Qashqadaryo vohasining mo‘g‘ullar davri tarixi - Tarix - Referatlar

Qashqadaryo vohasining mo‘g‘ullar davri tarixi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46.5 KB

Ko'chirib olish

Qashqadaryo vohasining mo‘g‘ullar davri tarixi Reja: 1.O‘lkaga mo‘g‘ullarning istilochilik yurishlari 2.Mo‘g‘ullar davrida Qashqadaryo vohasining iqtisodiy ahvoli 3.XIV asrning birinchi yarmida Qashqadaryo vohasi

O‘lkaga mo‘g‘ullarning istilochilik yurishlari XIII asrning birinchi choragi oxirlarida Markaziy Osiyoda, shuningdek, Movarounnahrda kechgan olamshumul fojeiy voqealar Muhammad Xorazmshoh va Chingizxon nomi bilan bog‘lanadi. Ularning biri Osiyo qit’asining g‘arbiy hududida ulkan saltanatni vujudga keltirgan bo‘lsa, ikkinchisi uning sharqiy qismidagi yurtlarni tamomila o‘ziga tobe qilgan qudratli va shavkatli hukmdorlar edi. Sharqning bu ikki ulug‘ davlat egalari o‘rtasiga sovuqchilik tushishi va oxiroqibatda, uning dahshatli urushga tortishi jiddiy sabablarga bog‘lanar edi. Umuman, Chingizxon istilochilik siyosatining Osiyo va Ovrupoga qanday balolar, nechog‘li kulfatlar yog‘dirgani ta’rifga sig‘maydi. Mo‘g‘ul xoni bilan Xorazmshohning yovlashuviga asosiy sabab arab xalifaligi qutqulari edi. Xalifalik bi lan Xorazmshohlarning adovati tarixi esa Muhammadning otasi Tekesh davridan gazak ola boshlagan edi. 1185 yilda Xuroson hukmdori To‘g‘onshoh vafotidan so‘ng mamlakatda notinchlik vaziyati hukm suradi. Garchand taxtga uning kichik yoshdagi o‘g‘li Sanjarshoh chiqqan bo‘lsada, mulklarning katta qismi Sultonshoh, qo‘liga o‘tadi. Bu esa uning birodari Tekesh hamda g‘uriylar boshligi G‘iyosiddinni qanoatlantirmaydi. Oqibatda, oradan ikki yil o‘tgach, kurashlarda g‘olib chiqqan Tekesh Nishopurni qo‘lga kiritishga muvaffaq bo‘ladi. 1193 yilda Sultonshoh_ ham vafot etadi. Tekeshning Xurosondagi mavqei esa tobora orta boradi. Marvga katta o‘g‘li Malikshohni, Nishopurga esa Muhammadni noib qilib qo‘yadi. Tekeshning G‘arbiy Eron bo‘ylab borgan sari ichkarilab kirib kelayotganligi xalifalikni sarosimaga solib qo‘yadi. Xorazmshoh tez orada Ray va Xomadon shaharlarini ham o‘ziga bo‘ysundiradi. Xalifalik Tekesh Xorazmshoh misolida o‘zining ashaddiy raqibini ko‘radi va unga qarshi kurashishni maqsad qilib qo‘yadi. Oqibatda 1196 yilning saratonida Bag‘dod va Xorazmshoh qo‘shinlari to‘qnashadi. Xorazmliklarning ko‘li baland keladi. Tekesh Xorazmshoh o‘z podshohligining so‘shti yillarida kuchayib ketadi va xalifalikni tan olmaslik siyosatini ochiqoydin namoyish etadi.

U xalifadan Bag‘dodda xutba namozlarida o‘z nomini qo‘shib o‘kitishni talab etadi. Akad.V.V.Bartoldning mulohazasiga ko‘ra, Abbosiylar bilan Xorazmshohiylar o‘rtasidagi dushmanlikning boshlanishi sabablari ana shunda edi. Tekesh o‘z saltanati hududlarini bir qadar kengaytirishga, harbiy va iqtisodiy quvvatini oshirishga muvaffaq bo‘lgan esada, xorazmshohiylar istiqbolini ulug‘ bir xavf ostida qoldiradigan omillarga ham yo‘l ochib ketgan edi. U 1200 yilning 3 iyulida olamdan o‘tadi. Tekeshdan katta davlatgina emas, shu bilan birga, katta kulfat ham meros qoladi. Bag‘dod va xalifa Nosir bilan oshkora dushmanlik munosabatida bo‘lgan Tekeshning avlodi mamlakatda katta kuch bo‘lgan ruhoniylar madadiga, qo‘llabquvvatlashiga umid bog‘lay olmasdi. Bundan tashqari, Tekesh Xorazmshoh qipchoq xonlari bilan qudaandachilik munosabatlari o‘rnatishiga, ular bilan ittifoq tuzganiga qaramay, bu munosabatlarda ham samimiyat yo‘q edi. Qipchoqlar istagan paytda xorazmshoh mulklarini talashi mumkin edi. Shunday qaltis siyosiy vaziyatda Tekeshning o‘g‘li Muhammad taxtga chiqadi. Otasi davrida Xurosonda noiblik qilgan (Nishopur) va bu o‘lkaning balandpastini yaxshi bilgan Muhammad taxtni egallaganidan uchto‘rt yil o‘tib, Xuroson mulklari hisobiga o‘z davlatini kengaytirish yo‘lini tutadi. 1203 yilda Xurosondagi oldingi mulklarini qaytarib olishga erishgan Muhammad 1204 yilda Bodg‘isni olib, Hirotni katta tovon to‘lashga majbur etadi. Muhammad Xorazmshoh Xuroson ishlari bilan band bo‘lgan yillarda, ya’ni XII asr oxirlari XIII asr boshlarida Movarounnahrda ahvol qanday edi? Bu hakda gapirar ekan, V.V.Bartold «Movarounnahrda XII asr oxirlarida yuz bergan voqea)^odisalar haqida hech narsa bilmaymiz», deb yozadi. Shu davrdagi Nasaf va unga tobe manzillar haqidchi? O.G.Bolshakov bu xususda «Kesh va Nasaf tumanlari XI-XII asrlardagi tarixiy voqealardan bir chetda qolganligi boisidan, yozma manbalar bu joydagi shaharlar holati haqida fikr yuritish uchun ma’lumot bera olmaydi», degan fikrni bildiradi.

Qashqa vohasini XI-X1I asrdagi tarixiy voqeahodisalardan chetda qolgan edi deyish, bir yoqlama aytilgan fikr. Bu yil larda Buxoroda, Samarqandda, umuman, Movarounnahrda kechgan, yuz bergan shiddatli siyosiyijtimoiy o‘zgarishlar shu yurtning katta bir bo‘lagi bo‘lgan Qashqa vohasini chetlab o‘tishi mumkin emas edi. Bunga Muhammad Xorazmshoh bilan bog‘liq voqealar silsilasida ishonch hosil qilish mumkin bo‘ladi. Movarounnahrni yakjilov qilish yo‘lida Muhammad Xorazmshohning katta to‘siqlarni yengib o‘tishi, nafaqat harbiy mahorat, shu bilan birga dono siyosat ham yuritishi lozim bo‘ladi. O‘tror hokimi bo‘ysunmaslik yo‘liga kiradi, uni tinchitishga to‘g‘ri ke ladi. Xorazmdan Muhammadning kuyovi rutbasida Samarqandga qaytgan Usmon qoraxitoylar bilan birlashib, unga qarshi kurashish yo‘lini tutadi. Samarkand tez orada Muhammad qo‘liga o‘ta di, Usmon esa qatl etiladi. Usmon qoraxoniylar sulolasining so‘nggi vakili edi. Uning bir necha karra xoinlik qilishi, Xorazmda katta qirg‘inni amalga oshirishi Samarqandda fojeiy voqealarga sabab bo‘ladi, uning oqibatida qoraxoniylar sulolasi ning deyarli hamma a’zolari o‘ldirib yuboriladi. Samarqandni qo‘lga kiritgan Muhammad Xorazmshoh Farg‘ona va Turkiston amirlariga maktub yo‘llab, o‘ziga bo‘ysunishni talab qiladi. Endi amalda, uning poytaxti Samarkand bo‘lib qoladi. Shu tariqa Muhammad Xorazmshoh musulmon hukmdorlari orasida o‘ziga raqobat qiladigan bironbir hukmdorni qoddirmagan edi. 1215 yilga kelib g‘uriylarga qarashli barcha mulklarni o‘z davlati tarkibiga kiritib oladi. G‘uriylar davlati hokimiyatiga o‘g‘li Jaloliddinni tayinlaydi. Uning qo‘shinlarining jangovar qismi Eronni qariyb o‘z hukmiga olib ulgurgan edi. Hatto Omon davlatida ham xutbada Muhammadning ismi sharifi qo‘shib o‘qiladigan bo‘ladi. Bu vaqtda Muhammad Xorazmshoh saltanatiga faqat dasht ko‘chmanchi elatlari bosqin xavfini solib turar edi. O‘z davlatini kengaytirgan va mustahkamlagan, kuchaytirgan va qudratini oshirgan Muhammad Bag‘doddan, xalifadan xutbada o‘z nomini qo‘shib o‘qitishni talab qiladi. Buni bir necha yil oldin uning otasi Tekesh ham talab etgan edi. Muham mad o‘z talabini nihoyatda qattiq va jidsiy yo‘sinda qo‘yadi.

Xalifa Nosir Xorazmshoh elchilariga rad javobini beradi. Xalifalik bilan munosabat borgan sari keskinlashib ketadi. Xalifa ismoiliylar yo‘lboshchisi Jaloliddin Hasan bilan ittifoqlashib, uning moddiy quvvatlashi hisobiga o‘z dushmanlarini yo‘q qilish yo‘lini tutadi. Eng avvalo, Xorazmshohning Iroqdagi noibi O‘g‘ilmish o‘ldirib yuboriladi. Bu voqea, shubhasiz, Muhammad Xorazmshohning sabr toqatini sinovdan o‘tkargan bo‘lak g‘arazlardan, tadbirlardan oshib tushadi. U endi xalifa Nosirning kimligini oshkor qilish yo‘lini tanlaydi: 1215 yidda G‘aznani olish vaqtida Xalifaning g‘uriylarni Muhammad Xorazmshohga qarshi qo‘ygani haqidagi hujjatlarni qo‘lga olganligini e’lon qiladi. Mu hammad Xorazmshoh o‘z mulklaridagi imomlardan Xalifaga zid bo‘lgan fatvo olishga erishadi. Unda Abbosiy xalifalarning Ali avlodiga, Husayn vorislariga tegishli bo‘lgan xalifalikni tortib olganligi, islom uchun kurash olib borayotgan Mu hammad Xorazmshohga nisbatan fitna uyushtirganligi alohida ta’kidlanadi. Ana shu fatvo asosida u Nosirni xalifalikdan bekor qilingan deb e’lon qiladi. Xalifa nomi xutbalardan chiqarib tashlanadi. Muhammad Xorazmshoh Xalifalik rutbasi Alo almulk Termiziyga taalluqli deb hisoblaydi va tangalarni uning nomidan zabt etib, xutbaga uning ismini qo‘shdiradi. Xorazmshoh Bag‘dodga qiladigan yurishiga, shu ta rifa, qonuniy tuye berishga intiladi. 1217 yilda Muhammad Xorazmshoh Xamadondan Bag‘dodga katta qo‘shin yuboradi. Biroq Kurdiston tog‘lariga yetganda qo‘shin qor bo‘roni ostida qoladi va ko‘p cherik nobud bo‘ladi. Qo‘shindan oz sonli kishilar orqaga qaytib keladi. Bu tabiiy ofat Muhammad Xorazm shohning obro‘sini tushirib yuboradi. Voqea turlicha talqin etiladi, Allohning Xalifa tomonida ekanligi zikr etiladi. Qo‘shin fojeasi Muhammadning Xalifaga bo‘lgan adovatini aslo susaytirmaydi. 1218 yilning fevralida (614 yil zul qa’dasida) u Nishopurga qadam qo‘yar ekan, Nosirni o‘lgan deb e’lon qiladi va yana nomini xutbadan chiqarib tashlatadi. Shunday hol Marv, Balx, Buxoro, Saraxs kabi shaharlarda ham amalga oshiriladi. Ammo Xorazm, Samarkand, Hirot kabi shaharda xalifaga nisbatan tutilgan bu yo‘l ma’qullanmagan.

Xalifa bilan Muhammad o‘rtasida nizo bir kunlik yoki bir yillik emas, balki otasi Tekesh davridan boshlangan va tobora yuqori nuqtaga ko‘tarilgan edi. Muhammad o‘zining Iroqda gi noibi O‘g‘ilmish o‘ldirilishiga javob sifatida 1216 yilda shayx Majdiddin Bag‘dodiyni qatl ettirgan edi. Bir jihatni tan olishga to‘g‘ri keladi. Muhammad Xorazm shoh davlatida uning islom poytaxti Bag‘dod bilan bo‘lgan muxolifligini ma’qullamaydigan musulmonlar, ruhoniylar, din arboblari bo‘lgan. Ular yetarli darajada katta kuch edi. Buni Muhammad Xorazmshoh sezmasligi va unga qarshi javob choralari ko‘rmasligi mumkin emasdi. Buning ustiga onasi Turkon Xotun islomga, Bag‘dod ta’siriga qattiq berilgan edi. XIII asr boshlarida Muhammad Xorazmshoh davlatida kechgan murakkab siyosiy voqealar shu mamlakatning bir parchasi bo‘lgan Qashqa vohasiga, uning shahar va qishloqlari taqdiriga ta’sir ko‘rsatmay qolmas edi. Mo‘g‘ullarning keyinchalik Buxoro, Samarqand qatori Kesh va Nasafni, ko‘plab qishloq va qasabalarni vayron etishi va talashi bu ma’voda xalqning bosqinchilarga qarshi kurashganligini, vatanparvarlik tuyg‘usi bilan sug‘orilganligini dalolat etadi. Bu fikrni ta’kidlab aytishdan maqsad shuki, ba’zi tarixiy asarlarda go‘yo Kesh va Nasafning mo‘g‘ullarga jangeiz taslim bo‘lganligi, shahar darvozalari ochib berilganligi pisanda etiladiki, buni tarixiy haqiqat sifatida qabul etish muammodir. Zero, mo‘g‘ullar istilosidan keyingi holat Qashqadaryo vohasidagi shahar va qishloqlarning aksariyati vayron etilganligini, ba’zilari butunlay yer yuzidan yo‘q qilinganligini ko‘rsatadi. Bunday qismatdan Nasaf ham, Kesh ham benasib qolmagan. XIII asr boshlarida Vatanimiz tarixida misli ko‘rilmagan dahshatli bosqin, qonlar dare bo‘lib oqqan urush yuz beradi. Bu istilo girdobiga tushmagan birorta shahar va qishloq qolmagan. Qashqa vohasi zamini ham mo‘g‘ul suvoriylarining ot tuyoqlari ostida toptalib, nayzayu qilichlardan yetgan zaxmdan titragan edi. Chingizxon va Muhammad Xorazmshoh davlatlari o‘rtasida urushning kelib chiqish sabablari haqida ko‘p yozilgan. Bu borada V.V.Bartold asari singari manbalarga asoslangan ilmiytadqiqot hanuzgacha yaratilgan emas.

Bu yerda uning «Turkiston mo‘g‘ullar bosqini davrida» degan asari ko‘zda tutilayotir. Niyatimiz istilo sabablarini qayta hikoya qilish emas, balki, dah_shatli kechgan mo‘g‘ullar yag‘mosida, xalqimiz qatori, Qashqa vohasi nufusining boshiga tushgan kulfatlarni imkon yetgan qadar tadqiq etishdir. 1219 yilning yozini Irtish yoqasidagi tekisliklarda (demak, harbiy mashqlar bilan) o‘tkazgan Chingizxon shu joydan g‘arbga — Xorazmshoh mulklariga qarshi qo‘zg‘oladi. Qoyalik degan joyda unga qorluq, olmaliq, uyg‘ur lashkarlari ham qo‘shiladi. Bosqinchilar Xorazmshoh davlati chegaralari sari yaqinlashib kela boshlaydi. Y.N.Aleskerov Chingizxonning harb ishida juda uzoqni ko‘ra olgani, o‘zi bostirib boradigan mamlakatning sirasrorini nafaqat o‘zi, hatto, sarkardalariga qadar to‘la ravishda bilib olganligini zikr etib, quyidagilarni yozgan edi: «1219 yil sentabrida Markaziy Osiyo hududlariga bosqinchi totormo‘g‘ul galalari Chingizxon boshchiligida (1155-1227) bostirib kirdilar... Bu yurishga Chingizxon alohida qunt bi lan tayyorgarlik ko‘radi. Chingizxon to bostirib kirguniga qadar o‘zining josussavdogarlari orqali Muhammad Xorazmshoh davlatining ichki va siyosiy vaziyati, mamlakatdagi ayrim feodal hokimlar o‘rtasida birlikning yo‘qligi, Marka ziy Osiyo qo‘shinlarining harbiy kuchi va yarog‘aslahasi h_aqida barcha zarur ma’lumotlarni bilib olgan edi. Janglarda sinalgan mo‘g‘ul sarkardalari o‘zlari yurajak yo‘llar, ko‘priklar, dare kechuvlari, tog‘ dovonlari, bo‘lajak hujum joylaridagi yemhashak zaxiralari to‘g‘risida to‘liq tasavvurga ega edilar»1. Mo‘g‘ul galalarining Muhammad Xorazmshoh davlatiga, uning chegara shahri va mustahkam istexkomi bo‘lgan O‘trorga hujumi 1219 yilning kuzagida, sentabr oyida yuz beradi. Muarrixlar O‘tror shahrining besh oy, qal’aning esa olti oy qamalga dosh berganligini zikr etadilar. V.V.Bartoldning e’tiboridan chetda qolgan bir dalilni Abulg‘oziyda uchratamiz. «Shajarayi turk» muallifi O‘tror mudofaasiga ko‘makka yuborilgan Qoracha Hojibning xoinlik yo‘lini tutganligi va qilmishiga yarasha munosib jazoga giriftor bo‘lganligini so‘zlagan. «Sulton Muhammad Xorazmshoh ellik ming kishi birlan, deb yozadi Abulg‘oziy, G‘oyirxonni O‘trar viloyatin saqlamoqga qo‘yub erdi... Sulton

Qoracha hojib tegan navkarini o‘n ming kishi birlan G‘oyirxonga ko‘makka yuborib erdi. O‘trarning ichinda oltmish ming kishi birlan G‘oyirxon qabalib erdi. Shahzodalar (O‘qtoy, Chig‘atoyP.R.) besh oy qabab yotdilar. O‘trarning ichindagi xalq parishon bo‘la boshladi. Qo racha Hojib G‘oyirxonga aytdi kim, O‘trarni shahzodalarga berali. Taqi el bo‘lali. Shoyad bu qabal, bu parishonlikdin qutulgaymiz. G‘oyirxon aningso‘zini qabul qilmadi... Qoracha Hojib harchand G‘oyirxonga aytmoq birlan qabul qilmadi ersa, o‘zining o‘n ming kishisi birlan bir kechada «Darvozai so‘fiy» tegandin chiqib, shahzodalarning xizmatiga keldi. Shahzodalar Qoracha Hojibga aytdilarkim: «Sen o‘z podshohingga ne vafo qildungki, bizga qilgaysen» teb, ani o‘n ming kishisi bir•gsan shahid qildilar». O‘trorda yuz bergan sotqinlik faqat shugina emas edi. Shaharning taniqli kishilaridan Badriddin Amid, vazirlik maqomidagi Safiy Okra shafqatsiz qamal davom etayotgan kunlarda, Qoracha Hojibdan ham bir muncha vaqt oldin Chingizxon huzuriga bosh egib boradilar. Davlat sirlarini yaxshi biladigan Badriddin Amid mo‘g‘ullarga Xorazmshoh saltanidagi eng so‘nggi harbiy tayyorgarlik, ichki ixtiloflar, Turkon Xotun nizolari haqida ma’lumotlar beradi. O‘trorning qahramonona ximoyasi, uning qariyb yarim yilga yaqin cho‘zilishi muarrixlar keyinchalik chiqargan xulosalarning to‘g‘riligini ko‘rsatdi: agar Muhammad Xorazmshohning barcha harbiy kuchlari Sirdaryo bo‘yida, chegarada Chingizxonga qarshi yaqdillik bilan mudofaaga o‘tganlarida edi, mo‘g‘ullarning shashti sinar, ularning qonli qadamlari kesilgan bo‘lardi. O‘trorni yer bilan yakson qilgan mo‘g‘ullar Movarounnahr bo‘ylab yoyilib, hujum qilishga o‘tadilar. O‘tror yonida Chingizxon o‘z kuchlarini bir necha tumanlarga bo‘ladi. Uyg‘urlardan iborat qo‘shin shaharlarni qamal qilish uchun ixtisoslashtiriladi. Juchi boshliq bo‘lgan lashkar Sirdaryoning quyi tarafidagi mulklarni zabt etishga otlantirilada. Yana bir qo‘shin daryoning yuqori qismiga jo‘natiladi. 5000 kishilik guruh Binokat va Xo‘jandga tashlanadi. Chingizxonning o‘zi o‘g‘li To‘luy bilan Buxoroga jo‘naydi.

Chingizxonning katta qo‘shinni bu qadar mayda (5000) guruhlarga bo‘lib yuborishidagi jur’at, uning Movarounnaqr shaharlaridagi harbiy kuchlar sonini mukammal bilishi bilan izohlansa kerak. Masalan, Xo‘jandda Temur Malikning bori yo‘g‘i ming kishilik bo‘linmasi bo‘lgan. Mo‘g‘ullarning tezkor fatqi sabablari xam ana shu mamlakatga bir vaqtda yoyilib hujum qilish bilan bog‘liq edi. Mo‘g‘ul galalarining Movarounnahrda o‘ta ketgan vahshiyona qon to‘kishlari haqida yetarli darajada gapirilgan. Xitoy monaxi Chan Chun Samarqandning 400 000 kishilik aholisidan uch qismi qirilib, faqat bir qismi qolganligini aytgan edi. Buxoroning qismati ham shunday ayanchli bo‘lgan. Qamalning uchinchi kuni Buxoro qo‘shinining qolganqutgani qamalni yorib o‘tib, shaharni tashlab ketishga majbur bo‘ladi. Himoyasiz qolgan shahar ahli, akobirlar taslim bo‘lishga kelishadilar. Badriddin Qozixon sulh va alomon istab, xon huzuriga boradi. Biroq shahar mudofaachilari orasida so‘nggi tomchi qon qolguncha mo‘g‘ul gazandalariga qarshi kurashgan vatanparvar fidoiylar bo‘lgan. Shahar qal’asining 400 suvoriysi 12 kun jon berib jon olganlar. Go‘rxon ismli baxrdir mo‘g‘ullarni qiyratgan. Shahar 1220 yilning 10 fevralida (Ibnal Go‘rxon Asir) yoki 16 fevralida (Juzjoniy) mag‘lub etiladi. Shahar aholisi faqat ustidagi kiyimi bilan tashqariga haydab chiqaziladi. Huvillab qolgan uylar, qasrlar, masjidlar, madrasalar, qaznoq va xazinalar talontaroj etiladi. Shahardan ketish imkoni bo‘lmaganlar, qari qartanglar tamom qirib tashlanadi. Mo‘g‘ullarning yovuzligi shu darajaga yetadiki, ular masjidlarga otlar bilan kirib, muqaddas Qur’onni toptaydilar. Bunga chidab turolmagan imom Jaloliddin Ali Zindiy o‘z g‘azabnafratini jim turgan musulmonlarga qaratadi. Uz davrining allomalaridan bo‘lgan Rukniddin Imomzoda mo‘g‘ullar ning vahshiyligi haddidan oshib, asirlarni tahqirlab o‘ldirishiga, xotinqizlarni olomon oldida sharmisor qilishiga chidab turolmaydi, ularga qarshi g‘azovot e’lon qiladi, jangga kirishadi. Uning o‘g‘li ham mo‘g‘ullarga tashlanadi. Ular shu zaxrtiyoq o‘ldiriladi. Qozi Sadriddin xam teng bo‘lmagan kurashda halok bo‘ladi. Chingizxon shahardagi barcha boyboyonlarni aniqlaydi, ularning dunyosini tortib oladi. Shahar boshdanoyoq talab bo‘lingandan so‘ng, uni yoqib yuboradilar.

V.V.Bartold «shahar ni yoqib yuborish Chingizxonning rejasiga kirmagan edi, talontaroj paytida bu tabiiy hol edi», degan fikrni aytadi. Chin gizxonning vahshiyona rejalariga nimalar kirgan va nimalar kirmagan, buni bahs qilishning o‘zi ma’nosiz, albatta. Gap shundaki, Markaziy Osiyodagina emas, jahonda o‘ziga xos o‘rin tutadigan qadimiy shahar kultepaga aylantiriladi. Samarqand va bo‘lak shaharlar xususida ham shu fikrni aytish o‘rinli. Chingizxon hech kimni, hech nimani ayab o‘tirmagan. Hofiz Tanish Buxoriy Xorazmni olish vaqtida Chingizxon aytgan bir gapni keltirib o‘tadi. Chingizxon Xorazmni olishda butun xalqni o‘ldirib yuborishni reja qilgan ekan: «Biz o‘sha mamlakat xalqini tamoman o‘ldirmoqqa buyurganmiz». Vahshiylikning qiyofasini hech qanday so‘z bilan tasvirlab bo‘lmaydi.

Adabiyotlar: 1. История Узбекской ССР. С древнейших времен до наших дней. Под ред. И.М.Муминова.-Т.: “Фан”, 4974 2. O’zbekiston SSR tarixi, Qadimgi davrlardan hozirgi kunlargacha. I.Mo’minov tahriri ostida.-Toshkent: Fan, 1974 3. Jo'raqulov O., Ergasheva J. Qashqadaryo sanoati tarixi. Qarshi, Nasaf, 1996 4. Jo‘raqulov O. Qashqadaryo mang‘itlari. T.:Fan. 1993.256 b 5. Jo'raqulov O. Qashqadaryo marmar sanoati. Т.: Fan. 2000. 55

O'xshashlar

Amir Temur va Temuriylar davri tarixi tarixshunosligi

Buxoro vohasining shimoliy va g’arbiy qismidagi arxeologik yodgorliklar

Nasaf va Kesh tarixi manbalari

Ilk o‘rta asrlarda Qashqadaryo

XIX-XX аsrlаrdа yashаb o’tgаn Qаshqаdаryo vohasining ziyoli ayollari