MHD da keltirib chiqarilgan mayin junliqo’y zotlari. - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

MHD da keltirib chiqarilgan mayin junliqo’y zotlari.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89.5 KB

Ko'chirib olish

MHD da keltirib chiqarilgan mayin junliqo’y zotlari. Reja 1. Mayin junli qo’y zotlrining umumiy ta’rifi. 2. Mayin junli qo’ychilikning qo’yning tarixi. 3. Mayin junli qo’ychilikning yo’nalishlari.

Mayin junli qo’ylarning ta’rifi mayin junli qo’ylarning harakterli hususiyati ular junining bir xil bulishiga va tivitning diametiri kupi bilan o’rtacha 25mkm kelishi yapog’i junning shtapel tuzilishida,junning o’ziga xos jingalak va yog’li ter moddasining qo’p bulishidadir. Terisi ham buyin qismi va tanasining boshqa qismida ham qat- qat bulishi Bilan farq qiladi. Jun juda ham qalin terisining qar 1 sm 2 qismida 4 mingdan 10 minggacha toli buladi. U dag’al junli qo’ylarga nisbatdan 4-5 marotaba kupdir. Hozirgi mayin junli qo’y zotlari har xil iqlim sharoitlariga moslashishi bilan farq qiladi. Shuning uchun ular turli xil tibiy iqtisodty zonalarda uchratiladi. Mayin junli qo’ylarning kelib chiqishi hali uzil kesil aniq emas. Arxiologik ma’lumotlarga va adabiy manbalarga asosan, Mayin junli qo’ylar bundan 5 ming yil ilgari ham bulgan deb taxmin qilinadi..ular birinchi marta Old Osiyoda paydo bulgan deb hisoblanadi. Mayin junli qo’ychilik keyin Bolqon yarim orolida, Gresiya davlatida va hozirgi Gruziya hududida rivojlana boshlagan. Bu davlatning barbod bulishi Rim impriyasi tarkib topishi Bilan Mayin junli qo’ychilik Italiya,O’rta asr boshlarida esa Ispaniya va o’rta asr oxirilariga kelib Markaziy va Shimoliy Yevropa mamlakatlarida rivoj topadi. Rossiyaga Mayin junli qo’ylar birinchi marta XVIII asirning ikkinchi yarimida Petr 1 davirda kelgan. 1910 yilda Rossiyada Mayin junga bulgan ehtiyoj faqat 30-35 % atrofida qondirilgan. Jun yo’nalishidagi zotlar : Bu guruhdagi qo’ylar bir qator umumiy belgilari bilan harakterlanadi. Jun yo’nalishidagi Mayin junli qo’ylar jun maxsuldorligi yaxshi rivojlangan, lekin uncha kup gusht bermaydi.Chunki jun gusht yo’nalishidagi mayin junli qo’ylarda jussasi kichikroq lekin teri zapasi kup buladi. Oyoqlari ancha kalta bulib,sovliqlari 40-50 kg kelada, har bosh qo’ylan 4,5,7kg dan jun olish mumkun Junning aksari uzun va hiyla qalin ingichkaligi jihatdan 64 sifatg7a mos keladi lekin qo’ylarning kup qismida junning ingichkaligi 70 sifatga tug’ri keladi. Bu guruhdagi qo’ylarda serjunlik koaffisiyenti ko’pincha 50-60 ni tashkil etadi. Jun yo’nalishidagi mayin

junli qo’ylarning bu guruhga groznensk, stavrop, ozorboyjon tog’ merinosi kabi zotlar kiradi. Jun yo’nalishli zotlarning bir qismi ham shu guruppaga mansubdir. Stavropol zoti – (1923-1950) Stavropol o’lkasining runs nasilchilik zavodida chiqarilgan.Yangi zot chiqarishga doir ishlar boshlanganga qadar bu hujalikda urchitib kelingan Yangi kavkaz0 qo’ylari Yangi zot chiqarish uchun matireal bulib xizmat qildi. Maxaliy qo’ylar xujalikning sharoitiga yaxshi moslashga yog’-ter bezlari kup uzun tekis tunli biroq ularning juni siyraktirik vazni esa yingilroq edi. Shuningdek jussasi ham qoniqarli emas.Shularni hisobga olib daslabki yillarda seliksiya ishlari mazkur nuqsonlarni bartaraf etishga qaratilgan. Qo’ylarni poda ichida urchitish bilan bir qatorda maxaliy merionoslar amerka respublikasi zotidagi qo’chqorlar bilan chatishtirildi.Bunday chatishtirish natijasidaoligan ancha vazmin va mahalliy qo’ylarga nisbatan gavda tuzilishi bir mucha yaxshiligi Bilan ajralib turadi. Lekin duragaylarining jun sifati ko’p hollarda past buladi, juni kalta va xila notekis bulib chiqadi.Shuning uchun duragay qo’ylarni Avstiraliya merinos zotdan bulgan qo’chqorlar Bilan chatishtriladi. Sinchiklab, tanlab o’tkazilgan bunday chatishtirish junning sifatini ancha yaxshilashga shuningdek qo’ylarning yirikligi va gavda tuzilishi kursatgichlarini birmunchasaqlab qolishga imkon beradi. Stavropl zot qo’ylar o’xshash gavdali va mustahkam konstitutsiyali buladi. Buynida 2-3 burmali terisi yoki yaxshi rivojlangan burdug’i bor. Qo’chqorlari shoxli sovliqlari shoxsiz buladi. Juni yaxshi usib qoladi. Stavropl zotiga mansub qo’ylar uzun (8-9)junli bulishi Bilan ajzrilib turadi. Junning ingichkaligi 64-70 sifatga to’g’ri keladi. Quchqorning jussasi asosan 60- sifatga mos keladi lekin 58- sifatga kiritishga ham yo’l qo’yiladi. Yapog’i juni shtapel’ tuzilishda zichligi yaxshi junning qalinligi o’rtacha va yaxshi jingalakligi to’g’ri buladi.Qorin qismidagi junlarning qalinligi va uzunligi dearli biqinidagi junga o’xshash bulib, bu shu zot qo’ylarning o’ziga xos hususiyatidir. Yog’li teri oq va sarg’ish tusli. Serpushtligi yaxshi bulib har 100 bosh sovliqdan 130-140 tadan qo’zi olish mumkun. Stavropol zot qo’ylarning eng yaxshilari Stavropol o’lkasidagi runo

viloyatlarda kupaytirilmoqda. Bu ho’jaliklarda sovliqlarning tirik vazni 55-60 kg keladi har bosh qo’ydan 6,5,7 kg jun qirqib olinadi.yuvilgan holdagisi esa2,5,2,8 kg ga boradijunning uzunligi 8-9 sm. Groznessk zoti Dog’iston nasilchilik zavoddida chiqarilib 1950 yilda tasdiqlangan.bu zot qo’ylar jun yetshtirish yo’nalishidagi Mayin junli zotlarning eng qimmatlaridan hisoblanadi. Uni sterlashda Avstraliyadan keltirilgan merinos qo’ylar asos qilib olinadi. Ularning g’oyat qimmat hususiyatlari shundaki juni sifatli bulib u shtapilda bir xil tekis holatga ega jingalakligi ham bir xil buladi.Oq tusli yog’li teri junnini namdan undan qum va boshqa iflosliklarning kirishidan saqlaydi. Bu qo’ylarda junning uzunligi 9-10 sm atirofida bulib avstiraliya merinoslarining tirik vazni yengilroq buladi. Zot yaratishda mahaliy Yangikavkaz zotining sovliqlari avstiraliya merinosining quchqorlari Bilan chatishtiriladi.Olingan duragaylar keyinchalik Avstiraliya memirolari Bilan bir qatorda foydalaniladi. Bundan maqsad Avstiraliya tipidagi junga ega bulgan vash u Bilan birga yanada baqquvat tirik vazni ancha og’ir serjun hamda chala cho’l sharoitida boqishga yaxshi moslashgan qo’ylar olish edi. Groznessk zot qo’ylarning tashqi kurinishi jihatidan avstiraliya merinoslarga o’xshaydi-yu lekin ularga qaraganda bir muncha yirikroq va gavvda tuzilishi ancha yaxshi.Buynida 2,3 ta kundalang teri burmalari bulib bularning biri burduq kurinishda buladi. Suyaklari nisbatdan yengil lekin mustahkam gavdasi serjun qo’chqorlari shoxli sovlqlari shoxsizdir.Yapog’i juni ziyaya yumilgan. Junning qalinligi yaxshi jun tolalari ingichkaligi jihatdan yuqori darajada tekis bulib ingichkaligi quchqorlarda 64-60 sifatga sovliqlarda asosan 64 sifatga mos keladi. Yog’li teri asosan oq va sariq tusli. Yuvilgan jun qirqimi buyicha bu qo’ylar mayin junli zotlar urtasida yuqori urinlardan birini egallaydi. Se5rpushtligi yaxshi har 100 sovliqdan 120-140 tadan qo’z olinadi. Groznessk qo’ylarda o’z hususiyatlarini nasildan – nasilga o’tkazadi. Shuning uchun ham ozuqa zotlarining jun mahsuldorligini va yog’-ter sifatini oshirishda bulardan keng foydalaniladi. Groznessk qo’ylarning eng yaxshi podalari Dog’istonning nasilchilik zavodlarida boqilmoqda. Bu xo’jaliklarda sovliqlarning tirik vazni 48-55kg har bir

qo’y 6,6,5 kg dan jun yuvilgan jun hisobida esa 2,5,3,5 kg tola beradi, jun tolasinig uzunligi 8,5,9,5 sm. Jun-gusht yo’nalishli zotlar: Ancha yirik bo’ydor va bir miyorda bulmaganlig bilan harakterlnadi. Qo’ylarning jun tolasining ingichkaligi asosan 64 sifatga mos keladi uzunligi 6,5,8, sm ga boradi. Har bosh qo’ydan 5,6 kg va bundan jun qirqib olinadi. Serunlik kafolati 40,50 g.ni tashkil etadi. Jun-gusht yo’nalishli Mayin junli qo’ylar o’z navbatid ikki guruhga bulinadi. 1. A) guruhga qo’ydagi zotlar kiradi: 1.Askaniya zoti 2. Kavkaz zoti 3. Oltoy zoti 4. Shimoliy qozoq merinosi. 2. 2.B)guruh qo’ydagi zotlar kiradi: 1.Qirg’izistonning mayni junli qo’y zotlari 2. Zabaykalis zoti. 3.Krasnoyask m ayin junli zot 4. Janubiy o’rolmerinosi. Askaniya zoti- Xerson viloyatidagi Askaniya Novada mahaliy mirosining qo’chqorlar bilan chatishtirish va istalgan xillarni toboro sinchiklab hamda saralash yo’li bilanchiqargan. Askaniya zotiga mansub qo’ylar gavda tuzilishining yaxshiligi buychanligi, mustahkam jussaligi bilan harakterlanadi Tez sitiladi boshqa Mayin junli qo’ylarga qaraganda kup jusht qiladi. Gavdvsi burchak shakilda keng kukrakli buladi. Bo’ynida 1-2 ta burmalari bor, savliqdagi to’qol, quchqorlari shoxsiz buladi.Askaniya zotlariga mansub qo’ylar asosan Ukrainaning mansubida tarqalgan. Kavkaz zoti- Stavropl o’lkasining « Bolshevik» va «Ishatoviskiy»nasilchilik zavodida chiqarilgan. Avvallari bu hujaliklarda Novikaz tipidagi merinos qo’ylar

kupaytiriladi. Qo’ylarning tirik vaznini oshirish va yaxshilash maqsadida sovliqlarni rambuli hamda askaniya zotlari Bilan chatishtiradi. Anna shu quchorlardan omilkorlik Bilan roidanenish, to’g’ri tanlash va xillash natijasida Yangi zot qo’ylar yaratilagandi. Kavkaz zot qo’ylar xiyla yirik mustahkam konstitutsiyali bulib buynida 2,3 burma kurinishda zapas terisi burdug’i bor. Gavdasi munosib ravishda kelishgan o’rtacha uzunlikda oyoqlari tug’ri keladi tuyoq oyoqlaribaquvvat.Kavkaz zotli qo’ylar shimolda Kavkaz qo’yi va O’rta Pavoljiy xujaligida kup boqiladi. Ular Uranda Sibirda Qozoqistonda va qirg’izistonda ham mofaqiyatli ravishda kupaytiriladi. Oltoy zoti- bu zot Oltoy ulkasidagi Rubdovikiy sovhozda hamda kolxozlarda yaratilgan. Ilgarilari bu xujalikda sibir merinosi kupaytirilardi, keiyn esa ularni Amerka rambuli zot qo’chqorlari Bilan chaitishtirib ishga kirishildi. Olingan duragaylar Kavkaz Mayin junli zotlari va avstiraliya merosilari Bilan qaytatdan chatishtirdi. Murakkab usullarda chatishtirish natijasida olingan duragaylarni sinchiklab tanlab ulardan sibirning og’ir sharoitlarida yaxshi moslashgan hamda mul va yuqori sifatli jun beradigan qo’ylar yaratildi. Oltoy zot qo’ylari Sibirda Urolda va Shimoliy Kavkazda muvafaqiyatli ravishda urchitilmoqda. Bu zotdan bulgan eng yaxshi qo’y podalari oltoy ulkasinig Ovsevod nasilchilik zavodida hamda Starina kolxozlarida boqilmoqda. Gusht-jun yo’nalishidagi zotlar – Mayin junli zotlarning gusht-jun yo’nalishidagi qo’ylari mayin jun yo’nalishidagi boshqa zotlarga nisbatdan ancha bo’ychanligi Bilan farqlanadi. Bular kup jun va kup gusht beradi. Juda tez yetiladi,aksariyat quchqorlari ham shoxsiz oyoqlari bir muncha kalta buladi. To’g’ri odimlaydi gushtbop xillari yaxshigina ajralib turadi. Sovliqlar 60,65 kg keladi., har biridan 4,5,5 kg jun kesib olinadi. Yuvilgan jun tolalari esa 1,8,2 ,0 kgga yetadi.. jun ingichka jihatdan asosan 60,64 sifatga mos keladi. Qo’ylarning bir qismida junning ingichkaligi 58 sifatga tug’ri keladi.Junning sifati jun va gusht

yo’nalishili qo’ylarnikiga qaraganda bir muncha pastroq yuradi.Prekos, qozoq Mayin junlisi qazoq axrar merinosi Dog’iston tog’ zoti Gruziya mayn junli yog’li dumli va Volgagrad zotlari shu guruppaga mansubdir. Prekos zoti.- Mamlakatimizga (1925-1936yillari) Germaniyadan keltirilgan. Ular sof xolda urchitiladi, shuningdek mahalliy dag’al junli qo’ylar Bilan chatishtirishda foydalaniladi. Kupchilikning terisida burmalar bulmaydi.Tanasining keyingi qismida yaxshi rivojlngan. Shtapil tuzilishli yapog’i juni urtacha zichlikda buladi. Junning uzunligi 7,9 sm ga yetadi. U asosan 60,64 sifatga mos keladi. Ingichka va yapog’i jun juni buyicha tolalarning teskisligi qoniqarli jingalakligi tug’ri. Qorin qismini qoniqarli darajada jun bosgan,yog’li teri och sariq ba’an oq buladi. Qozoq mayin junli zotlar- (1931-1946 yillari) jaydari dumbali qo’ylarning perekos quchqorlari bilan chatishtirib chiqarilgan. Manzur bulgan duragaylar sistemali ravishda tanlab xillab va o’z ichida urchitib borildi. Qo’ylarning jun sifatlarini yaxshilash sifatlarni yaxshilash maqsadida oltioy zotlari qo’chqorlari zoti qushiladi. Qozoq mayin junli qo’ylar junli va buydor mustahkam konstitutsiyali buladi. Ular chala chul va yaylovlari sharoitiga yaxshi moslashgan serharakatligi Bilan ajralib turadi. Askari shoxsiz buladi. Gusht yo’nalishidagi xillari yaxshi ajralib turadi. Buynida burduq va tuliq bulmagan 1,2 ta teri burmasi bor. Yaprog’i jun yumuq shtapil tuzilishda. Junning jingalakligi kuzga yaqqol tashlanib turadi.jun ingichkaligi jihatidan asosan 60-64 sifatlarga tug’ri keladi.Quchqorlarda 58 sifatga mos kelishga yo’l qo’yiladi. Sovliqlarning serpushtligi yaxshi har 100 bosh sovliqdan 125,130 ta quzi olinadi,quzilari yaxshi yetiladi. Bu zotga mansub qo’ylarning eng yaxshi podalari Qozoqiston chorvachilik ilmiy-ta’qiqot institutining Minboyev nomli tajriba xujaligida Olma-Ota viloyatidagi Kastiniskiy va Toldiqurg’on viloyatidagi Saribuloq nasilchilik zavodlariga urchitilmoqda.Maskur xo’jaliklarda sovliqlarning tirik vazni 55-60 kg keladi. Sovliqlardan urta hisobda 3,4,7 kg dan jun olinadi, junning uzunligi 8,9 sm yuvilgan tolasi1,9,2,2 kg atrofida chiqariladi. Bu zot qo’ylari Qozoqistonning janubiy – sharqiy nihoyasiga kupaytirish tavsiya etiladi.

Qazoq arxarmerinosi – Bu zotga mansub qo’ylar Qozoqiston fanlar akademiyasi tomonidan Zail oltovidagi eksperiminal ba’zada Mayin junli qo’ylarning yovvoiy axrar qo’chqorlari Bilan duragaylash yo’li Bilan chiqargan. Zot sifatida 1950 yil tasdiqlangan. Prekoz va rambulye zotlaridagi sovliqlar tog’larda endigina otib uldirilgan arxarlarning spermasi Bilan urug’lantirgan. Bu zot qo’ylar ikala ota-ona formalarning qimmatli sifatlarini uzlarida mujasamlashtiradi. Ular buydorligi baquvvat jussali va suyagining yaxshi rivojlangani bilan ajralib turadi. Sovliqlarning tirik vazni 55-65 kg keladi. Baqquvat oyoqlari tug’ri odimlaydi. Buynida kichikroq chiziq teri burmasi bor. Serharakat va sergak buladi. Gavdasining shakli gushtyo’nalishli qo’ylarnikiga mos keladi. Baland tog’li joylarda kupaytirishga moslashtirilgan, tirik qoyalarda ham bemalol jilaveradi hamda alp va chul guyohlaridan yaxshi foydalanadi. Yaprog’i jun shtapil tuzilishda yumuq lekin bir muncha bushroq buladi. Junning uzunligi 7 sm ga boradi u asosn 60 va 64 sifatga mos keladi. Har 100 bosh sovliqdan 110,115 qo’z olinadi sersutligi yaxshi. Vntskaya zoti – Kirov viloyatining Nolinsk nihoyasidagi va Gorkiy viloyatinig Gorodenskiy nihoyasidagi kolxozlarda dag’al junli shimoliy kalta dumli qo’ylarni prekoz va rambulye qo’chqorlari Bilan chatishtirib chiqarilgan. Manzur bulgan duragaylar o’z ichida urchitilgan. Bu zotga mansub bulgan qo’ylar mustahkam konistitutsiyali bo’ydor bulishi hamda gusht va jun mahsuldorligi qoniqarli darajada ekanligi Bilan ajralib turadi. Sovliqlar sh8oxsiz ba’zan qo’chqorlar shoxli buladi. Qo’ylarning terisi burmasiz gavdasini erkin holatda o’rab turadi. Kukrak va yag’rin qismi keng gavdasi bir muncha chuziq oyoqlari uzunroq buladi.Yapog’i juni shtapel tuzilishli junning qalinligi qonqarli uzunligi 7,5,8 ingichkaligi 60 va 64 sifatga tug’ri keladi. 58 sifatga mos keladigan qo’ylar ham uchratish mumkun.Kupchilik qo’ylarda junning ingichkaligi normal holatda tekisligi esa qoniqarli darajada buladi.Yog’li teri och-sarg’ish rangda. Qo’ylarning serpushtligi va stiluvchanligi yaxshi. Har 100 sovliqdan 120,130 ta qo’zi olinadi. Vyatskaya zot tashqi kurinish jhatdan prekoz zotiga uxshab ketadi. Sovliqning trik vazni 55,57 kg keladi, har

biridan 3,6,4 kg dan jun olinadi, junning uzunligi 8,9 sm keladi yuvilganda 1,8 2 kg tola beradi. Bu zotga mansub eng yaxshi podalar Kirov viloyatining Koniskiy nihoyasidagi hujaliklarda kupaytirilmoqda. Guruzyaning mayin junli yog’li zotli qo’yi. (1959 yili)dag’al junli yog’li dumli tushiniskiy qo’ylarini Mayin junli zotlarining qo’chqorlari bilan chatishtrib chiqarilgan. Birinchi bug’ining duragaylarda mustahkam suyakli va qo’yruq asosida kup yog’ tuplanadigan qo’ylar talab etadi. Bu jonivorlar mahaliy sharoitga yaxshi moslashadi. Ular yaylovlarga haydab boqiladi. Qa’tiyatlik Bilan tanlash va xillash natijasida jahonda yagona lumli ya’ni quyruqli Mayin junli qo’y zotlari yaratilgan. Bunday zot qo’ylarining jussasi baquvvat qo’chqorlari shoxli sovliqlariaksari shoxsiz buladi. Terisi gavdasini erkin holatda qoplab turadi va buynida burduq yoki kichikroq burmalar hosil qiladi. Kukragi chuqur yelkasi tupa- tug’ri quyrug’i yog’dor o’rtacha kaltalikda bulib sal kutarilib turaldi. Oyoqlari baqg’uvvat tug’ri bosadi. Bu zotlarga mansub qo’ylar serharakat chidamli tog’ yaylovlariga yaxshi moslashadigan bo’ladi. Yapog’i juni shtayel tuzilishda. Juni asosan 60 va 64 sifatga mos keladi, junning uzunligikamida 7 sm ga yetadi, har biridan 3,5 kg jun qirqib olinadi. Yuvilgan tola holatidagisi esa 1,6 kg ni tashkil qiladi. Ingichkaligi va yapog’i juni bo’yicha tolalarning tekisligini qoniqtiradi.Yetarli miqdordagi yog’i teri och-sariq va oq tusda buladi. Serpushtligi yaxshi har 100 sovliqdan 110-115 ta qo’zi olinadi. Bu zotga kiradigan eng yaxshi qo’y podalari Gruziya El’dara sovxozida boqiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ризаев Ш.М. «Жуншунослик ва жун товаршунослиги» ва бошқалар. Т ошкент. 1985 . 2. Юсупов С.Ю «Овцы и козы Узбекистана». Т. 2002. 3. Юсупов С.Ю. « Пустинно-пастбишное животноводства » Самарқанд 2001. 4. www.Ziyonet.uz 5. http://www//uralrti/ru.

O'xshashlar

Yarim mayin junli qo’y zotlari, yarim mayin junli qo’y zotlari klassifikasiyasi.

Qo’ychilikdan olinadigan mahsulotlar zotdor qo’ylarning joylashuvi va rayonlashishi.

Yarim dag’al junli quychilik.

Dag’al junli qo’ychilik.

Qo’ylarning kelib chiqishi. Qo’y zotlari taraqqiyotining tarixiy yo’li. Qo’y zotlarining klassifikatsiyasi.