Шимолий Қора денгиз бўйларидаги Юнон шаҳар-давлатлари - Tarix - Referatlar

Шимолий Қора денгиз бўйларидаги Юнон шаҳар-давлатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Шимолий қора денгиз бўйларидаги маҳаллий халқлар. Юнон мустамлакачилиги. 2. Боспор подшолиги. 3. Скиф подшолиги. Ольвия, Херсонес ва Танаис.

www.arxiv.uz Шимолий қора денгизи бўйлари унумдор ер ва савдо - сотиқ учун қулай бўлиб , қадим замонларда турли қабила ва халқлар яшаганлар . Унинг ғарбида ва қисман қримда скифлар, қримда таврлар, Дон ва Кубанда меотлар, Шимолий Кавказда синдлар, қавказортида колхлар, абазглар яшаганлар. Бу халқлар дастлаб уруғдошлик тузумида яшаганлар, сўнгра бу тузум бузилиб синфий муносабатлар шаклланган. Скифлар, синдлар ва колхлар юнон мустамлакачилиги даврида ўз давлатларини тузганлар, меотлар ва таврлар эса давлатларини туза олмаганлар. Шимолий қора денгиз бўйлари тарихига оид манбалар - қадимги муаллифларнинг асарлари ва турли хилдаги бошқа ёзувларда мавжуд. Шунингдек мифлар (афсоналар)да ҳам қимматли маълумотлар учрайди. Милоддан аввалги VI-V асрларда яшаган Милетлик Гекатийдан бошлаб юнон муаллифлари Шимолий қора денгиз бўйлари ва Кавказ ҳақида ёзганлар. Айниқса, Геродот, Страбон ва Птолемей асарларида қимматли маълумотлар мавжуд. Шимолий қора денгизи бўйларида милоддан аввалги VII асрдан бошлаб савдо манзиллари тарзида юнон мустамлакалари пайдо бўла бошлаган. Дастлабки манзил Березань оролида юзага келган. Милоддан аввалги VI асрдан бошлаб эса юнон мустамлакачилиги узлуксиз тарзда олиб борилиб, янги шаҳарлар қурила бошлаган. Жумладан, Пантикапей, Фанагория, Ольвия, Диоскуриада шаҳарлари қурилади. Юнон колониялари маҳаллий халқлар маданиятининг илгариги манзилларида бунёд қилинганлиги археологик қазишлар давомида исботланган. Бу ўлкалардаги энг йирик давлат тузуми Боспор подшолиги эди. Подшолик Киммерия Боспорида (Керчь бўғозида) жойлашган шаҳарлармнинг бирлашуви натижасида вужудга келган. Милоддан аввалги 480 йилда Пантикапей, Фанагория, Мирмекий, Тиритака ва Тамань ярим оролидаги бошқа шаҳарлар Пантикапей бошчилигида бирлашиб, унга бўйсуниб Боспор давлатини юзага келтирганлар. Юнонистон ва унинг мустамлакалари учун хавфли, Эрон билан урушлар бораётган бир замонда

www.arxiv.uz мустамлакалар ўзларининг ички мустақилликларини сақлаганлари ҳолда бирлашганлар. Дастлаб Боспорни тиранлар идора қилган, кейинроқ улар подшо бўлганлар. Милоддан аввалги V асрда Пантикапей гарчи Афинани ғалла билан таъминлаб турган бўлса-да, лекин ҳали катта иқтисодий равнаққа эришмаган эди. Милоддан аввалги VI асрдан бошлаб, кумуш тангалар зарб қилган Пантикапей иқтисодий мустақил бўлганлигини билдирар эди. Милоддан аввалги VI асрдан эътиборан боспорликларнинг ҳарбий юриш ва истилочиликлари бошланиб, Нимфей ва Феодосияни босиб оладилар. Синдикани забт этиш бошланади. Давлатни милоддан аввалги V асрда Археанактийларнинг юнон сулоласи, милоддан аввалги V аср охиридан бошлаб Спартокийлар сулоласи подшолари идора қилган. Милоддан аввалги IV-III асрларда қишлоқ хўжалиги ривожланган. қримнинг текислик қисмида ҳамда Шимолий Кавказдаги Синдика ерларида дон экинлари, асосан буғдой етиштирилиб, ўз эҳтиёжини қондириб, ҳатто Афинага ҳам ғалла етказиб берган. Бу ҳақда Демосфен хабар беради. Дон экинларидан ташқари мўл-кўл мева дарахтлари ва токзорлар булганлиги ҳақида эса Страбон маълумот қолдирган. Археологик мансабларнинг гувоҳлик беришича эса, милоддан аввалги III асрда Тиритакада вино тайёрлаш корхонаси бўлган. Чорвачилик, ҳунармандчилик, кулолчилик ривожланган. Кулолчилик чархи бўлган. Металлургия юксак даражада ривожланган. Меҳнат қуроллари, қурол-яроғлар, қилич ва ханжарлар ясалган. Тоштарошлик ҳунари санъат даражасига кўтарилган. Торевтика (бронза ва олтиндан тақинчоқлар ясаш) ва тангалар зарб қилиш ҳунармандчиликнинг алоҳида тури бўлган. Милоддан аввалги IV-III асрлар Боспарнинг сиёсий жиҳатдан равнақ топган даврида Кичик Осиё Юнонистоннинг орол ва материк шаҳарлари билан кенг савдо-сотиқ олиб борилган. Боспорга Понт ва Синопдан зайтун

www.arxiv.uz ёғи келтирилган. Юнонистон виноси маҳаллий аслзодалар ўртасида машҳур бўлган. Бу замондаги Боспор подшолигига Феодосия, Таман ярим ороли, қрим ярим оролининг бутун шарқий қисми ҳудудлари кирган. Милоддан аввалги II асрда Боспор тушкунликка туша бошлаган. /алла савдоси деярли тўхтаган. Четдан ҳатто Ўрта денгизнинг атрофидаги барча мамлакатлар ҳам бу замонда Мисрдан ғалла келтира бошланган (Полибий). Боспорнинг сиёсий ва иқтисодий тушкунлигининг сабаби маҳаллий қабилаларнинг фаоллашиб, Боспордан ажралиб чиқиб, ҳатто унга ҳужум ҳам қилишларида эди. Бу хавфни олдини олиш учун подшо Перисад Понт подшоси Митридат VI Евпатордан ёрдам сўраганлиги учун Савмак бошчилигида скиф қуллар қўзғолони кўтарилади. қўзғолончилар милоддан аввалги 107 йилда Перисадни ўлдириб, Савмакни подшо деб эълон қиладилар. Унинг бир йилча подшолигидан сўнг Митридат қўзғолонни бостириб, Боспорни ҳам ўзига қўшиб олган. қримда Боспор подшолиги билан бир қаторда кучли скиф подшолиги ҳам мавжуд эди. Давлатнинг бош шаҳри Скиф Неаполи эди. Бу давлат милоддан аввалги II асрда равнақ топган. Подшо Скилур ва унинг ўғли Палак атоқли ҳукмдорлар эдилар. Шу замонда Скиф подшолиги Херсонесга ҳужум қилиб, Боспор давлати учун хавфли рақибга айланган. Шимолий қора денгизи бўйларида яна Ольвия, Херсонес ява Танаис сингари йирик шаҳар-давлатлар ҳам бор эди. Ольвияни милоддан аввалги VI асрнинг биринчи ярмида Милет шаҳридан келганлар барпо қилган. Дастлаб соф юнон полиси бўлган. қишлоқ хўжалиги, ҳунармандчилик ва савдо-сотиқнинг йирик маркази бўлган. Милоддан аввалги V-VI асрларда равнақ топган. Шаҳар марказида Агора қуриб битказилган. Давлат демократик тартибда бошқарилган. Халқ йиғини, буле сингари бошқарув муассасаларининг мавқеи катта бўлган.

www.arxiv.uz Милоддан аввалги I асрда гетларнинг босқини бўлиб, улар Ольвияни ер билан яксон қилдилар. Лекин шаҳар аста-секин қайта қад кўтарди, аммо олдинги ҳажмидан кичикроқ бўлиб қолди. Херсонес қрим ва ва Кавказдаги бошқа шаҳарлардан кейинроқ барпо этилди. Уни милоддан аввалги V асрда Понтий Гераклеяси аҳолиси қурган. Дастлаб савдо ва қишлоқ хўжалик маркази бўлган. қишлоқ хўжалигида асосан узумчилик билан шуғулланишган. Херсонес ҳам Ольвия сингари авал соф юнонча қиёфада бўлсган. унинг атрофларида тавр қабилалари яшаб, улар аста-секин шаҳарга кириб яшай бошлаганлар, иқтисодий-сиёсий ва маданий ҳаётга таъсир кўрсатганлар. Дин ва маъбудларга сиғиниш соҳасида таврларнинг таъсири катта бўлган. Херсонеснинг асосий маъбудаси Дева аслида маҳаллий тавралар маъбуди эди. Давлат милоддан аввалги IV асрда равнақ топган. Милоддан аввалги II асрда эса унга Скиф подшолиги ҳужум қилган. Шу замонда у Боспор давлати таркибида эди. Милоддан аввалги I асрда Юлий Цезарь Херсонесга Элевтерия - тўла мустақиллик инъом этган. Танаис юнонларнинг энг шимолий колонияси бўлиб, Дон дарёси қуйиладиган ерда жойлашган эди. Уни милоддан аввалги III асрда боспорликлар барпо этган эди. Кейинчалик Танаис мустақилликка эришди. Шаҳар атрофларида маҳаллий халқлар меотлар яшарди. Шу туфайли Танаис аҳолиси дастлабки пайтларданоқ маҳаллий тус олган эди. Милоддан аввалги I асрда уни Боспор қўшинлари вайрон қилди. Лекин тез орада қайта тикланган. Милоддан аввалги II-I асрлар Танаиснинг равнақ топган даври бўлиб, қишлоқ хўжалиги, ҳунармандчилик ва савдо ривожланган. Шундай қилиб, милоддан аввалги I минг йиллик ўрталаридан бошлаб, Шимолий қора денгизи бўйларида яшаётган қатор халқлар ҳаётида ҳам синфий муносабатлар, шаҳарлар цивилизацияси ва маданияти кириб келди. Бу жараёнларда юнонлар катта роль ўйнайдилар. Уларнинг маданияти билан маҳаллий халқлар маданияти уйғунлашуви натижасида ўзига хос маданият юзага келди.

www.arxiv.uz Адабиётлар 1. Яйленко В. П. Греческая коллонизация VII-VI вв. до н.э., М., 1982. 2. История древней Греции. Под. ред. В. И. Кузиҳина. М., 1983. 3. Античная Греция. Под. ред. Е. С. Голубцовой. М, 1983. 4. Бойназаров Ф. "Антик дунё". Тошкент, 1989. 5. Словарь античности. М. , 1989. 6. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Хоразм, Қанг, Юнон – Бақтрия давлатлари

Юнон-Эрон урушлари

Кадимги Рим тарихига мукаддима. Тарихий манбалар

Эллин давлатлари

Қадимги Кичик Осиё ва Шарқий Ўрта ер денгиз бўйи цивилизациялари