Mustaqillik yillarida fan va madaniyatning rivojlanishi - Tarix - Referatlar

Mustaqillik yillarida fan va madaniyatning rivojlanishi

Yuklangan vaqt:

25.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63 KB

Ko'chirib olish

Mustaqillik yillarida fan va madaniyatning rivojlanishi Reja: 1. O‘zbekistonda ilm fanning rivojlanishi va innovatsion ilmiy ishlanmalarning yangi bosqichga ko‘tarilishi. 2. O‘zbekistonda musiqa va teatr san’atining rivojlanishi. 3. Yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish, ular o‘rtasida kitobxonlikni keng targ‘ib qilishda beshta tashabbusning tutgan o‘rni.

O‘zbekistonda ilm fanning rivojlanishi va innovatsion ilmiy ishlanmalarning yangi bosqichga ko‘tarilishi . O‘rta Osiyo, xususan, O‘zbekiston hududida qadimdan boshlab ilm-fanning hamma sohasi, ayniqsa, astronomiya, matematika, tibbiyot, kimyo, me’morchilik, ma’danshunoslik, falsafa, musiqa, tilshunoslik, adabiyotshunoslik rivojlangan. Hozirgi kunda O‘zbekiston olimlari ota-bobolari yaratib ketgan ilmiy merosni chuqurroq o‘rganib yanada boyitdilar. O‘zbekiston olimlari o‘z milliy asarlari va kashfiyotlari bilan jahon ilm-fani va madaniyatiga munosib hissa qo‘shdilar. Respublikamizda O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi, Bank-moliya akademiyasi, Nukus va Samarqandda O‘zbekiston Respublikasi FAning bo‘limlari ochilgan. Ilmiy-tadqiqot ishlari xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida faoliyat ko‘rsatadigan ilmiy-tadqiqot institutlari, ilmiy ishlab chiqarish birlashmalari, ilmiy markazlari, shuningdek, universitetlar va boshqa oliy o‘quv yurtlarida ham olib boriladi. Ilmiy kadrlar Fanlar akademiyalari tizimida ham, oliy o‘quv yurtlari, xalq ta’limi tizimida ham tayyorlanadi. Faqat Oliy va O‘rta maxsus ta’lim tizimidagi o‘quv yurtlarida 600 dan ortiq fan doktorlari va deyarli 6 mingga yaqin fan nomzodlari o‘qituvchilik va ilmiy faoliyat bilan shug‘ullanadilar. O‘zbekiston mustaqillikka erishgandan so‘ng mamlakatda ilm-fanga alohida e’tibor berildi. Xalq xo‘jaligi va madaniy hayotning tobora ortib borayotgan talablaridan orqada qolayotgan ilmiy tadqiqot institutlari tugatildi. Turmush taqozo etgan yangi institutlar ochildi. Respublikamiz Vazirlar Mahkamasining 1995 yil 3 aprelidagi qarori bilan O‘zbekiston Respublikasi FAning yangi Nizomi tasdiklandi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 1992 yil 8 aprelidagi Farmoni hamda uni amalga oshirish yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Fanlar rivojlanishini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tadbirlari va innovatsiya faoliyati haqida» gi Qaror hamda Vazirlar Mahkamasining mazkur farmonining ijrosini ta’minlashga yo‘naltirilgan qarori ilm-fan taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Respublika Fanlar akademiyasi qoshida ilmiy ishlanmalarni ichki va tashqi bozorda targ‘ib etuvchi va

tarqatuvchi innovatsiya tijorat markazi tashkil etildi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining farmoniga binoan Respublika Vazirlar Mahkamasi huzurida Oliy Attestatsiya komissiyasi tashkil etilishi munosabati bilan Fanlar Akademiyasining mavqei ortdi. 1997-yilda Birinchi Prezident farmoni bilan Xorazm Fanlar akademiyasi qayta tiklandi. Respublikamizda ilmiy tadqiqot ishlarini rivojlantirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasining faolliyati yanada takomillashtirildi, shuningdek, Davlat va jamiyat qurilishi Akademiyasi, Bank- moliya Akademiyasi, Nukus va Samarqandda O‘zbekiston Respublikasi FAning bo‘limlari ochilgan. Ilmiy tadqiqot ishlari xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida faoliyat ko‘rsatadigan ilmiy tadqiqot institutlari, ilmiy ishlab chiqarish birlashmalari, ilmiy markazlari, shuningdek, universitetlar va boshqa oliy o‘quv yurtlarida ham kadrlar Fanlar Akademiyasi tizimida ham, oliy o‘quv yurtlari, xalq ta’lim tizimida ham, oliy o‘quv yurtlari, xalq ta’limi tizimida ham tayyorlanmoqda. O‘zbek olimlarining fan-texnika sohasidagi yutuqlari nafaqat O‘zbekiston, balki jahon hamjamiyatida ham tan olina boshlandi va kupchilik olimlarimiz davlatimiz mukofotlariga sazovor bo‘ldilar va xorijiy davlatlar akademiyalariga xaqiqiy ham faxriy a’zolikka saylandilar. O‘zbekiston Respublikasining Fanlar akademiyasi al-Xorazmiy nomidagi, Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi oltin medallarni ta’sis etdi. 1993 yilda O‘zbekiston Respublikasi FAning akademigi X.F.Fozilov tabiiy va texnikaviy sohada katta yutuqlarga erishgani uchun al- Xorazmiy nomidagi Oltin medalning birinchi sohibi bo‘ldi. Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi Oltin medal birinchi bo‘lib shu yili ijtimoiy va gumanitar fanlar sohasida katta yutuqlarga erishgani uchun filologiya fanlari doktori, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasining a’zosi U. I. Karimovga nasib etdi. 1991 yil oktabr oyida esa geologiya-mineralogiya fanlari doktori, O‘zbekiston Respublikasi FAning akademigi I.X. Hamroboyevgeologiya va geofizika sohasida erishgan muvaffaqiyatlari uchun Xabib Abdullayev nomidagi Oltin medalning

birinchi sohibi bo‘ldi. U AQSH da chiqadigan «Global tektonika va metallogeniya» xalqaro ilmiy jurnal» tahririyatiga a’zo etib saylandi. «Fan va texnikada kim haqiqatankim?», deb nomlangan jahon fan va texnikasining rivojlanishiga munosib hissa qo‘shgan eng buyuk olimlarning hayoti va ilmiy faoliyati to‘g‘risidagi asosiy ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan komuera O‘zbekiston Respublikasi FAning akademigi P. K, Xabibullayev kiritilgan. O‘zbek olimi bu sharafga O‘zining qattiq va yumshoq, jismlar issiqlik fizikasining katta muammolarini, energetikaning fizika-texnikaviy muammolarni ishlab chiqqanligi uchun muyassar bo‘lgan. Mustaqillik yillarida (1996) FAning 40ga yaqin ilmiy markazi va tadqikot laboratoriyalarida yirik olimlar faol mehnat qilmoqdalar. O‘zbekiston Respublikasi FA institutlari olimlari xorijiy davlatlar olimlari bilan hamkorlikda ilmiy aloqalarni kengaytirib bormoqdalar. Natijada, 1992 yil dekabr oyida texnika fanlari doktori F.F. Umarov K.E. Siolkovskiy nomidagi Kosmonavtika xalqaro akademiyasining a’zosi bo‘ldi. U mazkur Xalqaro akademiyaning a’zosi bo‘lgan birinchi o‘zbek olimidir. Shuningdek, O‘zbekistonlik M.S. Bulatov, SM. Sutyagin, I.I. M.S. Ochildinov YUNESKO Informatsiya xalqaro akademiyasining xaqiqiy a’zoligiga, 1994 yil oktabr oyida Xudoyor Olloyorov, 1995 yil fevral oyida Azamat Shamsiyev Nyu-York FAning faxriy a’zoligiga, Ekologiya va hayot faoliyati xafvsizligi xalqaro akademiyasining xaqiqiy a’zoligiga Z.S. Salimov, A. A. A’zamxo‘jayev, 1997 yil oktabrida U. Tojixonov vaZaripovlar Tabiat va jamiyat fanlari xalqaro akademiyasining a’zoligiga akademik E. Yusupov esa Turkiya Fanlar akademiyasining haqiqiy a’zoligiga saylandilar. Amerika biologiya instituti O‘zbekistonning yetakchi olimlaridan biri Omonulla Fayzullayevga uning jahon fani va madaniyati taraqkiyotiga qo‘shgan hissasiga asoslanib «2001 yil insoni» unvonini berdi hamda mazkur institutning maslahatchilar kengashi a’zoligiga sayladi. So‘nggi yillarda Fanlar akademiyasi tomonidan jalb etilgan budjetdan tashqari mablag‘lar, shuningdek, ekport qilinayotgan ilmiy mahsulotlar hajmi 2 barobardan ko‘proq oshdi. 2012 yilda 2010-2011 yillarga nisbatan Fanlar akademiyasi

olimlarining ishlanmalari uchun olingan patentlar soni ham qariyb 5 marta ko‘paydi, ularni litsenziyalash jarayoni faollashdi. Shu bilan birga, Fanlar akademiyasi ilm-fan va ta’lim tizimi integratsiyalashuvini izchillik bilan mustahkamlamoqda. Uning ilmiy muassasalari huzurida oliy o‘quv yurtlari bilan hamkorlikda 26 ta ilmiy-o‘quv markazi va ixtisoslashtirilgan kafedralar tashkil etilgan bo‘lib, ularda hozirgi paytda talab katta bo‘lgan mutaxassisliklar bo‘yicha magistr va bakalavrlar tayyorlanmoqda. Ana shu markaz va kafedralar bazasida bakalavriat va magistratura bosqichi talabalari nafaqat eng so‘nggi tadqiqot ishlanmalari bilan tanishish, balki ularda bevosita ishtirok etish imkoniga ega bo‘lmoqda. Akademiya institutlarining yetakchi ta’lim muassasalariga integratsiyalashuvi oliy o‘quv yurtlarida ham ilm-fanni rivojlantirish, yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash sifatini oshirishda muhim omil bo‘lmoqda. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Fanlar akademiyasi yangilanish yo‘lini bosib o‘tdi, qator yutuqlarga erishdi va xalqaro e’tirofga sazovor bo‘ldi. Chunonchi, Fanlar akademiyasi muassasalarining jahondagi yirik ilmiy markazlar bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ilmiy aloqalari tenglik va o‘zaro manfaatdorlik asosida sezilarli ravishda kengayib bormoqda. Xitoy, Janubiy Koreya, Yaponiya, AQSH, Fransiya va Germaniyadagi ilmiy markazlar va institutlar bilan hamkorlik samarali rivojlanayotir. Masalan, 2006-2012 yillarda O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi ikki tomonlama ilmiy hamkorlik to‘g‘risida 16 xalqaro shartnoma tuzib, ularni amalga oshirmoqda, uning ilmiy muassasalari esa dunyoning turli davlatlaridagi ilmiy tashkilotlar, markazlar, universitetlar va muzeylar bilan hamkorlik to‘g‘risida qirq beshdan ziyod xalqaro shartnoma ijrosini ta’minlashda ishtirok etmoqda. 2016-2020 yillarda ilm-fan va innovatsion ishlanmalarni takomillashtirish sohasidagi islohotlar yangi bosqichga ko‘tarildi. Respublikada ilmiy va innovatsion faoliyatni qo‘llab-quvvatlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 29 noyabrdagi «O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida» gi Farmoni qabul qilindi. Ushbu

vazirlik O‘zbekiston Respublikasini innovatsion va ilmiy-texnik rivojlantirish sohasida jamiyat va davlat hayotini har tomonlama rivojlantirishga, mamlakatning intellektual va texnologik salohiyatini oshirishga qaratilgan yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi davlat boshqaruvi organi hisoblanadi199. 2017-2019 yillar davomida innovatsion rivojlanish va novatorlik g‘oyalarini qo‘llab- quvvatlash jamg‘armasi tomonidan hozirgi kunga qadar 21 nafar yosh olimlarning xorij mamlakatlariga ilmiy stajirovkalari tashkillashtirildi. Jalb qilingan xorijiy yuqori malakali olim va mutaxassislarning xarajatlarini moliyalashtirishga 17,0 ming AQSH dollari hamda 70 mln. so‘m miqdorida mablag‘ yo‘naltirildi. Fanlar akademiyasining Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti fondiga 117 turdagi jami 158,1 mln. so‘mlik (20,1 ming AQSH dollari) noyob qo‘lyozma va tarixiy manbalar mazkur qo‘lyozma egalari - jismoniy shaxslardan xarid qilindi. 2018 yil 20 avgustda yosh olimlar uchun qisqa muddatli ilmiy stajirovkalarga yuborish maqsadida tanlov e’lon qilin di, 8 nafar yosh olim tanlovdan muvafaqqiyatli o‘tdi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 19 apreldagi PQ-3674-son qaroriga muvofiq «Yuqori texnologiyalar o‘quv-eksperimental markazi» davlat korxonasi Innovatsion rivojlanish vazirligi huzuridagi davlat ilmiy muassasasi shaklidagi Ilg‘or texnologiyalar markaziga aylantirildi. Ilmiy va innovatsion loyihalarini tijoratlashtirishni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Ilg‘or texnologiyalar markazi bazasida inno vatsion start-ap akseleratori va inkubator tashkil etilib, faoliyat ko‘rsatmoqda. Hozirgi kunda 25 startap jamoalar o‘z faoliyatini boshlash uchun uchun maxsus o‘quv treninglaridan o‘tmoqdalar. Hozirgi vaqtda markazda jami 2,7 mlrd. so‘mlik 18 ta loyiha (fundamental, amaliy, innovatsion va yosh olimlar) amalga oshirilmoqda. Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 11 sentabrdagi 721-son «Innovatsion faoliyatni yanada qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida» gi Qaroriga ko‘ra, «Yashnobod innovatsion texnoparki direksiyasi» Davlat unitar korxonasi Toshkent shahar hokimligi tasarrufidan chiqarilib, Innovatsion rivojlanish vazirligi tuzilmasiga o‘tkazildi.

2018 yil 13 sentabrda Belarus Respublikasi, 1 oktabrda Hindiston Hukumatlari bilan fan, texnika va innovatsiyalar sohasida hamkorlik to‘g‘risida Bitimlar imzolandi. «INNOWEEK» davomida Innovatsion rivojlanish vazirligi va manfaatdor hamkor xorijiy tashkilotlar, kompaniyalar o‘rtasida 30 dan ortiq o‘zaro anglashuv bitimlari va huj-jatlari imzolandi. Xususan: Innovatsion rivojlanish vazirligi va BMT Taraqqiyot dasturining O‘zbekiston Respublikasidagi Doimiy vakilligi o‘rtasida davlat boshqaruvida innovatsiyalarni tadqiq qiluvchi Innovatsiyalar laboratoriyasini tashkil etish to‘g‘risida anglashuv memorandumi imzolandi. Laboratoriyani tashkil qilish va uning faoliyatini moliyalashtirish uchun BMT Taraqqiyot dasturi tomonidan 400 ming AQSH dollari miqdorida mablag‘ yo‘naltirish nazarda tutilgan; Cambridge Innovation Park China Center bilan ta’lim, axborot texnologiyalari, tibbiyot, energetika, sanoat, qishloq xo‘jaligi va kommunal xo‘jaligi sohalarida hamkorlikni nazarda tutgan o‘zaro anglashuv to‘g‘risida memorandum imzolandi. Memorandumga muvofiq Xitoy tarafi Xitoyda mavjud 6 ta texnopark ulangan Kembridj innovatsion parkiga O‘zbekistonda ochiladigan innovatsion markazlar ulanishiga amaliy ko‘maklashadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tomonidan 2020 yilga «Ilm-ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili» deb nom berish Respublikada innovatsion faoliyat va ilm-fanning jahon standartlariga mos ravishda rivojlanishiga zamin yaratadi. O‘zbekistonda musiqa va teatr san’atining rivojlanishi. Mustaqillik yillarida ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy qayta qurishlar qatorida madaniyat sohasida ham tubdan o‘zgarishlar ruy berdi. Bu avvalo, teatr san’ati, milliy musiqa, me’morchilik, adabiyot sohalarida yaqqol ko‘zga tashlanadi va yangi-yangi teatr dargohlari qurib ishga tushirildi. 1991 yil Fargonada, 1993 yil Xivada davlat qo‘g‘irchok teatrlari ish boshladi, 1994 yil Kashkadaryo va Namangan viloyati teatrlari qoshida qo‘g‘irchoq guruhlari ochildi. Andijonda jamoatchilik asosida ishlab kelayotgan yoshlar teatri davlat tasarrufiga olinib, u

1994 yilda Abbos Bakirov nomidagi Andijon yoshlar va bolalar teatriga aylantirildi. 1993 yil avgustida Toshkent shahrida ish boshlagan hashamatli «Turkiston» saroyi nafaqat maxalliy teatr va tomosha guruhlarining chiqishlariga, balki, uzoq va yaqin mamlakatlardan tashrif buyuradigan sahna guruhlari va atoqli artistlarning chiqishlariga ham mo‘ljallandi. Madaniyat mutaxassislarining ijodiy faoliyati, ularning moddiy va texnikaviy uskunalari, zamonaviy binolar bilan ta’minlandi. 2001 yilning davlat budjetidan madaniyat va san’at muassasalarini rivojlantirish uchun 12 milliard 703 million so‘m (bu ko‘rsatkich 2000 yili 9 -mlrd. 463 mln. so‘mni tashkil qilgan edi) ajratilishi fikrimizning dalilidir. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1995-yil 20-oktabrdagi «O‘zbekistonda teatr va musiqa san’atini yanada rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida» gi, 1998-yil 26- martdagi «O‘zbekiston teatr san’atini rivojlantirish to‘g‘risida» gi farmonlari asosida teatrlar davlat budjeti hisobiga qo‘llab-quvvatlandi. Farmonga binoan Madaniyat ishlari vazirligi tizimida va teatr ijodiy xodimlari uyushmasi qoshida 1998-yilda «o‘zbekteatr» ijodiy-ishlab chiqarish birlashmasi tashkil etildi. Teatr bilan bir vaqtda musiqa san’ati ham rivojlanib bordi. Respublika madaniyat ishlari vazirligi, 1992-yilda tashkil etilgan «Xalq ijodi va madaniy- ma’rifiy ishlar respublika Markazi», uning viloyatlardagi bo‘limlari musiqa va qo‘shiqchilik san’atini, havaskorlik va folklor jamoalari faoliyatini rivojlantirish, unutilgan xalq ohanglarini tiklash maqsadida turli xil ko‘rik-tanlovlar, festivallar tashkil etdilar. 1996-yilda o‘tkazilgan barcha viloyat, shahar va tumanlarida «O‘zbekiston - Vatanim manim» qo‘shiq tanlovida 54 mingdan ziyod qo‘shiqchilar qatnashdi. 1997-yil 25 avgust - 2 sentabr kunlari Samarqandda bo‘lib o‘tgan «Sharq taronalari» birinchi Xalqaro festivalida dunyoning 40 dan ortiq mamlakatidan ijrochilar, san’atshunoslar, jamoat arboblari ishtirok etdi, festivalda yangragan o‘zbek ohanglari, kuy-qo‘shiqlari jahon uzra taraldi. 2013 yil 26-30-

avgust kunlari o‘tkazilgan IX xalqaro musiqa festivali butun dunyo miqyosida e’tirof etilganligi, bu tantananing nufuzi naqadar oshganini ko‘rsatadi. Shu o‘rinda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyevning quyidagi so‘zlarini keltirish joiz: ―... Xalqimizning ma’naviy saviyasini oshirish, yosh avlodni yuksak insoniy g‘oyalar, ona Vatanga mehrva sadoqat ruhida tarbiyalash, milliy va umuminsoniy qadriyatlarasosida kamol toptirishda musiqa san’atining o‘rni va ahamiyatibeqiyosdir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning 2017-yil 3-avgust kuni Toshkent shahri mamlakatimiz ijodkor, ziyolilari bilan bo‘lib o‘tgan videoselektor yig‘ilishi Toshkent davlat milliy raqs va xoreografiya oliy maktabiga -―Ipotekabank‖ining homiylik qilishi esa oliy xoreografiya instituti va unda tahsil olayotgan yoshlar uchun ham o‘qituvchi pedagoglar uchun ham juda katta yutuq bo‘ldi. 2017-2018-yillarda 3 guruh o‘qituvchilarni malaka oshirishlari uchun xorij safarlariga yubordildi. O‘z hohishi bo‘lgan iqtidorli talabalarning barchasi har yili jahon miqyosida bo‘lib o‘tadigan turli konferensiyalar, tanlovlarga, bayram-u tantanalarda qatnashib, o‘zbek halqining ma’naviy merosi hisoblangan milliy raqslarini butun dunyoga tarannum etib kelishmoqda. Yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish, ular o‘rtasida kitobxonlikni keng targ‘ib qilishda besh tashabbusning tutgan o‘rni. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 2019 yil 3 aprelda yoshlarimizga bo‘lgan e’tiborni yanada kuchaytirish, ularni madaniyat, san’at, jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish, yoshlarda axborot texnologiyalaridan foydalanish ko‘nikmalarini shakllantirish, yurtimiz yoshlari o‘rtasida kitobxonlikni targ‘ib qilish, xotin-qizlar bandligini oshirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlarni o‘z ichiga olgan 5 ta tashabbusni amaliyotga joriy etish masalalari bo‘yicha yig‘ilish o‘tkazdi. Ma’lumki, davlat rahbari ijtimoiy, ma’naviy-ma’rifiy sohalardagi ishlarni yangi tizim asosida yo‘lga qo‘yish bo‘yicha 5 ta muhim tashabbusni ilgari surgan edi.

Birinchi tashabbus yoshlarning musiqa, rassomlik, adabiyot, teatr va san’atning boshqa turlariga qiziqishlarini oshirishga, iste’dodini yuzaga chiqarishga xizmat qiladi. Ikkinchi tashabbus yoshlarni jismoniy chiniqtirish, ularning sport sohasida qobiliyatini namoyon qilishlari uchun zarur sharoitlar yaratishga yo‘naltirilgan. Uchinchi tashabbus aholi va yoshlar o‘rtasida kompyuter texnologiyalari va internetdan samarali foydalanishni tashkil etishga qaratilgan . To‘rtinchi tashabbus yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish, ular o‘rtasida kitobxonlikni keng targ‘ib qilish bo‘yicha tizimli ishlarni tashkil etishga yo‘naltirilgan. Beshinchi tashabbus xotin-qizlarni ish bilan ta’minlash masalalarini nazarda tutadi. Madaniyat vazirligi va Xalq ta’limi vazirligiga hokimliklar bilan birgalikda tuman va shaharlarda madaniyat markazlari va umumta’lim maktablarida yoshlarning qiziqishidan kelib chiqib, qo‘shimcha 1,5 mingta to‘garak tashkil etish vazifasi qo‘yildi. Tashabbuskor iste’dodli yoshlar va mahalliy homiylarni jalb etgan holda, madaniyat markazlarida badiiy-havaskorlik jamoalari, yoshlar teatr- studiyalari va ―Yoshlar klublari‖ tashkil qilish zarurligi ta’kidlandi. Taniqli san’atkor va iste’dodli ijodkorlarni tumanlardagi madaniy ishlarga ko‘makchi sifatida biriktirish yaxshi natija berayotganini inobatga olib, bu tajribani butun mamlakatga yoyish bo‘yicha ko‘rsatmalar berildi. Unga muvofiq, taniqli artistlar tuman va shaharlarga ijodiy maslahatchi sifatida biriktirilib, o‘sha joylarda madaniyat va san’atni rivojlantirishga mas’ul bo‘ladi, tuman va shaharlar hokimlari esa ushbu ishlarga moddiy va tashkiliy jihatdan yordam beradi. Musiqa va san’at sohasida oliy ma’lumotli kadrlarni ko‘paytirish masalasiga ham e’tibor qaratildi. Mustaqillik yillarida o‘zbek adabiyoti, adabiyotshunoslik fani taraqqiyotida ham yangi sahifalar ochildi. Asarlari zararli, o‘zlari millatchi, deb nohaq baholangan Cho‘lpon, Otajon Xotim, Vadud Maxmud, Munavvar Qori singari

millatparvar yozuvchi, ma’rifatparvarlar ijodi xolisona o‘rganilib, ularning asarlari chop etildi, teatr sahnalarida o‘z o‘rnini egalladi. Ma’rifatparvarlar faoliyatining asl mohiyatini, adabiy, madaniy, siyosiy hayotdagi o‘rnini ruyi-rost ko‘rsatish boshlandi. O‘tmishda diniy va saroy adabiyoti vakili, deb tamg‘a bosilgan buyuk shoir va mutafakkirlar hayoti va ijodi o‘rganilib, asarlari xalqqa kaytarildi. Mustaqillik sharofati bois mo‘tabar Qur’oni Karim va hadislar chop etildi, iste’dodli olim Hamidulla Karamatovning «Qur’on va O‘zbek adabiyoti» nomli kitobi nashr etildi. Aytish mumkinki, bunday asarlarning xalqimiz qalbiga yetib borishi butunlay yangi, sog‘lom, sof milliy g‘oyalarimizning, maqsad va intilishlarimizning sifat darajasini belgilaydi. Adabiyot sohasidagi va ko‘plab nashr etilgan boshqa asarlar milliy istiqlol g‘oyasi va mafkurasining buyuk hayotbaxsh kuchini ko‘rsatadi. Mustaqillik davri adabiyotining bayroqdorlari O‘zbekiston Qahramonlari Said Ahmad, Abdulla Oripov, Erkin Voxidov, O‘zbekiston xalq shoirlari Muhammad Yusuf, Xabib Sa’dullayevlar ijodiy faoliyati bilan butun xalqimiz faxrlanadi. Milliy istiqlol davridagi o‘zbek adabiyotshunosligi oldida turgan muhim vazifalarni hal etishda Ozod Sharafiddinov, Begali Karimov, Naim Karimov, Erkin Karimov, Axmad Aliyev, Najmiddin Komilovlarning asarlari alohida o‘rin egallaydi. T. Malikning romanlari, O. Matjon, O. Xojiyeva, X.Sultonov, A. Suyun, Y. Eshbek, X.Dustmuhammad, Sh. Salimova singari shoir va adiblarning badiiy (barkamol, g‘oyaviy yetuk asarlari o‘zbek milliy istiqlol adabiyotiga katta hissa bo‘lib qo‘shildi. Mustaqillik yillarida madaniy-ma’rifiy muassasalar ishlarida ham keskin o‘zgarishlar yuz berdi. Bu muassasalarning soni 1997 yili 9442 ta bo‘lsa, bulardan 60 tasi muzeylar, 2657 ta klublar, 6725 ta kutubxonalardir. Mustaqillik yillari bu muassasalar aholi o‘rtasida madaniy-ma’rifiy tarbiyaning o‘chog‘iga aylandi. Aholi o‘rtasida madaniy-ma’rifiy ishlarni tashkil kiluvchi muassasalardan biri kutubxonalar bo‘lib, ularning soni 1996 yili 6723 ta edi. Kutubxonalarda jami kitobxonlar 6 mln. 211 kishini tashkil kilsa, shundan 4 mln. 425 mingi qishloq

tumanlarida edi. Kutubxona xodimlaridan 65 foizi oliy va o‘rta ma’lumotli mutaxassislardir.

Adabiyotlar: 1. Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиѐт йўли // Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиѐсат, мафкура. 1-жилд. Тошкент: Ўзбекистон, 1996. 2. Каримов И.А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаѐт пировард мақсадимиз. Тошкент: Ўзбекистон, 1998. 3. Ислом Каримовнинг референдум куни сайлов участкасида берган интервьюсидан. 2002 йил 27 январь. Ўзбекистон Республикаси Президенти Матбуот хизмати жорий архиви, 2002 йил учун хужжатлар тўплами. 4. И.А. Каримов. Ўзбекистон мустақилликка эришиш остонасида. - Тошкент: «Ўзбекистон», 2011. 5. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. -Тошкент: Ўзбекистон, 2016. 6. Мирзиѐев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик –ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017. 7. Mирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. - Тошкент: Ўзбекистон, 2017.

O'xshashlar

Mustaqillik yillarida O’zbekistonda tarix fani

Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan islohatlar

Mustaqillik yillarida O’zbekistonning iqtisodiy, ma’naviy-madaniy taraqqiyoti

Mustaqillik yillarida O`zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot

Xalifalikda madaniyatning shakllanishi