Kirish Qishloq xo’jligi o’quv fanining maqsadi va vazifalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

120 KB

Ko'chirib olish

Kirish Qishloq xo’jligi o’quv fanining maqsadi va vazifalari Reja: 1 . Almashlab ekishlar xududini tashkil etishning mazmuni va vazifalari .2 Almashlab ekishning tiplari va turlari .3 Almashlab ekishni o’zlashtirish va joriy etish .4 Almashlab ekinlar xududini tashkil etishning elementlaridan .4. Sug’orish dalalarini loyixalash .5 Almashlab ekish dalalarini joylashtirish .6 Brigada yer maydonlarini joylashtirish .7 Dala yullarini joylashtirish .8 Ixota daraxtlarini joylashtirish .9 Brigadalarda dala shiyponlarini joylashtirish ..0Almashlab ekishlar xududini tashkil etish loyixasini iqtisodiy asoslash

Adabietlar .,357 Tayanch iboralar: Almashlab ekish, almashlab ekish davri, almashlab ekish massivlari miqdori, dalali, yem-xashakli va maxsus almashlab ekish maydonini xududiy tashkil qilishning asosiy vazifalari, agroiqtisodiy tadkikotning asosiy ko’rsatkichlari, xo’jaliklarda almashlab ekishni o’zlashtirish vi joriy etishning biriichi va ikkiichi davri, almashlab ekish maydonlarini xududiy tashkil etishda yechiladigai asosiy elementlar Almashlab ekishiiigtashkiliy-iqtisodiy negizlari Almashlab ekish-ekinlarining bir yerini o’zida, tabiiy sharoitini, xo’jalik ixtisosini va davlatga maxsulot sotish planini bajarishni xisobga olib galma-gal almashtirib ekishdir Almashlab ekishga muayyai yer massivi ajratiladi va bu massna iloji boricha bir xil tuproqli teng dalalarga (kartalarga) bo’linadi, negaki bu dalalarda bir xil agrotexnika uslublarini kullanishi mumkin bo’lsin Dalalar katta-kichikligidagi fark 5 % dan oshmasligi kerak Dalalar odatda o’zunligi .,5-2,0 km bo’lgan to’g’ri turtburchak shaklida ajratiladi: dalalarning o’zunligi bilan kengligi nisbatan 3:. yoki 4:. bo’lgani yaxshi Dalalar chegarasi tabiiy chegaraga (dare, yul, jar, zovur va xk) to’g’ri kelsa yana xam yaxshi bo’ladi Dalalar soni 4 tadan 6 tagacha bo’lishi mumkii Almashlab ekish dalalarida bir almashlab ekish davri rotatsiya (davri) deb ataladi va bu davr (rotatsiya) almashlab ekishda nechta dala bo’lsa shuncha yilga teng bo’ladi Almashlab eqiladigan massivlar miqdori xo’jalikda nechta bo’lim, ferma borligini yer maydonning katta-kichikligiga, relefga, massivlarini daryolar, yullar, jarlar kanchalik bo’lib yuborganiga qarab belgilanadi va loyixalanadi Almashlab

eqiladigan maydonlarning ko’p bo’lishi dalalar (kartalar) ning kichraytirishiga texnikadan unumli foydalanmaslikka olib keladi Almashlab ekish xududlariii tashkil qilish tuproq unimdorligiim oshirish ekiilar xosiliii ko’paytirishga, chorvachilik uchun mustaxkam yem-xashak bazasiii yaratishga qaratilgan agrotexnika va tashkiliy-iqtisodiy tadbirlar sistemasidan iboratdir Shu sababli almashlab ekishga qo’yidagi ko’rsatkichlarga qarab: 1. davlat buyurtmasini bajarish; 2. rejalashtirilaetgan ekinlarning iqtisodiy foydali ekanligi; 3. xar gektardan olinadigan maxsulot yoki yem-xashak birligi; 4. chorvachilik fermalarining yem-xashakning barcha turiga buyurtmasini bajarish; 5. ishchi kuchi va ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish samaradorligi; 6. maxsulotga kilinadigan sarflar, eng muximi maxsulot turlarini ishlab chiqarish tan narxi va reitabelligiga qarab iqtisodiy baxo beriladi 1.1. Almashlab ekishning tiplari va turlari Almashlab ekish uch tipga bo’linadi: .) dalali, 2) yem-xashakli 3) maxsus Dalali almashlab ekishning maqsadi galla, moyli, texnik va boshqa ekinlar yetishtirishdir Dalali almashlab ekishlar bir kancha turga: galla almashlab ekish, zigir almashlab ekish va paxta almashlab ekishga bo’linadi Yem-xashakli almashlab ekish chorvachilikii pichanga, mayni va dagal yem xashakka va yemli donlarga bo’lgan extiejini kondiradi Bunday almashlab ekish

ikki turga: ferma yeni va o’tloq-yaylov almashlab ekishga bo’linadi Ferma yeni almashlab ekishi sersuv xul yem-xashak (ildiz mevalar, silos)va yashil em tayyorlash uchun, shuningdek, don yetishtirish uchun tashkil etiladi O’tlo o -yaylov almashlab ekish esa chorvani yaxshi yem-xashak bilan ta‘minlaydi Maxsus almashlab ekishda sabzavot ekinlar, tamaki, moxorqa va boshqa texnik ekinlari yetishtiriladi Bu xamma almashlab ekishlar xo’jalik tarmoqlarini rivojlantirish va yer maydonini tashkil etish umumiy rejasi orqali o’zaro bog’langandir Almashlab ekishni olib borish tartibi va agronomik iqtisodiy asoslanishi Almashlab ekish uni joylashtirish planini tuzish, dala va brigala uchastkalarini ajratishdan so’ng almashlab ekishga utish rejasidan boshlanadi Almashlab ekish loyixasini tuzishda birinchi navbatda xo’jalikning rejali ixtisosi aniqlanadi, ekin maydoni xosildorlik xakida, chorva mollari aa ularning maxsuldorligi xakida, axolining mexnatga yarokli kishilarn soni, ishlab chiqarish vositalari to’g’risida va shu kabi ma‘lumotlar tuplanadi Yer (tuproq, relef) urganiladi, geobotaniq va suv xo’jalik tadkikotlar o’tkaziladi, yer tuzish s‘emkasi kilinadi Almashlab ekish maydonini xududiy tashkil qilishning asosiy vazifalari: 1. xar bir gektar yer bo’lagi unumdorligidan tula foydalanishdap, 2. barcha qishloq xo’jalik ekinlaridan yuqori xosil olishdan, ' « 3. tuproq unimdorligini donmiy oshirib borishdan fan, texnika yutuklarini va ilgor agrotexnika usullarini tadbik qilishga xududiy sharoit yaratib berishdan iboratdir Tuplangan maternal asosida xo’jalikning xozirgi vaktda kanday tashkil etilganligi taxlil kilinadi va yangi yerlarni almashlab ekishga jalb etish xamda ulardan foydalanish rejalari tuziladi, chorvachilik tarmoqlari, chorva mollari soni, yem- xashakka extiej va uni tayerlash uchun zarur bo’lgan maydon aniqlanadi: almashlab ekish maydonlari xamda agrotexnik tadbirlar tizimi belgilanadi

Almashlab ekishning agro-iqtisodiy asoslanishi qabo’l qilingan almashlab ekish sistemasi xo’jalik ixtisoslanishining bunday keyingi taraqqiyotini va kuchayishini kay darajada ta‘min etishini mexnat resurslaridan aa ishlab chiqarish vositalaridan kanchalik unumli foydalanilishini ko’rsatadi Agroiqtisodiy tadkikotning asosiy ko’rsatkichlari qo’yidagilar: 1. ayrim ekinlarning almashlab ekishga utish yillaridagi va admashlab ekishga to’liq o’tilgan yildagi ekin maydoni; 2. asosiy ekinlarning yalpi xosili; 3. mollar so n i va ular maxsuldorligi; dehqonchilik va chorvachilikning xar .00 ga yerga ta qq oslab xisoblaganda beradiga n maxsuloti Tushuntirish xatida foydalaniladigan yerning iqlimi, tuprog’i va relefiga ta‘rif beriladi, suv bilan ta‘minlanganligi xaqida ma‘lumotlar va jadvallarga izoxlar keltiriladi .3 Almashlab ekishni o’ zlashtirish va joriy etish Xo’jaliklarda almashlab ekishni o’zlashtirish va joriy etish ikki davrda amalga oshiriladi a) Birinchi davr almashlab ekishni o’zlashtirilishi, ya‘ni tashkiliy xo’jalik, agrotexnika va yer tuzish ishlarini o’z ichiga oladi Xar bir xo’jalikda almashlab ekishning yunalishi yoki ixtisosligi bo’yicha rivojlantirishning istikbolli rejasi tuziladi Istikbolli rejada tuzilayotgan xo’jalikning tabiiy va iktisodip sharoitiga mos ekinlarning ratsional strukturasi aniqlanadi, ularning nisbatiga muvofik yem- xashak va maxsus almashlab ekishning to’g’ri sxemasi ishlab chiqiladi Almashlab ekishda dalalar soni, ularning maydoni va ekinlar navbatlanishining ilmiy asoslari aniqlanadi

Xo’jalik rivojlanishining istikbolli rejasi, davlat buyurtmasining bajarilishi, xo’jalikning axolni zarur qishloq xo’jalik maxsulotlari bilan ta‘mnilanishi va boshqalar nazarda tutilib, maydonlardagi ekinlar strukturasi belgilanadi Almashlab ekish dalalari bitta massivda joylashishi kerak Almashlab ekishda barcha zaruratlar xisobga olnnadi Almashlab ekish dalasining maydoni 25-35 ga bo’lishi kerak Bundan maydonlarni o’g’itlash sug’orish, ishlash va boshqa ishlarni amalga oshirish kulam bo’ladi Almashlab ekish sistemasi loyixasni tuzishdan oldni xo’jalikning ekin maydoni va foydalanilmaetgan yerlari kurib chiqiladi Almashlab ekish loyixasni tuzish bilan bir vaktda ekinlar xosilvni muttasil ko’paytiradigan va tuproq unimdorligni oshiradipsh zarur agrotexnika tadbirlari kompleksi ishlab chiqiladi Almashlab ekishni loyixalashtirish («O’zgiprozem») O’zdaverloyixa instituti va uning joylardagi filnallari tomonidan amalga oshiriladi Yerlari shamol eroziyasiga uchragan, kichik uchastkali, tut daraxtlari ko’p ekilgan xamda relefi notekis joylarda almashlab ekish maydonlari 200 ga ni tashkil etadi b) Ikknichi davr Almashlab ekishni joriy etish uchun 2-4 yil, ayrim maxsus almashlab ekishni joriy etishga uidan xam ko’p vakt talab kilnnadi Agarda ekinlarning navbatlanishi qabul qilingan plai bo’yicha, utmishdoshlardan keyni almashlab ekishga kiritilgan ekinlar belgilaigan maydonlarga ekilsa, almashlab ekish joriy etilgan xisoblanadi Almashlab ekishni joriy etish uchun birnichi navbatda qo’yidagilarni bajarish kerak: Almashlab ekish dalalarni xar xilligini tugatish; 1. Xar bir dalaga belgilaigan ekinni kat‘iy joylashtirish;

2. Qabul qilingan navbatlashga muvofik, utmishdoshlardan keyni belgilaigan ekinlarni ekish; 3. Barcha almashlab ekish dalalarida yuqori agrotexnikani kullash; Ekinlarni to’g’ri n avbatlash bila n birga o’g’itlardan kerakli miqdorda foydalanish Almashlab ekishni joriy etish planida almashlab ekish dalalari va yangi tartibga utish davri buylab qabul qilingan ekinlardan foydalanishning aniq tartibi ko’rsatiladi Pla n -xaritada dalaning n omeri, maydoni va oxirgi 2 yilda ekilgan utmishdosh ekin ko’rsatiladi 1. Almashlab ekishga o’ tish davrida qo’yidagi talablarga rioya kilnnadi: 2. Ekin ekish rejasni bajarish 3. Yerdan samarali foydalanish 4. Ekinlarni yaxshi o’tmishdoshlardan keyin ekish 5. C h orvachilikni yem-xashak bilan tula ta‘mnilash 6. Texnika ishlashi uchu n q ulay sharoit yaratish 7. Mex n atni to’g’ri tashkil q ilish 8. Yerlarni ishlash 9. O’ g ’ itlash Begona utlar, kasalliklar va zararku ran dalarga q arshi kurashish Utish davri mobaynida shur, botkok yerlar yoki iotekis uchastkalarning melioratsiya xolati yaxshilanadi, yerlar ishlanadi va tekislanadi .4 Almashlab ekishlar xududni tashkil etishning eleme n tlarida: Sug ’ orish dalalarni loyixalash Almashlab ekishlar xududni tashkil etishda qo’yidagi asosiy elementlar yechiladi: 1. Sug ’ orish dalalarni loyixalash 2. Almashlab ekish dalalarni joylashtirish

3. Brigada yer maydonlarni joylashtirish 4. Dala y o’ llarni joylashtirish 5. Ixota daraxtlarni joylashtirish 6. Brigadalarda dala shiypoilarni joylashtirish Almashlab ekishlar xududlarni tashkil etish loyixasni iqtisodiy asoslashdan iboratdir Sug’orish dalalarni loyixalash, sug’oriladigan dehqonchilik xududlarida dala ishlari sug’orish dalalarida (paykalarida) olib boriladi Shuning uchun xam ishlab chiqarish jaraenini intensivlash, mexanizaniyalash avtomatlashtirish sug’orish dalalarni maydonlari bo’yicha optimal shakli bo’yicha qulay va ixcham qilib loyixalashni talab qiladi Sug’orish dalalarni loyixalash mavjud irrigatsiya va melioratsiya tarmoqlarni qayta kurish yangidap tashkil qilinadigan xo’jaliklarda esa bu ularni loyixalash bilan bmrga olib boriladi Sug’orish dalalarni to’g’ri burchakli to’rtburchak yoki shunga bo’lgan shakllarda loyixalash kerak Bunda dala o’zunligining eniga nisbatan kam shurlangan va shurlanmagan yerlarda .:2,2-.:3,0 shurlaigan yerlarda .:.,K - .:2,6 orasida loyixalanishi kerak Ushbu oraliqlarda sug’orish dalalaridagi xar yilgi foydasiz xarajatlar miqdori mnimal bo’ladi .5 Almashlab ekish dalalarni joylashtirish Almashlab ekish dalalarni joylashtirish xo’jalikda irrpgatsiya va melioratsiya tarmoqlarni qayta ko’rish loyixasi bilan bog’’liq xolda o’tkaziladi Dalalarning soni va maydonlari almashlab ekish uchun ajratiladigan xududlarning maydonlariga va ularda qishloq xo’jalik ekinlarni almashlab ekish bo’yicha qabo’l qilgan qoidaga muvofik belgilanadi Sug’oriladigan xududlarda almashlab ekish dalalarni joylashtirish jarayonida qo’yidagi uch xolni uchratish mumkni .) Almashlab ekish dalasi bir ne cha sug ’ orish dalalarda n tashkil topadi, ya‘ni

P a d = Σ Pcd 2) Almashlab ekish dalasi bitta sug’orish dalasidan tashkil topadi Rad = Rsd 3) Bitta sug’orish dalasi xududida bir necha almashlab ekish dalasining жойлаштириш мумкni Pa d = Σ Pcd Yuqorida keltirilgan birinchi usul asosan yirik maydonli brigadalararo tashkil qilingan almashlab ekishlarda, ikknichi usul esa brigadalarda tashkil qilingan, maydonlari nisbatan kichik bo’lgan almashlab ekishlarda kullaniladi Uchnichi _usul esa asosan maydonlari juda kichik bo’lgan fermer ia dehqon xo’jaliklari yerlarida tashkil qilinadigan kam dalali almashlab ekishlarda uchraydi Almashlab ekish dalalarni joylashtirishda qator masalalar o’zining to’g’ri yechimnii topishi shart: Bu masalalarning asosiylari qo’yidagilar xisoblanadi: dalalar maydonlari va ularning tengligi, dalalarning tuproqka va relefiga nisbatan joylashuvi, dalalarni irrigatsiya melioratsiya va yul tarmoqlari qishloqlar va boshqa xo’jalik markazlari joylashuvini xisobga olgan xolda joylashtirish; dalalarni sug’orish sharoiti; almashlab ekish dalalari tarkibiga yangi o’zlashtiriladigan yerlarni kushish tartibi; dalalarni almashlab ekish maydoni xududnii tashkil qilishning boshqa masalalari oilal bog’liq xolda joylashtirish .5. Almashlab ekish dalalarining maydonlari va te n gligi Almashlab ekish dalalari maydonlari qo’yidagilarga bog’’liq: almashlab ekish xududi maydoniga: eqiladigan ekinlar turiga va ularni almashlab ekish tartibiga sug’orish dalalarining maydoniga, dalalarni brigadalarga biriktirish tartibiga,

dalalarni sug’orish va uidan keyni ishlov berish tartibiga va brigadalarga mehnatni tashkil qilish ishlariga va xk Almashlab ekish dalalarining maydoni ularga arikdan keladigam suv miqdoriga xamda sug’orishdan oldni egat olishga va sug’orishdan keyni ekinlar qatori oralarni o’z vaktida yumshatish uchun zarur traktorlar soniga boshk Almashlab ekish dalasini suv bilan ta‘mnilaydigan arikni sua sarfiga qarab dalaning optimal maydoni va uiga ishlov berish uchun zarur texnika sopi Lekin shuni esdan chiqarmaslik kerakki, xar bir dalaning optpmal maydoni yerning tabiy xususiyatlariga xam bog’liq Ularga tuproq turlari va ularning joylashuvi,sizot suvlarining chuqurligi va shurlanish darajaaG xududining katta ariklar va boshqa donmiy chegaralar ( yullar, kumlpklar, jarliklar va shu) bilan bo’lniganligi kiradi Shuning uchun xam almashlao ekish dalalarining optimal maydonlari yuqorida keltirilgan yegening xususiyatlarni xisobga olgan xolda aniqlanadi Masalan almashlab ekish maydonining tuprogi kuchsiz shurlaigam o’rtacha mexanik tarkibga ega sizot suvlarining chuqurligi .-2-m Bunday sharoig uchul 2- ilova yordamida sug’orish dalalarining optimal maydonini aniqlaympz U ; .,3-.6,3 gektarga teng Dala bitta, suv utkazish imkoniyati sekuidiga 250 l bo’lgal arikdan sug’oriladi, demak dalaning optimal maydoni .-ilovaga keltrilgal tavsiyalarga asosan 29-3. gektarga teng bo’lishi kerak Kurinib turibdTgki almashlab ekish dalasi xar biri maydoni .4,5-.5,5 gektarga teng bo’lgan ikkita sug’orish dalasidan tashkil topadi Almashlab ekish maydoni xar yili olinadigan qishloq xo’jalik maxsuyuti xajmining bir xilligini va mavjud ishlab chiqarish vositalaridan bir me‘grda foydalanishni ta‘mnilashi kerak Bu esa o’z navbatida almashlab ekish dalalarni iloji boricha teng maydonli qilib joylashtirishni talab qiladi Dalalarning tengligini baxolashda ularning maydonlari almashlab zkish dalasining o’rtacha maydoniga tenglashtiriladi

$Almashlab ekish dalasining o’rtacha maydoni (Ru) qo’yidagi ifoda yordamida aniqlanadi: Ру = Ра\И Bunda: Ra -almashlab ekish maydoni ga; N -almashlab ekish xududidagi dalalar soni Lekin dalalarni joylashtirishda ularning mutlok tengligini saklash kiyni Sababi sug’oriladigan dehqonchilik sharoitida xo’jalikning yer maydoni ko’plab ariklar, zovurlar, yullar va boshqalar bilan bo’lnigan bo’ladi ./Bundan xollarda dalalarni maydonlarni tenglashtirishga urinish sug’orish dalalarni mayda mexanizatsiyadan unimli foydalanish imkonini bermaydigan va sug’orish uchun ioqulay bo’lgan bo’laklarga bo’lishga olib keladi Bunday salbsh; xollar kelib chikmasligi uchun, almashlab ekish dalalarni joylashtirishda ulariya dalaning o’rtacha maydonidan sal kachtarok yoki kichikrok qilib loyixalashga to’g’ri keladi Lekin bu ogishlar miqdori .5-.7 fonzdan oshmasligi kerak Sug’oriladigan dehqonchilik bilan shug’ullanadigan xo’jaliklarda asosan bir necha almashlab ekish tashkil qilinadi Bu esa dalalar tsigeizligi iatijasida kelib chikadigan qishloq xo’jalik ekinlari maydonlarining yillar bo’yicha xar xil chikmasligini ta‘mnilashga imkoi yaratadi Agar almashlab ekish maydoni xududida tuproq turlarining farki katta bo’lib ularning sifati va agrotexnik xususiyatlari qishloq xo’jalik ekinlari xosildorligiga afotexnik tadbirlarni utkazish muddati va usullariga ekishga, sug’orishga va boshqa dala ishlariga ta‘sir qiladigan bo’lsa, ular dalalarni joylashtirishga jiddiy ta‘sir ko’rsatadi Dala tuprogining mexanik tarkibi suv- xavo rejimi, shurlanish darajasi, sizot suvlari chuqurligi xar xil bo’lsa dala bo’laklarida xar xil afotexnik usullarni sug’orish muddatlarishG va me‘erlarni xamda xar xil meliorativ tadbirlar tizimnii kullashni talao qiladi$

Shuning uchun xam dala ishlarni samarali tashkil qilish maqsadida, dala tarkibiga iloji boricha bir xil tuproq turida joylashgan sug’orish dalalarni kiritish kerak Almashlab ekish dalalarining joylashuviga, xududda joylashgan ariklar zovurlar, yullar, ixota daraxtlari va boshqalar ta‘sir ko’rsatadi Dalalarning chegaralari ular bilan bog’lanadi Almashlab ekish dalalarni joylashtirilishiga qishloqlar va Sboshqa ishlab chiqarish markazlari xam ta‘sir ko’rsatadi Sababi, ular orasida dalalarga urugliklarni, ma‘danli va maxalliy o’g’itlarni keltirish, dalalarday xosilni qishloqlarga tashib keltirish, qishloq xo’jalik mashnialari xamda dehqonlarning dala ishlarni bajarishga katiovlaridan kelib chikadigan o’zluksiz traisport alokalari mavjud Shuning uchun xam, dalalarning joylashtirishda, ularning qishloqlar va boshqa ishlab chiqarish markachlari bilan qulay va eng kiska masofa orqali bog’lanishini ta‘mnilash kerak Ayrim xo’jaliklarda foydalanilmaetgan yerlarni o’zlashtirib almashlab ekish maydonlariga kushish imkoniyatlari mavjud Agar o’zlashtirilib almashlab ekish tarkibiga kushiladigan yerlar, bir yoki bir necha almashlab ekish dallslni tashkil qilish kerak Agar o’zlashtiriladigan yerlar mayda bo’laklardan ioorat bo’lib, dalalar orasida sochilib joylashgan bo’lsa ular bir necha almashlab ekish dalalariga kushiladi Bunday xolda agar ularning maydonlari t)gri kelsa, sug’orish dalalarni joylashtirish kerak Agar maydonlari juda ki^ik bo’lsa, ularda vaktnicha sug’orish dalalarni tashkil qilish va ularni vaktnichya utkazilgan maxsus arikchalardan sug’orish tadbirlarni ishlab chikish kerak Almashlab ekish maydoni xududida, qishloq xo’jalik ekinlarni belgilaigan tartibda almashlab ekishga utish uchun, xar bir almashlab ^kish va sug’orish dalasida oldnigi yilda ekilgan ekinlarni xisobga olish kerak Gkma-beda almashlab ekishda, beda ekilgan maydonlarni mustaqil dalal;r| a, a; a ) buning iloji bo’lmasa, imkoni boricha kam dalalar tarkibiga kiritish ksrak

Bundan tashqari almashlab ekish dalalari tuproq eroziyasnip tugatish tadbirlari bilan bog’liq xolda, bitta arikdan sug’oriladigan xud/dda joylashtirilishi kerak . 6 Brigada yer maydonlarni joylashtirish Ishlab chiqarish brigadalarining ishchi kuchi traktorlar, kishloya xo’jalik mashnialari va yer maydonlari bo’yicha o’zgarmasligini ta‘mnilash, sr vl suv resurslaridan foydalanishdagi kamchiliklarni bartaraf qilish bilan bir qatorda brigada a‘zolarining yerining unimdorligini oshirishga va xosildorligini kutarishga bo’lgan kizikishini oshiradi Almashlab ekish maydonlari xududida brigadalarning tashkil kshshishnig qo’yidagi ikki usuli mavjud .Xar bir almashlab ekish xududida bitta mustaqil brigada tashkil qilinadi 2 Bitta almashlab ekish maydoni xududida bir iechta brigada tashkil qilinadi . -usul brigada almashlab ekishi deyiladi 2-usul brigadalararo almashlab ekish deyiladi Bunda brigadalarga zlshshlab ekish maydonidan bir necha maydon ajratiladi Brigadalararo almashlab ekish maydoni xududida bir necha brigada tashkil etishda ularnipg ixtisos yuialishini, xo’jalikning tashkiliy sug’orish va boshqa sharoitlarjsh xisooga olish kerak bo’ladi .7 Dala yullarni joylashtirish Sug’oriladigan dehqonchilik sharoitida yul tarmoqlari irrigatspya va melioratsiya shaxobchalari bilan o’zviy bog’laigan bo’lib, ular bpr aktda kuriladi Dala yullari ariklar va zovurlar yeniga joylashtiriladi Ucharni joylashtirishda yul nishootlarining sonini kamaytirishga, yullarning o’zunligini kiskartirishga , suv bosish xavfnii tugatishga, ulardan foydalanish uchun yaxshi sharoit yaratish va xar bir dalaga eng kiska masofa orqali borpshga imkoi yaratishga xarakat qilish kerak

Dala yullari irrigatsiya va melioratsiya tarmoqlariga nisbatap xar xil xolatda joylashtirilishi mumkni Dala yullarining joylashish turlarni ayrimlari qo’yidagi rasmlarda ko’rsatilgan: .8 Ixota daraxtlarni joylashtirish Ixota daraxtlari qishloq xo’jalik ekinlarni kuchli shamol va garmsel ta‘siridan , botkoklanish va shurlanishdan saklaydi Ixota daraxtlari tizimi asosiyva yordamchi polosalardan tashkil topadiAsosiy polosalar shamolning asosiy yuialishiga kuidalaig qilib yordamchi polosalar shamol yuialishi bo’yicha joylashtiriladi Ixota daraxtlari asoeai dalalar chetiga , yul va ariklarning bir tomoniga joylashtiriladi Bunda ariklarni texnika yordamida tozalashga imkoi yaratilishi kerak Ma‘lumkm irrigatsiya tarmoqlari yerning relefiga va dalalarning sug’orish shar‘itiga qarab joylashtiriladi Shuning uchun ariklar bo’yida joylashtirilgan ixota daraxtlari shamol yuialishiga kuidalaig bo’lavermasligi mumkni Ixota daraxtlari kengligi iafaqat iqtisodiy balki meteriologik va biologik sharoitlarga bog’liq Ixota daraxtlarni asosan arikning kuesh chushadigan tomoniga joylashtirilishi kerak Bunda ular shamol kuchini kamaygirishdan tashqari, xam biologik dreiaj vazifasini utaydi, xam ariklarga soya sotib turadi Bu esa suvning buglanishiga va ariklarni yevvoyi ut-ulailar bosib ketishiga yul kuymaydi Bundan tashqari ixota daraxtzorlari yerning ustki katlami xavosi iamligini oshiradi Ixota daraxtlarni loyixalashda daraxt qatorlari orasidagi masofa sug’oriladigan yerlarda 2,5m, lalmi yerlarda 3,5 m qilib qabul kiliadi Qatorlardagi daraxtlar orasidagi masofa .,5-2,0 m qilib qabul qilingap, icheta daraxtlari qatorlarining ikki chekkasida sug’oriladigan yerlarda .,25m, lalmi yerlarda esa .,5 m masofa koldiriladi

Ixota daraxtlari polosasida daraxtlarning joylashishi va turlari: 3 qatorlik, .-qator tut, 2- bolle teragi, 3- ok tol 2 qatorlik, . -qator tut, 2-bolle teragi .9 Dala shiypoilarni joylashtirish Dala shiypoilarni joylashtirish ularning soni ishlab chiqarish brigadalari va almashlab ekish dalalari soniga, joylashuviga, maydollgl bog’liq Almashlab ekish maydoni xududida bitta brigada tashkil etish kuadl tutilsa, uning uchun dala shiyponi joylashtirish zarurAgar almai.lab ekish maydoni xududida bir iechta brigada joylashtirilsa, ular uchun bitga umumiy dala shiyponi kurish yaxshi iqtisodiy samara beradi Bunda dala shiyponini kurish va obodonlashtirish uchun qilinadigan xarajapar kamayadi Brigada a‘zolariga yuqori saviyada xizmat ko’rsatiladi Dala shiypoilarni ular xizmat qiladigan xudud markazida kltta lrik bo’yida va uni qishloqlar, boshqa brigadalar, maxsulotlar topshiriladigam joylar bilan bog’laydigan asosiy yul yekasida joylashtirish israk Brigadalarda dala shiypoilarni joylashtirish maqsadga muvofiklmgini iqtisodiy asoslash uchun odamlarni ish joyiga olib borish va olpb kedshp, qishloq xo’jalik mashnialari xamda traisport vositalarining katilshi uchun ketadigan xarajatni aniqlash kerak Shu bilan bir qatorda kurilish uchun sarflanadigan mablag miqdori va yillik xarajatlar aniqlanadi Qishloqlarga yakni joylashgan paxtachilik xo’jaliklaridagi brpgadallrda dala shiypoilari urniga xirmoilarni loyixalash mumkni Ular garkiblda kerakli asbob uskuiaparni va madaniy o’g’itlarni saklaydigan bniolap, paxgani tuplash va kuritish uchun maxsus maydonchalar kiradi Xirmoilarga dalalardan kui bo’yi

terilgan paxtalar olib kelniadi va shu yerdan ular pachta chollash korxonalariga juiatish uchun tayerlanadi Brigada shiypoilarni loshshlash ^uchun tuprogining mexanik tarkibi soz bo’lgan va shurlaimagan yer maydonLarilai 0,5-0,6 ga yer ajratiladi ..0 Almashlab ekish maydonlari xududnii tashkil kilpshsh iqtisodiy asoslash Xo’jaliklardagi murakkab tabiiy va ishlab chiqarish sharoitlarp almashlab ekish maydonlari xududnii tashkil qilish loyixasini bir necha yechimda ishlash zaruratini keltirib chiqaradi Yechimlarni taxlil qilishda kullaniladigan iqtisodiy ko’rsatkpchlf shskm kismga bo’linadi: kapital va yillik xarajatlar Kapital xarajatlarga: irrigatsiya, melioratsiya, yul tarmoqlari xamda dala shiypoilarni kurish, ixota daraxtlarni barpo qilish bilap bog’shk xarajatlar kiradi Yillik xarajatlarga: qishloq xo’jalik mashnialarining dalalarda ishlash jaraenida befoyda yurish lari bilan bog’liq xarajatlar, ularning aylanish joylarida o’simliklarning iobut bo’lishi iatijasida kuriladigan zarar, pachta terish mashnialari uchun dalalar chekkalarida aylanish joylarni tayershshga sarflanadigan xarajatlar, dalalar chegaralari xisoblangan ariklar, yullar, zovurlar va boshqalar amortizatsiyasi uchun ajratma va ulardan foydalanish bilan bog’liq xarajatlar, dalalar chegarasidakurilgan ariklarzovurlar, yullar va boshqalar egallab turgan maydonlardan xosil olnimasligi iatajasidl kuriladigan zarar kiradi Umumiy yillik foydasiz xarajatlar kapital xarajatlardal fonz xisobida aniqlanadigan amortizatsiya ajratmdeiDa%bnio vpa nishootlardan foydalanish bilan bog’liq xarajatlardan xamda dalalardagi befonda xarajatlardan tashkil topadi Kapital va umumiy yilik xarajatlar aniqlab bo’lnigach yechimlar buylcha keltirilgan xarajatlar ai iklanadi ; П^С+К, • Е и П 2 =С 2 +К 2 Е„ SS2 -Yechimlar bo’yicha daladagi yillik foydasiz xarajatlar miqdori

K K2 -Yechimlar bo’yicha kapital xarajatlar Keltirilgan xarajatlar miqdori kam bo’lgan yechim, samarali xisoblashshi va u loyixa sifatida qabul qilinadi Kapital xarajatlar xajmi kuriladigan nishoatlarning belgilzigap me‘yoriy qiymati yordamida aniqlanadi P=Px+D+Ppx+Ple+Pae Bunda: Px -traktor agregatlarining befoyda yurish qiymati, sum: D-traktor agregatlarining aylanish joylarida gildirak ostida kolib iobud bo’lgan o’simliklardan kuriladigan zararsum; Ppx-paxta terish mashnialari uchun aylanish joylarni tayerlashga sarflanadigan mablag miqdorisum; Ple-dala chetlariga kurilgan ariklarzovurlar va shu kabilar bpid qilib turgan yerlardan xosil olnimasligi iatijasida kuriladigan zarar, sum Paa-dala chetlariga buylab kurilgan nishoatlarning amartizatsiyasi uchun ajratma va ulardan foydalanish bilan bog’liq xarajatlar, sum;

O'xshashlar

Fanga kirish. O'simliklarni himoya qilishda ilmiy-tadqiqot uslublari fanining maqsadi va vazifalari

Tuproqshunoslik fanining maqsadi, vazifalari va ahamiyati. Fanning rivojlanish tarixi

Agrokimyo fanining maqsadi va vazifalari va boshqa fanlari bilan bog’liqligi. Agrokimyo fanining rivojlanish tarixi

Mashinalar ishonchligi va remonti fanining maqsadi, vazifasi va mazmuni. Qishloq xo’jaligida remont soxasini rivojlanish bosqichlari

O‘g‘it qo‘llash tizimi fanining maqsadi vazifasi va asosiy masalalari