Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари - Sotsiologiya - Referatlar

Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Салом ва алик одоби ва одатлари. 2. Д астурхон. Таом. Фотиъа. 3. Меъмондорчилик одоби ва таомиллари. 4. К аттага ъурмат, кичикка шавқат.

www.arxiv.uz Саломлашиш-қадимий одат. Хар бир халқнинг саломлашиш билан боғлиқ бўлган ўз урф-одатлари бор. Биз ўзбеклар барча ислом дунёси халқлари сингари бир-биримизни кўрганимизда “ассалому-алайкум” ибораси билан кўришамиз. Бу сўз “сизга тинчлик тилайман” деган маънони билдиради. “Ваалайкум -ассалом” эса сизга хам тинчлик тилайман2 жавоб саломи саналади. Саломлашиш одамнинг ёши ва бирон маросим билан ъам боғлиқ. Кекса одамлар бир-бири билан икки қўллаб кўришишади. Узоқ вақт кўришмаган қаддонлар қучоқлашиб, баъзан ўпишиб кўришиш билан амалга оширадилар. Ўзбек халқининг ўзига хос табиатини, лутфкорлигини, урф- одатларини хаммамизга жондай азиз “Салом” сўзисиз тасаввур қилолмайсиз. Шунинг учун хам доно халқимиз “Аввал салом, баъдаз калом” деб бежиз айтмаган. Салом одобнинг боши, одатнинг дебочаси, қолаверса, одамнинг кимлигини унинг саломи белгилайди. Дастурхон. Таом. Фотиха. Дастурхон одоби, таом емак қоидалари халқимизда азалдан мавжуд. Дастурхонлар жойи, одами, маъракаси, хонасига қараб катта-кичик, ранг- баранг бўлиши мумкин. Дастурхон таоми билан улуғ. Дастурхон одоби қадимий бўлиб дастурхонга аввал кексалар қўл узатадилар. Оилада дастурхонга, таомга қарашни ота бошлаб беради. Дастурхонга, таомга танаввулга киришишдан олдин албатта, “Бисмиллохир рахмонир рахим” дейиш шарт. Овқат ейиш одоби хам расамади бўлиб, такаллуф кўрсатиб, тўкмай сочмай, яхши чайнаб, хазм қилинади. Таом истеъмол килиб бўлингач, оилабоши албатта фотиъага қўл очади, фотиъа намунаси : Бисмиллохир рахмонир рахим. Ширин обод, манзил обод, Пайғамбар худога саловат., кўп бергин, қўл берган, кенг феъл, кетмас давлат бергин. Дўстга зор, душманга хор, номардга мухтож қилмагин, ўт балоси, сув балоси, нохақ тухматдан ўзинг асрагин.

www.arxiv.uz Экканни, тикканни, еганни ичганни савобини даргохингда қабул қилгин омин, аллоху акбар! Мехмондорчилик одоби ва таомиллари . Ўзбек халқи мехмондорчилик одатин жуда қадим замонлардан ихтиёр қилган. Бу одат одамийлик, саховат, маданий ва маънавий алоқалар мезони сифатида қадрланган. Халқимиз “мехмон отангдан улуғ” деган мақолга доимо амал қилган. Ота-боболаримиз мехмондорчиликда ўзни тутиш, қандай қоидаларга риоя қилиш хақида махсус рисолалар ёзганлар. Мехмон шарафига, унинг қутлуғ пойқадамига атаб жонлик сўйилган, тўкин дастурхон безатилган. Ташқи ховлига алохида мехмонхоналар қуришган. Мехмонхона махсус жихозланган бўлиб, унда мехмонлар учун барча шароитлар тахт қилиб қўйилган. Мехмондорчилик анжуманида яқин-атрофнинг уламою фузалолари, бахшию шоирлари, хофизлари таклиф қилинган. Ўзбек дастурхонида мехмондорчилик энг обрўли милий таом- палов билан якунланади. Ана шундан кейин дастурхон хаққига фотиъа ўқилиб, иззатли мехмондан кўнгил хушлик сўралади. Сўнгра саруполар билан сийланади. Каттага хурмат, кичикка шавқат Х алқимизнинг инсоний туйғулар билан боғлиқ яхшиликка ундовчи удумларимиздан бири каттага ъурмат кичикка шавқатдир. бу ақида хеч қачон четда қолмаган. Донишманд боболаримиз, кекса, кишиларга, ота-онага, ака-укага, опа- сингил, қариндош-уруғларга, махалла-гузар ахлига нисбатан хурмат, меър- оқибат тўғрисида махсус тарбиявий рисолалар битганлар. Катталарнинг юзига тик қарамаслик уларнинг сўзларини қонун деб билиш ақидаси хамиша устун турган. Кичикка шавқат хам бежиз эмас, улар хозирги замонни ъам, ўтмишни ъа келажак авлодлар билан боғлайдилар, иззат ъурмат одатида. Эркак кишининг аёл зотига муносабати алохида ўрин тутади. Қадимдан халқимиз инсон хаётининг сарчашмаси бўлган аёл зотига ъурмат сақлаб

www.arxiv.uz келганлар. Она эса табаррук зот бўлиб, босган излари кўзга сурилган. Оналардан кейинги опаларга ъам хурмат-эхтиром ўз жойида бўлган. Масалан Амир темур, Бобур Мирзо сингари буюк боболаримиз опаларини эъзозлаб бошга кўтарганлар.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. Махмуд Саттор “Ўзбек удумлари” “Фан” нашриёти - 1993йил 2. Х.Исмоилов “Ўзбек тўйлари” “Ўзбекистон” - 1992 йил. 3. www . ziyonet . uz

O'xshashlar

Урф-одатлар тарихига назар

Урф-одатлар ва умргузаронлик

Миллий менталитетни урф-одат, расм-русм билан богликлиги

Болалик даври урф-одатлари

Ўсмирлик-баркамоллик даври урф-одатлари