Тўхтасин Жалилов (1896-1966) - San'at - Referatlar

Тўхтасин Жалилов (1896-1966)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87.5 KB

Ko'chirib olish

Тўхтасин Жалилов (1896-1966) Ўзбек мусиқий санъатининг йирик намо ян даси машҳур бастакор, Тўхтасин Жалилов Андижон шаҳрида таваллуд топди. У оддий оиладан бўлиб, ёшлиги кўп ҳаёт қийинчиликларига дуч келди ва тирикчилик йўлида турли хонадонларда ҳалфа бўлиб хизмат қилди. Ан дижонда машҳур Саидхон тўра хонадонида бўладиган суҳбатлар ва санъаткорлар иштироки ёш Тўхтасинда мусиқага ихлос уйғотади ва шу йўлни танлайди. «Толзор» чойхонасида водийлик хонанда ва созандалар иштирокидаги йиғинларда доим қатнашар, Ашурали ҳофиз, Деҳқонбой, Ҳайит Охун танбурчиларни ва водийнинг турли жойларидан келган санъаткорлар ашулаларини тинг ларди. Ёш Тўхтасин қўқонлик Юсуфжон чангчини назарига тушади ва ундан мусиқа созларини парда тузилишларини ўргана бошлайди. Ғижжак, дутор, танбур созларини қунт билан ўрганади. 1919 йилда Андижон шаҳрида Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий томонидан тузилган ташвиқот ансамблига таклиф қилинади ва Орифжон дуторчи, Ёқубжон чангчи, Зокир эшон доирачи, Беркинбой Файзиевлар билан ижрочилик малакасини ошириб боради. Орифжон дуторчи (гармон), Рустам Мехтар сингари таниқли созандалардан сабоқ олади. Тўхтасин Жалилов ижоди давомида жуда кўп ансамблларда меҳнат қилди ва машҳурлик даражасига кўтарилди. 1926 йилда тузилган ўзбек давлат этнографик ансамблида созанда, 1929 йилда Андижон театрида мусиқа

раҳбари бўлиб ишлади. 1935 йилда Лондонда бўлиб ўтган фестивалда қатнашиб, уста Олим Комилов, Абдуқодир Исмоилов, Тамарахонимлар билан катта муваффақиятга эришади. 1937 йилда Москвада ўтказилган биринчи ўзбек санъат ва адабиёт декадасида қатнашиш учун ўзбек давлат филармонияси қошида ашула ва рақс ансамбли ташкил этилади ва Тўхтасин Жалилов бунга бадиий раҳбар этиб тайинланади. Декададан сўнг ансамбл билан собиқ иттифоқнинг жуда кўп шаҳарларида, гастрол сафарларида бўлади. Бу ансамбл ўз даврида юзга яқин хонанда, созанда, раққосаларни ўз ичига олган эди. 1940 йилда ўзбек мусиқали драма ва комедия театри ташкил қилиниб, Тўхтасин Жалилов бадиий раҳбар этиб тайинланади. Сўнгра бу театрга Муқимий номи берилади. Тўхтасин Жалилов бутун ижоди давомида 30 дан ортиқ мусиқали драма ва 200 дан ортиқ куй ва қўшиқлар яратди. Унинг барча яратган қўшиқ, куй, арияларида халқоналик акс этган бўлиб, халқ ашулалари ва куйларидан моҳирона фойдаланганлиги, халқ ижро йўлларини яхши билганлигидан далолат беради. У яратган «Тоҳир ва Зухра», «Гулсара», «Ҳалима», «Нурхон», «Алпомиш», «Муқимий», «Равшан ваЗулхумор», «Лайли ва Мажнун», «Гул ва Наврўз» сингари мусиқали драмалари ўзбек театр санъатининг ривожида муҳим аҳамиятга эгадир. «Кокилинг», «Довруғ», «Сигнал», «Гулистоним менинг», сингари юзлаб қўшиқ ва куйлари хонандалар ва созандалар томонидан севиб куйланади ва ижро этилади. Устоз кўплаб шогирдлар етиштирди. Мамадазиз Ниёзов, Ғанижон Тошматов, Комилжон Жабборов, Мирзажон Тиллаев, Ғуломжон Ҳожиқулов сингари машҳур бастакор ва созандалар шулар жум ласидандир. Машҳур санъаткор Ҳалима Носирова «Тўхтасин Жалилов - барча санъаткорларнинг, созанда ва хонандаларнинг, бастакор дирижёрларнинг отахони, меҳрибони маслаҳат чиси эди» - деб эслайди. Устознинг фарзандлари Холхўжа Тўхтасинов, Холида Жалилова, Салоҳиддин Тўхтасинов, Деҳқон Жалиловлар ота изидан боришиб, ўзбек санъатига муносиб ҳисса қўшдилар.

Устоз Тўхтасин Жалиловнинг меҳнатлари муносиб тақдирланган бўлиб «Ўзбекистон халқ артисти» фахрий унвонига, ҳукуматнинг бир қанча мукофотларига, Президентимиз Ислом Каримовнинг фармони билан «Буюк хизматлари учун» орденига сазовор бўлди. Унинг номига Андижон санъат билим юрти, кўчалар қў йилган бўлиб, устоз ҳаётининг давомийлигидан дарак беради ва халқ хотирасида сақланади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т., «Ўзбекистон», 1997. 2. И.А.Каримов. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т., «Ўзбекистон», 1995.

O'xshashlar

Бастакор Тўхтасин Жалиловнинг(1896-1966) ҳаёти ва ижоди

Тўхтасин Жалилов номидаги Ўзбекистон Давлат академик халқ чолғулари оркестри мисолида

Тамарахоним

Наум Гольдман

Ўзбек бастакорлари уюшмасининг иш фаолияти тарихи