Қардош халқларнинг тарихи, маданияти, урф одатлари, анъаналари, турмуш тарзи ва бошқа кўпгина томонлари бир – бири билан чамбарчас боғлиқ. Бугунги кунда ҳам Ўрта Осиё давлатларининг сиёсий, иқтисодий, маданий, экологик муаммолари ўзаро алоқаларни кучайтиришни талаб қилади. Шуларни ҳисобга олиб 1994 йил 10 январда Ўзбекистон Республикаси билан Қозоғистон Республикаси ўртасида товарлар, хизматлар, сармоялар ва ишчи кучларининг эркин ўтиб туришини назарда тутувчи ҳамда ўзаро келишилган кредит, ҳисоб – китоб, бюджет, солиқ, нарх, бож ва валюта сиёсатини таъминловчи ягона иқтисодий маконни ташкил этиш тўғрисида шартнома имзоланди. Бу шартномага Қирғизистон, кейинчалик Тожикистоннинг ҳам кириши Ўрта Осиё минтақасида иқтисодий интеграция жараёнининг чуқурлашувига катта имконият яратди. Келишувида қатнашган мамлакатлар вакилларининг давлатлараро ижория қўмитаси Олмота шаҳрига жойлашган бўлиб Тошкент шаҳрида худудий Марказий банк фаолият кўрсатмоқда. 1995 йил 15 декабрда Қозоғистон, Қирғизистон ва Ўзбекистон Республикалари давлатлараро Кенгашининг навбатдаги мажлис бўлди. Президентлар 2000 йилгача бўлган иқтисодий интеграция ва биринчи навбатда сармоя сарфланиши лозим блган лойиҳалар дастурларини ҳаётга жорий этиш, коммуникация тармоқларини ривожлантириш масалаларини муҳокама этдила. Интеграция дастури юзасидан 56 та лойиҳа ишлаб чиқилди. Ўрта Осиё давлатлари раҳбарларининг Қизил Ўрда (1993), Нукус (1994), Ташҳовуз (1995) шаҳарларида бўлиб ўтган учрашувларида Орол бенгизи муаммолсига бағишланган чора – тадбирлар кўрилди. Ўрта Осиё давлатлари ҳамдўстлигининг тузилиши уларнинг бошқа давлатлардан узоқлашишини кўрсатмайди, балки мураккаб ўтиш аврида

www.arxiv.uz минтақа мамлакатларининг ўзаро ёрдам ва ҳамкорлигини чуқурлаштишга қаратилган. Хулоса, Ўзбекистонда тарихий жиҳатан қисқа бир даврда халқаро муносабатларни йўлга қўйиш ва ривожлантириш борасида бир неча ўн йилларга арзийдиган ишлар амалга оширилди. Ўзбекистон ўзининг тинчликсевар, яхши қўшничилик, ўзаро фойдали, ҳамкорликка қаратилган сиёсати ва фаолияти билан бутун дунёга танилди, жаҳон ҳамжамиятида ўзининг муносиб ўрнини эгаллади, унинг мавқеи йилдан йилга мустаҳкамланиб бормоқда.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. И.А.Каримов Ўзбекистон истиқлол ва тараққиёт йўли. Т.1992 й 2. И.А.Каримов Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида Т. 1995 й. 3. И.А.Каримов Ўзбекистон XXI аср бўсағасида ... Т. 1998 й. 4. И.А.Каримов. Ўзбекистон XXI асрга интилмоқда. Т., Ўзбекистон 1999 й. 5. Н.Жўраев ва бошқалар ... Ўзбекистон тарихи Т. 1998 6. Қасимов А. Васъкин И. Основние направления внешней политики Республики Узбекистан. Т. 1994 й.

O'xshashlar

Узбекистон ва жахон хамжамияти

Узбекистон иктисодиёти

Европа иттифоки ва унинг ташкил этилишининг асосий сабаблари

Европа ва Америка Кушма Штатлари биринчи жахон урушидан кейин

Узбекистон Республикаси мда, Узбекистон Республикаси ксох мда хужжатларидан фойдаланиш