Милоддан аввалги V-IV ( 5-4 ) aсрларда Юнонистоннинг иқтисодий-ижтимоий ривожланиши - Tarix - Referatlar

Милоддан аввалги V-IV ( 5-4 ) aсрларда Юнонистоннинг иқтисодий-ижтимоий ривожланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49.5 KB

Ko'chirib olish

Милоддан авва лги V-IV Милоддан авва лги V-IV aa срлардасрларда ЮЮ нонистоннинг иқтисодий-ижтимоийнонистоннинг иқтисодий-ижтимоий ривожланиширивожланиши Режа: 1. Юнон-Эрон урушларидан кейинги хўжалик тараққиёти. қишлоқ хўжалиги. 2. Ҳунармандчилик ва савдо қулчиликнинг кучайиши. 3. Қ улчиликнинг кучайиши.

Юнон Эрон урушларида етакчилик қилиб, бутун мамлакат шаҳар- давлатларини босқинчиларга қарши курашга отлантирган, ҳамда ғалабаларга салмоқли ҳисса қўшган Афина давлати катта обрў-эътиборга сазовор бўлди. Урушдан сўнг бутун Ўрта ер денгизи ҳавзасидаги энг кучли давлатга айланди. Юнон шаҳар давлатларининг Афина бошчилигидаги иттифоқ Каллий сулҳидан кейин ҳам сақланиб қолади. Бу иттифоқнинг аъзолари 200 дан ошган эди. Иттифоқнинг умумий ҳарбий флоти ва қўшини янада кучайтирилади. Унинг пул хазинаси ҳам бойиб боради. Афина ҳарбийлари иттифоқ флоти ва қўшинига қўмондонлик қиладилар. Афиналиклар иттифоқ хазинасини Делосдан шаҳарларига кўчириб, унга хўжайинлик қила бошлайдилар. Хазинага тўланадиган аъзолик бадали миқдорини ҳам афиналикларнинг ўзлари белгилайдиган бўладилар. Афина бутун Эгей денгизида ҳукмронликни ўз қўлига олади. Шунинг учун афиналикларни "денгиз эгалари" деб аташадиган бўладилар. Шу даврда Афина ўз қудратининг энг юқори чўққисига кўтарилган. Милоддан аввалги V-IV асрларда Юнонистон полисларида деҳқонлар узумчилик билан шуғулланиб, зайтун, пиёз, саримсоқ, мева, сабзавот ҳам экканлар. Юнонистонда буғдой, арпа ва бошқа дон экинлари кам экилган. Юнонлар Лакония, Мессения, Беотия ва Фессаслия каби суғориладиган ерларда буғдой, арпа ва сули экканлар. Бу жойлар Юнонистонни ғалла билан таъминлай олмас эди. Шунинг учун ғалла Сицилия ва Шимолий қора денгиз буйруқларидан келтирилган. Деҳқонлар ғаллакорликда омоч, токларга ишлов беришда мотига, ток қайчи ва дарахтларнинг тагини юмшатишда белкуракдан фойдаланганлар. Юнонистонда милоддан аввалги V асрдан бошлаб узумдан мусаллас, зайтундан мой олиш анча ривож топган эди. Чунки узум ва зайтун ғишлоқ хўжалигидаги асосий махсулотлар эди. Узум мусалласи ва зайтун мойи Юнонистондан ташқарида ҳам юқори баҳоланган. Юнонистонда катта ер эгалари ҳам бўлган аммо оз ерли деҳқонлар кўпчиликни ташкил қилган. Чорвачилик қишлоқ хўжалигида катта ўрин

тутмаган, чунки кенг яйловларнинг камлиги чорвачиликнинг ривожланишига имкон бермаган. Гўшт ва сут қадимги юнонларнинг асосий озуқаси эмас эди. Юнонлар жун олиш мақсадида қўй боққанлар. Жундан ҳар хил кийим-бош тайёрлаганлар. Улар йирик шохли қорамол, эшак ва хачир боққанлар. Улардан қишлоқ хўжалигида ва араваларга қўшишда фойдаланганлар. Юнонистонда от кам боқилган. Ундан хўжаликда ҳам, ҳарбий мақсадларда ҳам кам фойдаланилган. Милоддан аввалги V-IV асрларда бутун Юнонистонда ҳунармандчилик ривожланади. Афина ва бошқа шаҳарларда тўқимачилик, заргарлик, кулолчилик, тикувчилик, қуролсизлик ва меъморчилик авж олди. ҳар хил ҳунармандчилик устахоналари ва ишхоналар эргастериялар деб аталган. Уларда 20-30 киши ишлаган ва асосий қисмини ёлланма ишчилар ҳамда қуллар ташкил этган эди. Милоддан аввалги IV асрда яшаган машҳур нотиқ Демосфеннинг ёзишича, отасининг қуролсизлик устахонасида 33 та қул ишлаган. Ҳунармандчиликнинг ривожланиши натижасида Юнонистон шаҳарлари, хусусан Афина жуда бойиб кетган. Юнонистонда ҳунармандчиликнинг ривожланиши ички ва ташқи савдонинг равнақ топишига олиб келган. қўлтиқларга яқин шаҳарлар, хусусан Афина савдо-сотиқнинг муҳим марказига айланган. Афинадан 5-6 км масофада жойлашган Пирей Аттиканинг асосий савдо-сотиқ порти ҳисобланган. Бу портда мол сақланадиган омборхоналар, кема қурадиган ва таъмирлайдиган устахоналар бор эди. Портга ўзга мамлакатларнинг савдо кемалари тез-тез келиб турган. Афиналикларнинг денгизда ҳукмронлик қилишлари туфайли уларнинг савдо-сотиқ ишлари ҳам тез ривожланиб кетган. Афинанинг савдо кемалари ҳарбий флот ҳимоясида Ўрта ер ва қора денгизлар сузиб юрар эди. Юнонистон савдогарлари Ўрта ер денгизи ҳавзасидаги Сицилия, Италия, Миср, Кичик Осиё, Финикия, Фракия, Спарта мамлакатлари қора ва

Мармар денгизлари соҳилидаги шаҳарлар билан савдо-сотиқ ишларини олиб борганлар. Юнонистонга асосан ғалла, асал, мум, мўйна ва бошқа маҳсулотлар, шунингдек, қуллар ҳам келтириб турилган. Бу ердан четга эса кулолчилик буюмлари, зайтун мойи, хар хил матолар, қуроллар, тайёр кийимлар чиқарилган. Юнонистоннинг ички ва ташқи бозорлар билан бўлган савдоси қуруқлик ва денгиз йўллари орқали амалга оширилган. Юнонистон-Эрон уруши қулчилик муносабатларининг кучайишини тезлаштиради. Юнонлар урушда асир тушган жангчиларнигина эмас, балки бошқа мамлакатларда қўлга олинган аёллар ва болаларни ҳам чўри ва қулларга айлантирганлар. Кичик Осиё соҳилларига қилинган ҳужумлардан бирида афиналиклар 20 мингдан ортиқ кишини асир олганлар ва уларни қул қилиб бозорларда сотганлар. Фракия, Кичик Осиё ва қора денгиз соҳилларида яшаган маҳаллий қабилалар ўз қўшниларига ҳужум қилиб, асирга тушганларни юнонларга қул қилиб сотар эдилар. Юнонистондаги қулларнинг кўпчилиги ўзга юртлардан бўлиб, улар орасида кам миқдорда юнон қуллари бўлган. Барча ороллар ва шаҳарларда қул бозорлари бор эди. Уларнинг энг каттаси Хиос оролида эди. қул бозорларида аёллар, эркаклар ва ёш болалар қул қилиб сотилган ва сотиб олинган. Уларнинг кўкракларига тахтачалар осиб қўйилиб, унга қулнинг қаерлик эканлиги, ёши ва касб-кори ёзиб қўйилган. Харидорлар қулларни ҳар томонлама кўриб, синаб олганлар. Юнонистоннинг тош ва маъданларини қазиб чиқарадиган шунингдек, ҳунармандчилик ривож топган вилоятларида қуллар жуда кўп эди. Чунки маъдан ва мармартош конларида фақат қуллар ишлаганлар. Ҳатто энг камбағал эркин юнонлар бундай жойларда ишламас эдилар. Савдо ва ҳарбий кемаларнинг эшкакчилари қуллар бўлганлар. қуллар қулолчилик устахоналарида сув ва ўтин ташир, лой қорар, кулолчилик чархларини айлантирар эдилар. Кулолчилик буюмларини ясаш ва уларга нақш солиш, безаш ишларини эркин кишилар бажарганлар. Гарчи кичик ерли

деҳқонлар ерларида ўзлари ишласаларда, катта-катта ерлари бўлган деҳқонлар қул меҳнатидан фойдаланганлар. қуллар ёрғучоқларда ишлаб, арпа-буғдойни янчиб ун қилар, узум ва зайтун меваларини оёқлари билан босиб, сувини чиқарганлар. Улар қишлоқ хўжалик маҳсулотлари тўлдирилган катта-кичик саватларни бозорларга олиб борганлар. Юнонлар қуллардан уй хизматкорлари сифатида ҳам фойдаланганлар. Ўзларига тўқ кишилар ва бойларнинг уйларида 3-4 дан 50 тагача қуллар ва чўрилар хизмат қилган. қадимги Юнонистонда қулларга барча инсоний ҳуқуқлардан маҳрум бўлган мавжудот деб қаралган. қуллар ўз меҳнатининг самараларидан кўп манфаатдор эмасдилар. Шунинг учун қулни қўрқитиш ва жазолаш йўли билан меҳнат қилишга мажбур қилиш мумкин эди. "Одиссея" достонида қуллар ҳақида шундай дейилган: "қул ишёқмас бўлади: хўжайин қаттиқ туриб уни ишлашга мажбур этмаса, унинг ўз ҳоҳиши билан ишга қўл ургиси келмайди...". қулларга ўтказилган жабр-зулм уларни ўз хўжайинларига қарши курашга ундаган. қулдорларнинг жабр-зулмидан норози бўлган қуллар уларга зарар келтиришга ҳаракат қилганлар. Чунончи, улар асбоб- ускуналарни синдирганлар, молларни майиб қилганлар, қулдорларга суиқасд килиб, ҳатто уларнинг уй-жойларига ўт қўйганлар. Баъзан қулларнинг қулдорларга қарши қўзғолонлари ҳам бўлиб турган. Милоддан аввалги V аср ўрталарида юз берган қаттиқ зилзила натижасида Спарта шаҳари вайрон бўлган. қуллик гирдобига ташланган маҳаллий аҳоли-илотлар қулдорларга қарши курашга отланганлар. Улар Спартага ёпирилиб, ҳужум бошлаганлар. Спарталиклар билан илотлар ҳужумларини қайтара олган бўлсалар-да, аммо қўзғолонни ўз кучлари билан бостира олмаганлар. Улар бошқа шаҳар давлатларнинг қулдорларидан ёрдам сўрашга мажбур бўлганлар. Баъзи шаҳар-давлатлар спарталикларга ёрдам берганлар. Аммо шунга қарамай илотларнинг ҳужумини синдириш мумкин

бўлмаган. Бу кураш натижасида илотларнинг бир қисми спарталиклар зулмидан халос бўлиб, озодликка эришганлар ва Спартадан чиқиб кетганлар. Шундай қилиб, Юнон-Эрон урушларидан кейин Юнонистон қулчилик давлати ўз тараққиётининг энг юқори даражаси - классик қулчиликка етди. Арзон ва мўл-кўл қул меҳнати натижасида иқтисодий ҳаётда катта ютуқларга эришилди, кўплаб моддий неъматлар яратилиб, эркин фуқароларнинг турмуши яхшиланди. Бироқ қуллар ҳуқуқсиз ва энг аянчли аҳволда қолаверганлар.

Адабиётлар : 1. Бойназаров Ф. Антик дунё. Тошкент, 1989. 2. История Древней Греции. Под. ред. В. И. Кузиҳина. М. , 1986. 3. Античная цивилизация. Под. ред. В. Д. Блаватского. М, 1973. 4. Глускина Л. Н. Проблемў социально экологической истории Афин IVв. дон. э. л. , 1975. 5. Доватур А. И. Рабство в Аттике IV-V вв. до н. э. Л, ЛГУ, 1980. 6. Словарь Античности. М, 1989. 7. www .ziyonet.uz 8. www.pedagog.uz

O'xshashlar

Милоддан аввалги IV-III (4-3) асрларда Римнинг давлат тузуми

Эрамиздан аввалги V-IV асрларда қадимги Юнонистон

Милоддан аввалги II-I асрларда Римнинг ижтимоий иқтисодий ва сиёсий аҳволи

Miloddan avvalgi V-IV ( 5- 4 ) asrlarda Yunonistonning iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishi

Милоддан аввалги II-I асрларда Римнинг иктисодий ва ижтимоий тузуми