Qadimgi Eronda dastlabki davlatlarning tashkil topishi - Tarix - Referatlar

Qadimgi Eronda dastlabki davlatlarning tashkil topishi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

36 KB

Ko'chirib olish

Qadimgi Eronda dastlabki davlatlarning tashkil topishi Reja: 1. Eronning tabiati va qadimgi aholisi. 2. Qadimgi Elam. 3. Midiya podsholigi

1. Eronning tabiati va qadimgi aholisi. Eron janubi-g`arbiy Osiyodagi qadimgi davlatlardan biridir. Eron qudratli davlatga aylangan davrda uning g`arbiy chegarasi O`rtayer dengizi sohillariga borib yetgan. Shimolda esa uni Pont, Elbrus, Turkman-Xuroson va Hindikush tog`lari o`rab turar edi. Sharqda esa Sulaymon tog`i va Hind daryosi uni Hindistondan ajratib turardi. Janub va janubi-g`arbda esa mamlakat Eritrey dengizi va Fors qo`ltig`ining suvlari bilan o`ralgan edi. Eronning markaziy qismi yassitog`lik, sho`rxok yerlar, janubi esa Gardesiya sahrosiga tutashib ketadi. Eronda Karun, Kerxa, Xilmand kabi kichik daryo va suvi yozda qurib qoladigan soylar ko`p. Tog`larida temir, kumush, mis, oltin kabi ma`danlar serob. Mamlakat iqlimi har xil – shimolda kuz sovuq, yoz esa issiq, janubda esa qish iliqroq, yozi ancha issiq bo`ladi. Eronda ibtidoiy jamoa tuzumining mustye davridan – 70–50 ming yillardan beri aholi yashab keladi. Qadimda bu mamlakatda elamliklar, lulubeylar, amoriy, kassitlar, guteylar, habash, fors, midiya, aramey kabi qabilalar yashaganlar. Eronda eng dastlabki davlat birlashmalarini mamlakatning janubi-g`arbida joylashgan elamliklar tuzganlar. 2. Qadimgi Elam. Miloddan avvalgi VI mingyillikda Eronning janubi- g`arbiy burchagida xo`jalik rivojlanib, xususiy mulk, mulkiy tengsizlik va tabaqalanish jarayoni sodir bo`ldi. Miloddan avvalgi III mingyillik boshlarida esa u yerda poytaxti Suza bo`lgan Elam davlati tashkil topadi. Miloddan avvalgi XXI as r gacha u Shumer va Akkad davlatlariga qaram bo`lib qoladi. Miloddan avvalgi 2230-yilda Elam hukmdori Xita Akkad podshosi Naram- Suen bilan shartnoma tuzadi. Xita «Naram-Suenning dushmani mening dushmanim, Naram-Suenning do`sti esa mening do`stim» deb e`lon qiladi. Miloddan avvalgi XXII asr boshlarida Kutik – Inshushinak Elamni birlashtirib, uni yagona davlatga aylantiradi. Shu vaqtda Elamga shimoldan guteylar bostirib kirib, uni o`zlariga tobe qilib oladilar. Ur III sulolasi davrida Elam

Mesopotamiya hukmdorlariga tobe etiladi. Miloddan avvalgi XXI asr oxirida Elam kuchayib, mustaqillikka erishib, Urni o`ziga qaratadi va Janubiy Shumerni bosib oladi. Bobil podshosi Hammurapi esa elamliklarni Shumerdan haydab chiqaradi. Miloddan avvalgi 1730–1700-yillarda Elam qo`shinlari Me-sopotamiyaga bostirib kirib, Akkadgacha bo`lgan yerlarni bosib oladilar. Miloddan avvalgi XIV asr o`rtalarigacha Elam o`z mustaqilligini saqlab qoladi. Keyinchalik Elam bobilliklarga tobe bo`lib qoladi. Miloddan avvalgi 1180-yilda Elam shohi Shutruk – Naxunta I Bobil qo`shinlarini mamlakatdan quvib chiqaradi. U Bobilga bostirib kirib bir qancha shaharlarni bosib oladi. U katta o`ljalar qatori Hammurapi qonunlari yozilgan toshni ham Suzaga olib keladi. Miloddan avvalgi 1155–1115-yillar Elam podsholigining gullagan davri hisoblanadi. Miloddan avvalgi 1115-yili elamliklar bobillik-lardan yengilib, miloddan avvalgi VIII asrgacha o`z mustaqilligini yo`qotadilar. Miloddan avvalgi VIII asrda Elam mustaqilligini tiklaydi va Bobil bilan ittifoq tuzib ossurlarga qarshi kurash boshlaydi. Miloddan avvalgi 720-yili elam qo`shinlari Der yaqinidagi dahshatli jangda ossurlarni tor-mor etadilar. Elamliklar bobilliklar bilan ittifoq tuzib ossurlarga qarshi uzoq kurashadilar. Miloddan avvalgi 639-yili Elam ossurlar, 596-yili bobilliklar va 549-yili eroniylar tomonidan bosib olinadi. Shu bilan mustaqil Elam davlati barham topadi. 3. Midiya podsholigi. Midiya Eronning shimoli-g`arbida joylashgan qadimiy o`lkalardan biridir. Bu o`lkada qadim zamonlardan boshlab midiya qabilalari yashaganlar. Miloddan avvalgi IX asrda Midiya hududida mayda davlatchalar mavjud bo`lib, ossurlar bu yerga tez-tez hujumlar uyushtirib turganlar. Ossurlar midiyaliklarni talab, ulardan xiroj undirganlar. Miloddan avvalgi VIII asr oxirida Midiyaga kimmeriylar, VII asr boshlarida esa skif qabilalari bostirib kirganlar. Ular Urmiya ko`li atrofidagi

Sakasana viloyatiga kelib o`rnashadilar. Skiflar shu yerdan turib Ossuriya va Urartu ustiga bosqinlar uyushtirib turganlar. Skiflar va kimmeriylar mohir chavandoz, usta merganlar bo`lib, otlari katta tezlikda ketayotgan vaqtda ham dushmanlari ustiga o`q yog`dirib borar edilar. Miloddan avvalgi 672-yili midiyaliklar Kashtariti rahbarligida ossurlarga qarshi kurash boshlab, ularni Midiyadan haydab chiqaradilar. Kashtariti Midiyadagi mayda davlatchalarni birlashtirib yagona davlat tuzishga bel bog`laydi. Miloddan avvalgi VII asr o`rtalariga kelib Midiya Qadimgi Sharqdagi qudratli davlatga aylanadi. Miloddan avvalgi 753-yili Midiya shohi Kashtariti ossurlar ustiga qo`shin tortadi. Ossurlar skiflarni midiyaliklarga qarshi kurashga ko`ndiradilar. Midiya qo`shinlari ossur va skiflarning ikki tomondan bergan zarbalariga bardosh bera olmay yengiladi. Bu jangda Kashtariti halok bo`lib, Midiya miloddan avvalgi 653–625-yillar orasida skiflar ta`sirida qoladi. 4. Kiaksar va Astiag davrida Midiya. Miloddan avvalgi 625-yili Kashtaritining o`g`li Kiaksar Midiya podshosi bo`lgach, skiflarni mamlakatdan quvib chiqaradi. Kiaksar Midiyadagi mayda davlatlarni birlashtirib, uni kuchli saltanatga aylantiradi. Miloddan avvalgi 614-yili Kiaksar qo`shinlari Ossuriyaga bostirib kirib uning poytaxti Ashshurni vayron qiladilar va talaydilar. Midiyaliklar Ossuriyadan behisob boylik va asirlar olib qaytadilar. Kiaksar Bobil podshosi Nabopalasar bilan harbiy ittifoq tuzib ossurlarga qarshi jang boshlaydi. Miloddan avvalgi 612, 609- yillarda Bobil va Midiya qo`shinlari ossur qo`shinlarini yengib Ossuriyaning Nineviya va Ashshur shaharlarini yana vayron qiladilar. Bu mag`lu-biyatdan so`ng ossur qo`shinlari g`arbga chekinadilar. Miloddan avvalgi 605-yilda Misr-Ossur qo`shinlari bilan Midiya-Bobil qo`shinlari o`rtasida Karxemish yonida jang boladi. Jangda ossur-misr qo`shinlari tor-mor etilib, shu bilan Ossuriya davlati ham barham topadi.

Bu janglardan so`ng shimoliy Mesopotamiyada Ossuriya yerlari Midiya ixtiyoriga o`tadi. Kiaksar Bobil bilan do`stlikni mustahkamlash uchun qizini Bobil podshosi Nabopalasarning o`g`li Navuxodonosor II ga nikohlab beradi. Ikki davlat o`rtasida yaqin do`stlik hukm suradi. Kiaksar janubda Persuani, sharqda Parfiyani, g`arbda esa Kichik Osiyoning Galis daryosigacha bo`lgan yerlarni Midiyaga qo`shib oladi. Miloddan avvalgi 590–585-yillar orasida Lidiya – Midiya urushi sodir bo`ladi. Rivoyatga ko`ra miloddan avvalgi 585-yil 28 may kuni quyosh tutiladi. Bu hodisadan ikki tomon lashkarlari vahimaga tushib qurollarini tashlab jang maydonidan qochadilar. Shundan keyin urush to`xtab, tinchlikka asoslangan sulh shartnomasi tuziladi. o`rtadagi gina-kuduratga chek qo`yish maqsadida Midiya shahzodasi Astiag Lidiya shohi Alittaning qiziga uylanadi. Miloddan avvalgi 585-yili Kiaksar vafot etib, Midiya taxtini uning o`g`li Astiag egallaydi. Astiag davrida Bobil bilan Midiya o`rtasidagi munosabat buzilib, qonli janglar boshlanadi. Bu urushlar har ikki tomonni zaiflashtiradi. Forslar Kayxusrav boshchiligida qo`zg`olon ko`tarib, miloddan avvalgi 550-yili Astiag qo`shinlarini tor-mor etadilar. Midiya davlati Eronga qo`shib olinadi va barham topadi.

Foydalanilgan a dabiyotlar . 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990. 6. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. Toshkent, 1991. 7. Okladnikov A.P. Paleolit i mezolit Sredney Azii. Vkn. Srednyaya Aziya v epoxu kamnya i bronzi. M. - L., 1966. 8. Tolstov S.P. Qadimgi Xorazm madaniyatini izlab. Toshkent, 1964. 9. Taylor E.B. Pervobыtnaya kul’tura. Per. s angl. D. A. Koropchevskogo.M., 1989. 10. Cheboksarov N.N., Cheboksarova I.A. Narodы, rasы, kulьturiы. M.: Nauka, 1985. 11.O’zbekiston tarixi. Sagdullayev A., Eshov B. tahriri ostida. Toshkent.Universitet, 1997, 2-nashri, 1999.

O'xshashlar

Eng qadimgi davlatlarning tashkil topishi

Qadimgi Misrda ilk davlatlarning tashkil topishi

Movaraunnahr va Xurosonda mustaqil davlatlarning tashkil topishi

Rim davlatining tashkil topishi

Turk xoqonligining tashkil topishi