logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. San'at
  4. Ҳужжатларни жойлаштириш

Ҳужжатларни жойлаштириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

657.5 KB
Ko'chirib olish
Ҳужжатларни жойлаштириш. Режа: 1. Тактларни жойлаштириш 2. Нота йўлларини жойлаштириш 3. «Шахсий ёки хонаки услуб » 1. Тактларни жойлаштириш Иш жараёнида тез-тез тактларни тизимда ўз хохишимизга кўра жойлаштириш истаги туғилиб қолади, лекин, дастур баъзан бизга керакли тактни ўжарлик билан янги сатрга, ҳатто саҳифага ҳам суриб ташлайди. Ундан ташқари битта кичик асар (ёки асар парчаси) ни бир биридан ажратиш (узоқлаштириш) керак бўлиб қолиши ҳам мумкин. Буларнинг барчасида такт ва нота йўлларини жойлаштирувчи воситалар бизга ёрдам беради. Уларни аниқ мисолларда кўриб чиқамиз. 1. Сичқонча билан ишлаш. Баъзан бир нечта тактни бир сатр (саҳифа) да жойлаш керак бўлиб қолади, қандайдир бир такт кейинги сатр (саҳифага) «сирғаниб» чиқиб, ҳужжатни бузади. Ушбу ҳолда биз ноталар (ёки нота ва такт чизиғи) оралиғидаги масофани қисқартириш мумкин эканлигини кўрамиз. Бу ҳолда бажариладиган амаллар ўта оддийдир: барча такт объектлари, шулар жумласидан такт чизиқлари ҳам хохишингизга кўра сичқонча билан енгил ҳаракатлантирилиши мумкин. Буни билиб қўйиш керак! Сичқонча ёрдамида нота ва такт чизиқларини суриб, улар орасидаги масофа ва яна шунингдек бутун такт ўлчовини ўзгартириш мумкин бўлган бир пайтда ушбу объектларнинг координатларини хусусиятлар ойнасидан «General» ёрдамчи варағи ёрдамида ўзгартирилганда у фақат ажратиб олинган объектнинг координатларини ўзгартиради, бошқаларига эса таъсир қилмайди. 2. Ҳужжатни жойлаштириш асбоблари. Даставвал фортепиано пьесасидан кичик парча оламиз:  Тўртинчи тактни албатта саҳифа чеккасига ўтказишимиз зарур деб тасаввур қиламиз. Бунинг учун унга нисбатан тизимни узишни қўллаш зарур. Ушбу ҳолда дастурнинг ўзи шу такт учун қайси сатрда кўпроқ бўш жой борлигини аниқлайди: Шундай қилиб 4 такт юқори сатрига, яъни кўпроқ жой мавжуд ерга ўтади. Экранда такт устида тизимни узишнинг кўк белгиси пайдо бўлади. Агар бутун тактни бир сатрда жойлаштириш зарур бўлса узиш тизимини олдинги тактда ҳам қўллаймиз: Тизимни узишни киритиш учун тактни ажратиб олиш, ундан кейин эса Layout / Break – System Break ( Жойлаштириш / Узиш – Тизимни узиш ) менюси буйруғини бажариш ёки шунчаки Enter клавишини босиш керак .  Саҳифани узиш навбатдаги тактни келтирилган мисолдаги каби янги сахифада жойлаштириш имконини беради. Бу ҳолда такт устида экранда саҳифани узишнинг кўк белгиси пайдо бўлади : Иккинчи саҳифа Саҳифани узишни киритиш учун такт чизиғини ажратиб олиш, ундан кейин эса Layout / Break – Page Break ( Жолашиш / Узиш – Саҳифани узиш ) буйруғини ёки Ctrl + Enter клавишларини босиш зарур .  С екци я охири – бир нечта асар ёки партитура парчаларини бир-биридан чегаралашга имкон берувчи қурол тизим ёки саҳифани узиш билан бирга амал қилади. Партитурамизнинг бир саҳифасида ҳар-хил ўлчов ва тоналликдаги иккита фортепиано пьесаси жойлашган деб тасаввур қиламиз. Албатта пьесалар тўқима ва олдинги партитура бўйича яратилган : Бу ҳолатда қуйидаги амалларни бажарамиз : Тушинарлироқ бўлиш учун нусҳаланган ва ўзгарган кўринишда « иккинчи пьес анинг » устига киритилган ҳужжатнинг сарлавҳаси яратилади ; 3 тактга тизимни узиш ва секция охири қўлланилади ; 4 тактдан ўлчов 2/4 га ўзгартирилади . Ўлчовни ўзгартиришда у юқориги сатрга таъсир қимаслиги учун « Allow cautionary » (« Огоҳлантириш » опцияси ўчириб қўйилади ; Ўша жойда калит белгилари ҳам ўзгартирилади. Лекин буларни бироз ишлашга тўғри келади. Афсуски, калит белгилари алмашишини огоҳлантиришни олиб ташлашнинг иложи йўқ, лекин огоҳлантирувчи калит белгиларини шунчаки ажратиб олиб, яшириш мумкин. (7 саҳифадаги – Edit/Таҳрир Менюсига қаранг). Ушбу ҳолатда улар кўз олдимиздан йўқолади лекин тактда ўрин эгаллаб туришда давом қилади: Янги калит белгилари олдида пайдо бўлган жуфт такт чизиғини ажратиб олиб Del клавиши орқали уни олиб ташлаймиз : Энди эса такт сўнгида якунловчи такт чизиғини қўямиз ва олинган натижадан завқланамиз : Автоформат Сиз бу буйруқни «Layout» («Жойлашиш») менюсидан топишингиз мумкин. Унинг ёрдамида сиз маълум тактлар сонидан кейин репетиция белгиси, матн, суръат, жуфт такт чизиғи ва белгиларни ўзгартириш яна шунингдек маълум бир тактлар сонидан кейин кўп тактли паузаларни автоматик равишда бўлиб чиқиш, тизим ва саҳифани узишни автоматик равишда киритиш учун дастурга имкон яратиш мумкин. Албатта бу ишларни бажариш ҳамиша ҳам талаб қилинавермайди, лекин булар айрим ҳолларда партитурани безашда ёрдам бериши мумкин. 2. Нота йўлларини жойлаштириш Нота ва партитура матни териб бўлингандан кейин уларни ташқи тамондан кўриб чиқсак баъзан нохуш таъсурот қолади: Нота саҳифалари сони бир хил эмас, нота йўли оралиғидаги интерваллар турлича. Қисқаси бир сўз билан айтганда ҳужжатнинг ташқи кўриниши унинг устидаги ишларни охиригача етказишни талаб қилади. Диққатингизга нашр қилиш учун мутлақо тайёр бўлмаган С. В. Рахманинов романси ҳавола қилинади. Ҳужжат саҳифаларини имкон борича бир хил кўринишга олиб келишга ҳаракат қиламиз. 1. Даставвал бир саҳифада нечта тизимни жойлаштириш мумкинлигини ўйлаб кўрамиз. Ушбу ҳолатда биринчи саҳифани ҳам (бу ерда сарлавҳа бор, яхшиси уни сиқиб қўймаслик керак, чунки у партитура «юзи» дир) ва яна охирги саҳифани ҳам ўз ҳолича қолдириш керак (акс ҳолда унда 4 тадан кам тизим қолиши мумкин), шундай қилиб ҳар бир саҳифада 4 тадан тизим жойлаштириш мумкин. 2. Орзуларимизни ҳаётга тадбиқ қилишни бирданига иккинчи саҳифадан бошлаймиз. Чунки биринчи саҳифа ташқи кўринишидан ҳеч қандай муаммо туғдирмайди. Иккинчи саҳифада 4 та тизим жойлашиши учун дастлаб 2 саҳифадаги биринчи (юқориги) тактни, ундан кейин Shift –клавишини босиш орқали 3- саҳифа биринчи нота йўлидаги охирги (пастки) тактни ажратиб оламиз: 3. « Layout / Format – Make into Page » (« Жойлашиш /Формат – Саҳифага айлантириш ) менюси буйруғини қўллаймиз ёки Ctrl + Shift + Alt + M клавишларини босамиз . Натижада барча ажратиб олинган тизимлар 2 саҳифада жойлашади. 4. 3 Саҳифага 4 саҳифадан битта тизимни олиб ўтиб, юқоридаги каби ишни амалга оширамиз. 4 саҳифада роппа - роса 4 тизим, охирги саҳифада эса 2 та тизим қолади. 2- саҳифа . 3- саҳифа . 4- саҳифа . 5- саҳифа . Натижалар ойнадек равшан. Ундан ташқари саҳифалар сонини ҳам биттага қисқартиришга мувофақ бўлдик! Энди яккаю - ягона қолган иш, саҳифалардаги нота йўлларини текислаб чиқишдир. Бунинг учун 2,3,4 нота йўлларини ажратиб оламиз ва «Layout/Align Staves» («Жойлаштириш/Нота йўлларини текислаш») менюси буйруқларини чақирамиз. Саҳифаларни экранда кўринадиган қилиб (тасвир кўламини 25% атрофида) қўйиб кўриб чиқамиз.Улар ичидан қайси бирини намуна сифатида олиш мумкин? Иккинчи саҳифани олиб бўлмаслик ўз-ўзидан кўриниб турибди, чунки унинг биринчи нота йўли анча пастга тушиб кетган.Учинчини саҳифани оламиз. Бунинг учун опцияларни расмда кўрсатилганидек ўрнатамиз. Кичик кўлам (масштаб) дан кўриниб турганидек иккинчи ва тўртинчи саҳифалар - чапда, учинчи саҳифа эса ўнгда жойлашгандир. Шунинг учун ҳам айнан «чап томондаги саҳифаларни ўнг томон саҳифаси» намунаси бўйича текислаймиз». Мана натижа: Унча ёмон эмасга ўхшайди. Лекин «тажрибанинг софлиги» учун терилган партитурани, қоғозни тежамагансиз деб танбеҳ бериб, партитурани қайта ишлаб берасиз деб тиғизлик қилаётган мижғов муҳаррирга топширдик деб тасаввур қиламиз. Кайфиятимиз тушган ҳолда ишчи столимизга қайтиб, партитурадан нимани қисқартириш мумкин экан деб ўйлаб қоламиз. Бизга Document Setup («Ҳужжатни созлаш») –деган ажойиб буйруқ ёрдамга келади, у Ctrl+D клавиши орқали чақирилади. Ушбу ойнадан биз учун айниқса «Staff size» (Нота йўли ўлчами) опцияси қизиқарлидир. Нота йўли ўлчами роппа - роса 7 тенг . Бу анча катта ўлчов. Уни 6 га қўямиз, бу ўлчов кичикроқ, лекин у олдимизга қўйилган вазифани бажаришга имкон беради. «Нота йўли ўлчамлари»га нима шунчалик тасир қилади? – Ушбу опцияни ўзгартирган пайтда на фақат нота йўли ҳажми, балки унда жойлашган барча объектлар: ноталар, белгилар ва матнлар ҳам ўзгаради. Шундай қилиб, объектлар кўламини кичиклаштириш, уларни камроқ саҳифаларда жойлаштириш имконини беради. Кўламни катталаштириш эса, айниқса кўриш қуввати паст одамлар учун ноталарнинг ўқилиш даражасини оширади. Шундай қилиб, биз нота йўли ўлчамини 6 га туширдик. Партитурани кўриб чиқамиз. Такт ва нота йўлларининг жойлашиши мутлақо ўзгармаган, бунинг сабаби эса қуйидагича: Унга форматлаш (тизимни, саҳифани узиш ва шунга ўхшашлар) қўлланилади, бу ҳақда эса тактлар устидаги кўк белгилар гувоҳлик беради. Форматлашни олиб ташлаш учун эса бутун ҳужжатни «Edit/Select - Select All» («Таҳрир/Ажратиб олиш – Ҳаммасини ажратиб олиш») менюси буйруқлари Ctrl+A клавишлари қўшилмаси билан ажратиб оламиз ва «Layout/Format - Unlock Format» (Жойлаштириш/Формат – Форматни очиш) буйруқини бажарамиз ёки Ctrl+Shift+U клавишларини босамиз. Ундан кейин тизим ва нота йўллари баъзи жойларда нотекис жойлашган бўлса, уларни юқорида баён қилинганидек тўғирлаймиз. Энг охирги натижа кўз олдимизда: 3. «Шахсий ёки хонаки услуб » « Шахсий услуб » ёки « хонаки услуб » ( бу ибора ингилизчадан шундай таржима қилинади ) – бу нота партитурасининг барча элементлари тасвирини созлаш тизимидир ( « House Style / Шахсий ёки хонаки услуб » менюси ). Бу менюдаги буйруқлар ичида ишни энди бошлаётган қўлланувчилар учун энг асосийси « Engraving Rules » (« Жилвирлаш(гравировка) қоидалари ») мулоқат ойнасидир . Унинг саҳифани белгилаш ва партитуранинг ташқи кўринишига тааллуқли асосий опцияларининг баъзи бирларини кўриб чиқамиз. Bar Numbers (Такт рақамлари). Бунда тактлар устидаги рақамлар тасвири созланади: Ҳар бир такт устида ; Ҳар бир 5, 10 такт оша ; Ҳар бир тизим устида ; Тасвирланмасин . Bar Rests (Такт пауз алари ) , яъни бўш тактларни тўлдирувчи паузалар, опциялар қуйидагича : Такт паузаларини кўрсатиш ( ёки кўрсатмаслик ); Кўп тактли паузаларни кўрсатиш ( бир қанча бўш тактларни бир тактга бир-лаштириб устида рақам билан рамзлар қўйиладиган паузалар ); Кўп тактли паузаларни бир тактда ҳам қўллаш ; Кўп тактларни тасвирлаш услублари. Rehearsal Marks (Репетици я белгиси ) – Мусиқачининг нота матнида мўлжални тўғри олиши ва асарнинг бир парчасини ажратиш учун партитура ва чолғу партияларида қўйиладиган белги ( рақам ёки ҳарф ) . Тасвирлаш услуби рақамли ва ҳарфий созланади. Шунингдек рақамлар сифатида такт рақамларини ҳам қўйиш мумкин. Staves (Нота йўллари). Бунда тизимдаги нота йўлларинг саҳифадаги тизимлар ўртасидаги энг кичик оралиғи ва яна нота йўлларини саҳифа охиригача берилган фоизига мувофиқ нота йўллари сони билан тўлдириш шарти билан уларни автоматик равишда текислашга имкон берувчи функция киритилади. Бу опция катта асарлар учун фойдалидир, лекин энди иш бошлаётган қўлланувчилар асарда (ёки унинг охирги саҳифасида) тактлар сони бутун саҳифани тўлдирмай қолган ҳолатга тушиб қолса, бу опция унинг асабларини анча ишдан чиқаради. Ушбу ҳолда нота йўлларини текислаш ва саҳифаларни тўлдиришнинг паст фоизи ўрнатилган бўлса, нота йўллари саҳифа охиригача қўлда тўғирлаб бўлмайдиган бўлиб чўзилади ( «а»расм) «Staves» бўлимидаги фоиз даражасини ошириш, муаммони бизнинг ҳисобимизга 1:0 қилиб ҳал қилишга имкон яратади( «б» расм). а ) б ) Time Signatures ( Ўлчовлар ). Бу бўлимда ўлчов белгиларини тасвирлашнинг турли услублари: оддий, катта, жуда катта ( такт устида ) кабиларни ажратиб олиш мумкин .

O'xshashlar

Композициянинг қонун-қоидалари, усул ва воситалари
Саҳна техникаси ҳақида
Композиция турлари
Sibelius 4
Композициянинг ривожланиш тарихи