O'simliklar karantini to'g'risidagi qonunni qabul qilinishi va asosiy qoidalar - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

O'simliklar karantini to'g'risidagi qonunni qabul qilinishi va asosiy qoidalar

Yuklangan vaqt:

16.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

69.5 KB

Ko'chirib olish

O`simliklar karantini to`g`risidagi qonunni qabul qilinishi va asosiy qoidalar Reja: 1. “O`simliklar karantini” to`g`risidagi qonunni qabul qilinishi. 2. “O`simliklar karantini” to`g`risidagi qonunni tuzilishi va mazmuni.

“O`simliklar karantini” to`g`risidagi qonunni qabul qilinishi. O`zbekiston boshqa ko`p mamlakatlar bilan ham savdo munosabatlarini tobora kengaytirmoqda. Bu mamlakatlardan bizga karantin obektlari kelib qolishi mumkin. Masalan 1930 yilda Misrdan olingan chigit bilan g`o`za kuyasi ilashib kelgan. Bu zararkunanda o`sha vaqtdayoq vakuum kamerasida urug`larni fumigatsiya qilish yo`llari bilan butunlay tugatildi. 1939 yilda O`zbekistonda Komstok qurti topildi. Ma’lum bo`lishicha bu qurt Yaponiyadan keltirilgan tut ko`chatlariga ilashib kelgan. 1932 yilda batat o`simligida qora rangli chirish kasalligi topildi. Bu o`simlik ham o`z vaqtida yo`q qilindi. Qishloq xo`jalik mahsulotlari saqlanadigan omborlar zararsizlantirildi. 1946 yilda Amerikadan keltirilgan urug`lik (yeryong`oq) araxisda ekspertizadan o`tkazilganda sklerkial chirish kasalligi aniqlandi. Bir qancha boshqa jiddiy karantin obektlari ekspertiza yo`li bilan topilib, ular O`zbekistonga kiritilmagan. Ular orasida levkoy g`alla nematodasi, Xitoy mum qurti, sitrus o`simliklaridagi cho`psimon qalqondor, kartoshka kuyasi va boshqalar bor. Shuni ham esda tutish kerakki O`zbekistonga qo`shni Tojikistondan Kaliforniya qalqondori o`tib tarqaldi. Bu qalqondor Tojikistonning O`zbekiston chegarasiga juda yaqin joylashgan tumanlarida tarqalgan. 1995 yil 31 avgustda O`zbekiston Respublikasida O`simliklar karantini to`g`risidagi qonun qabul qilindi. Mazkur qonunga 30.08.1996 yil va 25.04.1997 yillarda o`zgartirishlar kiritildi. Qonun 16 ta moddadan iborat bo`lib, bu moddalarda o`simliklar karantinining asosiy vazifalari, karantin tadbirlar, o`simliklar karantini to`g`risidagi qonun xujjatlari, o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlari va unga raxbarlik qilish organlari, Bosh davlat inspeksiyasining, viloyatlar, Toshkent shaxri tuman va shaxar, o`simliklar karantini davlat inspeksiyalarining vakolatlari va urug`larni, o`simliklarni va o`simlik maxsulotlarini import va eksport qilish, xalqaro shartnomalar va bitimlar va boshqa moddalar kiritilgan. Qishloq xo`jaligining hozirgi zamon texnologiyasi bilan qurollanganligi ko`chat va payvand materiallarini

to`la zararsizlantirishga imkon berishi xukumatimizning “O`simliklar karantini” to`g`risidagi 1995 yil 30 avgustdagi qonunining ahamiyatini yana oshirdi. “O`simliklar karantini” to`g`risidagi qonunni tuzilishi va mazmuni . 1-modda. O`simliklar karantinining asosiy vazifalari. O`simliklar karantinining asosiy vazifalari o`simliklarning tashqi va ichki karantini bo`yicha davlat tadbirlari tizimini amalga oshirishdan iborat bo`lib, bu tadbirlar quyidagilarga qaratiladi: respublika hududini chet mamlakatlardan kirib kelib, xalq xo`jaligiga katta iqtisodiy zarar yetkazishi mumkin bo`lgan karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalardan, o`simlik kasalliklari va begona o`tlardan muhofaza etish; karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalarni, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarni vaqtida aniqlash, ularning yoyilishiga yo`l qo`ymaslik va ularni yo`q qilish, shuningdek respublikaning bu zararkunandalar, kasallik va begona o`tlardan xoli mintaqalariga ular kirib borishining oldini olish; qishloq xo`jalik mahsulotlari va boshqa o`simlik mahsulotlarini yetishtirish, tayyorlash, tashish, saqlash, qayta ishlash, realizatsiya qilish va ulardan foydalanishda o`simliklar karantiniga oid qoidalar va tadbirlarga rioya etilishi hamda ularning amalga oshirilishi ustidan davlat nazoratini olib borish. 2-modda. Karantin tadbirlari. Karantin tadbirlari quyidagilarga taalluqlidir: qishloq xo`jalik ekinlari, dorivor, o`rmon hamda manzarali ekinlarning urug`lari va ko`chatlariga, o`simliklar hamda ularning qismlari (qalamchasi, piyozi, tugunagi, mevasi va boshqalar) ga, shuningdek zararkunandalarni, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarni olib o`tishi mumkin bo`lgan boshqa har qanday o`simlik mahsulotlariga; tirik zamburug`lar, bakteriyalar, viruslar, nematodlar, kanalar va hasharotlarga; o`simlik kasalliklarini qo`zg`atuvchi hasharotlar kolleksiyalari va bu hasharotlar keltiradigan zararlarning namunalari, shuningdek gerbariylar va urug`lar kolleksiyalariga; karantin ostida deb e’lon qilingan chet mamlakatlardan va respublika hududidan kelayotgan, zararkunandalarni, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarni olib o`tishi mumkin bo`lgan qishloq xo`jalik mashinalari va yerni ishlash qurollari, idishlarning

barcha turi, ayrim sanoat mollari, o`rov-qoplov vositalari hamda o`simlikdan tayyorlangan mahsulotlar, yaxlit toshlar, tuproq namunalari, transport vositalariga; o`simlik mahsulotlarini tayyorlaydigan, g`amlaydigan, qayta ishlaydigan va realizatsiya qiladigan korxonalar hamda tashkilotlarning hududlari va binolari, qishloq va o`rmon xo`jaligi yerlari, tomorqa, yakka tartibdagi yer uchastkalari hamda dala hovlilar, jamoa bog`lari va polizlari, qishloq xo`jalik maqsadlarida foydalanilmaydigan yerlarga (yo`llar, elektr o`tkazgichlar atrofidagi muhofaza joylariga). 3-modda. O`simliklar karantini to`g`risidagi qonun hujjatlari . O`simliklar karantini to`g`risidagi qonun hujjatlari ushbu Qonundan hamda boshqa normativ hujjatlardan iborat. Qoraqalpog`iston Respublikasida o`simliklar karantini Qoraqalpog`iston Respublikasining qonun hujjatlari bilan ham tartibga solinadi. 4-modda. O`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlari. O`zbekiston Respublikasining o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatini O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi, viloyatlar va Toshkent shahar o` simliklar karantini davlat inspeksiyalari, tumanlar, shaharlar simliklar karantini davlat inspeksiyalari, temir yo`l stansiyalaridagi, aeroportlardagi, daryo portlaridagi, pochtamtlardagi va shosselardagi o`simliklar karantini bo`yicha chegara punktlari, o`simliklar karantini bo`yicha ilmiy markaz, markaziy va viloyat karantin laboratoriyalari hamda karantin ostidagi o`ta xavfli zararli obyektlarga qarshi kurashuvchi ixtisoslashgan fumigatsiya otryadlari amalga oshiradi. 5-modda. O`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatiga rahbarlik qilish. O`zbekiston Respublikasining o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatiga rahbarlikni O`zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo`jaligi vazirligi huzuridagi O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi amalga oshiradi. O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi boshlig`ini Qishloq xo`jaligi vazirligi Vazirlar Mahkamasi bilan kelishgan holda tayinlaydi. (O`zR 25.04.1997 y. 421-I-son Qonuni tahriridagi xat boshi) Viloyatlar va Toshkent shahrida o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatiga viloyatlar va Toshkent shahar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari rahbarlik qiladilar.

Viloyatlar va Toshkent shahar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari boshliqlarini O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi tegishli viloyat va Toshkent shahar hokimlari bilan kelishib turib tayinlaydi. Tuman va shaharlarda o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatiga rahbarlikni tuman, shahar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari amalga oshiradilar. Tuman va shahar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari8 boshliqlarini viloyat o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari tegishli tuman va shahar hokimlari bilan kelishib turib tayinlaydi. Temir yo`l stansiyalaridagi, aeroportlardagi, daryo portlaridagi, pochtamtlardagi va shosselardagi o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatini O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi tayinlaydigan mudirlar boshqaradilar. Viloyatlar, shahar va tumanlardagi o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari o`z vakolatlari doirasiga kiruvchi masalalar b o` yicha tegishli hokimlar va yuqori turuvchi organlarga bysunadilar. O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi to`g`risidagi Nizom O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi. 6-modda. O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasining vakolatlari. O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi: o`simliklar karantini bo`yicha belgilangan tadbirlar bajarilishi ustidan davlat nazoratini amalga oshiradi, bu tadbirlar respublika hududida o`z vaqtida o`tkazilishiga javob beradi; o`z vakolatlari doirasida barcha vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, shuningdek fuqarolar bajarishi majburiy bo`lgan buyruqlar, yo`riqnomalar chiqaradi, nizom va qoidalar qabul qiladi va ularni belgilangan tartibda ijrochilar e’tiboriga yetkazadi; respublikada karantindagi zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarning Ro`yxatini, shuningdek manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan kelishib turib - respublikadan olib chiqib ketilishi mumkin bo`lmagan biologik obyektlar Ro`yxatini besh yilda bir marta qayta ko`rib chiqadi va tasdiqlaydi;

urug`larni, o`simliklarni, o`simlik xom ashyosini va boshqa mahsulotlarini hamda xalq iste’moli tovarlarini respublikaga olib kirish, mamlakat ichkarisida tashish, eksportga olib chiqishning karantin qoidalarini hamda ana shu urug`, o`simlik va boshqalardan foydalanish shartlarini belgilaydi; xalqaro tashkilotlar doirasida o`simliklar karantini bo`yicha respublika manfaatlarini ifodalaydi; karantindagi zararkunandalarga, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarga qarshi kurash olib borishda jamoa xo`jaliklari, dehqon (fermer) xo`jaliklariga va boshqa korxonalar hamda tashkilotlarga yordam ko`rsatish uchun zaruratga qarab ixtisoslashgan fumigatsiya otryadlari va xizmatlari tuzadi; eksportga jo`natilayotgan hamda respublikaga keltirilayotgan, karantindagi zararkunandalarni, o`simlik kasalliklari va begona o` tlarni olib o`tishi mumkin bo`lgan urug`larni, o`simliklarni, simlik mahsulotlari va boshqa materiallarni karantin tekshiruvidan va laboratoriya ekspertizasidan o`tkazadi; respublika hududini karantindagi rayonlar va mikrorayonlarga bo`lib chiqadi; karantindagi zararkunandalarga, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarga qarshi kurash bobida ilm-fan yutuqlari va ilg`or tajribani, yangi uslublar, vositalar va usullarni targ`ib qilish hamda ularni ishlab chiqarishga keng joriy etishni, karantin obyektlari to`g`risidagi bilimlarni aholi orasida keng yoyishni yo`lga qo`yadi; tegishli hududda karantin o`rnatish (uni bekor qilish) to`g`risida mahalliy hokimiyat organlariga, O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga tavsiyanomalar yo`llaydi; qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni ham amalga oshiradi. 7-modda. Viloyatlar, Toshkent shahri, tuman va shahar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalarining vakolatlari. Viloyatlar, Toshkent shahri, tumanlar va shaharlarning o`simliklar karantini davlat inspeksiyalari: karantindagi zararkunandalarni, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarni o`z vaqtida aniqlash maqsadida qishloq xo`jaligi va urmon xo`jaligi yerlarini, o`simlik mahsulotlari saqlanadigan va qayta ishlanadigan, karantindagi mahsulotlar kelib

tushadigan joylarni va ularga tutash hududni muntazam ravishda nazorat tekshiruvidan o`tkazib turishni tashkil etadi; aniqlangan zararlanish o`choqlarining kengayishiga yo`l qo`ymaslik hamda ularni bartaraf etish uchun, shuningdek karantindagi obyektlarni olib kirish yo`llarini topib, ularni yopib tashlash uchun shoshilinch choralar ko`radi; urug`larga, o`simliklarga va o`simlik mahsulotlariga fitosanitariya va boshqa karantin sertifikatlarini beradi; respublikaga chet mamlakatlardan kelayotgan mahsulotlarni, shuningdek transport vositalarini sog`lomlashtirish va zararsizlantirishni tashkil etadi; tegishli hududda karantin o`rnatish (uni bekor qilish) t o`grisida mahalliy hokimiyat organlariga tavsiyanomalar yllaydi; qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa vakolatlarni ham amalga oshiradi. 8-modda. O`simliklar karantini davlat inspektorlari. O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasining boshlig`i - O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspektori, uning o`rinbosarlari esa O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspektorining o`rinbosarlari hisoblanadilar. Viloyatlar va Toshkent shahar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalarining boshliqlari viloyatlar va Toshkent shahar o`simliklar karantini bosh davlat inspektorlari, ularning o`rinbosarlari esa - tegishincha viloyat va Toshkent shahar o` simliklar karantini bosh davlat inspektorlarining rinbosarlari hisoblanadilar. Tumanlar va shaharlar o`simliklar karantini davlat inspeksiyalarining boshliqlari tuman va shahar o`simliklar karantini davlat inspektorlari hisoblanadilar. Temir yo`l stansiyalaridagi, aeroportlardagi, daryo portlaridagi, pochtamtlardagi, shosselardagi o`simliklar karantini chegara punktlarining mudirlari ham o`simliklar karantini davlat inspektorlari hisoblanadilar. O`simliklar karantini davlat inspektori quyidagi huquqlarga ega: - temir yo`l stansiyalari va avtovokzallar (avtostansiyalar), aeroportlar, daryo portlari (pristanlari), pochtamtlar, omborlar, tegirmonlar hududiga, passajir va yuk vagonlariga, samolyotlarga, daryo floti kemalariga, ko`rgazmalar, botanika

bog`lari, ilmiy-tadqiqot institutlari, tajriba stansiyalari, jamoa xo`jaliklari, dehqon (fermer) xo`jaliklari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning hududlariga, fuqarolarning tomorqa uchastkalariga, shuningdek urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlarini tayyorlash, qayta ishlash va realizatsiya qilish bilan shug`ullanuvchi korxonalarga moneliksiz kirish; - laboratoriya ekspertizoi o`tkazish uchun urug`lardan, o`simliklardan va o`simlik mahsulotlaridan namunalar olish. Karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlar aniqlangan taqdirda mahsulotlarni olib chiqib ketib, ulardan foydalanishni cheklash va karantin tadbirlari tizimini bajarish yuzasidan kerakli topshiriqlar berish; - karantin o`rnatilgan hududlardan karantin sertifikatlarisiz olib chiqilgan urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini ushlash, olib qo`yish, zarurat bo`lsa, olib kelingan joyiga qaytarib yuborish; - bojxonalar, temir yo`l stansiyalari, avtovokzallar (avtostansiyalar), aeroportlar, daryo portlari (pristanlari), pochtamtlar va boshqa tashkilotlarning ma’muriyatidan kelayotgan va jo`natilayotgan, ushbu Qonunning 2-moddasiga muvofiq karantin tadbirlari qo`llaniladigan yuklar to`g`risida ma’lumotlar talab qilish, zarur bo`lsa, ular tasarrufidagi hududda urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini ko`zdan kechirish hamda zararsizlantirish uchun transport vositalari, yordamchi ishchilar, xizmat binolari va yordamchi materiallar berishni talab qilish. 9-modda. O`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatini moliyaviy ta’minlash. O`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati, ixtisoslashgan fumigatsiya otryadlarini istisno etganda, respublika budjeti mablag`lari hisobidan ta’minlanadi. O`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatining respublikaga olib kirilayotgan, respublikadan olib chiqilayotgan va tranzit bo`lib o`tayotgan karantindagi materiallarni tekshirish va ko`zdan kechirish, shuningdek hujjatlar berish bilan bog`liq harajatlari yuridik va jismoniy shaxslar hisobidan qoplanadi. (O`zR 30.08.1996 y. 281-I-son Qonuni tahriridagi jumla)

Ixtisoslashgan fumigatsiya otryadlari o`z xarajatini batamom o`zi qoplash asosida faoliyat ko`rsatadi va karantindagi materiallarni zararsizlantirish ishlarini bajarganligi uchun kelgan tushumlardan hosil bo`ladigan maxsus mablag`lar hisobidan ta’minlanadi. 10-modda. Karantin o`rnatish va uni bekor qilish tartibi. Karantin obyekti aniqlangan hollarda tuman (shahar) o`simliklar karantini davlat inspektori tavsiyasiga binoan mahalliy hokimiyat organlarining qarorlari bilan ayrim xo`jaliklar, jamoa xo`jaliklari, dehqon (fermer) xo`jaliklari, korxonalar, temir yo`l stansiyalari, aeroportlar, daryo portlari, qishloq va shaharchalarning hududi nosog`lom deb e’lon qilinib, ularda karantin yoki zarur cheklashlar o`rnatiladi. Tumanlar, shaharlar, viloyatlarni o`simliklar karantini bo`yicha nosog`lom deb e’lon qilish va ularda karantin yoki boshqa cheklashlar o`rnatish tegishli o`simliklar karantini bosh davlat inspektorlari tavsiyanomasiga binoan viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining qarori yoki O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspektorining tavsiyanomasiga binoan O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan amalga oshiriladi. Karantin o`rnatish to`g`risida qaror qabul qilinganidan so`ng karantin e’lon qilingan xo`jaliklardan urug` va ko`chatlarni karantin sertifikatlarisiz karantindagi zararkunandalardan, o` simlik kasalliklaridan va begona o`tlardan xoli bo`lgan boshqa xjaliklarga sepish va ekish maqsadida olib chiqish man etiladi. Karantin o`rnatilgan hududlardan karantin sertifikatlarisiz olib chiqib ketilgan urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlari olib qo`yiladi hamda texnikaviy (sanoat yo`li bilan) qayta ishlash yoki umumiy ovqatlanish korxonalarida foydalanish uchun tayyorlov tashkilotlariga beriladi, zarur hollarda esa zararsizlantiriladi, jo`natuvchiga qaytarib yuboriladi yoki yo`q qilib tashlanadi. Karantin o`rnatilgan hududdagi (aholi punkti, tuman, viloyat) tomorqa uchastkalaridan qishloq xo`jalik mahsulotlarini tayyorlov tashkilotlari orqaligina olib chiqib ketishga yo`l qo`yiladi, zararlangan mahsulotlar bundan mustasno (ulardan qay tarzda va qanday shartlarda foydalanishni o`simliklar karantini davlat inspektori karantin qoidalariga muvofiq belgilaydi).

Hududda o`rnatilgan karantin yoki cheklash belgilangan karantin tadbirlari o`tkazib bo`linganidan hamda karantindagi zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlar o`choqlari batamom yo`q qilinganidan keyingina o`simliklar karantini bo`yicha tegishli bosh davlat inspektorlarining tavsiyanomasiga binoan karantin yoki cheklashlarni o`rnatgan tuman, shahar, viloyat va Toshkent shahar hokimlari qarori bilan yoki O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspektorining tavsiyanomasiga asosan O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori bilan bekor qilinadi. 11-modda. Urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini import qilish. Chet mamlakatlardan respublikaga urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini olib kirishga: O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi beradigan import karantin ruxsatnomasi; eksport qilayotgan mamlakatning o`simliklar karantini va muhofazasi bo`yicha davlat organlari beradigan fitosanitariya sertifikati yoki guvohnomasi bo`lgan taqdirdagina yo`l qo`yiladi. O`simliklar karantini va muhofazasi bo`yicha davlat organlari bo`lmagan chet mamlakatdan urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini respublikaga olib kirishga O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi tomonidan har bir alohida holda beriladigan import karantin ruxsatnomasi bo`lgan taqdirda yo`l qo`yiladi. Vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar o`simlik mahsulotlarini import qilish vaqtida: urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini chet mamlakatlardan respublikaga yetkazib berish yoki ularni respublika hududidan olib o`tish haqida tuziladigan savdo shartnomalariga (bitimlariga) o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmatining karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlar respublika hududiga o`tib qolmasligini ta’min etadigan talablarini kiritishlari; chet mamlakatlardan ko`plab miqdorda urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini sotib olish vaqtida bu mamlakatlarda qishloq xo`jalik ekinlari va ko`chatlarining fitosanitariya holatini o`rganish uchun, zarurat bo`lsa, o`simliklar

karantini va muhofazasi bo`yicha mutaxassislarni yuborishni nazarda tutishlari shart. Chet mamlakatlardan respublikaga olib kelinayotgan urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlari respublika hududiga kelib tushgan joylarda o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati inspektorlari tomonidan majburiy tekshiruvdan o`tkaziladi. Urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlari olib kiriladigan chegara punktlarini yoki xududlarini O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi belgilaydi. Qo`shni davlatdan karantindagi, shuningdek boshqa xavfli zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o` tlar respublika hududiga o`tib tarqalishi xavfi paydo blgan taqdirda, vakolatli organlarning qaroriga binoan xavf ostidagi uchastkalarda chegara vaqtincha yopib qo`yilishi mumkin. Chet mamlakatlardan respublikaga tarkibida karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlar borligi aniqlangan urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlari, barcha turdagi tirik zamburug`lar, bakteriyalar, o` simlik kasalliklarini qo`zg`atuvchi viruslar, shuningdek simliklarga zarar yetkazuvchi hasharotlar, kanalar va nematodlarni, ilmiy maqsadlarda keltiriladigan namunalardan tashqari, olib kirish man etiladi. Yetib kelgan yukda bunday zararkunandalar yoki kasalliklar aniqlangan taqdirda o`simliklar karantini davlat inspeksiyasi yuk egasiga undan qay tarzda foydalanish yuzasidan tavsiya beradi, yuk egasi esa bir sutkalik muddat ichida yukni tasarruf etishi shart. Urug` va ko`chatlarni, yangi meva va sabzavotlarni chet mamlakatlardan respublikada yashovchi fuqarolarga pochta jo`natmalarida yuborish, shuningdek yuk bilan olib o`tish man etiladi. Karantindagi zararkunandalar va kasalliklardan xoli bo`lgan, ulardan zararlanmagan yangi meva va sabzavotlarning ayrim namunalarini passajirlarning qo`lidagi yuk bilan o`tkazishni o`simliklar karantini davlat inspektori hal qiladi. Basharti alohida qimmatga ega bo`lgan urug`lar, o`simliklar yoki ko`chatlar ilmiy- tadqiqot muassasalari nomiga yo`llangan bo`lsa, ular o`simliklar karantini davlat inspektorining xulosasiga binoan tekshirish uchun introduksiya-karantin ko`chatxonasiga yuborilmog`i kerak.

O`simlik mahsulotlarini chet mamlakatlardan O`zbekiston Respublikasida akkreditatsiya qilingan diplomatiya, konsullik va savdo vakolatxonalari uchun yuk bilan olib o`tish va pochta orqali jo`natish O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi tasdiqlagan o`simliklar tashqi karantini to`g`risidagi qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. Chet mamlakatlardan respublikaga olib kirilgan urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlari ularda karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlar aniqlangan taqdirda belgilangan tartibda kimyoviy yoki boshqa usullar bilan zararsizlantirilmog`i, begona utlardan tozalanmog`i, yashirin zararlanganlikni aniqlash, mazkur o`simlik materialini sog`lomlashtirish maqsadida introduksiya-karantin ko`chatxonalariga va oranjereyalarga sepilishi yoki ekilishi, texnikaviy yo`l bilan qayta ishlanishi yoki aniqlangan zararkunandalar, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarning tarqalishi xavfi yo`q joylarda foydalanilishi lozim. Yashirin zararlanganlik esa ayrim hollarda laboratoriya tahlili yo`li bilan aniqlanishi mumkin. Urug`larning va ko`chatlarning karantin tekshiruvi O`zbekiston Respublikasi O`simliklar karantini bosh davlat inspeksiyasi tasdiqlaydigan Respublika hududida import qilinadigan urug`lar va ko`chatlarning karantin tekshiruvini olib borish tartibi to`g`risidagi Nizom talabiga muvofiq o`tkaziladi. Chet mamlakatlardan respublikaga olib kelingan urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini zararsizlantirish bilan bog`liq barcha xarajatlar, shu jumladan ishchi kuchidan, transport, bino va yordamchi materiallardan foydalanish tegishli yukni oluvchilar hisobidan amalga oshiriladi. Respublika hududidan olib o`tilayotgan, ichida urug`lar, o`simliklar va o`simlik mahsulotlari bo`lgan tranzit yuklar o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlarining majburiy tekshiruvidan o`tkaziladi. Mazkur yuklarda karantindagi va boshqa xavfli zararkunandalar, o`simliklar kasalliklari yoki begona o`tlar aniqlangan taqdirda bu yuklarni jo`natish to`xtatilishi, ular zararsizlantirilishi (jo`natuvchining roziligi bilan) yoxud eksport qilgan mamlakatga qaytarib yuborilishi shart. 12-modda. Urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini eksport qilish.

Respublikadan chet mamlakatlarga olib chiqilayotgan urug`lar, ko`chatlar, o`simliklar, o`simlik kasalliklarining shtammlari (turlari), boshqa biologik obyektlar va o`simlik mahsulotlari o`simliklar karantini va muhofazasi bo`yicha xalqaro bitimlarda, shuningdek savdo shartnomalarida (kontraktlarida) nazarda tutilgan shartlarga javob berishi, O`zbekiston Respublikasidan olib chiqilmaydigan biologik obyektlar Ro`yxatiga kirmagan bo`lishi lozim. Eksport qilinayotgan urug`larning, o`simliklarning va o`simlik mahsulotlarining har bir turkumi belgilangan nusxadagi fitosanitariya sertifikati bilan birga jo`natilishi kerak. Urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini eksport qilish bilan shug`ullanuvchi tashkilotlar ana shu mahsulotlarni mamlakatdan tashqariga jo`natish mo`ljallanayotgan sanadan kamida o`ttiz kun oldin tegishli viloyat, tuman o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlarini xabardor etishlari, ular bilan birgalikda mahsulotlarni jo`natish uchun maqbul joyni aniqlashlari, jo`natishga o`n besh kun qolganda esa eksport qilinayotgan mahsulotni tekshirib ko`rish uchun taqdim qilishlari shart. 13-modda. Vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolarning o`simliklar karantini sohasidagi huquqlari. Karantindagi mahsulotlarni yetishtirish, tayyorlash, saqlash, tashish, qayta ishlash va realizatsiya qilish bilan shug`ullanuvchi vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar quyidagi huquqlarga ega: zarur hollarda o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati vakillari bilan hamkorlikda amaldagi karantin qoidalarining so`zsiz bajarilishini ta’minlovchi qo`shimcha chora-tadbirlarni yoki qo`shimcha choralar majmuini ishlab chiqish; o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlaridan karantin obyektlarini aniqlash uchun qishloq xo`jalik yerlarini, hududlarni, omborxona binolarini, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini nazorat tekshiruvidan o`tkazishni talab qilish; karantin obyektlarining o`choqlari to`liq yo`q qilib bo`lingandan keyin o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlari va mahalliy hokimiyat organlari oldiga karantinni bekor qilish masalasini qo`yish.

14-modda. Vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolarning o`simliklar karantini sohasidagi vazifalari. Karantindagi mahsulotlarni yetishtirish, tayyorlash, saqlash, tashish, qayta ishlash va realizatsiya qilish bilan shug`ullanuvchi vazirliklar, idoralar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va fuqarolar: o`simliklar karantini bo`yicha davlat xizmati organlarining nazorati ostida tekshirish o`tkazishlari va karantindagi zararkunandalarga, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarga qarshi kurash hamda ular tarqalib ketishining oldini olish chora-tadbirlarini amalga oshirishlari; karantin o`rnatilgan hududlardan urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini tashish uchun karantin sertifikatlarisiz qabul qilmasliklari; chet mamlakatlardan va karantin ostidagi joylardan urug`larni, o`simliklarni va o`simlik mahsulotlarini olib kelishda amaldagi karantin qoidalariga qat’iy rioya qilishlari shart. Qishloq xo`jalik o`simliklari, dorivor o`simliklar, daraxt va butalar yetishtirish bilan shug`ullanuvchi fuqarolar karantindagi zararkunandalarni, o`simlik kasalliklari va begona o`tlarni vaqtida aniqlash maqsadida ekinlar va daraxtlarni muntazam ravishda kuzatib borishlari, ular aniqlangan taqdirda bu haqda mahalliy hokimiyat organlariga, o`simliklar karantini davlat inspeksiyasiga, qishloq xo`jaligi va o`rmon xo`jaligi organlariga darhol xabar berishlari hamda aniqlangan o`choqlarni bartaraf etish choralarini ko`rishlari shart. 15-modda. O`simliklar karantini bo`yicha qonun hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlik. O`simliklar karantini bo`yicha qonun hujjatlarini buzishda aybdor bo`lgan shaxslar qonun hujjatlariga muvofiq javobgarlikka tortiladilar. 16-modda. Xalqaro shartnomalar va bitimlar. Basharti O`zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalarida yoki bitimlarida ushbu Qonundagidan o`zgacha qoidalar belgilangan bo`lsa, xalqaro shartnoma yoki bitim qoidalari qo`llaniladi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I. A. «O'zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari» Toshkent. O’ zbekiston, 1997. 2. Baratov P . Tabiatni muhofaza q ilish. T.Oqituvchi, 1991. 3. Biologik xilma-xillikni saqlash milliy strategiya va harakat rejasi . T.1998. 4. Tilovov T. Ekologiyaning dolzarb muammolari. Qarshi. Nasaf, 2003. 5. T o’ xtayev A. Xamidov A . Ekologiya asoslari va tabiatni muxofaza q ilish. T. O’qit. 1997. www.arxiv.uz www.ziyonet.uz

O'xshashlar

O‘simliklar karantinining umumiy asoslari fani tarixi, maqsadi va vazifasi

SHartnoma to’g’risida umumiy qoidalar, tushunchalar va uning shartlari

Karantin ostidagi materiallar va O'zbekiston Respublikasiga kirib kelayotgan transport vositalarining fitosanitar nazoratidan o'tkazish tartibi, tranzit tartibi

Traktor va avtomobillarning tasnifi va asosiy qismlari

Bug’doy urug’larini qabul qilingan uslub asosida 1000 dona og’irligi va namligini aniqlash