Куйдирги касаллиги Anthrax - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Куйдирги касаллиги Anthrax

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

97 KB

Ko'chirib olish

Куйдирги касаллиги Anthrax Куйдирги ўткир, шиддатли кечадиган юқумли касаллик бўлиб, қишлоқ хўжалик ҳайвонлари ва ёввойи ҳайвонларда учрайди. Касаллик септицемия ҳолатида кечиб, одамларда ҳам кузатилади. Тарихий маълумот . Касаллик жуда қадимдан маълум бўлиб, унинг кечиши ва намоён бўлиши қатор қадимий қўлёзмаларда учрайди. Лекин касалликнинг қўзғатувчиси 1850-йилларда аниқланиб, далиллар билан исботланди. 1881 йили Л. Пастер ҳайвонларни касалликдан асраш соҳасида махсус тажриба ўтказди ва бу тарихий кашфиёт сифатида қайд қилинди. Нимжонлантирилган қўзғатувчини касалликнинг оддини олиш учун ишлатиш, яъни молларни у билан эмлаш кутилмаган муваффақиятга олиб келади. Бир йил чамаси вақт ўтгач, рус олими Л. С. Ценковский ҳайвонларни эмлаш учун 1,2-вакцинани тайёрлади, куйдиргига қарши кураш чора- тадбирларини ишлаб чиқди ва ҳаётга жорий этди. Ўзбекистонда касалликнинг эпизоотологияси, географияси, эпизоотик ўчоқлар аҳволи ва специфик профилактика муаммолари Б. С. Сайидқулов, Ғ.Менглиев томонидан батафсил ўрганилмоқда. Иқтисодий зарар . Эпизоотик ҳолат ўз вақтида ҳисобга олиниб, ҳайвонлар эмланмаса, касаллик тез ва кенг тарқалади. Касал молларни дарҳол аниқлаб даволашга киришилмаса, улар ўлади. Касаллик қайд қилинган хўжаликда карантин эълон қилинади, бу эса ўз навбатида анча миқдорда қўшимча маблағ сарфлашни тақозо этади. Натижада хўжалик катта иқтисодий зарар кўради. Одамлар ҳам касалланади. Тарқалиши. Куйдирги касаллиги қатор мамлакатларда учрайди. Жумладан Ўзбекистон Республикасининг бир қанча вилоятлари ҳам потенциал ўчоқ ҳисобланади. Махсус чора-тадбирларни кўришда хато ва камчиликларга йўл қўйилса, албатта касалллик қайта пайдо бўлади. Наманган, Қашқадарё,

Тошкент, Бухоро ва Самарқанд вилоятининг қатор туманларида ҳам куйдирги ўчоқлари бор. Жумладан, улар Бўстонлиқ, Оҳангарон, Ургут, Жомбой, Ғиждувон, Китоб, Наманган туманларида аксарият ҳолларда ҳар йили учраб туради. Касалликка қарши ишлатиладиган махсус вакциналарни эпизоотик ҳолатга мос равишда ишлатмаслик касалликнинг эски ўчоқларида унинг янгитдан пайдо бўлишига олиб келади. Шундай ҳолат Наманган вилоятининг Наманган туманида қайта-қайта қайд қилинди. Қўзғатувчиси. Касалликнинг қўзғатувчиси Bacillus anthracis ҳаракатсиз таёқча, биттадан ёки жуфт ҳамда узун-калта ипсимон ҳолатда намоён бўлади. Ўлган ҳайвон организмида ва оқсилли муҳитда капсула ҳосил қилади. Кислородли муҳитда ҳарорат 12 – 42 0 С бўлганда спора ҳосил бўлади. Айрим штаммлари сунъий муҳитда ҳам ҳар доим спорали ҳолатда учрайди. Баъзилари эса камдан-кам спорали шаклда бўлади. Булардан ташқари, аспороген спорасизлари ҳам учраб туради. Чидамлилиги. Вегетатив ҳолатдаги куйдирги қўзғатувчиси ташқи муҳитнинг ҳар хил таъсиротларига унча чидамли эмас. Спорали ҳолатдаги қўзғатувчилар эса ташқи муҳитда бир неча ўн йиллаб ўз ҳаётини сақлай олади. Ёрилмаган ҳайвон ўлаксасида куйдирги қўзғатувчиси 1—2 кун ичида ўлади. Ошқозон ширасида ҳам тез ўлади, лекин спорали ҳолатда бу муҳитда бемалол яшай олади. Капсула ва вегетатив шаклдаги қўзғатувчилар қайнатилганда тез ўлади, спора эса 10—20 минутда нобўд бўлади. Гўшт ва тери тузланганда, қуритилганда ва қотирилганда ҳам спора сақланиб қолади. Споранинг чидамлилиги унинг пайдо бўлиш шароитига боғлиқ. Ҳаётда шу нарса исботланганки, спора 18—20°С да пайдо бўлган бўлса, ташқи муҳит таъсирига чидамлироқ, 35—38 °С да эса чидамсизроқ бўлади. Дезинфекция учун ишлатиладиган моддалардан 3% ли креолин эритмаси 48 соатда, 10—20% ли хлорли оҳак, 10% ли натрий ишқори, 4% ли формалъдегид ва ҳ. к. бацилла ва спорага яхши таъсир этади. Ўстириш. Бацилла сунъий муҳитда жуда яхши ўсади. МПА да 35—37 0 С, МПБ да эса 32—33 0 С да яхши ўсиши кузатилади. Пробиркадаги бульонда

ўсганда чўкмада пахтага ўхшаб кўринади. Куйдирги кўзғатувчисининг S ва М шакллари мавжуд бўлиб, улар асосан сунъий муҳит учун от зардоби ишлатилганда равшан кўзга ташланади. Диагноз қўйишда МПА га пеницилин қўшилган муҳитда ўстириш жуда қўл келади. Бунда микроб юмалоқланиб, занжирсимон шаклга эга бўлади ва феномен «марварид шодаси» кўринишини олади. Гўшт-пептон желатинали муҳитда эса худди тескари қўйилган арчани эслатувчи ҳолатда ўсади. Эпизоотологияси. Куйдирги билан қўй-эчкилар, қорамоллар, буғи, йилқи, ёввойи ҳайвонлар, одамлар касалланади. Чўчқаларда кам учрайди. Баъзи ҳолларда турлар ва зотлар орасида мойиллик ҳар хил бўлади. Масалан, Жазоир қўйлари Европа қўйларига қараганда касалликка чидамлироқдир. Баъзан қўзи ва бузоқлар катта ёшдаги молларга қараганда касалликка чидамлироқ бўлади. Касаллик кўзғатувчи манба касал ҳайвонлар ҳисобланади. Улар ўз навбатида касаллик кўзғатувчисини ташқи муҳитга тарқатиб, экологияга таъсир этади. Одамлар асосан тери қабул қилиш жараёнида, тери заводларида ишлаганда, жун қабул қилиш пунктларида, тери ошлаганда, қассоблар эса молларии сўйганда, касал ҳайвондан олинган маҳсулот яхши пиширилмасдан истеьмол қилинганда ва ҳ. к. шароитларда касалликни ўзига тез юқтириши мумкин. Касаллик қўғатувчиси сўлак, сийдик, ахлат ва сут орқали ташқи муҳитга ажралиб чиқади. Шу тариқа ташқи муҳит (тупроқ, ҳашак, сув ва ҳ. к.) касаллик кўзғатувчисини тарқатадиган омилга айланиб қолади. Куйдирги касаллигининг келиб чиқиши ва тарқалишига, куйдиргидан ўлиб яйловларда назоратсиз қолиб кетган моллариинг ўлаксаси сабаб бўлади. Бу ўлакса ўз навбатида атроф муҳитни зарарлайди, касалликнинг спора ҳосил қилган қўзғатувчиси шу жойда узоқ вақт сақланади. Қор ва ёмғир сувлари орқали янада кенгроқ масофага тарқалади, дарё ва кўл сувларига келиб қўшилади. Бундан ташқари, ўлакса бўлакчалари ит, мушук, тулки, бўри, чиябўри, қушлар ва бошқа ҳайвонлар томонидан маълум масофаларга судраб олиб кетилади, бу теварак-атрофнинг куйдирги бацилласи билан

ифлосланишига олиб келади. Ҳар хил чивин ва пашшалар ҳам касаллик тарқалишига сабаб бўлади. Илгари харом ўлган моллар албатта кўмилган бўлса, ҳозир уларни техника ёрдамида бирор жойга суриб ташлаш билан чекланиш ҳоллари учрайди. Бу айниқса янги каналлар қазиш, ер ишлари бажариш, йўллар, аҳоли пунктлари, шаҳарлар қуриш жараёнида яққол кўзга ташланади, бу ҳам куйдиргининг тарқалишига олиб келади. Куйдирги касаллиги бизнинг шароитимизда молларнинг яйловда юриш даврига тўғри келади. Чунки касаллик асосан қурғоқчилик ва кам ҳосиллик йилларда кузатилиб, алиментар ва трансмиссив йўл билан юқади. Касаллик аэроген йўл билан ҳам юқиши мумкин. Куйдирги йилнинг бошқа фаслларида ҳам баъзан учраб туради. Бунда суяк-гўшт ёки зарарлаган ердан ўриб тўпланган ҳашаклар касаллик тарқатувчи омил бўлиб қолади. Касалликнинг тарқалишига ер қазувчи кемирувчилар, сув ва шамол эрозияси, сув тошқинлари, сел ва табиатдаги бошқа офатлар ҳам сабаб бўлиши мумкин. Патогенези. Касалликнинг ривожланиш механизми қуйидагича бацилла жароҳатланган тери ва шиллиқ парда орқали организм тўқималарига тушгач, агрессин ва экзотоксин моддаларини ажратиб, жойлардаги ҳимоя қобилиятига тасир этади. Кейинчалик лимфатик тугунлар ва қонга ўтади. Организмда септицемия пайдо қилади. Кислота ва ишқор тенглиги ўзгариб, қон қотмайдиган бўлиб қолади. Мол нимжон бўлса, тез ўлиб қолади. Микроб тери орқали тушса, касаллик карбункул ҳолатида кечади. Кечиши ва клиник белгилари . Куйдирги касаллиги қўйларда ташқаридан кўзга ташланмайдиган ва ташқаридан кўзга ташланадиган белгилар билаи намоён бўлиши мумкин. Патологик жараённинг жойлашишига қараб тери, ичак, ўпка ҳамда карбункул шакллари фарқ қилинади. ксалликнинг яширин даври 1—3 кун давом этиб, шиддатли, ўткир ва ярим ўткир ҳолатда кечади. Қўй ва эчкиларда куйдирги кўп ҳолларда шиддатли ўтади. Улар тишларини ғижирлатаверади, бирдан юриб кетади, ҳар хил ножўя ҳаракатлар қилади. Касалликнинг биринчи тутқаноқсимон белгилари пайдо бўлган вақтдан кейин бир неча дақиқа ўтгач, ҳалок бўлади.

Касаллик чўзилган ҳолларда эса иштаҳа йўқолади, нафас олиш қийинлашади. Шиллиқ қаватлар кўкимтир тусга киради. Касал қўй-эчкилар яйловда бўлса, тўдадан орқада қолади ва бўйнини чўзиб, қийналиб нафас олади. Касал қўй ва эчкилар гандираклаб юрганда тана ҳарорати 40,5—42,5" С гача кўтарилиб, томири минутига 80—100 мартагача уради. Улар қалтираб, бадани увишади, ғовак шиллиқ пардалар қип-кизариб кетади. Касал ҳайвон жуда қийналиб юради, ичи дам бўлиб, қон аралаш ич кетади, сийдигида ҳам қон бўлиб, бўғозлари бола ташлаши мумкин. Касал ҳайвон нафас олишга қийналиб, 2— 3 кун ичида асфиксиядан ўлиб қолади. Ярим ўткир кечиши . Ярим ўткир кечганда ҳам юқоридаги белгилар кузатилади, лекин унчалик характерли бўлмай, бир оз чўзилади. Маълум муддатга аҳвол енгиллашиши хам мумкин. Лекин кейин яна қайталаниб, касал мол ўлади. Чўл зоналарида касаллик баьзан ичак формасида кечади. Қўйлар тўсатдан хуркиб сакраб кетади, кейин бирдан тўхтаб, оғзини очиб нафас олади, лапанглаб юради. Касалликнинг ўпка шаклида геморрагик пневмония белгилари тез ривожланади. Карбункул ҳолатда кечганида эса, терида карбункуллар пайдо бўлади. Қорамоллар куйдиргиси. Касаллик қорамолларда ҳам шиддатли, ўткир, ярим ўткир ва атипик кечади. Шиддатли кечганда моллар касалликнинг клиник белгилари намоён бўлмасдан ўлади. Агар касаллик бир оз чўзилса, мол безовталаниб, ҳар нарсадан қўрқаверади, тана ҳарорати 40— 42°С бўлиб, томири тез ура бошлайди, безовталаниш кучаяди. Калласини биқинига олиб ўлади. Табиий тешиклардан қон аралаш суюқлик келади. Касал мол баъзан тўсатдан, баъзан эса бир неча соатда ўлиб қолади. Ўткир кечиши. Тана ҳарорати 41—42°С га кўтарилиб, қалтироқ тўтади. Ич куяди, кавш қайтармайди, иштаҳа йўқолади. Сигирлар сут бермай қўяди. Бўғоз бўлса, бола ташлайди. Қийналиб юради ва тўхтаб қолади. Ичи дам бўлади, қотади, кейин ич кета бошлайди. 2—3 кундан кейин ўлади.

Ярим ўткир кечиши. Юқоридаги белгилар намоён бўлади, лекин унчалик аниқ кўзга ташланмайди. Касаллик 8—10 кунга чўзилиши мумкин. Атипик ва сурункали кечиш жуда кам ҳолларда учрайди. Чўчқалар куйдиргиси. Ангина ҳолатида кечиб, тана ҳарорати 40—41 о С гача кўтарилади ва 1—3 кун давом этиб, кейин тушади. Жағ ости, томоқ, қулоқ олди соҳалари жуда ҳам шишиб кетади. Томоқ шишиб, қисилиб қолиши туфайли бўғилиш натижасида ўлим рўй беради. Ангина билан бирга бўйин лимфатик тугунлари ҳам жароҳатланади. Касал чўчқа ҳансираб, нафас ола олмайди, овқат ютиш жуда ҳам қийинлашиб, ўтмай қолади. Бу ҳолатда клиник белгилар кўринмаслиги ҳам мумкин. Чўчқа соғлом кўринади ва кўпинча сўйган пайтда касаллиги аниқланади. Ичак шаклида кечганда ич кетиши мумкин. Септик ҳолатда кечганда тез ўлиб қолади. Бу ҳолат жуда кам учрайди. Патологоанатомик ўзгаришлар. Ўлакса жуда ҳам шишиб кетган бўлади. Табиий тешиклардан қон аралаш суюқлик оқиб туради. Ёз пайтларида ўлакса айниқса таранг бўлиб шишиб кетади, қотмайди, қон ивимайди, қорамтир қуюқ бўлиб туради. Тери ости тўқималаридаги қон томирлари қонга тўла бўлади, мускуллар қизил ғишт рангини эслатади ва шалвираб қолади. Кўкрак, қорин бўшлиғида кўп миқдорда сероз-геморрагик суюқлик тўпланади. Талоқ бир неча марта катталашиб кетади, қонга тўла бўлиб, пульпалар бўшашиб, кесилганда қорамойсимон ёки кофе рангли қуюқланган суюқлик оқади. Жигар ва буйрак бир оз катталашиши мумкин. Юрак қонга тўлиб, қорамтир рангга киради, кучли гиперемияга учрайди. Нуқтасимон қон қуйилиши кўзга ташланади, ичакларда гиперемия кузатилиб, ичида қон аралаш масса бўлади. Ингичка ичак ва ўн икки бармоқ ичакка қон қуйилади. Йўғон ичак камроқ жароҳатланади. Пейер тугунларида яра ҳамда некротик ўзгаришлар бўлиши мумкин. Қонунчилигимизда эътироф этилганидек, диагноз аниқ бўлса, куйдиргидан ўлган мол ўлаксасини ёриб кўриш мумкин эмас. Ўлакса ёриб кўрилган тақдирда ўша жой талаб-қоидага биноан

зарарсизлантирилиши шарт (ерни 40 см чуқурликда ағдариб, унга 1:3 нисбатдаги хлорли оҳакнинг 20% ли эритмасини аралаштириб ташланади). Ҳамма чиқиндилар куйдирилади. Теварак-атроф дезинфекция қилинади. Диагноз. Диагноз куйдиргининг эпизоотологияси, клиник белгилари, патологоанатомик ўзгаришларни инобатга олиб, лаборатория текширишлари натижаларига асосланиб қўйилади. Ўлган мол қулоғининг икки жойидан маҳкам қилиб боғлаб, четларини қиздирилган темир билаи куйдириб, кесиб олиб лабораторияга текшириш учун юборилади. Чўчқалардан эса бўйиндаги жароҳатланган лимфатик тугун ёки шишган томон соҳасидан бир бўлакчасини кесиб олиб юборилади. Куйдиргида лабораторияга юбориладиган намуна жавобгарликни ўта хис қилган ҳолда оғзи маҳкам беркиладиган махсус идишларга жойланган бўлади. Лабораторияга келиб тушган намуна микроскоп остида текширилади, экиб култура ажратилади ва идентификация килинади (аниқланади). Ўша қулоқнинг қонидан ёки бошқа намуналардан суртма (мазок) тайёрланади. Қуритиб фиксация қилингач, Грамм усулида, капсула учун эса Ребигер, Михин усулларида бўялади ва куйдиргининг таёқчасини топиб кўрилади. Бактериологик текшириш учун намунадан МПА, МПБ муҳитларига экилиб, ўстириб кўрилади. Ўсиб чиққач, микроскоп остида текшириб, култура кўрилади ва идентификация қилинади. Бу мақсад учун «К» ВИЭВ ВКИ «Грам-МВА», «Бактериофаг» ва фагларни қўллаш тезлаштирилган яхши натижани беради. Терилар РП ёки Асколи реакцияси билан текширилади. Дифференциал диагноз . Қорасон, пастереллёз ва қоннинг паразит касалликларидан фарқ қила билиш керак. Эмкар билан асосан қорамоллар 3 ойликдан 4-ёшгача касалланади. Куйдиргида эса ҳамма ёшдаги, ҳамма тур моллар касалланади ва бактериологик тектириш натижаси ҳисобга олинади. Қорасонда тананинг гўштдор жойларида вижиллайдиган қатьий чегараланган шиш пайдо бўлади. Паетереллёзда эса тери ости тўқималарида яллиғланган шиш бўлиб, унда жароҳатланади, кўзғатувчиси эса пастерелладир. Қоннинг

паразит касалликларида эса, қондан тайёрланган суртмада паразит кузатилади. Даволаш. Касал ҳайвонлар дарҳол изоляторга ўтказилиб, даволашга киришилади. Куйдиргини даволаш учун гипериммун қон зардоби қўлланилади. У профилактик ва даволаш учун тери остига юборилади. Бу препарат от, қорамол, туяларда профилактика учун 15—20 мл, даволаш мақсадида 100—200 мл, қорамолларда, буғуларда тегишлича 15—20 мл ва 100—200 мл, қўй-эчки ва чўчқаларда 8—10 мл ва 50-100 мл миқдорда қўлланилади. Венага ҳам юборилади. Пассив иммунитет 14—15 кун давом этади. Гипериммун қон зардоби антибиотиклар (пенициллин, биомицин, стрептомицин, экмоновоциллин) билан қўшиб юборилса, янада яхши наф беради. Зардоб 37 0 гача қиздирилади. Ҳайвонни жисмонан қийнаб қўймаслик учун аввал 0,5—1 мл зардоб юбориб текширилади. 100 кг оғирликка 500,0 минг ТБ дозада 3 марта пенициллин юборилади, венага 1 г терромицинни 10% ли эритмада уч кун юбориш яхши натижа бериши исботланган. Стрептомицин ва тетрациклин биргаликда мускул орасига бир суткада 4 марта юборилади. Касаллик карбункул ёки томоқ шиши холатида кечганда эса карбол кислотанинг 3— 5% ли эритмасини патологик жараён атрофига юбориш яхши натижа беради. Даволаш учун глобулин ҳам тавсия этилади. Иммунитет. 1. Куйдиргига қарши ишлатиладиган 55 штаммдан тайёрланган суюқ вакцина мавжуд. У 1 мл да 20-25 млн. тирик спораси бор вакцинадир. Вакцина профилактик ва мажбурий эмлаш учун тери остига юборилади Ҳайвон турлари Ё ш и 3-6 ойлик 6 ойдан катта От ва буғилар 1.0 1.5 Қорамол ва туялар 1.0 2.0 Қўй-эчкилар 0.5 0.5 Чўчқалар 0.5 1.5 Ёш ҳайвонларни 3 ойликгача эмлашга рухсат этилмайди. Қўй- эчкиларга бўйин, кўкрак ёки соннинг ички томонига 0,5 мл юборилади. От, қорамол, буғи, туя, мўйнали ҳайвонларга бўйинга, чўчқаларга қулоқ орти ёки

соннинг ички қисмига 1,0 мл дан юборилади. Иммунитет 10 кундан кейин пайдо бўлиб, ўн саккиз ойгача давом этади. 2. Куруқ спорали 55 штаммдан тайёрланган вакцина. Вакцина стерил ҳолатдаги физиологик эритма ёки дистилланган сувда эритилади. Фақат тери остига юборилади. Қўй ва эчкиларга бўйин соҳаси ёки соннинг ички томонига, кўкракга 0,5 мл юборилади. От, қорамол, буғи, чўчқа ва мўйнали ҳайвонларга бўйин соҳасига 1,0 мл, чўчқачага фақат қулоқ орти ёки соннинг ички томонига юборилади. Иммунитет 10 кундан кейин пайдо бўлади. 3. Тирик СТИ вакцинаси суюқ ва қуруқ бўлиши мумкин. 3 ойликгача бўлган ёш моллар эмланмайди. Вакцина фақат тери остига жадвалдаги дозада юборилади. Иммунитет 10 кун ўтгач пайдо бўлади. Куйдиргига қарши фақат ветеринар врачлар эмлаши шарт. Олдини олиш. Касалликка қарши комплекс чора – тадбирлар амалга оширилади.  Касалликка мойил ҳамма турдаги ҳайвонлар режа асосида эмланади. • Касаллик чиқиб қолгудек бўлса, карантин тадбирлари амалга оширилади. • Гўштга сўйиладиган ҳамма моллар ветсринария текширувидан ўтказилади, гўшти ва ички аъзолари текшириб кўрилади. • Потенциал эпизоотик ўчоқлар картага туширилиб, рўйхатга олиниши зарур. Чора-тадбир кўришда носоғлом ва хавфли зоналарни ажрата билиш керак. Эмлаш билан бирга ветеринария санитария чора-тадбирлари амалга оширилади. • Илгари ўлаксалар кўмилган жойларнинг атрофини айлантириб ўраб, махсус белгилар қўйиш ва уларни назорат қилиб туриш лозим. Мол тўпланган жойлар, бозор ва кўргазма ташкил қилинган жойлар назорат остига олинади. Врач назоратисиз мол сўйиш қатъий ман этилади. Хавфли

зоналарда моллар яйловга олиб чиқиб кетилаётган ва қайтган пайтида эмланади. Четдан келтирилган моллар 30 кун профилактик карантинда сақланиб, кейин албатта эмланади. Акт тузилиб, эмлаш ҳужжатлаштирилади ва 14 кун назорат остига олинади. Эмланган моллар 14 кундан кейин сўйишга рухсат этилади. Касаллик чиқиб қолгудек бўлса, хўжаликда карантин эълон қилинади. Бунда: • ташқаридан мол олиб келиш ва ташқарига чиқариш; • маҳсулот тайёрлаш, чиқариш, олиб келиш ҳамда тери, жун, шох маҳсулотларини чиқариш, молларни гуруҳларга бўлиш ва жойини алмаштириш; • гўштга мол сўйиш ва гўшт тарқатиш, ўлаксаларни ёриб кўриш ва терисини шилиш; • жарроҳлик ишларини амалга ошириш, четдан одам ва транспорт воситаларининг фермага кириши; • умумий сув ичадиган манбалардан фойдаланиш; • ҳайвонлар хом ашёси билан савдо-сотиқ қилиш, кўргазма, аукционлар ташкил этиш, зонадаги хашак ва емни эмланмаган молларга бериш қатъиян ман этилади. Касал молларга махсус кўргазма олган ва тайёргарликдан ўтган одамлар қараб, улар махсус кийим-кечак билаи таъминланади. Хўжаликдаги моллар 2 гуруҳга бўлинади. Биринчи гуруҳ – касал ёки касалликка гумон қилинган моллар. Иккинчи гуруҳ — касаллик юққан деб гумон қилинган моллар — клиник белгилари йўқ. Биринчи гуруҳ моллар қон зардоби, гаммаглобулин ва антибиотиклар билан даволаниб, 14 кундан кейин эмланади. Иккинчи гуруҳ моллар кўрсатма бўйича эмланади. Ўлаксаларни кўммай, фақат куйдирилади. Шалтоқ, гўнг ва бошқа чиқиндилар 10% ли ишқор билан ҳўллаб олиб чиқилади, кейин куйдирилади. Гўнг эса 25% ли актив хлори бор оҳак аралашмаси билан 1:20 миқдорда зарарсизлантирилади.

Дезинфекция учун 10% ли ўювчи натрий, 4% ли формальдегид, 10% ли хлор (I)-йодид, 7% ли водород пероксид, 2% ли глютар альдегид қўлланилади. Мол ўлаксаси ётган жойлар аввал куйдирилиб, кейии хлорли оҳакнинг 5 % ли актив хлори бор эритмасидан 1м 2 майдонга 10 мл сарфланиб дезинфекция қилинади. Кейин 40 см чуқурликда ағдарилиб, 25% актив хлори бор хлорли оҳак массаси билан 1:3 нисбатда аралаштириб ағдариб ташланади. Карантин охирги касал мол тузалгач, 15 кун ўтгандан кейин бекор қилинади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Р.Ф. Сосов. Эпизоотология. М. “Колос” 1974. 2. А.А. Конопаткин . Эпизоотология. М. “Колос” 1984. 3. И.А. Бакулов., А.Д. Третьяков. Руководство по общей эпизоотологии. М. “Колос” 1979. 4. М.С. Ганнушкин. Общая эпизоотология. М. “Сельхозгиз” 1961. 5. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология. Т. 1996 6. М.П. Пармонов. “Ўта хавфли юқумли касалликлар” маърузалар матни. Сам. 2002 7. Ф.А. Ниёзов. “Паррандалар касалликлари”. Т. 1995 8. М.П. Пармонов., А.А. Қамбаров Эпизоотология. Т. 2006 9. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология фанидан амалий – лаборатория машғулотлари. Сам. 2007 й 10. А.А. Поляков. Ветеринарная дезинфекция. М. “Колос” 1975 11. В.П. Урбан. Практикум по эпизоотологии. Ленинград. 1987

O'xshashlar

Чечак касаллиги Variola

Марек касаллиги Neurolimphomatos

Сил касаллиги Tuberculosis

Ауески касаллиги Morbus Aujeszky

Қутуриш касаллиги Lyssa, Rabies