Урф-одатлар ва умргузаронлик - Sotsiologiya - Referatlar

Урф-одатлар ва умргузаронлик

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

46 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Уруғ, аждод, сулола шажарасини билиш. 2. Янги ховлига кўчиб кириш урф-одатлари 3. корхат ўйин одати. 4. Гап-гаштак одатлари.

www.arxiv.uz Қадимгилар ўз шажара, уруғ, сулола, аждодларини яхши билишган. туркий халқлар уч катта бўлакка: қорлуқ-чигил, қипчоқ ва ўқуз сингари уруғларга бўлинади. Ота-боболар ўз насл-насаб, уруғ, сулола, шажараларини авлодлар оша сақлаб қолиб, мустахкамлашга, обрўйи, мавқеини оширишга бутун умр бўйи харакат қилганлар. Шажара маълум бир оиланинг, авлоднинг қайси уруғдан келиб чиққанлиги, қайси авлодларни ўз таркибига киритишга қараб белгиланган. Сулолар хунарига қараб ъам белгиланган. Масалан, темирчилар сулолас, сандиқсозлар сулоласи, нонвойла сулоласи ва хоказо. Ўзбек халқининг машъур шажараларидан Темурийлар шажарасидир. Бу авлод барлослар уруғига мансуб бўлиб қуйидагиларга бўлинади: Баходир тарағайнинг ўғли Амир Темур, Амир Темурнинг ўғли Шохрух Мирзо, унинг ўғли Мирзо Улуғбек, Улуғбекнинг ўғли Шохрух Мирзо, унинг ўғли Мирзо Улуғбек, Улуғбекнинг ўғли Абдулатиф ва хоказо. Хозирги замонда хам хар бир одам ўз сулоласини, шажарасини тўла аниқлаб, ўрганиш зарур. Сулоланинг анъаналарини сақлаш зарур. Янги ховлига кўчиб кириш урф-одатлари . Оила-хонадон бошпана билан тирик. Ўзбек хонадонлари азалдан серфарзанд, катта рўзғор бўлиб келишган. янги оила, чнги рўзғор ташкил бўлган. Ўғилни уйлантиришган, қизни чиқаришган, уйланиш олдидан янги уй қурилган. уйга кўчиб чиқишни ўз расм-русмлари бўлган. Янги уйнинг томи ёпилиши билан сардевор устида хўроз, товуқ курка сингари жонлик сўйилиб худо йўлига қон чиқарилган. Яхши ният билан остона остига қум, тош тўлдирилган хум, кўза кўмилган. Бу остонаси олтиндан бўлсин, хонадон барака, бойлик аримасин деган маънони берган. Янги уйнинг кўзга кўринарли жойига, исириқ, тиканак осиб қўйилади. Янги уйга кўчишда албатта жонлик сўйилади. Уч нарсага доимо амал қилинган. Биринчиси остонадан туз олиб кирилган, иккинчиси нон-ун, учинчиси кўзгу-ойна олиб кирилган. Бу билан янги уйга рисқ-рўзли, турмуш ойнадай равшан деган

www.arxiv.uz маъно англатилган. янги уйга кўчиб кириш маросими ховли тўйи, уй тўйи, худойи маросими билан якунланади. Қ орхат ўйин одати. Қиш-кадимда дам олиш фасли хисобланган. Ана шундай қиш байрамларидан бири қорхат ўйинидир. Қорхат одати аждодларимиз ёзув маданиятига эрта кўчганларидан далолат беради. Улар ўзларининг серхиммат, қўли очиқ, сахий эканликларини бу одат воситасида намойиш қилишагн Қорхат биринчи қор ёққан куни ёзган томоннинг вакили хатни эгасига етказиб бераркан, бошқа бир гапни бахона қилиб, суъбат орасида ушбу мактубни унга бериб қўйишни тайинлаганини билдириб, қорхатни топширган. Сўнг югургунча орқага-белгиланган маррагача қочган. Агар қорхат олган одам белгиланган масофагача қувиб етиб олса хатдаги шартларни қорхат ёзган томон бажарган, ета олмаса хат олган томон бажарган. Қорхат шартларида катта зиёфат бориш учун ъам байрам тусини олган. Шоирлар, достончилар, хофизлар қатнашганлар. Қорхат халқимизнинг севимли урф-одатидир. Гап-гаштак одатлари. Гап-гаштак тенгдош, махалладош, хизматдош, маслакдош дзстлар билан тўпланишиб ўтказилади. гап-гаштаклар номи азалдан “издихом”, “давра”, “гап”, “гаштак”, “гап ўйнаш”,”ош”, сингари маънодош сўз иборалар билан аталиб келган. Қишлоқ жойларда кўпроқ бу одат расм бўлиб, қиш кунларида ўтказилган. Гап-гаштак бахонаси билан дўстлар маслахати, оилавий жамоа ишлари оммавий маросимларни ўтказиш режалаштирилган. Тенг-тенги билан деганидек кекса намозхон отахонлар, ёш йигитлар, ўрта ёшлилар алохида-алохида гап-гаштакка бирлашганлар. Хозирги пайитда оилавий гап-гаштаклар хам мухим ўрин тутмоқда. Бугунги кунда гапларнинг мазмуни хам анча ўзгариб кетди. Хозир гаплар “ош” деб аталиб, кўчма тарзда хам ўтказилаверади. Нима бўлганда хам яхши ният билан, хуш ахлоқу

www.arxiv.uz бирдамлик, мехр-оқибатга йўғирилган, бизнинг замонларимизгача етиб келган. Янги-янги шаклларда ўз хаётини давом эттираётган қадимий одатимиз гап-гаштакни сақлаб қолиб, келгуси авлодларга етказиш муқаддас бурчимиздир.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Махмуд Саттор “Ўзбек удумлари” “Фан” нашриёти - 1993йил 2. Х.Исмоилов “Ўзбек тўйлари” “Ўзбекистон” - 1992 йил. 3. www . ziyonet . uz 4. www.pedagog.uz

O'xshashlar

Урф-одатлар тарихига назар

Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари

Болалик даври урф-одатлари

Ўсмирлик-баркамоллик даври урф-одатлари

Зардуштийлик дини ва унинг мукаддас китоби «Авесто»