1917-1941 yillarda muzey ishi va yodgorliklarni asrash - Tarix - Referatlar

1917-1941 yillarda muzey ishi va yodgorliklarni asrash

Yuklangan vaqt:

25.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

54.5 KB

Ko'chirib olish

1917-1941 yillarda muzey ishi va yodgorliklarni asrash Reja: 1. Sovet hukumatining muzeylar sohasidagi chora-tadbirlari. 2. Turkomstaris va uning faoliyati. 3. Uzkomstaris va uning faoliyati.

1917 yil Oktabr Peterburgadagi Lenin boshliq bolsheviklar davlat to`ntarilishi yo`li bilan hokimiyat tepasiga keldilar va o`zlarining hokimiyat organlarini o`rnata boshladilar. Oradan ko`p vaqt o`tmasdan bu xol Rossiyaning mustamlakasi bo`lgan Turkistonda ham ro`y berdi. YA`ni Toshkentda ham kelgindi bolsheviklar hokimiyatni o`z qo`llariga oldilar. O`zlarini kambag`alparvarlar deb e`lon qilgan sho`rolar hukumati mamlakatdagi barcha moddiy-madaniy va ma`naviy boyliklarga da`vogarlik qila boshladi. Natijada oradan ko`p vaqt o`tmasdan milliylashtirish shiori ostida butun mamlakat bo`ylab moddiy va madaniy boyliklarni qonuniy egalaridan zo`ravonlik yo`li bilan tortib olish va qarshilik ko`rsatgan mulkdorlarni qatag`on qilishga kirishildi. Bu xol muzeylar sohasida ham ro`y berdi. Bolsheviklar hukumati quyidagilarni nazarda tutuvchi tadbir ishlab chiqildi: -hozirda amal qilib turgan muzeylarni ro`yxatga olish va tarqalib ketgan muzey kolleksiyalarini yig`ish: -ancha mashhur bo`lgan xususiy jamg`armalarni, yaxshi xovli-joylarni, machitlarni xususiy egalaridan tortib olish va ularni muzeyga aylantirish; -ozmi, ko`pmi mashhur bo`lgan barcha xususiy kolleksiyalarni ro`yxatga olish, qadimiy qo`rg`onchalarni nazoratdan o`tkazish, (ko`zdan kechirish) tarixiy ahamiyatga ega bo`lgan masjidlarni ajratish, ularga har qanday o`zgartirish kir itishni ta`qiqlash; -joylarda o`g`rilik maqsadlarida olib boriladigan arxeologik qazishmalarga qarshi kurashish; -muzeylarni ommaviy ma`rifiy organlarga aylantirish, ularni har xil muzeyga daxli bo`lmagan ortiqcha materiallardan tozalash, ularning har birining roli va ishining mazmunini aniq belgilash. Sovet hokimiyati paydo bo`lgandan keyin muzeylarga rahbarlik qilish vazifasi maorif XKS ga ya`ni uning qoshida tashkil qilingan «Muzey ishlari va qadimgi yodgorliklar hamda san`atni asrash bo`yicha Butunrossiya kollegiyasi» ning zimmasiga yuklatildi. Keyinchalik 1918 yilning mayida bu kollegiya maorif XKS ning muzey bo`limiga aylantirildi va unga barcha muzeylarni birlashtirish va

ularga rahbarlik qilish vazifasi topshirildi. Shunga muvofiq bo`limlar va bo`limchalar tashkil qilindi. Respublikadagi Maorif XKS lari qoshida ham bunday bo`limlar tashkil qilindi. Muzey ishiga tashkiliy va ilmiy rahbarlik qilish shu tariqa ta`minlandi. Ma`lumki, 1918 yilning 23 mayida dinni davlatdan ajratish to`g`risida qonun (dekret) qabul qilindi. Shundan keyin maxsus dekretlar asosida hukmdorlarning sobiq saroylari, yirik ommaviy va xususiy muzeylar, pomeshchiklar qo`rg`onlaridagi badiiy kolleksiyalar egalaridan zo`ravonlik bilan tortib olindi. Ana shu boy kolleksiyalar asosida yangi tashkil qilingan muzeylarning fondlari to`ldirildi. Shu davrda milliylashtirish ishlari Turkistonda ham boshlandi. Jumladan Turkiston Respublikasi XKS ning 1918 yil 19 apreldagi dekreti bilan Toshkentdagi knyaz Nikolay Romanovning majmualari davlat mulki deb e`lon qilindi. Uning dang`illama hovlisi xalq muzeyiga aylantirildi. Shu tariqa Turkistonning yangi hukumati XKS 1921 yilning 31 iyulida Turkiston Respublikasi xalqlarining madaniy xazinasining yo`qolib ketishi xavfini tug`diruvchi qadimiy va san`at buyumlarini hamda ilmiy kolleksiyalarni chetga olib chiqib ketishni ta`qiqlovchi qaror qabul qildi. Shu qarorga muvofiq ekspert komssiyasiga xalqning maishiy turmushiga oid antiqa buyumlarni bozor va do`konlarda sotilishini nozorat qilib turish topshirildi. 1918 y. 5 oktabrida RSFSR XKS «xususiy shaxslar, jamoalar va tashkilotlar egalik qilib kelayotgan san`at va qadimiy yodgorliklarni registratsiya qilish, hisobga olish va qo`riqlash to`g`risida» dekret chiqardi. Shu dekretga binoan barcha madaniyat yodgorliklari kimga tegishli bo`lishidan qat`iy nazar davlat muhofazasiga o`tkazildi. O`z navbatida 1921 yilning 31 iyulida TASSR XKS «Turkrespublikasidagi ayrim shaxslar va jamoalar ixtiyoridagi san`at va tarixiy yodgorliklarni registratsiya qilish, hisobga olish va muhofaza qilish to`g`risida» qaror qabul qildi. Shu qarorga muvofiq muzey organlari zimmasiga quyidagi ma`suliyatli vazifa yuklatildi: «Barcha monumental va ashyoviy san`at asarlari hamda qadimiy yodgorliklarni dastlabki davlat registratsiyasidan o`tkazish, ular

kimning ixtiyorida bo`lishidan qat`iy nazar hamda yaxlit to`plam shaklida, ham alohida predmet shaklida ro`yxatdan o`tkazish». Qarorda ko`rsatilgandek ro`yxatdan o`tgandan keyin Turkomstaris hisobida qoldirilgan to`plamlar va alohida san`at yodgorliklari davlat nazorati ostida bo`ldi. Shundan keyin ularni sotish va chetga olib chiqib ketish, bir shaxsdan ikkinchi shaxsga o`tkazish ta`qiqlandi. Ularni ta`mirlash, tuzatish uning joylardagi organlarining zimmasiga yuklandi va ular tomonidan qayd qilib borildi. Bu qaror asosan hususiy egalarning ixtiyorida bo`lgan yodgorliklarni nazarda tutar edi. Ularning egalari qaror qabul qilingandan boshlab uch oy muddat ichida o`zlarining to`plamlari haqida ma`lumot berishlari shart edi. Badiiy ilmiy yoki tarixiy jihatdan o`ta qimmatli bo`lgan yodgorliklar agar ularning muhofazasi xavf ostida qolgan, egasi ayamasdan munosabatda bo`layotgan yoki zaruriy choralar ko`rishga egasining imkoni bo`lmagan hollarda majburiy ravishda egasidan tortib olinib davlat muxofazasiga o`tkazilishi ko`zda tutilgan edi. Agar qimmatbaho buyumlar sotiladigan bo`lsa, Turkomstarisga ularni maxsus ekspert komissiya baholagan imtiyozli narxlarda sotib olish huquqi berildi. Shu maqsadda uning qoshida maxsus pul fondi tashkil qilindi. Bundan tashqari Turkomstaris xususiy shaxslarga tegishli bo`lgan to`plamlar va kolleksiyalarni ko`rgazmaga qo`yish hamda nashr qilish huquqini ham oldi. Muzey predmetlarini aniqlash maqsadida ilmiy-badiiy ekspert komissiya tashkil qilindi. Komissiyaning raisligiga Tukomstaris muzey seksiyasining mudiri A. M. Mironov tayinlandi. Komissiyaning qizg`in faoliyati natijasida Turkomstarisning muzey fondi qisqa vaqt ichida ko`plab badiiy va tarixiy ahamiyatiga ega bo`lgan predmetlar bilan to`ldirildi. Mustabid sovet hukumatining madaniy merosini asrash tadbirlari jumlasiga arxeologik yodgorliklarni muhofaza qilish va o`rganish borasidagi ishlar ham kirgan. Hali 1918 yiliyoq muzey ishlari va qadimiy yodgorliklar, san`at va tabiatni asrash bo`yicha RSFSR Bosh qo`mitasi tuzilgan edi. 1921 yilning 23 mayida esa Turkomissiya va TASSR XKS Maorif xalq komissarligi qoshida «Muzey ishlari,

qadimiy yodgorliklar, san`at va tabiatni muxofaza qilish bo`yicha qo`mita» tashkil qildilar. Turkomsataris-Turkestanskaya komissiya po oxrane pamyatnikov starino` i iskusstva-qadimiy san`at yodgorliklarini, tabiatni qo`riqlash bo`yicha Turkiston komissiyasi edi. 1921 yil 22 mayda Turkiston Respublikasi XKS Maorif xalq komissarligi tarkibida Turkomstaris-muzey ishlari, qadimiy yodgorliklarni, san`at va tabiatni qo`riqlash ishlari bo`yicha komissiya tuzish to`g`risidagi nizom tasdiqlanadi. Komissiyaning zimmasiga Turkiston Respublikasidagi barcha muzeylarni birlashtirish va boshqarish, qadimiy yodgorliklarni, san`at va tabiatni qo`riqlash va ta`mirlash funksiyasi yuklatildi. Biz ko`rib chiqayotgan davrda sovet muzeylari oldiga qo`yilgan vazifalar mehnatkashlarni birinchi besh yillik topshiriqlarini bajarishga safarbar etish, savodsizlik va chalasavodlikni tugatish, ishlab chiqarish tajribalarini tashviq qilish, qishloq xo`jaligini kollektivlashtirish masalalarini yoritish, mehnatkashlarning madaniy va professional saviyasini oshirishdan iborat edi. Muzeylar oldiga qo`yilgan vazifalar BMIK va RSFSR XKS ning 1928 yil 20 avgustda M. I. Kalinin imzo chekkan «Muzey qurilishi haqida»gi qarorida o`z ifodasini topgan edi. Bu qarorda muzeylar tarmog`ining notekis taqsimlanganligi munosabati bilan milliy o`lkalarda muzeylarni keng miqyosda tashkil qilish, tarixiy inqilobiy muzeylarni barpo etish, o`lkashunoslik muzeylarida tarixiy inqilobiy bo`limlarni tashkil etish masalasi qo`yildi, eksponatlarning xarakteri yig`uv faoliyatini kuchaytirish va kolleksiyalarni qayta taqsimlash muammosi ko`tarildi. Bundan tashqari, muzeylarning moddiy ahvolini yaxshilash, xodimlar maoshini oshirish, kapital qurilish, jihozlar sotib olish uchun mablag`larni ko`paytirish, noshirlik faoliyatini kuchaytirish, ekspeditsiya ishlarini kengaytirish, kolleksiyalarni komplektlashtirish nazarda tutildi. 1928 yil 7 aprelda Sredazkomstaris tugatilib, uning muassasalari-O`rta Osiyo Bosh muzeyi, Markaziy badiiy muzey, hayvonot bog`i va Inqilobiy muzey O`z SSR Maorif xalq Komissariati Bosh fan bo`limi ixtiyoriga o`tkazildi. Natijada

muzeylarning ilmiy yig`uv va ilmiy ekspeditsion faoliyatining maydoni toraydi va u O`zbekiston xududi bilan chegaralanib qoldi. O`zbekiston Maorif XKS ning 1928 y. 28 martdagi buyrug`iga binoan, Samarqandda muzey ishlari o`tmish san`at va tabiat yodgorliklarini muhofaza etish O`zbekiston komiteti-O`zkomstaris tashkil etildi. Komitetning doimiy tarkibiga rais va uning o`rinbosaridan tashqari O`zbekiston MIK ning vakili ham kirdi. Nizomga ko`ra O`zkomstaris sobiq Sredakomstarisning vorisi edi, ammo uning faoliyat doirasi O`zbekiston hududi bilan cheklanishi lozim edi. uning asosiy vazifasi qadimgi san`at va madaniyat yodgorliklarini o`rganish, hisobga olish, tuzatish va tiklash, mavjud adabiyotlarni nashr etish, muzey eksponatlarini tushuntirish vositasida ilmiy bilimlarni tarqatishdan iborat edi. Komitet muzeylarni O`zbekiston madaniyati, shuningdek ishlab chiqarish kuchlari va turmush taraqqiyotining o`ziga xos hususiyatlarini aks ettiruvchi osori-atiqalar, tabiat buyumlari va san`at asarlari bilan ta`minlardi. Tarix, madaniyat va muhit paleontalogiyasi nuqtai nazaridan muhim bo`lgan arxeologiya razvedkasi va qazishmalarni uyushtirish ham komitet ixtiyorida edi. U respublikaning tarixiy o`tmishi, turmush va tabiatini o`rganish uchun O`zbekistonga kelgan barcha shaxslar hamda tashkilotlar faoliyati ustidan nazorat qilish huquqiga ega edi. 1930 y. 1 dekabrda Moskvada muzeylarning 1 syezdi o`z ishini boshladi. Syezd dialektik materializm va muzey qurilishi, muzeylardagi siyosiy-ma`rifiy ishlar, turli xildagi muzeylar tarmog`iga muvofiq umumiy qo`llanmalar chop etish kabi masalalarni ko`rib chiqdi. Birinchi besh yillik oxiriga kelib mamlakat muzeylariga 5 ming yangi xodim kerakligi aniqlandi. Syezdda mamlakat muzeylariga kadrlar tayyorlab berishning asosiy yo`nalishlari belgilab berildi. Syezd turli tipdagi muzeylarning konkret vazifalarini belgilab berdi. Tarix muzeylari (shu jumladan, qasr-muzey, uy-muzey) faqat madaniyat tarixinigina ko`rsatish bilan chegaralanmay, ijtimoiy shakllarning taraqqiyot dialektikasini, ijtimoiy tuzumlarning vujudga kelishi, taraqqiyoti, inqirozi, o`rin almashishi jarayoni ham ko`rsatishi kerakligi ta`kidlangan. Bunda illyustrativ materiallar

asosiy rol o`ynashi lozim. O`lkashunoslik muzeylarining vazifasi o`lkaning ishlab chiqarish kuchlarini, ishchi kuchi va moddiy imkoniyatlarni o`rganish, foydalanilmayotgan imkoniyatlarni aniqlash hamda navbatdagi rejalarni ishlab chiqish bilan sotsiologik qurilishga yordam berishdan iborat deb ko`rsatildi. Muzeylarning 1 syezdida muhokama qilingan masalalar va qabul qilingan qarorlarni tahlil qilib syezd haqida quyidagichi xulosa chiqarish mumkin. Muzeylarning 1 syezdida ekspozitsiyalardagi tabiiy-tarixiy, tarixiy-madaniy yodgorliklar va boshqa asl muzey ashyolarning ilmiy ko`makdosh materiallar bilan almashtirishdek noto`g`ri yo`nalish yorqin namoyon bo`ldi. Syezd asl va illyustrativ materiallardan qay tariqa foydalanish masalasini hal qilmadi. Bu esa keyinchalik muzey ekspozitsiyasining yodgorliklar va hujjatli eksponatlar jihatidan qashshoqlashishiga olib keldi. Syezd muzey spetsifikast jarayonlar bilan belgilanadi, deb hisoblab, buyumlarni emas, balki jarayonlarni ko`rsatish zarurligini uqtirdi. Muzeylarning 1 syezdi asl ashyoviy buyumlardan foydalanish mumkinligini umuman inkor etmagan bo`lsada lekin shunga qaramay, buyumlarni sxemalar bilan qo`shib tematik ekspozitsiyalarni yaratish vazifasini amalga oshirishning aniq yo`llari va usullarini ko`rsatib berolmadi. Albatta syezd ishining ijobiy juhatlarini ham inkor qilib bo`lmaydi. Jumladan syezdda turli xildagi muzey tarmoqlarining rivojlanish muammosi xal etilgani, ekspozitsiyalarni yaratishda dialektik usulni qo`llash, ilmiy va ommaviy ishning uzviyligi, uning metodikasi, kadrlar tayyorlash haqidagi masalalarning ko`targanligi ijobiy hodisa bo`ldi. Bundan tashqari syezdning maxsus organ,-«Sovet muzeyi» jurnalini chiqarish haqidagi qarori ham katta ahamiyatga ega bo`ldi. Jurnal 1931 yildan nashr qilina boshladi. Biz o`rganayotgan davrda O`zbekiston muzeyshunoslari ham konferensiya chaqirib muzeylar oldida turgan asosiy vazifalarni belgilab oldilar. 1933 yili Toshkentda muzey ishini yanada rivojlantirishga oid asosiy yo`nalishlarni belgilash masalasi muhokamasiga bag`ishlangan muzey xodimlarining 1 respublika konferensiyasi chaqirildi.

Konferensiyada seksiya majlislarini uch komissiya tashkil etdi: O`z SSR muzey tarmog`i va qurilishini rejalashtirish; Muzeylarning ilmiy tadqiqotlar ishlari; muzeylarning ommaviy ma`rifiy foaliyati. Muhokama davomida respublikadagi muzey qurilishining barcha asosiy masalalari ko`rib chiqildi. Konferensiyada muzey faoliyatini ilmiy va jamoatchilik tashkilotlari bilan chambarchas bog`liq bo`lishi zarurligi qayd etildi. Ularning yoshlarni tarbiyalashdagi roli, maktablar bilan aloqada bo`lishi zarurligi, maktab o`quv rejasidagi muzey ekskursiyalarining kiritilishi lozimligi alohida ta`kidlandi. Umumo`lkashunoslik muzeyi asosiy tip sifatida ko`rsatilgan bo`lsada, asosan madaniy markaz hisoblangan yirik shaharlarda maxsus muzeylarni qurishga ijozat berildi. O`lkashunoslik muzeylari tarmog`i quyidagicha beligilandi: respublika miqyosidagi markaziy; bir necha tutash va iqtisodiy yaqin rayonlar doirasidagi rayonlararo; quyi ishlab chiqarish birliklari miqyosidagi rayon muzeylari tuzildi. Konferensiya asosiy diqqatni muzeylarning ilmiy-tadqiqot faoliyatiga, ekspeditsiyalar, materiallar to`plashning muntazamligi, muzeyga kelayotgan materiallarni ilmiy inventarizatsiyalash va o`rganish, muzey ishi metodikasi va texnikasining umumiy masalalarini ishlab chiqishga qaratdi. Ilmiy to`plov ishi eng oqsayotgan jabha sifatida e`tirof etilib, to`plangan materiallar tanqidiy tahlil etilishi lozimligi ko`rsatildi. Bundan tashqari, xanuzgacha xususiy kolleksionerlik odatidan xolos bo`linmagani ta`kidlandi. Konferensiyaning barcha ishtirokchilari yuqori malakali muzeyshunos mutaxassislarning yetishmasligini ko`rsatib o`tdilar. Konferensiya Maorif XKS ga ikkinchi besh yillik uchun muzeylarning majmua nashr rejasini ishlab chiqishni taklif etdi. Bu reja asosiy faoliyati xarakteridan kelib chiqqan holda har bir muzeyga oid maqolalar to`plamini «1917 yildan 1933 yilgacha O`zbekistonda muzey ishi» degan majmua xarakteridagi asarni; katta ko`rgazmali materialni qamrab olgan «O`zbekistonning muzey fondlari» nomli maqolalar to`plamini nashr etishni nazarda tutgan edi. Shu yo`l bilan muzeylar faoliyatining barcha tomonlarini, ya`ni har birining joylashgan

o`rni, maqsadi va tuzilishini yoritish, fondlarni kolleksiyalar xarakteristikasi hamda ularning umummilliy ahamiyati bilan tasvirlash, shuningdek eng qiziq va diqqatga sazovor obyektlarni ko`rsatish mo`ljallangan edi. Afsuski, bu reja amalga oshmadi, faqat I.A.Suxarevning «Sovremennoye sostoyaniye i ocherednoye zadachi muzeynogo stroitelstvo v Uzbekistane» nomli kichik bir maqolasi e`lon qilindi, xolos. Umuman olganda, O`zbekiston muzey xodimlarining 1 konferensiyasi ishi, garchand unda ko`rilgan ko`pgina masalalar o`z vaqtida amalga oshirilmagan bo`lsada, ijobiy rol o`ynadi. Konferensiya qarorlarida mamlakat oldidagi xo`jalik va madaniy vazifalarni bajarishda faol ishtirok etish lozimligi aks etdi. Tarixiy jarayonni muzey ekspozitsiyasida aks ettirishning bundan buyongi yo`l-yo`rig`i belgilab berildi. XX asrning 30-yillarida muzey qurilishida ro`y bergan o`zgarishlar kun tartibiga malakali kadrlar tayyorlash masalasini qo`ydi. Muzeylarning 1 syezdida uqtirib o`tilganidek, bu ayni muhim masala edi, chunki muzeyshunoslik ilmini muzey ishi bilan chambarchas bog`lab olib borish san`atini talab qiladi. Har bir muzeyda ikkita ilmiy soha mavjud. Birinchisi uning ilmiy ihtisosi bilan belgilanadi. Tarix fani-tarix muzeyida, adabiyotshunoslik-adabiyot muzeyida, san`at-san`atshunoslik muzeyida o`rganiladi. Ikkinchi soha esa komplektlash, eksponatlarni saqlash, ta`mirlash, ilmiy tavsiflash, ekskursiya, ekspozitsion san`at nazariyasi va metodikasi, shuningdek, muzey faoliyatining boshqa shakl va uslublarini o`rganuvchi muzeyshunoslikdir. Har kuni va har soatda muzeyning ilmiy xodimi goh ekspozitsiyachi, goh ekskursovod yoki adabiyotshunos, goh u yoki bu muzeyning tadbirli tashkilotchisi sifatida namoyon bo`ldi. Ammo u o`zining ko`p qirrali faoliyatida har soat, har daqiqada ilmiy xodimligicha qoladi: har bir yangi eksponat yoki ekspozitsiya mavzui unga yangi tadqiqot vazifasini yuklaydi, ekskursiyaga keluvchilarning har bir yangi guruhi, tomoshabinning har bir savoli yangi jumboq sifatida muzey xodimidan uni yechish uchun bor bilimini safarbar etishini taqozo qilgan.

Respublika viloyatlarining o`lkashunoslik muzeylari ilmiy xodimlarining vazifasi yanada og`irroq edi. Ular o`z o`lkalarining tarixi, iqtisodiyoti, madaniyatidan yaxshi xabardor bo`lishlari, ana shu asosda moddiy buyumlar yig`ib ekspozitsiya yaratishlari lozim edi. O`zbekiston muzeylari ilmiy xodimlarining tarkibini bir tomondan, muzeyda 10-15 yildan beri ishlab kelayotgan eski muzey xodimlari yoki muzey ishiga o`tgan eski mutaxassislar, ikkinchi tomondan esa, muzey stajiga ega bo`lmagan yosh xodimlar tashkil qilar edi. Muzeyda boshqa ishga o`tish uchun qulay fursat kutib vaqtincha ishlovchilar ham kam emas edi. Respublikada muzey kadrlarining ahvoli: yetarli ish stajiga ega xodimlarning kamligi; ba`zan esa ishga noloyiq xodimlarning ko`pligi; milliy kadrlarning ozligi; ayrim muzeylarda ilmiy xodimlar shtatining to`la komplektlashmaganligi; yangi kadrlar tayyorlashning qoniqarsizligi bilan xarakterlanar edi. Shuni ta`kidlab o`tish lozimki, muzeylarga Turkkomstaris, Sredazkomstarislar rahbarlik qilgan 20-yillarda O`zbekiston muzeylari yirik arxeolog olimlar, manbashunoslar, etnograflar, antropologlar, tabiatshunoslar kabi yuqori malakali kadrlarga ega edi. 30-yillarga kelib fanning taraqqiyoti, respublika oliy o`quv yurtlari va ilmiy tadqiqot muassasalarining o`sishi ko`pgina mutaxassislarni o`ziga jalb etdi. Natijada 30-yillarda muzeylarda hali muzey ixtisosiga ega bo`lmagan, hatto oliy ma`lumoti ham yo`q yosh kadrlar qoldi. Bunday vaziyat faqat O`zbekistongagina xos bo`lmay, butun mamlakat uchun xarakterli edi. Bu hol muzey mutaxassislarini tayyorlash bo`yicha jiddiy tadbirlar ko`rishni taqozo etardi. 1929 yili Maorif Xalq Komissarligi qaroriga ko`ra, Markaziy oliy o`quv yurtlari qoshida muzey xodimlari malakasini oshirish bo`yicha 9 oylik kurslar tashkil qilindi. Bundan tashqari, 1932 yili muzeyshunoslik va san`atshunoslik sohasi bo`yicha ikki gruppa aspirantlar tanlab olindi.

1934 y. kuzida RSFSR Maorif XK tomonidan oliy muzey kurslari tashkil etilib, keyinchalik doimiy oliy muzey o`quv yurtiga aylandi. Kurslar ikki turkumdan-tabiiy-tarixiy va tarix turkumlaridan iborat edi. Kurslarni bitiruvchilar kamida 5 yillik stajga ega bo`lsalar va dissertatsiya talablariga mos asarlarni taqdim etsalar, ularga ilmiy daraja ham berilar edi. Lekin bu kurslar yetishtiradigan kam sonli mutaxassislar butun mamlakat uchun yetarli emas edi. Shuning uchun ham 1937-1940 yillarda qisqa muddatli muzey kurslari tashkil etila boshlandi. 1930 yildan boshlab bunday kurslar milliy respublikalarda, jumladan O`zbekistonda ham tashkil qilina boshlandi. Bu kurslar 6 oyga mo`ljallangan edi. Samarqanddagi Markaziy davlat muzeyi qoshida ham shunday kurslar tashkil qilindi. 1939 yili O`zbekiston Maorif Xalq Komissarligi muzey xodimlari uchun yarim yillik muddatga mo`ljallangan oliy malaka oshirish kurslarini tashkil etish haqida qaror qabul qildi. Ammo dastur qayta ko`rib chiqilgach, o`qish muddati 4 oyga qisqartirildi. Toshkent muzeylari qoshida respublika viloyatlari uchun mutaxassislar tayyorlana boshlandi. Mutaxassislarni oliy o`quv yurtlari orqali tayyorlash ham davom ettirildi. Jumladan O`zbekiston muzeylari mutaxassis kadrlar bilan Andijon, Buxoro, Samarqand, Toshkent, Farg`ona pedagogika institutlarining tarix fakultetlarini bitirib chiqqanlar hisobiga ham to`ldirila bordi. Shuni alohida ta`kidlash kerakki, muzey ishi qanchalik ilmiy asosda rivojlantirilmasin, baribir sovet davlati mafkurasini targ`ib qiluvchi markazga aylandi va ular siyosatlashtirildi.

O'xshashlar

1941-80 yillarda O'zbekistonda muzeylar va muzey ishi

Mustaqillik davrida O'zbekistonda muzeylar va muzey ishi

1917-1941 йилларда музей иши ва ёдгорликларни асраш

“Muzey” tushunchasi

Muzey ekspozitsiyasi