Чертиб ижро этиладиган мусиқий чолғулар - San'at - Referatlar

Чертиб ижро этиладиган мусиқий чолғулар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

30 KB

Ko'chirib olish

Чертиб ижро этиладиган мусиқий чолғулар Табиатан улар ҳ ам бир неча турга бўлинади. Уларнинг шакл жиҳатлари, овоз тараннумлари, ижро услублари ҳам ўзгача. Чертиб чалинадитан мусиқий созлар: арфа (симфоник оркестр таркибида битта арфа чолғуси мавжуд), ўзбек халқ чолғулари орасида танбур, дутор, афғон рубоби, қашқар рубоби, қ онун ва уд чолғулари. А Р Ф А Оврупа классик мусиқасида чертма чолғулардан фақат Арфа чолғуси мавжуддир. Арфа грифсиз чолғулар турига киради. Тузилиши оддий уч бурчак чолғу. Икки томонлама симлар тортилади. Пастки томони бўш яшиксимон бўлиб, товушларнинг оҳанг ушлаб ва кучайтириб туриши учун мослаштирилган, асосан Резонатор вазифасини бажаради. Шакли юмалоқ- ичи бўш (конусообразный яшик), яъни педаль системасини ишини амалга ошириш учун ҳам мўлжалланган. Оралиғи, яъни бўшлиқ овознинг йўғонлашишига қараб кенгайиб боради. -Пастки қисмда махсус мураккаб механизм ўрнатилган. Бу мослама педаллар билан бошқарилади. Улар товуш баландлигини ўзгартириш учун мосланган. Одатда арфада педаллар сони 7 тадир. Ҳар бир товушга (1 педал тўғри келади). М. До товушиларига 1- педаль, Ре товушларига 2- педаль, Ми товушларига 3-педаль ва шу каби қолган фа, сол, ля ва си товушлари ҳам кетма-кет ўз педалларига эгадирлар). Ҳар бир педалда 2 та босқичи мавжуд бўлиб, биринчи босқич товушларни ярим (0.5) тонга, 2-чи бочқичи бир (1) тонга кўтаради ва шу ҳолатба қайтади.

Акустик жараёнини бошқарадиган чолғунинг резонаторидир. Торлар асосан учбурчакли арфада кетма-кет жойлашган ва ўзига хос тараннумга эгадир (шу боис уни бадиий товуш дейилади). Акустик эффектга эришиш учун арфа кўпроқ товушларни октава параллеллигида ижро этилади (кучлироқ ва ўзига хос параллель товошлар чиқаради) ва ижрода фложолетта услуби қўпроқ қўлланилади. Ўзбек мусиқа амалиётида мавжуд бўлган созлар орасида чертма чолғуларга тоифасига асосан танбур, дутор, қашқар рубоби, қонун, афғон рубоби ва уд каби чоғулар киради. Ҳар бир чоғунинг акустик жиҳатлари турличадир ва тараннум жиҳатидан жуда бой ва сермаънодир. Шу боис уларнинг шакллари ҳам, уларга тақиладиган торлар ҳам ҳаттоки ижровий жиҳатлар (товуш чиқариш) турличадир. Чолғуларнинг товуш тебранувчи асоси, яъни резонатор деб қадбул қилинган қисмлари ҳам турлича ва ўзига хослиги билан ажралиб туради.

Адабиётлар рўйхати: 1. Гарбузов И.А. Мусиыий акустика М.1970 г. 2. Багарудов В. Гарбузов И. Корсунский С. Тогидесьенский А.- Мусикальная акустика, М.1954 г. 3. , Ўзбек халқ чолғулари каталоги. Т., “Фан” 2007 й.

O'xshashlar

Транспозицияланувчи чолғулар

Дамли чолғулар

Мусиқий акустика

Тўхтасин Жалилов номидаги Ўзбекистон Давлат академик халқ чолғулари оркестри мисолида

Ўзбек классик мусиқаси