CHor Rossiyasining mustamlakachiligi davrida davlatchiligimiz - Tarix - Referatlar

CHor Rossiyasining mustamlakachiligi davrida davlatchiligimiz

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

35 KB

Ko'chirib olish

CHor Rossiyasining mustamlakachiligi davrida davlatchiligimiz Reja : 1. XX asr boshlarida Turkistonda davlatchilik masalasi. 2. Turkiston muxtoriyatining tashqil topishi va uning davlatchiligi.

Turkiston chor Rossiyasi tomonidan bosib olingandan keyin bu erda siyosiy mustaqillik tobora yukolib bordi. Bu erda chorizmning manfaatini kuzlovchi boshqaruv shakli, tartib koidalari joriy qilindi. Saklanib kolgan Buxoro amirligi va Xiva xonligining tasarrufidagi xududlar xam, siyosiy faoliyati xam cheklangan, ular Rossiyaga karam bulib kolgan edi. XIX asrning oxiri, XX asr boshlarida Turkistonda vujudga kelgan jadidchilik namoyondalari milliy davlatchilik goyalarini xam kutarib chikdilar. Ular uz goyalarida tula ma`nodagi mustaqil, ozod, xur davlatni va adolatli davlat tuzumini tarannum qildilar. Jadidchilik xarakatining ulug namoyondalari Munavvar kori, Fitrat, Bexbudiy, CHulponlar uz asarlarida asarlarida bu davlat tamoyillari va afzalliklarini madx qilganlar. Jadidlarning davlatchilik xususidagi goyalari progressiv-demokratik xarakterga ega edi. Davlat boshqaruvining yangicha respublika shakli jadidlar tomonidan Turkiston uchun xam ijobiy axamiyatga ega ekani jadidlar tomonidan ilgari surildi. Ular monarxiya shaklining taraqqiyot uchun tuskinlik qilishi, yangi progressv davlat boshqaruvisiz, milliy mustaqil davlat kurmay yuksak taraqqiyotga erishib bulmasligi goyasini targib qildilar. Turkistonda davlatchilik masalasi buyicha munozaralar 1917 yil fevral’ inqilobidan keyin avj oldi. Jadid namoyondalari bu inqilobni xursandlik bilan karshi oldilar va milliy mustaqil davlat tuzish masalasini urtaga tashladilar. Turkiston jadidchilarining va milliy vatanparvarlarning sa`y-xarakati ularok 1917 yil noyabr’ oyida Turkiston muxtoriyati Qo’qon muxtoriyati Qo’qon shaxrida tashqil qilindi va davlatning nomi Turkiston muxtoriyati deb nomlandi. Muxtoriyat 1917 yil 28 noyabrdan e`tiboran xokimiyatni muvakkat Turkiston Soveti va «Turkiston xalk majlisi»ga topshirdi. Ulka musulmonlarining favkulodda IV kurultoyi muvakkat Kengash a`zolaridan xukumat tuzilishi va uning tarkibini 12 kishidan iborat bulishligi belgilab berdi. Xalk majlisi tarkibi 54 nomzoddan iborat bulishligi kursatildi. Uning tarkibiga shaxarlarning maxalliy boshqarmalaridan xam 4 vaqil kiritiladigan. Kurultoyda muvakkat xukumat saylandi. Uning tarkibiga 8 kishi kiritildi. Muxammad Tinishboev bosh vazir etib saylandi. Kurultoy

muxtoriyatning kelgusidagi faoliyati muxokama qilindi. Bunda iktisodiy va xarbiy masalalar asosiy urinda turar edi. Turkiston muxtor jumxuriyati mafkurasining negizini islom dini goyalari tashqil etishi kurultoyda aloxida ta`kidlandi. 1917 yil 8 dekabrda Turkiston Muxtoriyati muvakkat xukumatining xalkka murojaatnomasi e`lon qilindi. Murojaatda Turkiston xalkining istagiga muvofik Turkiston Rossiya tarkibidagi muxtor jumxuriyat deb e`lon qilinganligi kayd etilgan edi. Murojaat ulka xalklari tomonidan zur kuvonch bilan kabul qilindi. Muxtoriyat e`lon qilingan kundan boshlab u omma urtasida uzining siyosiy faoliyatini avj oldirdi. Xukumat moliyaviy axvolini yaxshilash uchun 30 million sumlik zayom chikardi. Bu mablagda milliy armiya tashqil qilish xam kuzda tutilgan edi. Kiska fursat ichida 2 ming kishilik milliy kushin xam tuzildi. Muxtoriyatning militsiya bulinmalari xam tashqil qilindi. Bu borada Ubaydulla Xujaev bosh bulgan ichki ishlar vazirligi katta faoliyat olib bordi. Pul isloxotini utkazishga xam kirishildi. Muxtor xukumat xorijiy davlatlardan moddiy va xarbiy yordam xam oldi. Muxtoriyatni Angliya, Frantsiya, Germaniya, Turkiya va boshqa davlatlar kullab kuvvatlandi. Birok omma tomonidan shod-xurramlik bilan kutib olingan muxtoriyatga tamoman karshi chikdilar va birinchi kunlardanok uni bugib tashlashga intildilar. Muxtoriyatga karshi kurolli xarakat 1918 yil fevral’ oyida boshlandi va fevral’ oyi urtalarida muxtoriyat tamoman yuk qilindi. SHu tarika Turkiston xalkining milliy mustaqil davlat kurish yulidagi intilishi fojeali yakun topdi.

A D A B I YO T L A R 1. Alixujaev S. Turkiston muxtoriyati. T. «Fan», 1996 y. 2. Mustafo CHukay. Istiklol jaddlari. (1917 yil xotiralari) Toshkent, 1992 y. 3. Toxir Kaxxor. Xur Turkiston uchun. T. «CHulpon» 1994 y. 4. Turkiston muxtoriyati. (Mustaqilligimiz tarixidan lavxalar) T. «Fan» 1996 y. 5. SHamsutdinov R., Karimov SH., Vatan tarixi 2-kitob Andijon «Meros» 1998 y . 6. O’zbekiston tarixi. A.Askarov taxriri ostida. T. «Ukituvchi» 1994 y. 7. Xasanova M. Turkiston muxtoriyati. «Fan va turmush» 1990 y. №8-№12 sonlar.

O'xshashlar

Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida Turkistonda arxiv ishi

Turkistonda Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida idora usuli va boshqaruv

Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davri manbalari

Chor Rossiyasining Turkistonda yuritgan mustamlakachilik siyosati

Chor Rossiyasi mustamlakachiligi sharoitida Turkiston o‘lkasida madaniy hayot