Биринчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси - San'at - Referatlar

Биринчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

62.5 KB

Ko'chirib olish

Биринчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси Режа: 1. Биринчи синф ўқувчиларининг психологик-физиологик хусусиятлари. 2. Биринчи синфда мусиқа ўқитишнинг мақсади ва вазифалари. 3. Биринчи синфда мусиқа ўқитишнинг иш мазмуни йил, чорак мавзулари. 4. Биринчи синфда болалар чолғу асбобларига жўр бўлиш. 5. Биринчи синфда мусиқали ритмик харакатларни бажариш.

Бошланғич синф ўқувчиларини хар томонлама етук қилиб тарбиялашда мактабда ўқитиладиган барча фанлар қатори мусиқа маданияти дарсларининг аҳамияти катта. Мусиқа инсон хис-туйғуларини орзу-истакларини ўзига хос бадий тилда ифода этади ва ҳиссиётларни фаол таъсир кўрсатади. Кичик ёшдаги ўқувчилар мусиқа санъати билан болалар боғчаларида оилада, радио ва телевидениедан бериладиган кўрсатувлар орқали таниш бўладилар. Мусиқа маданияти дарсларида қувноқ куй ва қўшиқларни тинглаш, куйлаш, рақс элементларини бажариш, чапак чалиш ҳамда болалар чолғу асбобларида жўр бўлиш мусиқага иштиёқларини янада тез ошириб боради. Чунки бу ёшдаги болаларда ҳали диққат – эътибор унча тўлиқ бўлмайди, улар кўпроқ серҳаракат ва ўйинга мойил бўладилар. Шунингдек биринчи синф ўқувчилари психологик – физиологик характерга кўра, маълум даражада хотираси, нутқи диққати – эътибори, овоз аппаратлари тўлиқ ривожланмаган, овоз пардалари нозик кучсиз бўлади. Шунга кўра болаларни мусиқага тобора қизиқтиришда, бутун дарс давомида уларни кайфиятини сақлашда, ўқитувчи очиқ самимий, ширин муомаласи ва ёқимли хатти – харакатлари билан эришиши лозим. Биринчи дарсдан бошлаб ўқувчиларни мусиқага қизиқтириш йўли билан, уларни мусиқавий ўқувлари, қобилиятларини куйлаш ҳамда овоз сифатларини синчиклаб ўрганиб олиши ва юқоридаги сифатларга кўра, уларни уч диффереционал гуруҳга бўлиш лозим. I – гуруҳга –иқтидорли мусиқий ўқуви яхши ривожланган болалар; II – гуруҳга – мусиқани аниқ эшита оладиган, аммо созга ўқитувчи овозига таянган, ҳолда тушадиган болалар; III гуруҳга – созга умуман туша олмайдиган болалар киритилади. Бундан мусиқа маданияти дарсларида ўқитувчи ўқувчиларни қуйдагича утказиш лозим.

Биринчи гуруҳ болаларни орқа қаторга, Иккинчи гуруҳ болаларни олдинги қаторга, учинчи гуруҳ болаларни эса ўрта қаторга ўтказиш тавсия этилади. Натижада дарс давомида мусиқий қобилияти суст ривожланган болаларнинг мусиқий ўқуви ўсади ва шаклланади. Дарсда ўқувчиларни қизиқишини ўстириш учун, уларни ҳар бир ютуғи учун рағбатлантириш ҳамда, илғор болалар билан тенг даражада мусиқий фаоллигини кўрсата олишга ишонч ҳосил қилдириш лозим. Мусиқий ўқуви суст бўлган ўқувчилар билан дарсдан кейин якка тартибда ишлаш ҳам тавсия этилади. Мусиқа дарсдаги фаолият турлари тез-тез алмашиб туриши, ўқувчилари зерикмаслик, толиқмасликни шу билан бирга мусиқа дарсига қизиқишни оширади. Биринчи синфда мусиқа ўқитишни асосий мақсади ўқувчиларда мусиқага қизиқиш уйғотиш ва мусиқий таассуротни таркиб топтириш, мусиқани санъат сифатида онгли идрок этиш. Натижада болаларда мусиқа ҳақида мушоҳада қилишнинг бошланғич асослари вужудга келади. Ушбу мақсадга эришиш учун қуйидаги вазифалар амалга оширилади: 1. Ўқувчиларни мусиқий қобилиятларини ривожлантириш. 2. Мусиқани (тинглаш) идрок этиш малакасини ўстириш. 3. Куйлаш малакаларни ўстириш. 4. Мусиқий бадий-ғоявий мазмуни воситасида ахлоқий эстетик тарбиялаш. Маълумки, мусиқа – ҳаёт ва давр аксидир. Шунинг учун ҳам бошланғич синфларда мусиқа дарсларини дастурининг бош мавзуси «Мусиқа ва ҳаёт»дир. Шунинг учун ҳам бошланғич синфда мусиқа маданияти дарслари, болаларнинг ҳаётий тажрибаларига таянган ҳолда, олиб бориш, бадий таълим берувчи восита сифатида муҳим аҳамиятга эга. Зероки, дастурда куйлаш ва тинглаш учун тавсия этиладиган қўшиқлар ва мусиқий асарлар, бахтли болалаик, инсонпарварлик, Ватанга муҳаббат, табиатга муҳаббат ҳақида

асарлардан иборатдир. Мусиқа ижодкорлари – «композитор» – «ижрочи» – «тингловчи» ҳақида умумий тушунчалар билан танишадилар. Биринчи синфда болалар мусиқасининг характери образлари орқали олган билимлари нисбий бўлиб, кейинги синфларда аниқ (абсолют) тушунчаларга айланади. Шунингдек, биринчи синфда ўқув йили бошида илк бор олинган билимлар нотагача бўлган давр деб аталади. Мусиқий фаолиятларнинг биринчи турларига доир вазифалар, иш мазмунини ташкил этади. Мазкур фаолиятлар ашула айтиш, мусиқа тинглаш, мусиқа саводи, рақс элементларини бажариш мусиқали ўйинлар, қадам ташлаш мусиқа маданиятини таркиб топтиришда муҳим роль ўйнайди. Биринчи синфда хор бўлиб қўшиқ куйлаш – жамоа фаолияти сифатида ўқувчиларни бевосита иштироки билан амалга оширилади. Қўшиқ куйлаш мураккаб психологик ва физиологик жараёндир. Бундан бош миядаги нерв хужайралари фаол қатнашади, ўқувчиларда ижобий ҳис-туйғуларини фаоллигини таъминлайди, кўкрак қисми товуш ҳосил қилувчи аъзоларни артикуляция ва нафас органларини фаоллаштиради ҳамда ўқувчиларнинг самарали ишлашга шароит яратади. Бошланғич синфларда қўшиқ ўргатиш учун аввал шу қўшиқ тингланади сўнг қўшиқ ўргатиш методи асосида ўргатилади: 1. Қўшиқ ҳақида ўқитувчининг қисқача кириш сўзи (қўшиқ муаллифлари ҳақида, асарнинг тарихий ёки тарбиявий аҳамияти хақида, қисқа ҳикоя қилиш, шу асарга доир қизиқарли ҳаётий суҳбат ўтказиш ва расм кўрсатиш). 2. Қўшиқни ўқитувчи томонидан тўлиқ ижро этиб берилиши. 3. Қўшиқни мусиқий характери, унинг ифода воситалари, шакли, жанрини ўқувчилар билан биргаликда аниқлаш. 4. Қўшиқни мусиқий жумлаларга бўлиб ўргатиш. 5. Қўшиқни ижро сифатлари устида ишлаш (нафас, соф интонация, талаффуз, динамик белгилар асосида ифодали куйлаш).

6. Таассуротлари юзасидан қисқача суҳбат ўтказиш (савол - жавоб) кўргазмали материаллар асосида. Бунга мисол қилиб, дарсликдаги қуйидаги асарларни айтишимиз мумкин: «Бувижоним» Д.Омонуллаева мусиқаси, Н.Рўзимухаммедов шеъри, «Бахтий эркатой» Т.Тошматов мусиқаси, Т.Илҳомов шеъри, «Дилоромнинг қўшиғи» Д.Омонуллаева мусиқаси, Ҳ.Мухаммад шеъри. Биринчи синфдан бошлаб ўқувчиларни овоз диапазонини аниқлаш ва кенгайтиришга алоҳида эътибор бериш лозим. Биринчи синфда ўқувчиларни овоз диапазони (ДО 1 – ЛЯ 1 ), кейинчалик эса, уларни овоз диапазони кегайиб ўқув йили охирларила (ДО 1 – ДО 2 )гача ҳам бўлиши мумкин. Қўшиқларни ўқувчиларга мусиқий қобилиятлари, мусиқий ўқуви, хотирасига, талаффузига аҳамият берилади. Қўшиқларнинг дифферционал гуруҳларга бўлиб ўргатиш дарс самарадорлигини оширади. Мусиқий ўқув бўш бўлган ўқувчиларни қизиқиш ва мусиқий қобилиятини янада ўстириш учун ўқитувчиларни уч гуруҳга бўлиб ўтказиш лозим. Мусиқий ўқув бўш бўлган болалар ҳар томонидан жарангдор овозларини эшитиб, уларга тақлид қилиб чиройли, соф интонацияда куйлашга ҳаракат қиладилар. Бу ёшдаги ўқувчиларни овози ўзларига хос жуда майин ва ёқимли тембрга эга бўлади. Ўтириб ва туриб куйлаганда гавдани тўғри тутиш, нафасини сўз ўртасида олмаслик учун режага солиш, унли ва ундош товушларни тўғри талаффуз қилиш, соф интонация устида мунтазам иш олиб бориш лозим. Болалар овозини парвариш қилиш тавсия этилади. Овоз созлашни примар товушлардан (ми 1 , фа 1 , соль 1 ) бошлаб, елкани кўтармасдан нафас олишга аҳамият бериш, қўшиқ куйлаш самарадорлигини оширади. Мусиқа тинглаш – дарснинг бошидан охиргача амалга ошириладиган фаолият туридир. Агар болалар синфга мусиқа садолари остида кирсалар, демак улар мусиқани идрок этиб кирадилар. Қўшиқ айтсалар, уни аввал

эшитиб идрок этиб, сўнг ўрганиб куйлайдилар. Рақсга тушганда ҳам мусиқани тинглаб унинг бадиий ифодасини рақс ҳаракатлари билан тасвирлайдилар. Мусиқа тинглашга доир асарлар шакл ва жанр жиҳатидан хилма-хил бўлмоғи лозим. Айнан мусиқа тинглаш воситасида болалар турли ўзбек халқ чолғу созлари, ўзбек халқ мусиқасидан намуналар («Чертмак», «Дутор баёти», «Алла», «Дилҳирож») каби асарлар билан болалар композиторлари ва бастакорлар ҳаёти ва ижоди, миллий мусиқамиз анъаналари куй ва қўшиқлар билан танишадилар. Дарс мазмуни билан боғлиқ бўлган кўргазмали қуроллар, мусиқа образларини ифодаловчи бадиий суратлар, плакатлар техника воситалари, дидактик ўйинлардан фойдаланиш лозим. Мусиқий ўқув бўш бўлган болалар хар томондан жарангдор овозларни эшитиб уларга тақлид қилиб, чиройли, соф интонацияда куйлашга харакат қиладилар. Бу ёшдаги ўқувчиларни овози ўзларига хос жуда майин ва ёқимли тембрга эга бўлади. Ўтириб ва туриб куйлаганда гавдани тўғри тутиш, нафасни сўз ўртасида олмаслик учун режага солиш, унли ва ундош товушларни тўғри талаффуз қилиш, соф интонация устида мунтазам иш олиб бориш лозим. Болалар овозини парвариш қилиш тавсия этилади. Овоз созлашни примар товушлардан (ми 1 , фа 1 , соль 1 ) бошлаб, елкани кўтармасдан нафас олишга ахамият бериш, қўшиқ куйлаш самарадорлигини оширади. Бошланғич синф ўқувчилари ўз диққат-эътиборини узоқ вақт бир нарсага қаратиб туролмайдилар, жуда тез чарчаб қоладилар. Шунинг учун ҳам мусиқа маданияти дарсларида мусиқий ижрога аҳамият бериб бориш, чапак чалиш, қадам ташлаш каби хилма-хил харакатлардан фойдаланиш зарур. Айниқса болалар мусиқий чолғу асбоблари (доира, бубенча, шиқилдоқ, маракасса, уч бурчак, румба, барабанча)да жўр бўлиш ва ритмик рақс харакатларини бажариш, болаларни фаоллаштиради ва дарс қизиқарли, мазмунли ўтади.

Куйлар охангни ўқувчиларнинг хотирасида чуқур ўрнашиб қолиши учун, улар билан куйлаб кўриш тавсия этилади. Шуни эсдан чиқармаслик керак, мусиқий асарларни яхши эсда қолиши учун камида 2-3 марта эшиттириш ҳар гал куйнинг янги қирралари билан таништириб борилади, мусиқа тинглашни эса содда сўзли асарлардан бошлаб аста-секин мураккаблаштириб бориш лозим. Дарснинг хар бешта фаолияти бир-бири билан узвий боғлиқ холда дарснинг мазмунини бир-бутун бўлишини таъминлаш лозим. Дарснинг чорак йил мавзулари бир-бири билан изчил боғланиб бир-бирини тўлдириш керак

Адабиётлар: 1. И.А.Каримов. «Баркамол авлод орзуси». Т. Ўзбекистон 1998 йил 2. М.О. Иномова. «Педагогика маърузалар матни» Т. 2000 3. Д.Ф.Омонуллаев ва бошқалар «Бошланғич таълим» Давлат Таълими Стандартлари дастури. Т. 1992 4. О. Шайхова. Инсон ва унинг маънавий дунёси Т. 1993 5. Д.Ф. Омонуллаев «Мактабда мусиқа тарбияси методикаси» лекциялари курс . Т.1990 йил. 6. М.О. Иномова. «Педагогика» маърузалар матни Т. 2000 йил О.Апраксина. «Методика музўкального воспитания в школе» Т.1992.

O'xshashlar

Тўртинчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси

Бешинчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси

Учинчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси

Икккинчи синфда мусиқа ўқитишнинг мазмуни ва методикаси

Педагогик коллежларда мусиқа фанини ўқитишнинг мазмуни ва методикаси