Muzey ekspozitsiyasi - Tarix - Referatlar

Muzey ekspozitsiyasi

Yuklangan vaqt:

24.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43 KB

Ko'chirib olish

Muzey ekspozitsiyasi Reja: 1. Asosiy tushunchalar. 2. Tarixiy muzeylar ekspozitsiyasi. Ularning qurilish tamoyillari. 3. Muzey ekspozitsiyalarining qurilish uslubi. 4. Tarixiy muzeylar ekspozitsiyasining mavzuiy strukturasi. 5. Ekspozitsion materiallar. 6. Ekspozitsion komplekslar. 7.Tarixiy muzeylarda turli ekspozitsiyalarning xususiyatlari

Tarixiy ekspozitsiyalarning o`z oldiga qo`ygan maqsadlari shundan iboratki avvalo kishilarda Vatanga muhabbat tuyg`usini uyg`otish tarixiy bilimlarni keng targ`ib qilish, ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, ma`naviy, siyosiy, estetik tarbiyani kuchaytirishdir. Har bir davlatda tarixiy ekspozitsiyalar o`z tarixi nuqtai nazaridan turlicha bo`ladi. Muzey ekspozitsiyasining o`ziga xos xususiyatlari bor. Birinchidan, unda umumiy voqealar emas, predmetlar asosida ma`lum voqelik yoritiladi, bu esa insonga estetik zavq bag`ishlaydi. Ikkinchidan, muzey ekspozitsiyasi asosida ilmiy konsepsiya yotadi. Bu konsepsiya ekspozitsiyaning g`oyaviy mazmunini belgilaydi, muzey yig`imidagi predmetlarni tanlash prinsiplarini, ularni guruhlashni, kompozitsiyasini, tadqiq qilishni, badiiy yechimini topishni o`rgatadi. Ekspozitsiya kishilarga dam olishda, madaniy hordiq chiqarishda katta rol o`ynamog`i lozim. Ekspozitsiyani tuzishda muzey predmeti ekspozitsiya elementiga ya`ni muzey eksponatiga aylanadi. Ekspozitsiyaning doimiy yo`ldoshi ko`rsatkich yozuvlar bo`lib, ba`zan uning o`rnini fonomaterial bilan to`ldiriladi yoki almashtiriladi. Bu barcha elementlar ekspozitsion materiallar deyiladi. Ilmiy konsepsiyaga mos holda ekspozitsiyaning vazifalari, mavzusi, badiiy-estetik yechimi talabga muvofiq guruhlashtiriladi, tashkil etiladi, bir-biriga bog`lanadi. Ekspozitsion materiallar - ekspozitsion komplekslarni tashkil etadi. Ekspozitsion materiallar aniq, chegaralangan maydonda joylashib o`zida mavzuiy va tomosha birligini mujassamlashtiradi. Ekspozitsiya materiallari turlicha guruhlashtiriladi. Muzey predmetlarini tuzishga yordamlashuvchi aniq tizimda bo`lgan mehnat mahsuli, san`at predmeti, tabiat obyekti sifatida joylashtirish mumkin. Mazmunidan kelib chiqib ilmiy

asoslangan holda guruhlashtirish, ekspozitsion materiallarni tashkil qilish ekspozitsiyaning qurilish uslubi deyiladi. Ekspozitsiyalar - «ekspozitsion zalda joylashtiriladi» har birining me`moriy badiiy yechimi bo`lishi kerak. Muzey ekspozitsiyasi - muzey kommunikatsiyasining asosiy formasi bo`lib hisoblanadi. Vaqtincha ekspozitsiya-muzey ko`rgazmasi ham bo`lishi mumkin. Ko`rgazmalar-ma`lum siyosiy voqealarga, yubileylarga atab tashkil etiladi. Hozirgi davr to`g`risida ma`lumot beradi. Tarixiy muzeylar ekspozitsiyalarining qurilish prinsiplari xolis yoritilishiga e`tibor qaratish kerak. Muzey predmetlari daliliy ashyo tarixiy faktning guvohidir. Ular tarixiy vaziyatni tushuntiruvchi vosita bo`lib xizmat qiladi. Bundan tomoshabin yangi ma`lumot va tushunchalar oladi. Muzey predmetlari orqali inson o`tmishini ko`radi, hozirgi zamon voqealarini, turli mamlakatlarda bo`layotgan voqealarni o`rganadi. Tarix muzeyi ekspozitsiyalarida jamiyat taraqqiyoti, uning turli sohalari, aniq tarixiy voqelik qamrab olinadi. Ammo bu tarixni oyna kabi yoritib berishi degani emas. Tarixiy ko`rgazmada avvalgi ijtimoiy hayot qandayo bo`lsa aynan shunday yoritilmaydi. Unda muzey ashyolari o`ziga xos ilmiy til bilan voqelikni so`zsiz so`zlab beradi, hayotning eng muhim jabhalari diqqat markazda turadi. Tarixiy yo`nalishidagi ekspozitsiyalari xilma-xildir. Ularda mamlakatning butun tarixi, hozirgi davr o`rganishi aks etishi ham mumkin. biroq etnografik, amaliy san`at, san`at muzeyi va boshqa muzeylarda ekspozitsiyalar farqlanadi. Ba`zi muzeylarda davriy chegara ham bo`lishi mumkin. (arxeologiya muzeylarida). Ko`plab ekspeditsiyalarda ma`lum shahar tarixi, iqtisodi madaniyati ham yoritilishi mumkin. Kishilar sevib tamosha qiladigan muzeylardan biri bu- Tarixiy voqealar, qahramonlik, buyuk arboblarga atab bunyod etilgan memorial muzeylardir. Ekspozitsiya yaratishining tamoyillaridan biri ilmiylikdir. Unda jamiyat taraqqiyoti ilmiy asoslangan bo`ladi. Bundan tarixiylik tamoyili kelib chiqadi. Ekspozitsiyalardan milliy g`oya, milliylik yaqqol ifodalanib turishi kerak. Hozir tarix muzeylarida eski sinfiy qarashlarga asoslangan ekspozitsiyalar tuzilmaydi,

balki jamiyatning oddiydan murakkabga rivojlanish qonuniyatlar hisobga olinib, kishilarda hamma ilmiy tasavvur qoldirish, ham dam olishni to`g`ri tashkillashtirish maqsad qilib olinadi. Ekspozitsiya yaratishda ikkinchi tamoyil-ashyoviylikdir. Bunda muzey sohasi e`tiborga olinmoqda. Ma`lumki muzey ashyolari-asl manbalari asosida ulardan bir-biriga bog`langan ekspozitsiyalar tuziladi. Ekspozitsiyaning asosini ham muzey muzey ashyolari tashkil etar ekan, uning asl ashyo, ayni san`at asari ekanligiga ko`tarilganligiga ham e`tibor qilinadi. Muzey ashyosi ekspozitsiyada ikki hil vazifani bajaradi. Birinchidan, u tarixiy voqelikni tushuntiruvchi tarixiy faktni isbotidir.g`, chunki u o`sha davrning tilsiz guvohi, mahsulidir. Bu esa tamoshabinni to`lqinlantirishi tabiiy. Ikkinchidan tamoshabin muzeyda tarix bilan yuzma-yuz turadi, hozirgi zamonda turli davlatlarda sodir bo`layotgan voqealar, yutuqlar bilan tanishadi. Bu esa kishida uzoq o`tmishdan habar beruvchi asl ashyolar emotsiyaonal tuyg`ularni uyg`otadi. Ekspozitsiya tuzishning yana bir tamoyili ommaviy komunikatsiya tamoyilidir. Chunki muzeyga har-xil ijtimoiy tabaqalarga xos kishilar tashrif buyuradilar. Shuni nazarda tutgan holda ekspozitsiya o`rtacha xolatda tuzilishi kerak. ekspozitsion materiallarni joylashtirishda xar-xil uslub va reja qo`llaniladi. Birinchi rejada e`tiborni jalb qiladigan eksponatlarni joylashtirish mo`ljallanadi. Ekspozitsiyalar zamonaviy qarashlar, yutuqlarga aks etish, zamon bilan hamnafas bo`lishi kerak. Ekspozitsiyaning qurilishining uchinchi prinsipi ommaviy kommunikatsiya asosida qurishdir. Bu saviyasidan qat`iy nazar har bir tomoshabinga tushunarli bo`lishi kerak. O`rta saviyali tomoshabin ekspozitsiya uchun mavzu, fonoyozuv ishlab chiqariladi. Zamon bilan hamnafas ekspozitsiyalar tayyorlash kerak. Har bir ekspozitsiya har qanday ilmiy ish kabi o`zida o`zaro bog`langan va bir biriga bo`ysunadigan tizimni mujassamlashtiradi. YA`ni ekspozitsiyaning butunligi, uning qismlarining qonuniy bog`lanishini, ko`rgazma natijasining muvaffaqiyatli bo`lishini ta`minlovchi aniq mavzuiy strukturaga ega bo`lishi

kerak. Ekspozitsiya ko`rgazmasida uning asosiy jihatlari, ya`ni ilmiy kansepsiya, ekspozitsiyaning g`oyaviy yo`nalishi va muzeyga xosligi aks etadi. Mavzuiy strukturani ishlab chiqish murakkab ish bo`lib, uni ilmiy jihatlari nazarda tutiladi. Har bir tarix muzeylari o`z vazifasi, fondi, davlatlar, region, shaharlar o`rtasidagi tutgan o`rniga qarab o`ziga mos keluvchi ekspozitsiya strukturasini ishlab chiqadi. Masalan umumtarixiy muzeylarda qadimdan to hozirgi kungacha bo`lgan tarixiy jarayonlar qamrab olinadi. Masalan har bir davriy iqtisodiy-ijtimoiy o`zgarish jihatdan davrlashtirishda avvalo tarixiylikka e`tibor berish kerak. Bo`limlarda ichki formatsion ilmiy davrlashtirishga, keyin uning mavzulariga tarixiy jarayonlar rivojiga qarab o`zaro bog`lanishini ta`minlashga e`tibor beriladi. Mavzu yoki uning ichidagi kichik mavzular bitta yoki bir nechta ekspozitsion komplekslardan tashkil topishi mumkin. Bu ashyolarga qarab tuziladi. Tarixiy jarayonlarni aks ettirishda muzeyning o`ziga xosligi bilinib turishi kerak. Ekspozitsion mavzu tarixiy jarayonlarning rivojlanish holatini ishonarli holda muzey ashyolari orqali ochib berishi kerak. Bu esa tarixiy jarayonlarni yoritishda aniq yo`nalishdir. Ekspozitsiyada uning ashyoviy salmog`i yetarli va to`liq bo`lishi kerak. Masalan ijtimoiy-iqtisodiy mavzuda yashash tarzi, texnikasi, ishlab chiqarish mahsulotlari aks etsa, harbiy tarixiy mavzuda esa - qurollar, harbiylarning kiyimlari va boshqalarga e`tibor qaratiladi. Tarixiylik tamoyiliga kuchli e`tibor talab qilinadi. Bu tarixiy davriy tamoyil deyiladi. Ekspozitsiyalarni tarixiy-davriy va muammoviy qilib tuzish ham mumkin, ammo bular ilmiy asoslangan holda tuziladi. Muzey ashyolari va boshqa ekspozitsion ashyolar tegishli mavzu orqali birlashtirilib ekspozitsion komplekslarni tashkil etadi. Ba`zan ekspozitsion zalni ekspozitsion kompleks ham deyiladi. Tomoshabinlarga uning farqi sezilmaydi. Ekspozitsion zalda dominanta aniqlanadi, ya`ni asosiy g`oya va ko`rinishga, mavzu, alohida eksponatlarga e`tibor beriladi. Qisqasi zalning ko`rinishi, birinchidan tartibli ko`rgazmalar tassurot

qoldiradi. Bu yerda kenglik yechimga kompleks-zalni tashkil etish ahamiyatli bo`lib, bunda rassom loyihachi asosiy rol o`ynashi kerak. Bu ko`pincha ichki zal kompleksiga tegishli. Ekspozitsion mavzudan farqlanib ekspozitsion komplekslarda turli masshtab va turli harakterdagi voqealiklar yoritiladi. Ekspozitsion kompleksni tashkil etish muzey yig`imiga bog`liq. Turli davr va voqelikni yoritsa-da bir-biriga uzviy bog`liqlik bo`lishi kerak. Ekspozitsion komplekslarda barcha ashyolar olinmay, ichidan eng ishonarlisi tanlab olinadi. Ekspozitsion kompleksda hayotiy voqelikning turli tomonlari yoritiladi. Hozirgi davrda kompleks-ansambllar alohida ahamiyat kasb etadi. Bularda hayotiy komplekslar yadro hisoblanadi.

Adabiyotlar: Voproso` soverhenstvovaniya muzeyno`x ekspozitsiy. M., 1981. 2. Moziydan sado jurnali. 3. Muzeyevedeniye. Muzei istoricheskogo profilya. M., 1988 4. Nauchno-ekspozitsionnaya rabota muzeya. M., 1973. 5. Xudojestvennoye oformleniye muzeyev. М., 1982.

O'xshashlar

“Muzey” tushunchasi

Davlat muzey fondi. Muzey ashyolarini o`rganish

Muzey tuplamlarini saklash

Muzey ko`rgazmasi

Tarixiy Muzey binolari