Таълим тўғрисидаги Қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. Жисмоний тарбия ва спорт - Tarix - Referatlar

Таълим тўғрисидаги Қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. Жисмоний тарбия ва спорт

Yuklangan vaqt:

25.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

154.5 KB

Ko'chirib olish

Таълим тўғрисидаги Қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. Жисмоний тарбия ва спорт Режа: 1. Мустақилликнинг дастлабки йилларидаги таълим соҳасидаги ислоҳотлар. ―Таълим тўғрисидаги Қонун ва ―Кадрлар тайёрлаш миллий Дастурининг қабул қилиниши. 2. Таълим соҳасидаги ислоҳотларнинг янги босқичга кўтарилиши. Мактабгача таълим вазирлигининг ташкил топиши ва коллеж ва лицейларнинг ислоҳ қилиниши. 3. Ўзбекистон республикасида мустақиллик йилларида жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланиши.

Мустақилликнинг дастлабки йилларидаги таълим соҳасидаги ислоҳотлар. Таълим тўғрисидаги қонун ва кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг қабул қилиниши. Ўзбекистон Республикаси мустақилликнинг дастлабки йиллариданоқ ёш авлоднинг таълим-тарбиясига катта эътибор қаратиб келмоқда. Шу боисдан ёшлар таълим-тарбияси давлат сиёсатининг устивор даражасига кўтарилди. Бунга жамиятимиздаги сўнгги йиллардаги ижобий ўзгаришлар мисол бўла олади. «Мактаб-бу ҳаёт-мамот масаласи, келажак масаласи. Уни давлат, ҳукумат ва ҳокимларнинг ўзи ҳал қилолмайди. Бу бутун жамиятнинг иши, бурчига айланиши керак», — дейди Президент Ш.М.Мирзиёев. Болаларга доир давлат сиёсатини Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенцияга мувофиқлаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикасида бу талабларни тўла рўёбга чиқариш юзасидан қонунчилик, маъмурий ва бошқа йўналишда чора-тадбирлар белгиланган. Болалар ҳуқуқини тартибга солувчи Ўзбекистон қонун хужжатлари тизимини мамлакат Коституцияси, оила кодекси, Меҳнат кодекси, ―Таълим тўғрисидаги Қонуни ва бошқа бир қанча қонунлар ташкил этади. ― Кадрлар тайёрлаш миллий дастури , ― Таълим тўғрисидаги Қонун , улар асосида ишлаб чиқилган УЎТДС ва БМТ нинг ― Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенциясидан келиб чиққан ҳолда махсус таълим мазмунининг янгилануви жараёни бошланди 162 . МДҲ мамлакатлари , жумладан Ўзбекистонда таълим даражаси кўрсаткичи жуда юқори . Ўзбекистонда таълим кўрсаткичи 0,99 ни ташкил этса , айни пайтда дунёда бу кўрсаткич 0,77 ни ташкил қилади . Ўзбекистон таълим кўрсаткичи бўйича Европа иттифоқи таркибига кирадиган Мальта (0,86), Румыния (0,90), Хорватия (0,90), Марказий Американинг саноати энг ривожланган мамлакати Коста Рика (0,87) ва Хитой Гонконгидан (0,87) олдинда . Бу кўрсаткич бўйича Ўзбекистон нефть ҳисобидан бойиб кетган Бахрайн ва Бруней (0,88), Қувайт (0,87), Қатар (0,86), БАА (0,71), шунингдек

иқтисодий ва техник ривожланиш соҳасида катта муваффақиятга эришган Мексика (0,86) ва Малайзиядан (0,84) олдинда туради . Мустақиллик йилларида халқ таълимини ислоҳ қилиш , кадрлар тайёрлаш тизимини мустаҳкамлаш соҳасида муҳим чора - тадбирлар амалга оширилди . Янги олий ўқув юртлари ташкил этилиб билимларнинг янги тармоқлари бўйича кадрлар тайёрлаш йўлга қўйилди . 2004- йил 21- май - Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президентининг «2004-2009- йилларда мактаб таълимини ривожлантириш давлат умуммиллий дастури тўғрисида » ги Фармони эълон қилинди . Таълимни ислоҳ қилиш қуйидаги тамойиллар асосида олиб борилди : - таълим тарбиянинг инсонпарварлиги ва демократиявийлиги; - таълим тизимининг узлуксизлиги, изчиллиги, илмийлиги ва дунёвийлиги; - таълимда умуминсоний ва миллий-маданий, маънавий қадриятларнинг устуворлиги; - эътиқоди, динидан қатъи назар, барча фуқаролар учун таълим олиш имкониятлари яратилганлиги; - таълим муассасаларининг сиёсий партиялар ва ҳаракатлар таъсиридан ҳолилиги. Ўзбекистон мустақиллигига эришган дастлабки кунлардан бошлаб энг муҳим масалалардан бири эскича тафаккур, эътиқодидан қутилган, истиқлол учун, ўз она-юрти учун хизмат қиладиган кадрлар тайёрлаш масаласи бўлди. Эски тузумни аста-секин таг-томири билан тугатиб, батамом янги, жаҳоннинг илғор тараққий этган мамлакатлари йулидан борадиган ҳақиқий демократик жамият қуриш эндиликда янгича фикрлайдиган қуйидан тортиб юқори тоифадаги кадрларга боғлиқ бўлиб қолди. Ўзбекистонда таълимнинг инсонпарварлигининг муҳим факторларидан бири соғлом болалар қатори имконияти чекланган болалар учун ҳам таълимнинг барча шаклларида тенг имкониятлар яратиб берилганлигидир. Бундай болалар улар учун махсус ишлаб чиқилган таълим дастурлари бўйича

таълим муассасаларида ўқиш ва тарбияланиш ҳамда ўз жисмоний, ақлий қобилиятлари ва ҳоҳишларига мос бўлган таълим олиш ҳуқуқига эга. Тиббий -психологик комиссиянинг тавсияси бўлган тақдирда жисмоний ёки руҳий ривожланишларида нуқсони бўлган болалар ва ногирон болаларнинг ота оналари ўз ҳоҳиш истагига кўра ҳамда боланинг қизиқишларидан келиб чиққан ҳолда таълим муассасаси турини (яъни умумтаълим ёки ихтисослаштирилган) танлаш ҳуқуқига эга. Улар учун узоқ муддатли даволанишга муҳтож бўлган болаларни соғломлаштириш ва уларга таълим бериш учун уларнинг нуқсон турлари ва унинг даражаларини инобатга олган холда давлат томонидан тўлиқ ёки қисман таъминланадиган қуйидаги турдаги таълим масканлари фаолият юритади. 1.Махсус мактаб ва санатория туридаги мактаб интернатлардаги таълим. 2.Уйда якка тартибдаги таълим; 3.Инклюзив таълим. Махсус мактаб ва санатория туридаги мактаб интернатларнинг ўзи ҳам 2турга бўлинади. Улар: 1. Махсус мактаблар 2. Санатория туридаги мактаб интернатлар. Бундан ташқари болалар мурувват уйлари ҳам мавжуд бўлиб, улар Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги тизимига киради. Болалар мурувват уйларига ақлий ривожланишида нуқсони бўлган, руҳий касал, таълим олиш ва меҳнат қилишга, касб ўрганишга лаёқатсиз 4 ёшдан 18 ёшгача бўлган ногирон болалар жойлаштирилади. Бугунги кунда Республикамизда 5 та имконияти чекланган болалар учун ―Мурувват интернат уйларида 1,5 минг нафардан зиёд ногирон болалар давлат таъминотига олинган. Ихтисолаштирилган таълим муассасаларининг сони эса, саксон бештани ташкил қилиб, саккизта турга бўлинади. Мазкур муассасаларда 8турдаги: кузи ожиз, заиф кўрувчи, кар ва заиф эштувчи, ақли заиф, рухий

ривожланиши сустлашган, таянч харакати аъзолари харакати бузилган, нутқида мураккаб нуқсони бўлган болалар таълим тарбия оладилар. Уларнинг таълим-тарбияси болаларнинг индивидуал хусусияти ва қобилиятини ҳамда дифференциал ёндашувни эътиборга олган холда, 13 турдаги ўқув режа асосида амалга оширилади. Махсус мактабларнинг таълим жараёнида болаларнинг соғлигини тиклаш, даволаш, реабилитация, ижтимойи хаётга мослаштириш, коррекцион таълим тарбия, ижтимойи мехнатга ўргатиш каби тадбирларни амалга ошириш болаларнинг касаллик турига кура белгиланади. Ота-онасининг қарамоғидан маҳрум бўлган ақлий ривожланишида камчилиги бўлган болалар учун махсус мехнат-таълим мактабида таълим олиш имкониятига эга. Бундан ташқари, мамлакатимизда йигирма иккита санаторий туридаги мактаб-интернат мавжуд бўлиб, 6087 нафар болалар таҳсил оладилар. Бундай таълим муассасаларида сколиоз билан касалланган, сил ва нафас олиш органларининг сурункали хасталикларига чалинган болалар даволаниш ҳамда махсус шароитларда таълим олиш имкониятига эга. Жумладан, суяк касаллигига чалинганлар учун жами 10 та мактаб интернатда 2877 нафар ногирон болалар ва сил касаллигига чалинганлар учун 13 та мактаб-интернат бўлиб, уларда 3210 нафар ногирон болаларга ўрта таълим маълумоти берилади, сурункали касалликларга чалинган заиф болалар учун санатория типидаги 5 та мактаб-интернатида 1541 нафар бола таҳсил олмоқда. Мустақилликнинг дастлабки йилларида 19347 нафар ногирон болалар бўлиб, уларнинг 12717 нафари махсус мактабларга жалб қилинган.5513 нафар бола санатория туридаги мактаб интернатларда таҳсил олган. Махсус мактаб интернатларга борувчи болалар 1991 йилда 18169 нафарни ташкил қилган бўлса 173 , 2020 йилга келиб ногирон болалар сони 17708 тага камайган. Яъни, кейинги 5 йил мобайнида нонормал ривожланган болалар туғилиши 1,3 баробарга камайди. 6 — 15 ёшгача бўлган болалар ўртасида ўткир респиратор вирус инфекциялари билан касалланиш — 9,7 %га, пневмония билан — 49,1 %, бронхит билан — 32,8%, сколиоз билан

касалланиш —32,7 %га пасайди. Биргина 2010 йилдан 2012 йилгача бўлган давр оралиғида ногирон болалар сони 105102 тадан 96047тага камайган. Буни биринчи сабабларидан бири Ўзбекистонда ногирон болалар туғилишининг камайиши билан изоҳланса, иккинчидан 1996 йилдан инклюзив таълим тизими жорий қилиниши муносабати билан кўпгина болалар соғлом болалар қатори умумий мактабларда таҳсил олмоқдалар. Кўзи ожиз ва заиф кўрувчи болалар сони 1692 тадан 2540 тага ортди. Махсус мактаб интернатларда таҳсил олувчи кар ва заиф эшитувчи болалар сони 3026 тадан 5100 тага ортди. Бунинг сабабаби, умумтаълим мактабларида эшитмайдиган болаларни соғлом болалар билан бирга ўқитиш учун керакли шароит ва мутахассислар мавжуд эмас. Бундай таълим тайёрланмаган боланинг руҳий ва жисмоний ҳолатига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Шу жумладан, интеллекти нормал бўлган бироқ кўришда нуқсони бор болаларнинг ҳам умутаълим мактабларида таълим олиши бироз қийин. Шунинг учун ҳам бундай болалар махсус мактаб интернатларда таҳсил олишни маъқул кўрадилар. 29-30-август кунлари Тошкентда биринчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг IX сcссияси бўлиб ўтди. 27-августда «Таълим тўғрисида» ги Қонун (янги таҳрирда) ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури қабул қилинди. Мазкур дастурнинг мақсади таълим соҳасини тубдан ислоҳ қилиш, уни ўтмишдан қолган мафкуравий қарашлар ва сарқитлардан тўла халос этиш, ривожланган демократик давлатлар даражасида, юксак маънавий ва ахлоқий талабларга жавоб берувчи юқори малакали кадрлар тайёрлаш Миллий тизимини яратишдир. Ушбу мақсадни рўёбга чиқариш қуйидаги вазифалар ҳал этилишини назарда тутади: «Таълим тўғрисида» ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига мувофиқ таълим тизимини ислоҳ қилиш, давлат ва нодавлат таълим муассасалари ҳамда таълим ва кадрлар тайёрлаш соҳасида рақобат муҳитини

шакллантириш негизида таълим тизимини ягона ўқув-илмий-ишлаб чиқариш мажмуи сифатида изчил ривожлантиришни таъминлаш; - таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини жамиятда амалга оширилаётган янгиланиш, ривожланган демократик ҳуқуқий давлат қурилиши жараёнларига мослаш; - кадрлар тайёрлаш тизими муассасаларини юқори малакали мутахассислар билан таъминлаш, педагогик фаолиятнинг нуфузи ва ижтимоий мақомини кўтариш; - кадрлар тайёрлаш тизими ва мазмунини мамлакатнинг ижтимоий ва иқтисодий тараққиёти истиқболларидан, жамият эҳтиёжларидан, фан, маданият, техника ва технологиянинг замонавий ютуқларидан келиб чиққан ҳолда қайта қуриш; - таълим олувчиларни маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг ва маърифий ишларнинг самарали шакллари ҳамда услубларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш; - таълим ва кадрлар тайёрлаш, таълим муассасаларини аттестатсиядан ўтказиш ва аккредитация қилиш сифатига баҳо беришнинг холис тизимини жорий қилиш; - янги ижтимоий-иқтисодий шароитларда таълимнинг талаб қилинадиган даражаси ва сифатини, тайёрлаш тизимининг амалда фаолият кўрсатиши ва барқарор ривожланишининг кафолатларини, устуворлигини таъминловчи норматив, моддий-техника ва ахборот базасини яратиш; -таълим, фан ва ишлаб чиқариш самарали интеграциялашувини таъминлаш, тайёрланаётган кадрларнинг миқдори ва сифатига нисбатан давлатнинг талабларини, шунингдек нодавлат тузилмалари, корхоналар ва ташкилотларнинг буюртмаларини шакллантиришнинг механизмларини ишлаб чиқиш; - узлуксиз таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимига бюджетдан ташқари маблағлар, шужумладан чет эл инвестицияларини жалб этишнинг реал механизмларини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш;

- кадрлар тайёрлаш соҳасида ўзаро манфаатли халқаро ҳамкорликни ривожлантириш каби вазифаларни амалга оширишни назарда тутади. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури мазкур мақсадларни амалга оширишни қуйидаги босқичларда малга оширади: 1. Биринчи босқич (1997 — 2001 йиллар) мавжуд кадрлар тайёрлаш тизимининг ижобий салоҳиятини сақлаб қолиш асосида ушбу тизимни ислоҳ қилиш ва ривожлантириш учун ҳуқуқий, кадрлар жиҳатидан, илмий-услубий, молиявий-моддий шарт-шароитлар яратиш. 2. Иккинчи босқич (2001 — 2005 йиллар) Миллий дастурни тўлиқ рўёбга чиқариш, меҳнат бозорининг ривожланиши ва реал ижтимоий-иқтисодий шароитларни ҳисобга олган ҳолда унга аниқликлар Мажбурий умумийЎрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимига, шунингдек ўқувчиларнинг қобилиятлари ва имкониятларига қараб, табақалаштирилган таълимга ўтиш тўлиқ амалга оширилади. Таълим муассасаларини махсус тайёрланган малакали педагог кадрлар билан тўлдириш таъминланади, уларнинг фаолиятида рақобатга асосланган муҳит вужудга келтирилади. 3.Учинчи босқич (2005 ва ундан кейинги йиллар) тўпланган тажрибани таҳлил этиш ва умумлаштириш асосида, мамлакатни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш истиқболларига мувофиқ кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва янада ривожлантириш. Таълим муассасаларининг ресурс, кадрлар ва ахборот базалари янада мустаҳкамланади, ўқув-тарбия жараёни янги ўқув-услубий мажмуалар, илғор педагогик технологиялар билан тўлиқ таъминланади. «Таълим тўғрисида», «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тўғрисида» ги Ўзбекистон Республикаси қонунларига ва Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзбекистон Республикасида ўрта махсус, касб- ҳунар таълимини ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида» 1998 йил 13 майдаги 204-сон қарорига мувофиқ касб-ҳунар коллежлари ташкил қилина бошлади. 1999-2000 ўқув йилидан бошлаб — таянч педагогика институтлари ва университетлар талабаларини тайёрлаш дастурига янги таълим, касб-

ҳунар дастурлари ҳамда академик лицейлар ва касб-ҳунар коллежларида ўқитиш услубиёти бўйича махсус курслар киритилди. Вилоятларда ҳам янгидан-янги ўқув юртлари очилди. Биринчи Президент И. Каримовнинг 1992 йил 28 февраль Фармони билан 8 вилоят педагогика институтларига университет мақоми берилди. Бу республика ҳукуматининг изчил маданий-маърифий сиёсатининг яна бир далили бўлди. Вилоятларда олий университет таълимини ташкил этиш, бу жойларда илмий- маърифий ишларни ривожлантиришга, энг олис вачекка шаҳарларни маданий-маърифий марказга айлантиришга асос бўлди. 2000 йил бошларига келиб, мамлакатимизда 61 та олий, 258 та ўрта махсус ўқув юртлари, шу жумладан, 75 та коллежларда 360 мингдан ортиқ талаба билим олмоқда. Мустақиллигимиз келажаги ёшлар қўлида экан билимдон, маънавиятли, мустақил фикрлаб, мустақил иш юритадиган ёшларни, юртбошимиз таъбири билан айтганда, жамиятимизнинг энг катта бойлиги, миллатимизнинг интеллектуал, ақл- заковат бойлиги бўлмиш йигит- қизларимизни тарбиялаш мамлакатимиз ҳаётида биринчи даражали вазифа этиб қўйилмоқда. Таълим соҳасидаги ислоҳотларнинг янги босқичга кўтарилиши . Мактабгача таълим вазирлигиниг ташкил топиши ва коллеж ва лицейларнинг ислоҳ қилиниши . Таълим тизимини ислоҳ қилишнинг устувор йўналишларини белгилаш , замонавий билим ва юксак маънавий - ахлоқий фазилатларга эга , мустақил фикрлайдиган юқори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида 23 август куни халқ таълими тизимини ривожлантириш , педагогларнинг малакаси ва жамиятдаги нуфузини ошириш , ёш авлод маънавиятини юксалтириш масалаларига бағишланган видеоселектор йиғилиши бўлиб ўтди .

Давлатимиз раҳбари Президентлик фаолиятининг дастлабки кунларидан бошлаб юртимизда инновацион ва креатив фикрлайдиган замонавий кадрлар тайёрлаш , ёшларни ватанпарварлик руҳида , юксак маънавият эгалари этиб тарбиялаш , шу мақсадда таълим тизимини такомиллаштириш масалаларига алоҳида эътибор қаратиб келмоқда . Маълумки , мураккаб ўтиш йилларида мактаблардаги маънавий - маърифий муҳит , ўқитувчи касбининг обрўйи , нуфузи пасайиб кетгани , янги давр педагогларини тарбиялаш , педагогика фанини ривожлантириш , инновацион таълим технологияларини жорий этишга етарли эътибор берилмагани соҳада бир қатор жиддий муаммоларни келтириб чиқарди . Кейинги йилларда ана шу муаммоларни самарали ҳал этиш , кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш бўйича мамлакатимизда улкан ишлар амалга оширилмоқда . Президентимиз Ш . М . Мирзиёев томонидан томонидан халқ таълими тизимига оид 6 та фармон ва қарор , Вазирлар Маҳкамасининг 21 та қарори қабул қилиниб , бу соҳадаги ислоҳотларнинг ҳуқуқий - меъёрий асослари му стаҳкам ланди . Ота - оналар , жамоатчиликнинг истаклари инобатга олиниб , юртимизда 11 йиллик мактаб таълими тизими тикланди . 2017-2019 йилларда юртимизда 157 та умумтаълим мактаби янгидан қурилди . Улуғ алломаларимиз - Мирзо Улуғбек ва Муҳаммад Хоразмий номидаги иқтидорли болалар мактаблари , Ҳамид Олимжон ва Зулфия , Эркин Воҳидов , Абдулла Орипов , Ибройим Юсупов , Исҳоқхон Ибрат , Муҳаммад Юсуф , Ҳалима Худойбердиева номлари билан аталган ижод мактаблари , ― Темурбеклар мактаби , Президент мактаблари , хусусий мактаблар сингари янги ва замонавий намунадаги таълим даргоҳлари ташкил этилгани юртимиз фарзандлари учун таълим - тарбия олиш борасида янги имкониятлар очиб бермоқда . Таълим - тарбия ишларини самарали олиб боришда эркак ўқитувчиларнинг алоҳида ўрни ва таъсири борлиги ҳисобга олиниб , кўрилган аниқ чора - тадбирлар натижасида халқ таълими тизимига 12 минг 871 нафар эркак ўқитувчи қайтди .

Педагог ходимлар меҳнатини рағбатлантириш бўйича катта ишлар қилинмоқда . Охирги 3 йилда ўқитувчиларнинг иш ҳақи ўртача 2,5 баробар оширилди . Узоқ туманларга бориб ишлаётган педагог кадрлар меҳнатини рағбатлантириш бўйича аниқ мезонлар белгиланди . Уларга 50 фоизгача қўшимча ойлик устамалар тўланмоқда . Бу олис ҳудудларда етишмаётган мингдан зиёд ўқитувчини жалб этиш имконини берди . Нафақа ёшида фаолиятини давом эттираётган ўқитувчиларга пенсияси тўлиқ миқдорда берилмоқда . Бугунги кунда республикада 114 та олий таълим муассасаси мавжуд бўлиб , улардан 93 таси маҳаллий ҳамда 21 таси хорижий олий таълим муассасаси ва уларнинг филиаллари ҳисобланади . Жумладан , сўнгги 3 йилда янги 6 та олий таълим муассасаси , 17 та филиал ва 14 та хорижий олий таълим муассасаси филиали ташкил этилди . Кадрлар буюртмачилари таклифлари асосида Олий таълим йўналишлари ва мутахассисликлари классификаторига 329 та таълим йўналиши ва 582 та магистратура мутахассислиги киритилди . 2019-2020 ўқув йилида 59 та олий таълим муассасасида сиртқи таълим , 10 та олий таълим муассасасида кечки таълим шакли жорий этилди . Республика олий таълим муассасаларида таҳсил олаётган талабалар сони бакалавриат таълим йўналиши бўйича 410 минг , магистратура мутахассислиги бўйича эса 13 минг нафарни ташкил қилиб , сўнгги 3 йилда 1,7 бараварга ошди . Талабаларнинг 54,8 фоизи гуманитар ва педагогик , 25,2 фоизи ишлаб чиқариш - техник , 5,2 фоизи ижтимоий соҳа , иқтисод ва ҳуқуқ , 5,9 фоизи қишлоқ ва сув хўжалиги , 4,4 фоизи соғлиқни сақлаш ва ижтимоий таъминот , 4,5 фоизи хизмат кўрсатиш билим соҳаларига оид таълим йўналишлари ва мутахассисликлари бўйича таҳсил олмоқдалар . Магистратура талабаларининг 40,8 фоизи гуманитар ва педагогик , 23,3 фоизи ишлаб чиқариш - техник , 13,3 фоизи ижтимоий соҳа , иқтисод ва ҳуқуқ , 5,9 фоизи қишлоқ ва сув хўжалиги , 13,5 фоизи соғлиқни сақлаш ва ижтимоий

таъминот , 3,2 фоизи хизмат кўрсатиш билим соҳаларига оид таълим йўналишлари бўйича таҳсил олмоқдалар . 2019-2020 ўқув йили учун қабул параметрлари 121 мингтани ташкил этди ва ўтган йилга нисбатан 18 фоизга , 2016 йилга нисбатан эса 92 фоизга ошди . Республиканинг 16 та олий таълим муассасасида 2018/2019 ўқув йилидан бошлаб хорижий олий таълим муассасалари билан ҳамкорликда қўшма таълим дастурлари асосида кадрлар тайёрлаш фаолияти йўлга қўйилди . Ўзбекистон Миллий университети ҳузурида Нанотехнологияларни ривожлантириш маркази , Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий - тадқиқот институти , Биофизика ва биокимё институти , Интеллектуал дастурий тизимлар илмий - амалий маркази ташкил этилди . Бугунги кунда олий таълим муассасаларидаги илмий даражалар берувчи илмий кенгашлар сони 84 тани ташкил қилмоқда (2017 йилда 48 та ). Сўнгги 3 йилда 1 693 нафар профессор - ўқитувчи докторлик диссертациясини ҳимоя қилиши натижасида олий таълим муассасаларида илмий даражага эга педагог ходимлар сони 9 636 нафарга етди ( шундан 2 130 нафари фан доктори (DSc), 7 506 нафари фан номзоди (PhD) ҳамда республика олий таълим муассасаларининг илмий салоҳияти 5,1 фоизга ошишига эришилди . Сўнгги 3 йилда олий таълим муассасаларининг 1 611 нафар профессор - ўқитувчиси хорижий олий таълим муассасаларида стажировка ўташи ва малака ошириши таъминланди . Халқаро ҳамкорлик доирасида хорижий олий таълим ва илмий муассасалар магистратура мутахассислигига 112 нафар , докторантурасига 51 нафар ёшлар таълим олишга қабул қилинди . "Эл-юрт умиди" жамғармаси орқали 46 нафар профессор-ўқитувчининг Канада, Буюк Британия ва Италия давлатларида стажировка ўташи таъминланди. 2017-2019 йилларда таълим жараёнига 1 154 нафар хорижлик юқори малакали педагог ходим ва олим жалб этилди (АҚШдан 94 нафар, Европа

мамлакатларидан 445 нафар, Осиё мамлакатларидан 299 нафар, МДҲ мамлакатларидан 316 нафар). Олий таълим соҳасида давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш, ҳудудларда давлат ва нодавлат олий таълим муассасалари фаолиятини ташкил этиш асосида олий таълим билан қамров даражасини 50 фоиздан ошириш, соҳада соғлом рақобат муҳитини яратиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги фармонига мувофиқ, Халқ таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепцияси тасдиқланди. Унда 48 та мақсадли кўрсаткичларга эришиш бўйича аниқ механизмлар белгиланди. Масалан, 2030 йилга бориб ўқувчилар билимини баҳолаш бўйича PISA халқаро дастури рейтингида Ўзбекистоннинг жаҳондаги етакчи 30 та мамлакат қаторидан жой эгаллаши мақсад қилиб қўйилган. Шу муносабат билан Вазирлар Маҳкамаси, Молия ва Халқ таълими вазирликларига 2020 йилда халқ таълими ходимлари ойлик иш ҳақини ошириш юзасидан кўрсатмалар берилди. Узоқ қишлоқлардаги мактабларга ўқитувчиларни жалб этишни янада рағбатлантириш учун уларга уй-жойлар, автотранспорт учун кредитлар бериш ҳам кўзда тутилган. Бу ишлар давлатимиз томонидан изчил давом эттирилади. Лекин бу - масаланинг бир томони. Иккинчи томондан, ўқитувчи ва мураббийларнинг ўзи ҳам билим ва касб маҳоратини ошириш, жамоат ишларида фаол иштирок этиш, ҳалол меҳнати ва ташаббускорлиги билан бу касбнинг обрўсини ошириши кераклигига урғу берилди. Мактаблардаги маънавий-тарбиявий ишларни янгича асосда ташкил этиш, ―Миллий ғоя, ―Одобнома, ―Динлар тарихи, ―Ватан туйғуси каби фанларни бирлаштирган ҳолда, ягона ―Тарбия фанини жорий қилиш зарурлиги қайд этилди. Мактабларга буюк алломалар, давлат ва сиёсат арбоблари, машҳур саркарда аждодларимизнинг номларини бериш муҳимлиги таъкидланди.

10-11-синфлар жорий этилиб, коллежларда контингент қисқариши муносабати билан мавжуд моддий-техника базасидан самарали фойдаланиш мақсадида 7 та коллеж ва академик лицей негизида янги 3 та олий таълим муассасаси филиаллари ва 1 та олий таълим муассасаси ташкил этилмоқда. Ҳозирги кунда илму фан соҳасида ҳам рақобат муҳити ҳаётий зарурат бўлиб қолди. Бусиз эса тараққиёт булмайди. Илм-фандаги рақобат янги-янги фикр ва гояларга туртки беради, киши дунёқарашини кенгайтиради. Қайси университет ўз ихтиролари, илмий хулоса ва ишланмалари билан ном чиқарса, уша университетнинг нуфуз ва эътибори оша боради. Тўртинчидан, вилоятларнинг келажак тараққиёти ана шу ҳудудлардаги олий таълим марказлари билан бевосита боғлиқ. Вилоятларда ишлаб чицаришни янада ривожлантириш учун янги соҳаларни эгаллаш, янги ихтисосликларни ташкил этиш, зарур кадрларни шу жойларда тайёрлаш имконияти туғилди. Олдиндан марказда ўқиган кадрларни вилоятга юбориш масаласи анча- мунча муаммо эди. Вилоятларда университетлар филиаллари ташкил этилиши билан бу муаммонинг ҳам ечими топилди. Бешинчидан, вилоятлардаги университетлар воситасида дунёнинг энг илғор, машҳур ўқув юртлари билан ҳамкорлик қилиш имкониятлари пайдо бўлди. Бу эса ўз навбатида дунё тажрибасини ҳаётга тезроқ олиб кириш, фан ва техникани янги ўзанга буриш, шу асосда мамлакат тараққиётини жадаллаштириш имконини берди. Кадрлар тайёрлаш соҳалари таркибий тузилиши лойиҳасида ёшларни олий ўқув юртларига янада кўпроқ қамраб олиш бўйича батафсил маълумот берилди. 2018-2019 ўқув йилида мамлакатимиз олий ўқув юртларига 96 минг 950 талаба қабул қилинган бўлса, 2019-2020 йилда 123 минг 170 нафар йигит- қиз ўқишга жалб этилади. Бу кўрсаткични 2022-2023 ўқув йилида 180 мингтага етказиш режалаштирилган. Олий таълимга инновация инвестицияларини - хорижий таълим-илм технологияларини жалб этиш борасида ҳам кенг кўламли ишлар амалга

оширилмоқда. Жумладан, 2018 йилда юртимизда Россиянинг 2, Жанубий Кореянинг 2, Латвиянинг 1 олий таълим муассасаси филиаллари ташкил этилди. Жорий йилда Ҳиндистоннинг 2, Россиянинг 2 ва АҚШнинг 1 олий таълим муассасаси филиали талабаларни қабул қилади. Улардаги таълим жараёнига 832 нафар хорижий мутахассис жалб этилган. Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳузурида ташкил этиладиган ёшлар академияси ҳам илм-фан вакилларини қўллаб-қувватлашга хизмат қилади. Ушбу академияга инновацион фикрлайдиган иқтидорли талабалар ва 40 ёшгача бўлган олимлар, ташаббускор ёшлар аъзо бўлади. Академияда сунъий интеллект, қайта тикланадиган энергия манбалари, робот техникаси ва мехатроника, фармацевтика, биотехнология, дастурлаш, саноат дизайни, 3D моделлаштириш каби йўналишларда илмий ишлар олиб борилади. Мактабгача тарбия Ўзбекистон халқ таълими тизимида биринчи босқичдир. Бу босқичда хилма-хил тоифадаги, турлича муассасаларни кўриш мумкин. Яъни болалар яслилари, болалар боғчалари, ясли боғчалар, соғломлаштириш боғчалари, аклий, жисмоний жиҳатдан ногирон болалар боғчалари, хонадон боғчалари, мавсумий боғчалар ва хакозолар шу тизимга киради 186 . Мактабгача таълим тизимини яхлит узлуксиз таълим тизимининг муҳим бўғини сифатида янада такомиллаштириш, мактабгача таълим муассасалари тармоғини кенгайтириш ҳамда моддий-техника базасини мустаҳкамлаш, уларни малакали педагог кадрлар билан таъминлаш, болаларни ҳар томонлама интеллектуал, маънавий-эстетик ва жисмоний ривожлантирувчи замонавий таълим дастурлари ва технологияларини таълим-тарбия жараёнига жорий этиш, уларнинг мактабга тайёргарлик даражасини ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикасининг 2018 йил 30 сентябрдаги ―Мактабгача таълим тизимини бошқаришни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида ги Қарори асосида мактабгача таълим вазирлиги ташкил этилди. Янги вазирликнинг асосий вазифалари босқичма-босқич барча болаларни мактабгача таълимга қамраб олиш, мамлакатда ўзаро рақобат

қилувчи давлат ва нодавлат МТМлари тармоғини яратиш, амалиётга мактабгача таълим ва болаларни тарбиялашнинг муқобил шаклларини жорий этишдан иборат. Мактабгача таълим тизими раҳбар ва педагог кадрларини замонавий технологиялар ва методлар базасида қайта тайёрлаш, шунингдек болаларни тарбиялашнинг муносиб шароитларини яратиш режалаштирилган. Барча МТМлар маҳкамавий тегишлигидан қатъи назар янги вазирлик тизимига ўтказилади. Ўзбекистоннинг барча ҳудудларида 50, 70, 100, 120 ва 150 ўринга мўлжалланган қўшимча давлат ва нодавлат МТМларни ташкил этиш, шунингдек мактабгача таълимнинг муқобил шаклларини татбиқ қилиш йўли билан болаларни мактабгача таълимга тўлиқ қамраб олиш режалаштирилмоқда. Ўзбекистон Республикасида ҳозир 9467 мактабгача тарбия ва таълим муассасалари мавжуд бўлиб, 1,3 миллион кичкинтойларни ўз бағрига олган. Уларнинг тарбияси билан 100 мингдан ортикрок педагог ходимлар шуғулланмокдалар. Хусусий МТМ лар сони 2017 йилда 200 дан ортиқ бўлган бўлса, 2019 йилга келиб бу кўрсаткич 600 га яқинни ташкил қилмоқда. Рақамлар кун сайин ошиб бормоқда, чунки хусусий МТМлар ва Давлат- хусусий сектори ҳамкорлиги асосидаги МТМлар очилмоқда. Кейинги йилларда мактабгача тарбия, ўрта махсус ва олий таълимнинг ишлаб чиқилган концепциялари асосида таълимнинг барча даражалари учун ўқув дастурларининг эскилари кайта кўриб чиқилиб, янгилари ишлаб чиқилмоқда. 2018 йилда мактабгача тарбия, болалар муассасалари ва оилалар учун 17 номдаги ўқув-методик қўлланмалар, республика ҳудудида истиқомат килувчи халқларнинг 7 тилида 58 номдаги янги дарсликлар, ўқув қўлланмалари ва умумий таълим мактаблари дастурлари ишлаб чиқилди ва нашрга тайёрланди. Уларнинг 51 таси эълон қилинди ва ўқув юртларида фойдаланиш учун қабул қилинди. Юртимизда сўнгги йилларда таълим сифатини яхшилаш, тизимда янги педагогик ва ахборот технологияларини қўллаш ҳамда инновацион

технологияларни кенг жорий этиш , ривожланган давлатлар билан тажриба ва ахборот алмашиш, меҳнат ресурсларига, иқтисодиётдаги таркибий ўзгаришлар, техник ривожланиш ҳамда модернизация жараёнлари билан боғлиқ эҳтиёжни инобатга олган ҳолда таълим муассасаларида ўқув дастурлари, мутахассислик йўналишларини янгилаб бориш, тайёрланаётган мутахассислар билан меҳнат бозори ўртасидаги талаб ҳамда таклиф мутаносиблигига эришиш борасидаги ислоҳотлар ўз самарасини бермоқда. Ўзбекистон республикасида мустақиллик йилларида жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланиши. Ўзбекистонда мустақилликнинг дастлабки йилларидан спортга катта эътибор қаратиб келинган. Чунки спорт айнан баркамол авлодни тарбиялашдаги энг муҳим воситалардан бири бўлиб ҳисобланади. Ўзбекистон спортчилари томонидан мустақиллик йилларида олимпиада ўйинларида, осиё ўйинларида, чемпионат ва кубокларда 6700 тадан ортиқ турли даражадаги медаллар қўлга киритилди. Ўзбекистон спортчилари 5 та Осиё ўйинларида иштирок этиб, 232 та медални қўлга киритдилар. Улардан 53 таси олтин, 83 таси кумуш, 96 таси бронза медалидир. Буларнинг барчаси бежизга эмас, балки аҳоли ўртасида спортни ривожлантириш масаласига алоҳида аҳамият қаратилаётгани, болаларнинг спорт билан мунтазам шуғулланиши учун яратиб берилаётган шарт-шароитлар натижасидир. 1992 йилда қабул қилинган «Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида» ги Қонуннинг 13-моддасига биноан «Давлат ташкилотлари жойларда махсус спорт соғломлаштириш мажмуалари, спорт иншоотлари ва бошқа шароитларни яратиб беришни ўз зиммаларига оладилар». Ўзбекистон Республикасининг «Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида» ги Қонунининг янги таҳрири 2015 йил 4 сентябрда қабул қилинди. Мазкур Қонунда Ўзбекистон ҳукуматининг жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш ҳуқуқиймеъёрий асослари Конституция ва халқаро ҳуқуқ нормаларига мос равишда яратилди . Ўзбекистон Республикасининг

« Жисмоний тарбия ва спорт тўғрисида » ги Қонуни мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спорт соҳасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишларини белгилаб берди : жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришни давлат томонидан қўллаб - қувватлаш ; ҳар кимнинг жисмоний тарбия ва спорт билан эркин шуғулланишга бўлган ҳуқуқини таъминлаш ; жисмоний тарбия ва спорт соҳасидаги давлат ҳамда жамоат бошқарувини уйғунлаштириш ; фуқароларнинг жисмоний тарбия ва спорт соҳасидаги ҳуқуқларининг давлат кафолатларини белгилаш ; жисмоний тарбия ва спорт соҳасида камситишга ҳамда зўравонликка йўл қўймаслик ; жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланувчи шахслар , шунингдек , жисмоний тарбия ва спорт тадбирлари иштирокчилари ҳамда томошабинларнинг ҳаёти ва соғлиғи хавфсизлигини таъминлаш ; спортнинг барча турлари ва таркибий қисмларини ривожлантиришга кўмаклашиш ; ногиронлар ва жисмоний имкониятлари чекланган бошқа шахслар , шунингдек , юқори даражада ижтимоий ҳимояга муҳтож аҳоли гуруҳлари ўртасида жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга кўмаклашиш ; Ўзбекистоннинг миллий спорт турлари ва халқ ўйинларини ривожлантириш ҳамда оммалаштириш учун шарт - шароитлар яратиш ; фуқароларни жисмоний тарбиялашнинг узлуксизлиги ва давомийлигини таъминлаш ; халқаро ҳамкорликни амалга ошириш шулар жумласидандир . Шу ўринда Ўзбекистонда спортнинг ривожланиш тарихи бир неча босқичларга бўлинади : Биринчи босқич, 1991-1997 йилларни ўз ичига олиб, республикамиз ҳаётида туб бурилиш ясаган бу даврни Республикада жисмоний тарбия ва спорт соҳасини ривожлантиришга қаратилган тегишли қонунлар, Президент Фармонлари ва Вазирлар Маҳкамасининг қарорлари ишлаб чиқилди. Уларда спортнинг ҳуқуқий, иқтисодий, ташкилий асослари белгланиб, спорт турларини ривожлантириш чора-тадбирлари кўрсатиб берилди. Шу даврларда кўплаб оммавий спорт тураларини ривожлантиришга катта эътибор берила бошлади. Хусусан, 1992 йилдан миллий кураш бўйича

жаҳон чемпионатлари, 1994 йилдан теннис бўйича ―Президент кубоги халқаро турнири, 1996 йилдан ―Тошкент опен халқаро аёллар турнирлари каби турнирлар ўтказила бошлади. Ўзбекистон илк бор мустақил жамоа сифатида 1994 йилда қишки Олимпия ўйинларида иштирок этиб биринчи олтин медални қўлга киритди. (Л.Черязова). Тошкентда 1996 йил 14 августда Олимпия музейи ташкил этилди. Уни Халқаро Олимпия Кумитасининг Президенти Х. А. Самаранч мамлакатимиз Биринчи Президенти И. Каримов билан бирга тантанали равишда очиб берди. Х. А. Самаранчнинг Ўзбекистон спортини ривожлантириш борасидаги катта хизматлари ҳукуматимиз томонидан муносиб тақдирланди. 1996 йилда Ўзбекистон бокс федерацияси спорт бўйича йўриқчиси Артур Григорян ўз вазни бўйича Германияда ўтказилган жаҳон чемпионатида қатнашиб катта ютуқларга эришди. У мутлақ чемпион «Олтин камарини» қўлга киритди. Унинг спорт соҳасида ютуқлари мамлакат Президенти томонидан юксак бахоланди. 1997 йил Ўзбекистон Республикаси спорти тарихида, умуман олганда, муваффақиятли йил бўлди. Саралаш мусобақаларида ғолиб чиққан 77 спортчимиз 13 спорт тури бўйича Австралиянинг Сидней шаҳрида бўлиб ўтган XXVII Олимпиада уйинларида қатнашишга муяссар бўлдилар. Олимпиадачиларимиз 1 олтин, 1 кумуш ва 2 бронза медалларини қўлга киритиб, 200 мамлакат ўртасида 4-ўринни эгалладилар. Республика курашчилари, боксчилари, теннисчилари, дзюдочи ва каратечилари мустақил Ўзбекистонимизни бутун жаҳонга танитмоқда. Мамлакатда «Соғлом авлод» Давлат дастури ишлаб чиқилди ва кенг кўламда амалга оширила бошланди. Ушбу дастурга мувофиқ, жисмоний тарбия ва спорт соҳасидаги миллий маънавиятни тиклашга катта эътибор берилди. Миллий ўйин ва спорт турлари бўйича ҳар йили мусобақалар ўтказиш одат тусига кирди. Иккинчи босқич, 1998-2006 йилларни ўз ичига олиб, бу давр ҳам юқоридаги амалий ишларни узвий ва мантиқий давоми сифатида жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланиш даври бошланди. Бу даврда давлатимиз

раҳбарияти томонидан миллий спорт турлари, профессионал ва оммавий спорт, аёллар ва болалар спорти, халқ миллий ўйинларини ривожлантириш учвун махсус қарорлар қабул қилиниб, чора-тадбирлар ишлаб чиқилди. Учинчи босқич, 2007 йилдан то ҳозирги кунгача бўлган даврни ўз ичига олади. Бу босқичда Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузасида мамлакатимизда аҳоли саломатлигини мустаҳкамлашнинг муҳим ва самарали омили бўлган жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга ҳам алоҳида эътибор қаратилди. 1991-2020 йиллар давомида Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланишини тўртта асосий йўналишларда кузатиш мумкин: оммавий спорт, болалар спорти, хотин-қизлар спорти, юқори натижалар спорти. Оммавий спортни ривожлантириш мақсадида аҳолини оммавий тарзда қамраб оладиган мусобақалар орқали барча ижтимоий қатламга мансуб аҳоли вакиллари спортга жалб қилинмоқда. Ҳ ар йили ёшлар, ишчи ва хизматчилар, маданият, ҳуқуқ-тартибот, мудофаа ходимлари ўртасида баскетбол ва волейбол бўйича «Камолот кубоги», миллий ўйинлар бўйича «Алпомиш» спорт мусобақалари, ёшларнинг «Шунқорлар» ҳарбий спорт мусобақалари, аёлларнинг «Тўмарис» спорт фестивали, «Жасорат-ирода-ғалаба» ногиронлар спорт мусобақалари, ўқувчи ва талабаларнинг «Умид ниҳоллари», «Баркамол авлод», «Универсиада» узлуксиз спорт мусобақалари мунтазам ўтказилмоқда. Спортнинг оммавий ўйин тури - футболни янада ривожлантириш мақсадида барча вилоятлар ва шаҳар марказларидаги стадионлар қайта таъмирланди, футбол майдонлари реконструкция қилинди, футбол мактабинтернатлари ташкил этилди, футболнинг профессионал клублар тизимига ўтказилишининг асосий тамойиллари белгиланди. Шунингдек, спортнинг ўйин турлари қаторида катта теннис мамлакатимизнинг барча ҳудудларида оммавий равишда тез суръатлар билан ривожланмоқда. 2015 йилда

Ўзбекистон спортчилари жаҳон, Осиё чемпионатлари ва бошқа халқаро турнирларда 860 дан ортиқ медални қўлга киритишга эришдилар. Шунинг 311 таси олтин, 274 таси кумуш ва 276 таси бронза медалларидир. Спортчиларимиз, айниқса, енгил атлетика, бадиий гимнастика, бокс, кураш, дзюдо, таэквондо, от спорти бўйича муваффақиятли иштирок этишмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2018 йил 5 март ―Жисмоний тарбия ва спорт соҳасида давлат бошқаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисидаги Фармони асосида илгариги давлат қўмитаси ва унинг ҳудудий бўлинмалари негизида Ўзбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги ташкил этилиб, унинг вазифа ва ваколатлари кенгайтирилди. Спортчиларни танлаб олиш - селекция ишларини такомиллаштириш бўйича янги тизим жорий этилиб, бу ўзининг дастлабки натижаларини бера бошлади. Август-сентябрь ойларида Индонезияда ўтказилган Осиё ўйинларида спортчиларимиз 21 та олтин, 24 та кумуш ва 25 та бронза - жами 70 та медални қўлга киритди. Мамлакатимиз олтин медаллар сони бўйича 5-ўринни эгаллагани ўзбек спорти тарихида энг яхши натижа бўлди. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев айтганларидек, ―Биз халқаро спорт майдонларида Ўзбекистоннинг нуфузи ва обрў- эътиборини оширишга катта ҳисса қўшган спортчиларимиз билан фахрланамиз. Шу билан бирга, олий спортда эришилган ютуқлар билан чегараланмасдан, оммавий спортга ҳам катта эътибор беришимиз керак. Шу боис Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги Ёшлар иттифоқи, тегишли вазирликлар билан биргаликда таълим муассасаларидаги спорт иншоотлари ҳамда бўш турган объектларда спорт секцияларини очиш бўйича ташкилий чора-тадбирларни кўриши зарурлиги таъкидланди. Аҳоли, айниқса, ёшларни спортга кенг жалб қилиш учун ―Алпомиш ва ―Барчиной тестларини мусобақа тарзида ўтказишни ҳамда уч даражадаги кўкрак нишонлари билан тақдирлашни жорий қилиш вазифаси қўйилди.

2016 йилда Рио-де-Жанейрода бўлиб ўтган сўнгги Ёзги Олимпия ўйинларида Ўзбекистон спортнинг 13 тури бўйича иштирок этди. Бразилия шаҳрида бўлиб ўтган ўйинларда боксчиларимиз Хасанбой Дўстматов, Шаҳобиддин Зоиров ва Фазлиддин Ғоибназаров, Бектемир Мелиқўзиев мамлакатимизга олтин ва кумуш медаллар олиб келишди. Андижонлик Руслан Нуриддинов эса 105 килограмгача бўлган мутлақ вазндаги ўзининг биринчи жаҳон рекордини ўрнатди. Оксана Чусовитина - бизнинг фахримиз, гимнастикачимиз, жаҳон аренасида мамлакатимизни шарафини 10 йилдан ортиқ муддатдан буён ҳимоя қилиб келаётган, 7 та ёзги Олимпия ўйинларида иштирок этган дунёдаги ягона Олимпия чемпиони. 2020 йилги Токио Олимпиадасида у гимнастика бўйича энг яхши жисмоний имкониятларини намойиш этади ва, эҳтимол, муносиб мукофотини мамлакатимизга олиб келади. Бу каби «узоқ умр кўрувчи олимпиячилар» қаторига Артур Тоймазов (кураш), Абдулла Тангриев (дзюдо), Денис Истомин (теннис)ларни қўшиш мумкин. Ҳозирги пайтда Ўзбекистонда аҳоли билан жисмоний тарбия- соғломлаштириш ишини амалга оширадиган 15085 бирламчи ташкилотлар - жисмоний тарбия жамоалари фаолият кўрсатмоқда. Улардан 9501 таси умумтаълим мактабларида, 710 таси коллеж ва лицейларда, 62 олий ўқув юртларида, 4812 таси меҳнат жамоаларида, 12092 таси қишлоқ жойларида ишламоқда. Республикада юқори малакали спортчиларни тайёрлашга ихтисослаштирилган 536 болалар-ўсмирлар спорт мактаблари, 5 олимпия ўринбосарлари билим юртлари, 8 республика олий спорт маҳорати мактаблари фаолият кўрсатмоқда. Ёшларни ватанпарварлик руҳида тарбиялашда 2000 йил май ойидан ўтказиб келинаётган «Универсиада», «Баркамол авлод», «Умид ниҳоллари» спорт ўйинлари аҳамиятини алоҳида кўрсатиш лозим. 2004 йилдан бошлаб Ўзбекистон Грецияда бўлиб ўтган паралимпия ўйинларида илк бора иштирок этишни бошлади. Ушбу спорт ўйинида 144 та

давлатдан 3969 та спортчи спортнинг 19 та тури бўйича иштирок этди. Бу ўйинда илк бор кўзи ожизлар футболи ва аёллар учун ўтириб ўйналадиган аёллар воллейболи ва ногиронлар аравачасидагилар учун теннис ўйини қўшилди. Унда Хитой 141 та медални, Буюк Британия 94 та, Канада 71 та медални қўлга киритди. Ўзбекистондан 1 нафар спортчи иштирок этиб медални қўлга кирита олмаган ва 76 ўринни эгаллаган бўлса-да, бу ўйин Ўзбекистон спортчилари учун тажриба мактаби бўлди. 2016 йилдаги Рио де-Жанейродаги спорт ўйинларида иштирок этиш учун 31 нафар паралимпиячи Параосиё ўйинларида йўлланмани қўлга киритдилар. 2016 йилдаги паралимпия ўйинларида 31 нафар спортчи иштирок этиб, жаҳонда 16 ўринни эгалладилар. 2016 йилгача бўлган қисқа 12 йиллик давр мобайнида спорт соҳасида катта ютуқларни қўлга киритди. Паралимпия ўйинларига йўлланма берувчи халқаро Параосиё ўйинларида эса ҳатто 27 нафар иштирокчи 31 та медални қўлга киритган. Бу бир нафар спортчи 2 тадан медални қўлга киритганлигидан далолат беради. Ўзбекистон Республикаси спортини янада ривожлантиришда 2019 йил 13 февралда 2019 — 2023 йиллар даврида Ўзбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантириш концепциясини тасдиқлаш тўғрисида Вазирлар Маҳкамасининг қарори, ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан илгари сурилган 5 та ташаббус ҳам муҳим рол ўйнайди. Болалар ўртасида спорт ўйинларини ривожлантириш масаласи иккинчи ташаббусда илгари сурилган. Диёримизда 12 мингдан зиёд спорт иншоотлари борлиги, лекин ёшларни жисмоний тарбия ва оммавий спортга қамраб олиш даражаси етарли эмаслиги қайд этилди. Умумтаълим мактабларининг спорт анжомлари билан жиҳозланиш кўрсаткичи мамлакат бўйича 56 фоизни, жумладан, Сурхондарё вилоятида 12 фоизни, Хоразмда 14 фоизни, Қорақалпоғистонда 15 фоизни ташкил этади, холос. Ёшларни жисмоний тарбия ва спортга кенг жалб этиш борасидаги чора-тадбирлар белгилаб берилди. Туман ва шаҳарлар ҳокимларининг ёшлар масалалари бўйича ўринбосарларига мутахассислар

билан биргаликда ёшларнинг спорт турларига қизиқиши ҳамда спорт иншоотларининг жиҳозланиш даражасини ўрганиб, шу асосда таклифлар бериш, Вазирлар Маҳкамасига уларни амалга ошириш учун зарур маблағлар манбасини аниқлаш вазифаси юклатилди. Олис ва чекка қишлоқларда енгил конструкцияли сендвич панеллардан кичик спорт заллари ва сунъий қопламали майдонлар қуриш, ташаббускор тадбиркорларга спорт иншоотлари ташкил этиш учун ер ажратиш зарурлиги таъкидланди. Бундай тадбиркорларга Ўзмиллийбанк томонидан ―Ёшлар - келажагимиз дастури доирасида имтиёзли кредитлар ажратилади. Жойлардаги спорт мактабларига халқаро мусобақаларда ғолиб бўлган таниқли спортчиларни раҳбар этиб тайинлаш, шунингдек, спортчиларни олий ўқув юртларининг махсус сиртқи бўлимларида мақсадли ўқитиш яхши натижа бериши қайд этилди. Болалар ва ўсмирлар спорт мактаблари сонини кўпайтириш юзасидан топшириқлар берилди. Ушбу ислоҳотлар Республикада жисмоний тарбия ва спортни фаол ривожлантириш, аҳолининг барча қатламларини, айниқса ёшларни жисмоний тарбия ва оммавий спорт билан мунтазам шуғулланишга жалб қилиш, жамиятда соғлом турмуш тарзининг фойдаси ва устунлигини кенг тарғиб қилиш, мамлакатда яратилган жисмоний тарбия-соғломлаштириш ва спорт инфратузилмасидан тўлақонли ва самарали фойдаланишни таъминлаш, шунингдек, янада такомиллаштиришга хизмат қилади.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиѐт йўли // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиѐсат, мафкура. 1-жилд. Тошкент: Ўзбекистон, 1996. 2. Каримов И.А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаѐт пировард мақсадимиз. Тошкент: Ўзбекистон, 1998. 3. Ислом Каримовнинг референдум куни сайлов участкасида берган интервьюсидан. 2002 йил 27 январь. Ўзбекистон Республикаси Президенти Матбуот хизмати жорий архиви, 2002 йил учун хужжатлар тўплами. 4. И.А. Каримов. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. - Тошкент: «Ўзбекистон», 2011. 5. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. -Тошкент: Ўзбекистон, 2016. 6. Мирзиѐев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик –ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017. 7. Mирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017.

O'xshashlar

Узбекистоннинг маънавий, маданий тараккиёти

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёев томонидан ижтимоий - иқтисодий ислоҳотларни янада жадаллаштирилиши

Мустақиллик йилларида фан ва маданиятнинг ривожланиши

Ўзбекистоннинг давлат мустақиллигини мустаҳкамлашнинг сиёсий ҳуқуқий асослари

Тараққиётнинг ўзбек модели, уни ҳаётга татбиқ этиш борасида эришилган ютуқлар