Минерал ўғитлар технологияси - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Минерал ўғитлар технологияси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

580.5 KB

Ko'chirib olish

Минерал ўғитлар технологияси Режа: 1. Тупроққа минерал ўғитлар солишнинг зарурияти . 2. Ўғитлар классификацияси . 3. Минерал ўғитларнинг ассортименти, асосий таркиби ва хоссалари 4. Калийли ўғитлар таснифи. 5. 2 . Комплекс ўғитлар таснифи. 5

Тупроққа минерал ўғитлар солишнинг зарурияти . Кимёлаштириш, комплекс механизациялаш, электрлаштириш, мелиорация ишлари ва тупроқнинг унумдорлигини ошириш борасидаги тадбирлар қишлоқ х ўжалигини юксалтиришдаги асосий й ў налишлардан ҳисобланади. Қишлоқ хўжалигини изчил ва ҳар томонлама интенсивлашда кимёлаштириш алоҳида аҳамият касб этади. Кимёлаштириш ўғитлар, ўсимликларни муҳофаза қилишнинг кимёвий воситалари, гербицидлар, дефолиантлар ва десикантлардан фойдаланишдан иборат. Ер унумдорлигини ошириш ва ўсимликлар озуқланишини яхшилашга хизмат қиладиган моддалар ўғитлар деб аталади. Ўсимлик ўсиш даврида баъзи элементларни ҳаводан барг орқали, баъзиларини эса тупроқдан олади. Ўсимликлар таркибига 70 дан ортиқ кимёвий элементлар киради. Улардан 16 таси: оргоногенлар - углерод, кислород, водород, азот; золли элементлар - фосфор, калий, кальций, магний ва олтингугурт; микроэлементлар - бор, молибден, мис, рух, кобальт, марганец ва темир ўсимликларнинг ҳаёт фаолияти давомида муҳим аҳамиятга эгадир. Бир элемент ўрнини бошқаси боса олмайди, чунки уларнинг ҳар бири ўсимликларда ўзига хос функцияларни бажаради. Ўсимликлар ва тупроқ таркибига бошқа элементлар, масалан, кремний, натрий, хлор ва бошқалар ҳам кириши мумкин. Аммо, бу ёки бошқа элементларнинг бўлиши, ўсимликлар ҳаёти учун муҳим аҳамият касб этмайди. Яшил ўсимлик ларга атмосферадан келувчи асосий элементлар углерод, кислород ва водород ҳисобланади. Бу элементларнинг улуши ўсимликнинг қуру қ массасига нисбатан 93,5% ни ташкил этади, шу жумладан углеродга - 45%, кислородга - 42% ва водородга - 6,5% тўғри келади. Ўсимликнинг меъёрида ўсиши ва ривожланиши учун уни етарли миқдордаги озуқа моддалари билан таъминланиши керак. Ўсимликлар учун азот, фосфор, калий, кальций, магний, олтингугурт ва темир асосий озуқа моддалари ҳисобланади. Ўсимликлардаги бу элементлар миқдори юздан бир улуш фоиздан 6

бир неча фоизгача бўлади ва макроэлементлар дейилади. Ўсимликларга б у лардан ташқари, бор, молибден, мис, марганец, рух ва бошқа шулар каби бир қатор ўсимлик ва тупроқда мингдан бир улуш фоизда бўладиган моддалар зарурдир. Улар микроэлементлар деб номланади. Ўсимликларнинг ҳаётий фаолиятида углерод, кислород ва водороддан кейин азот , фосфор ва калий ҳам муҳим аҳамиятга эгадир. Бундай элементлар тутган ўсимликларнинг озуқа маҳсулотлари қишло қ х ў жалигида асосий минерал ўғ итлар номи билан юритилади. Фосфор, азот ва калий ўсимлик учун энг зарур озуқа моддалардир. Ўсимлик бу элементларни тупроқдан олади, натижада моддалар миқдори йилдан-йилга камайиб, тупроқнинг унумдорлиги пасайиб боради, бу экиннинг ҳосилдорлигига салбий таъсир этади. Тупроқнинг унумдорлигини ошириш учун ерни етарли даражада ўғитланиши керак. Г ў нг - органик ўғитлардан энг фойдалиси ҳисобланади. Г ў нг таркибида унинг ҳар тоннасида 5 кг азот, 2,5 кг фосфат ангидрид ва 6 кг калий оксид бўлади. Тупроқни озуқа моддалари билан етарлича таъминлаши учун гектарига 20 дан 40 тоннагача г ў нг солиниши лозим. Органик ўғитлар қишлоқ хўжалигининг кун сайин ў сиб бораётган талабини қондира олмайди, чунки г ў нг ва бошқа органик ўғитлар таркибидаги озуқа моддалари минерал ўғитлардагига нисбатан бир неча баробар камдир. Масала н , 1 т г ў нг таркибида 5 кг азот бўлса, 1 т аммиакли селитрада 350 кг азот бўлади. Лекин, минерал ўғитларни билган ҳолда, меъёрида ишлатилиши керак. Тупроқни ўғитлаштиришнинг ў зигина ҳосилдорликни оширишнинг ягона шарти бўлиб ҳисобланмайди. Бунинг учун тупроқнинг сифатини яхшиланиши, экинни белгиланган вақтда суғорилиши, турли касаллик ва зараркунандаларга қарши к урашиш лозимдир. Минерал ўғитлардан фойдаланилганда пахта ва бошқа техник экинларнинг ҳосили тобора ортмо қ да. Масалан, 1930 йилда Марказий Осиёда ҳар бир гектар ердан 7-8 ц пахта олинган бўлса, ҳозирга пайтга келиб, гектаридан ўрта ҳисобда 29,2 ц ҳосил олинмо қ да. Тупроққа солинган ҳар 1 кг фосфор қўшимча 6 ... 7 кг 7

пахта, 50 ... 60 кг картошка, ҳар 1 кг азот эса қ ў шимча равишда 15 ... 20 кг пахта ва 150 кг картошка олиш имконини бермокда. Минерал ўғитлар экиннинг ҳ осилдорлигини ошириши билан биргаликда ма ҳ сулотлар сифатини ҳ ам яхшилайди: дондаги оқсил ва картошкадаги крахмал микдорларини кўпайтиради, пахта толасининг мустаҳкам лигини оширади. 1-1 жадвал Тупроқдан ҳосил билан чиқиб кетадиган таъсир этувчи моддалар (кг/га) Таъсир этувчи моддалар Ҳ осилдорлик Қиш к и буғдой 30 ц/га Қанд лавлаги 270 ц/га Жў х ори пояси 600 ц/га N 112 166 150 P 2 O 5 39 42 70 K 2 O 77 157 200 1-2 жадвал Ҳосилдорликнинг тупроққа фосфор, азот ва калий солиш ҳисобига оширилиши. Культура в а ма ҳ сулот тури 1 т солинган ўғит ҳисобига (N, P 2 O 5 , K 2 O) ҳосилдорликнинг ўсиши, т N P 2 O 5 K 2 O Пахта 10-14 5-6 2 Қанд лавлаги 120-160 50-55 40-50 Буғдой 12-15 7-8 3-4 1-3 жадвал Ҳосилни нг ўғит қўллаш ҳисобига орт иши (ц/га). Культура Ўғитсиз Ў ғит билан Пахта 8-9 27-30 Буғдой 7-8 20-40 Шакар қамиш 100-120 200-500 8

Ҳосилдорликни оширишдаг и омилларни баҳолашда: А Қ Ш да 50% гача. Францияда 50 ... 70% гача қўшимча ҳосил олиш ўғитлар хиссасига тўғри келади. Ўтказилган тад қ и қ отлар натижаларига кў ра, ҳосилдорликни оширишдаги ўғитларнинг улуши МДҲ, мамлакатларининг қора тупроқли минтақаларида 40 ... 50% га, қора тупроқсиз минта қ аларида 60 ... 75% га, Марказий Осиёда, хусусан, Ў збекистон Республикаси худудидаги унумдор тупроқларда 50 ... 60% га тўғри келади. 1.1. Ўғитлар классификацияси . Ўғитлар келиб чиқиши бўйича ноорганик-минерал, органик, органик-минерал ва бактериалларга таснифланади. Улар агрегат ҳолати бўйича қаттиқ, суюқ ва суспензия ҳолатда бўлади. Минерал ўғитлар – саноат йўли билан: ноорганик хом- а шёни (форсфоритлар, калий тузлари, доломитлар ва бошқа маъданларни майдалаш) кимёвий ёки механик ишлов бериш билан тайёрлан адиган, келиб чиқиши ноорганик маҳсулотлар дир . Хом-ашёга кимёвий ишлов бериш билан олинадиган минерал ўғитлар таъсир этувчи моддаларнинг концентрацияси (оддий ўғитлар – 20 ... 25%, концентрланган – 30 ... 38%, юқори концентрланган - 60% дан ортиқ , ультра концентрланган ) билан фарқланади. Минерал ўғитлар таъсир этувчи моддалар бўйича азотли, калийли, фосфорли ва микроўғитлар (борли, молибденли ва бошқалар)га бўлинади. Органик ўғитлар – улардаги озуқавий элементлар ўсимлик ва ҳайвонларга тааллуқли моддаларда бўлади. Бу турдаги ўғитлар гўнг, шунингдек ўсимлик ва ҳайвонлардан келиб чиққан моддаларни қайта ишлашнинг турли маҳсулотлари (торф, кунжара, балиқ уни, шакар чиқинди ва ташланмалари) дир. Органик-минерал ўғитлар – органик ва минерал моддаларни ўз ичига олади. Бу ўғитлар органик моддалар (торф, сланец, кул ранг кўмир) ни аммиак ёки фосфор кислота билан ишлов бериш йўли билан олинади. Уларни, шунингдек торфни фосфат ўғитлар билан аралаштириш йўли билан олинади. 9

Бактериал ўғитлар – атмосфера азотини тўплайдиган ёки тупроқ ва ўғитларнинг органик моддаларини минераллайдиган микроорганизмлар етиштиришни ўз ичига олган моддадир. Бундай ўғитлар – азотобактерия, тупроқ нитрати ҳисобланади. Минерал ўғитлар агрокимёвий таъсири бўйича: тўғри, қўшимча ва ўсимлик ўсишини ростлайдиган восита (препарат) ларга бўлинади. Тўғридан-тўғри таьсир этувчи ўғитлар – бевосита ўсимликни озиқлаш учун мўлжалланган. Улар ўсимлик учун зарур бўлган элементлар: азот, фосфор, калий, магний, олтингугурт, темир, шунингдек микроэлементлар (бор, молибден, мис, рух, кобальт)ни ташкил қилади. Тўғридан-тўғри таьсир этувчи ўғитлар, ўз навбатида, оддий ва комплекс ўғитларга бўлинади. Оддий ўғитлар – ўсимликларни озиқлантирадиган элементлардан бири: азот, фосфор, калий, магний, бор ва бошқалардан иборат бўлади. Азотли ўғитлар – сувда эрийди, улар азотининг бирикиш шакли бўйича: аммиакли, аммонийли, амидли ва бу шаклларнинг турли бирикмалари (аммиак- нитратли, аммиак-амидли ва ҳоказолар) бўйича фарқланади. Ювилиб кетмайдиган ёки қийин эрийдиган азотли ўғитларнинг янги турлари карбамид- формальдегидли, изобутил-лидендикарбамид, оксамид ва бошқалар ишлаб чиқарилади. Фосфорли ўғитлар – эрувчанлиги ва ўсимликларнинг ўзлаштириши бўйича фосфорли ўғитлар уч гуруҳга бўлинади. - сувда эрийдиган ўғитлар – унда фосфорли бирикмаларнинг кўп қисми сувда эрийди ва ўсимликлар томонидан жуда енгил ўзлаштирилади (суперфосфат, иккиланма суперфосфат, мураккаб ўғитлар - аммофос, нитроаммофоска, нитрофоска, карбоаммофоска); - цитратли эрувчан ўғитлар – унда аммоний цитратнинг аммиакли эритмасида эрийдиган фосфор бирикмалари бор. Бу гуруҳга прицепитат (дикальций фосфат) киради. - лимонли эрувчан ўғитлар – сувда ва аммоний цитратнинг аммиакли эритмасида эримайдиган, лекин цитрат кислота эритмасининг 2% лигида эрийдиган. Уларга фторсизлантирилган фосфатлар, фосфор уни тааллуқлидир. Бу ўғитлар нордон 10

тупроқ учун жуда фойдали, яроқлидир. Бу ўғитларнинг фосфор бирикмалари аста-секин тупроқ эритмасига тушади ва уларнинг таъсири бир неча йилларга етади. Калийли ўғитлар – концентратланган (калий хлорид, калий сульфат, калий магнезия ва бошқалар) ва тузлар хом-ашёси (сильвинит, каинит) га бўлинади. Сувда эримайдиган минераллар (нефелин, дала шпати) тўғридан-тўғри ишлатилмай, калийли ўғитлар олиш учун хизмат қилади (масалан, нефелиндан калий сульфати олиш мумкин). Микроўғитлар – кичик дозаларда қўлланиладиган ўғитлардир. Микроэлементлари бўлган техник тузлар – борат кислота, мис сульфати, аммоний молибдат ва бошқалар. Таркибида микроэлементлар бўлган чиқиндилар – колчедан қолдиғи, марганецнинг шламлари. Чўккан магний борат ва бошқалар сувда эримайди. Комплекс ўғитлар – иккита озуқавий элементлардан иборат ўғитлардир. Иккиланма ўғитлар қуйидагиларга ажратилади: азот-фосфорли, азот-калийли, фосфор-калийли ва учланма азот-фосфор-калийли, улар тўлиқ ўғитлар деб аталади. Комплекс ўғитлар таркибига микроэлементлар, пестицидларнинг қўшимчалари ва ўстирадиган моддалар ва бошқалар ҳам кириши мумкин. Комплекс ўғитлар – ишлаб чикариш характери бўйича қуйидагиларга бўлинади: - аралаштирилган ўғитлар – шламсимон ва гранулланган турли тайёр ўғитларни механик йўл билан аралаштирган ҳолда олинади; -мураккаб-аралаштирилган гранулланган ўғитлар – шламсимон тайёр ўғитларни аралаштириш жараёнида суюқ реагентлар (аммиак, фосфор ёки сульфат кислота ва ҳоказолар) ни аралаштириш йўли билан олинади. - мураккаб ўғитлар – битта технологик жараёнда хом-ашёни кимёвий қайта ишлаб олинади. К алийли ва комплекс ўғитларнинг таснифи 1- 2 расмларда келтирилган. Ёрдамчи (косвенные) ўғитлар – ўғитларни қўллаш шароитларини яхшилаш мақсадида тупроққа кимёвий, физик, микробиологик таъсир этиш учун (тупроқнинг кислоталигини нейтраллаш учун майдаланган оҳактош, доломит ёки сўндирилган оҳак, шўрхок ерларни мелиорацияси учун гипс қўлланилади, бу эса 11

бир вақтда кальций манбаи бўлиб ҳисобланади, фосфор ўғитлари билан киритиладиган фосфор эрувчанлигини ошириш мақсадида тупроқни нордонлаштириш учун натрий бисульфит ишлатилади) қўлланилади. Физиологик ўғитлар – нордон, физиологик-ишқорий, физиологик-нейтрал ўғитларга ажратилади. Физиологик-нордон ўғитларга: аммоний сульфат, калий хлорид, калий сульфат ва бошқалар, улардан ўсимлик ғайрат билан катионни ютади, анион эса тупроқ қатламини нордонлаштиради. Физиологик-нордон ўғитларга аммоний-азотли ўғитлар, шунингдек карбамид тааллуқлидир. Улар тупроқни нордонлаштиради, нитрификацияловчи бактерияларнинг қобилиятлари оқибатида аммиакни нитрат кислотага оксидлайди. Физиологик-ишқорийларга шундай ўғитлар кирадики, ундан ўсимлик билан анион ўзлаштирилади, катион эса аста-секин йиғилиб тупроқ муҳитини (натрий, калий, кальций нитратлари) ишқорлайди. Ишлаб чиқарилаётган минерал ўғитларнинг ассортименти ўғитларнинг барча турларини ўз ичига олади: азотли, фосфорли, калийли, микроўғитлар, комплекс ўғитлар ва бошқалар. Ўғитлар сифатининг муҳим кўрсаткичи бўлиб, ундаги ўсимлик учун фойдали таъсир этувчи моддаларнинг миқдори ҳисобланади. Асосий таъсир этувчи моддалар бўлиб, азот, фосфор ва калий бирикмалари ҳисобаланади. Уларнинг ўғитларидаги миқдори элементар азот, фосфор (V)-оксиди-фосфор ангидрид ( P 2 O 5 ) ва калий оксиди ( К 2 O )га ҳисоблаганда ўлчанади. Лекин жаҳон матбуотида ўғитларнинг таъсир этувчи моддаларини ҳисоблашда (уларнинг миқдорини аниқлаш учун) оксидлардан элементларга: фосфор (V)-оксиди P 2 O 5 дан- Р га, калий оксиди – К 2 О дан К га ўтиш масаласи қўйилмоқда. 3. Минерал ўғитларнинг ассортименти, асосий таркиби ва хоссалари . 12

Минерал ўғитлар ассортименти барча турдаги ўғитлар: азотли, фосфорли, калийли, микроўғитлар, мураккаб ўғитлар, оҳакли ва бошқа материалларни қамраб олади. Давлат стандартлари (ДСТ) ёки техник шартлар (ТШ) асосида минерал ўғитлардаги бир ёки бир неча таъсир этувчи моддаларнинг минимал миқдори белгилаб берилади. Шу билан бир қаторда ушбу стандартларда ўғитдаги намлик ва ўғитлар таркибидаги ўсимликларга зарарли, шунингдек физик-кимёвий ва механик хоссалари кўрсаткичларига салбий таъсир этувчи қўшимчалар миқдори чегараланади. Намликнинг ортиши ўғитнинг ёпишқоқлигини оширади ва бир бутун масса ҳолатида қотиб қолишга олиб келади. Бундан ташқари, намлик ўғит таркибидаги озуқа моддалар миқдорини камайтирувчи балласт ҳисобланади. Қуйида минерал ўғитлар асосий турларининг ассортименти келтирилган. Азотли ўғитлар қаттиқ ва суюқ ҳолатда ишлаб чиқарилади. Қаттиқ азотли ўғитлар орасида энг концентрланган ўғит — таркибида 45 ... 46% N т у тган карбамид, ундан кейин таркибида 33,6 ... 34,6% N т у тган аммиакли селитра ҳисобланади. Кам концентрацияли ўғит — таркибида 20 ...2 1% N т у тган аммоний сульфат нисбатан кўп миқдорда ишлаб чиқарилади. Суюқ азотли ўғитлар орасида энг концентрлан г ан ўғит — таркибида 82% N бўлган сувсиз аммиак ҳисобланади. Кам концентрацияли аммиакатлар ва азотли эритмалар таркибида 30 ... 36% N ва аммиакли сув таркибида 20 ... 21% N бўлади. Барча азотли ўғитлар, улар таркибида г и азотнин г шакли г а қ араб, бешта: аммиакли, аммонийли, нитратли, аммонийли-нитратли ва амидли гуруҳларга бўлинади. Аммиакли ― азот э ркин аммиак хилида мавжуд. Уларга сувсиз аммиак, сув л и аммиак киради. Аммонийли ― азот бунда азот кислота қолдиғи билан боғланган аммоний иони ( NH 4 ) + билан кўрсатилган: аммоний сульфат, аммоний-нитрат сульфати. Нитратли ― азот нитрат кислота тузлари хилида ( NO 3 - ) оксидланган шаклида бўлади: натрийли селитра NaNO 3 , кальцийли селитра Ca ( NO 3 ) 2 . 13

Аммоний-нитратли ― азот икки шаклда мавжуд: аммонийли ва нитратли; аммиакли селитра ( NH 4 NO 3 ); Амидли – азот амидли шаклда NH 2 – бўлади – карбамид (мочевина), кальций цианамид ( CaCN 2 ). Азотли ўғитларнинг ассортименти ва энг кўп тарқалган азотли ўғитларнинг асосий агрокимёвий хоссалари 1-4жадвалда келтирилган. Фосфатли ўғитлар сувда эрийдиган ва сувда эримайдиган шаклларда ишлаб чиқарилади. Сувда эрувчан фосфатли ўғитларга апатит ва фосфорит лар дан олинадиган оддий суперфосфатлар (мувофиқ равишда 1 0 ... 21% Р 2 О 5 умум ва 8... 15% Р 2 О 5 узл ва қ ў шалоқ суперфосфатлар (ишлатиладиган хом ашё ва фосфат кислотага мувофиқ равишда 40 ... 50% Р 2 О 5 су в) киради. Азотли ўғитлар ассортименти Қийин эрийдиган ўғит-фосфорит унининг кўп миқдори тўғридан-тўғри ўғит сифатида ишлатилади. Бундай фосфорит уни юқори даражада майдаланган бўлади ва ундаги Р 2 О 5 миқдори катта чегарада ўзгариши мумкин. Сувда эримайдиган ўғит сифатида преципитат ҳам ишлаб чиқарилади. Ҳозирги пайтда сувда эримайдиган ўғитлар қаторида фторсизланган фосфатлар, томас шлаклари ҳам ишлатилмоқда. Мураккаб ўғитлар . Уларга таркибида иккита ва учта озуқа элементи бўлган мураккаб ўғитлар (аммофос, диаммофос, УФАКС, НКФУ, нитроаммофоска, нитрофоска ва бошқалар), мураккаб-аралаш ва аралаш ўғитлар, шунингдек суюқ мураккаб ўғитлар киради. Фосфорли ўғитлар – сувда эрийдиган ва сувда эримайдиган хилда ишлаб чиқарилади. Сувда эрийдиган ўғитга оддий суперфосфат (апатитдан P 2 O 5 ўзлаштирилиши 20...21%, Қоратау фосфоритидан P 2 O 5 ўзлаштирилиши 14...15% ва Марказий Қизилқум фосфоритидан P 2 O 5 ўзлаштирилиши 10...13%) ва 14

иккиланма суперфосфат (фосфор кислотани олиш учун қўлланиладиган фосфат хом-ашёсига боғлиқ ҳолда таркибида 40...50% ўзлаштириладиган P 2 O 5 бўлган) киради. Бугунги кунда қуйидаги фосфорли ўғитлар ишлаб чиқарилмоқда: УФАКС (ўғит фосфор, азот, кальций, сера); НКФУ (нитрокальций фосфат ўғити N:P 2 O 5 =12- 13:10-17%); АСФ (аммоний сульфат фосфат N:P 2 O 5 =15-18:23-15%, ТШ 6-12-96); суперфос – NS ( N:P:Mg:Ca:S ). Калийли ўғитлар. Асосан сувда эрийдиган калийли ўғитлар ишлаб чиқарилади, уларга калий хлорид, калий сульфат, аралашган тузлар ва бошқалар киради (1- расм). Ёпишқоқлик. Ёпишқоқлик - дисперс материалларни ҳар хил катталикдаги агломератлари ҳосил бўлиш хусусияти ва маълум ташқи шароитдаги мустаҳкамлиги. Ёпишқоқлик стандарт шароитдаги синовларда олинган агломератлар мустахкамлигини характерлайди. Ёпишқоқликка кўплаб бир-бири билан боғлиқ омиллар таъсир кўрсатади. Буларниниг энг муҳимлари: намлик, гигроскопиклик, эрувчанлик, кимёвий таркиб, гранулометрик таркиб, заррачалар катталиги ва шакли, механик босим, сақлаш шароити ва давомийлиги. Энг кўп ёпишқоқликка гигроскопик, кукунсимон ўғитлар эгадир. Бўлак ва заррачалар орасида учрашиш катта б у лади. Гранулланган ўғитлар ичида энг ёпишқоқлиги юқориси - бу паст зичликка эга гранулалардир. Сувда эрувчан минерал ўғитларнинг ёпишқоқлигини қуйидаги усуллар билан камайтириш мумкин: намлиги минимал бўлган гранулланган ўғитлар ишлаб чикариш; мустаҳкам гранулалар олиш; омборга юбориш ёки қадоқлашдан аввал совитиш; ўғитни ҳаводан намлик ютишининг олдини олиш (қоп ва омбор, транспорт герметиклиги, гранулаларни қоплаш). 15

Амалий шароитда ўғитлар ёпишқоқлигининг қуйидаги даражаси мавжуд бўлади. Ўғитнинг ёпишқоқлиги цилиндрик бузилишга қаршилик катталиги билан аниқланади. 1- 5 жадвал. Ўғитлар ёпишқоқлигини баҳолаш. Ёпишқоқлик даражаси Ёпишқоқликни баҳолаш Парчаланиш қаршилиги, кПа I II III IV V VI VII Оз ёпишади Кучсиз ёпишади Қисман ёпишади Ўртача даражада ёпишади E тарли даражада ёпишади K учли ёпишади Жуда кучли ёпишади < 98,1 98,1 … 196,2 196,2 … 392,4 392,4 … 686,7 686,7 … 981 981 … 1471,5 > 1471,5 1- 6 ж адвал . Оддий ва мураккаб ўғитлар учун қуйидаги ёпишқоқлик классификацияси мавжуд. Ёпиш қ о қ лик синфи Парчалаш кучи, кПа Рухсат этилган намлик ми қ дори, % Ўғ ит Кучли ёпишувчи > 98,1 < 0,5 Нитроаммофоска, нитрофос, нитрофоска, диаммофос, термик кислота, карбамид ва аммофос асосида 16

Кучсиз ёпишувчи Зичлаш хусус. эга Ёпишмайди ган 9,8…98,1 0…9,8 0 0,5…1,0 < 1 > 1 мураккаб аралаш ўғит, суперфосфат асосида уч асосли аралашма. Кукунсимон аммофос, полиаммонийфосфат, уч асосли аралашма N : P 2 O 5 : K 2 O = 1: 1: 1 гранулланган аммофос асосида. Қоратоғ аммиакли селитраси. Қоратоғ хом-ашёси асосидаги аммофос, гранулланган. Гранулланган қўш ва оддий суперфосфат асосидаги фосфор- калийли аралашма. Эланувчанлик. Эланувчанлик - ўғитларнинг миқдорловчи ва сепувчи машиналари ердамида ер юзасига тақсимлаш ва сепилганда тушишини ифодалайди. Сепувчи қурилмага бир хил миқдорда берилиши ўғитларнинг сочилувчанлиги билан аникланади. Ундан ташқари, ўғитларнинг замонавий машиналар билан сифатли тақсимланиши кўп жиҳатдан гранулометрик таркибига боғлиқ. Ўғитларни тез баҳолаш учун ўғитларни эланувчанлик шкаласи ишлаб чиқилган: 1-7 жадвал. Ўғитлар сифатини баҳолаш мезонлари. Балл Сифат баҳоси 12-8 Жуда яхши 8-7 Яхши 7-6 Қониқарли 6-5 Деярли қониқарли 5-4 Етарлича қониқарли эмас 4-3 Кам қониқарли 3-2 Ёмон 17

2-0 Жуда ёмон Нам тортувчанлик. Ўғитларнинг механик элаклар билан эланувчанлик хоссаси, тўғридан-тўғри уларнинг нам тортувчанлик хоссасига боғлиқ. Критик нам тортувчанлик эланувчанлик билан аниқланади. У ўғитларни элаклар билан қониқарли элаш мумкин бўлгандаги максимал намлигига тенг. Агар, ўғитнинг нам тортувчанлиги эланувчанлик билан аниқланса, унда ўғитнинг максимал сорбциялаш нуқтаси юқори бўлади ва унда ўғит доимий эланиш хоссасини сақлайди. Ўғит гранулаларнинг сорбцион нам тортиш хоссаси сувда эримайдиган моддаларда келтирилган температура ва намликда ҳаводан максимал даражада сингдириб олган намлик миқдори билан белгиланади. Бу кўрсаткичлар қуйидагиларга тўғри келади: а) ишлаб чиқаришда ўғит гранулалари қуритилгандан кейин сақланиш жойидаги йиллик об-ҳаво миқдори орқали оптимал нам шароит аниқланади; б) бир ойдаги максимал намлик миқдори (Европада ўртача 88%, Марказий Осиёда 80%). Эланувчанлик ўғитнинг бир ойдаги максимал сорбцион нам ютиш миқдори билан текширилиши керак. в) бир ойлик минимал намлик (Европада ўртача 63%, Марказий Осиёда 46 %) . Бир ойлик минимал сорбцион нам тортувчанлик ўғитларни очиқ ҳолда сақлашда намликни ўзида минимал сақлашини кўрсатади. «Буфер» нам тортувчанлик миқдори ўғит учун эланувчанлигини камайтирган даражада қўшиш мумкин бўлган миқдори билан белгиланади. Бу асосан гигроскопик ўғитларда ишлатилади. 18

Калийли ўғитлар таснифи. 20

2 . Комплекс ўғитлар таснифи. 22

O'xshashlar

Калийли ўғитлар технологияси

Иссиқхоналарда сабзавот кўчатларини минерал ўғитлар билан озиқалантириш

Хлорсиз ва мураккаб калийли ўғитлар технологияси

Азотли ўғитлар

Органик ўғитлар (гўнг)